Search

Amaç: Bu tez çalışmasında, Bilgi Çağı teknolojisinin günlük yaşam ile durmaksızın kesiştiği başlıca alanlardan biri olan, `Hastane Bilgi Sistemleri` (HBS) ele alınmaktadır. Her gün milyonlarca insana sağlık hizmeti sunulmasına aracılık eden bu sistemler, yine Bilgi Çağı sürecinde yeşeren disiplinlerden biri olan `Denetim` yönünden incelenmektedir. Günümüzde neredeyse HBS kullanmayan bir sağlık kuruluşunun olmaması ve bu sistemlerin işleyişindeki artan karmaşıklık, klinik denetimin yanında bilgi sistemleri ve teknolojileri denetimini de giderek daha önemli hale getirmiştir. Bununla beraber, sistemlerdeki aksaklıkların tespit edilerek sistemlerin iyileştirilmesi de ayrı bir gereksinimdir. Bu araştırmanın temel amacı, Türkiye'de bankacılık ve sermaye piyasalarında hali hazırda yasal bir gereklilik olarak uygulanmakta olan Bilgi Sistemleri Denetimi (BSD) süreçlerinin, Hastane Bilgi Sistemleri (HBS) açısından gerekliliğini vurgulamak ve bu hususta geliştirilebilecek genel bir çerçeve hakkında bilgi vermektir.Yöntem: Karma araştırma yöntemi izlenerek çalışılan bu tezde, BSD konusu salt HBS açısından ve bir denetçinin bakış açısıyla incelenmiştir. Bu doğrultuda, uygulanabilir bir denetim çerçevesi önerilmeye çalışılmış, buradan hareketle Hastane Bilgi Sistemleri Denetimi (HBSD) kavramı türetilmiş ve bu tez yazım tarihi itibariyle henüz uygulaması bulunmayan oldukça bakir bir konu, bir sağlık bilimci ve denetçi gözüyle irdelenmiştir.Bulgular: Çalışma kapsamında, BSD uygulamalarına ilişkin Türkiye yerel mevzuatında yürürlükte olan ilgili düzenlemelere dayalı olarak ve ISACA'nın COBIT rehberi kullanılarak HBSD için formal bir çerçevenin geliştirilebilir olduğu bulunmuştur.Sonuç: Halihazırdaki Bilgi Sistemleri Denetimi (BSD) uygulamalarının Hastane Bilgi Sistemleri (HBS) yönünden sağlık hizmetleri alanına uyarlanabilir olduğu ve bu doğrultuda genel nitelikli bir çerçeveye ihtiyaç duyulduğu sonucuna varılmıştır. Bununla birlikte, Hastane Bilgi Sistemleri Denetimi (HBSD) konusu kavramsal olarak ilk kez akademik bir çalışmaya konu edilmiş ve literatüre kazandırılmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: hastane bilgi sistemleri denetimi, denetim çerçevesi, COBIT Objective: In this thesis, Hospital Information Systems (HIS), which is one of the main areas where the Information Age technology intersects with daily life, is taken into consideration. These systems, which mediate the provision of health services to millions of people every day, are examined from IS Auditing perspective, that is also an emerging concept. The factual knowledge that any form of the health organizations of today cannot be expected to render healthcare services without HIS as well as the increasing complexity on the functioning of these systems has made the audit of information systems and technologies increasingly important besides clinical supervision. However, it also brings in a separate need to identify the failures in HIS in order to improve the systems. The main objective of this research to emphasize the necessity of Information Systems Auditing (ISA), which is already being applied as a statutory requirement in financial and capital markets in Turkey, for a possible adaptation to Hospital Information Systems (HIS) and provide information about a general framework to be developed in this regard.Method: In this thesis, which has a mixed research method, ISA is examined in terms of HIS and from an auditor's point of view. In this respect, a viable audit framework has been tried to be developed and from this point, the concept of Hospital Information Systems Auditing (HISA) has been derived to examine a virgin topic, which has not yet been studied as of the date of this paper, from the eye of a health scientist and an auditor.Results: Within the scope of the study, the developability of a formal audit framework has been found applicable to promote HISA using ISACA's COBIT guide and based on local ISA regulations that are already in force in the related legislation in Turkey.Conclusion: It was concluded that the existing ISA applications are adaptable to HIS and health services field in line with the need for a general framework. Alongside this, the subject of Hospital Information Systems Auditing (HISA) has been conceptualized for the first time in an academic study and it has been tried to contribute to the literature.Key words: hospital information systems auditing, audit framework, COBIT 88

Bu çalışmanın, finans dışı şirketlerin süreklilik risklerinin belirlenmesine, iki açıdan katkı yapması öngörülmektedir. Bunlar; Makine Öğrenmesi modellerinin süreklilik riski öngörüsüne yapabileceği katkının ve bu modellerin pratikte uygulanabilirliklerinin irdelenmesidir.Araştırmaya konu Makine Öğrenmesi modelleri sırasıyla Çoklu Ayraç Analizi, Lojistik Model, Sinir Ağları, Destek Vektör Makineleri, Karar Ağaçları ve Karar Ormanlarıdır. Çalışma kapsamında yapılan analizlere 1999-2016 döneminde Türkiye'de yerleşik, halka açık, finans sektörü dışındaki şirketler dahil edilmektedir. Araştırmada R istatistik dilinden ve ilgili R Makine Öğrenmesi model kütüphanelerinden faydalanılmaktadır. Modellerin etkinlik ölçümleri örneklemin `model` ve `test` gruplarına ayrılması yöntemi (Çapraz Doğrulama) ile gerçekleştirilmektedir. İlk gruptaki veri kullanılarak modeller bina edilmekte, tamamen farklı örnekler içeren ikinci grup ile testler gerçekleştirilmektedir. Modelleme ve testler bu iki gurubun pek çok kere rastgele belirlenmesi ile tekrarlanmakta ve sonuçların istatistiki geçerliliğe erişmesi temin edilmektedir.Bu çalışmanın sonucunda veriye uygulanan çok değişkenli Makine Öğrenmesi modellerinin ortalama performansının %86 olduğu, en başarılı modelin %91, en zayıf modelin ise %81 düzeyinde bir başarı ile süreklilik risklerini öngörebildiği tespit edilmektedir. Eldeki örneklem çerçevesinde, bir Breiman Karar Ağacı modelinin en başarılı süreklilik riski öngörüsü modeli olduğu ve bu modelin sade ve kolay anlaşılır yapısından ötürü pratikte de faydalı olabileceği öngörülmektedir. Breiman Karar Ağacı modelinin her seviyedeki muhasebe bilgi kullanıcısı (yöneticiler, ortaklar, kredi kuruluşları, çalışanlar, potansiyel ortaklar, devlet ve toplum) tarafından kullanılması ve pek çok kredi riski takibi uygulamasına eklemlenmesi mümkün görünmektedir. This thesis aims to contribute to the going concern prediction studies through answering the questions of; can we use the `popular` Machine Learning tools in the process of going concern prediction effectively, and if so, which models are comparatively more practical to utilize in real world scenarios.Machine Learning models used in this study are Multiple Discriminant Analysis, Logistic Models, Neural Networks, Support Vector Machines, Decision Trees and Random Forests. Data used to construct the models belong to non-finance Turkish companies traded publicly in the 1999-2016 period. R statistical language and related Machine Learning libraries are utilized to train the models. Performance of models are estimated by a commonly accepted method: cross-validation. In cross-validation, sample data is randomly divided into two independent groups. One of the groups is used to train the model and the other to test it. This process is repeated enough many times to reach statistical significance.The study shows that models applied to the data attain an average prediction performance of 86%, where the best model in the study reaches a success level of 91% and the worst model remains at 81%. A Breiman Decision Tree appears to be the best model in predicting going concern risks. This renders the results to be far more interesting, since these models are the easiest to comprehend and build. It is foreseen that Breiman Decision Tree models can be utilized by any credit analyst at any level and can be incorporated to any credit analysis software without much effort. 137

ÖZETÇEDOĞRUSAL DENKLEMLERİN ÇÖZÜMÜ İÇİN KULLANILAN DAĞITIK BİR ALGORİTMANIN ANALİZİDoğrusal bir denklem sistemini çözmek, bilim ve mühendislikteki en bilinen ve en önemli sorunlardan biridir. Bu tarz sistemlerin, öngörme, kestirim ve doğrusal olmayan denklemlerin doğrusal yaklaşımları gibi sayısız uygulamaları vardır. Bu sistemlerin çözümü için literatürde, büyük doğrusal denklem sistemlerini küçük parçalara bölen ve merkezi bir işlemci ile çözmekten daha hızlı ve daha doğru bir şekilde çözülmelerini sağlayan çeşitli dağıtık algoritmalar önerilmiştir. Bu algoritmaların temel fikri, sistemi, özerk etmenlerin birbirlerinden fiziksel olarak ayrıldığı ve yakındaki komşularıyla iletişim kurduğu çok etmenli bir ağ yapısı olarak görmektir. Ağ, her bir etmenin sadece denklemin bir alt kümesini bildiği birden fazla etmenden oluşur ve bu nedenle hiçbiri toplam denklemi ayrı ayrı çözemez.. Bu sorunun üstesinden gelmek için, tüm etmenler dağıtık bir şekilde işbirliği içinde çalışmalıdır. Her i etmeninin R^n de değerler alan bir çözüm vektörü x_i (t) vardır ve etmen i nin komşusu j den aldığı tek bilginin, onun durum vektörü olduğu varsayılmaktadır. Bu tezin amacı, doğrusal cebirsel denklem kümesini çözmek için [1]’de önerilen dağıtık algoritmayı geliştirmek ve yakınsama oranını araştırmaktır. Bu tezde, dağıtık bir algoritma ele alınmış ve iletim gecikmeleri olan ve olmayan ağlardaki yakınsaklık oranları incelenmiştir. Her iki durum için yeni ve hızlı bir yöntem önerilmiştir. Literatürdeki iyi bilinen bir algoritmanın yakınsama oranı ve bu tezde önerilen algoritmanın yakınsama oranı gecikmesiz ve gecikmeli ağlar için karşılaştırılmıştır. Ayrıca, ağırlıklandırma yöntemlerinin algoritmanın yakınsama oranı üzerindeki etkisi de birkaç önemli ağ topolojisi için incelenmiştir ve ele alınan tüm topolojiler için, rastgele yürüyüş yönteminin, örnek denklem sistemi için en hızlı yakınsamayı sağladığı gösterilmiştir.--------------------ABSTRACTANALYSIS OF A DISTRIBUTED ALGORITHM FOR SOLVING LINEAR EQUATIONSSolving a linear equation system is one of the most known and important problems in science and engineering. Such systems have numerous applications such as forecasting, estimation and linear approaches to nonlinear equations. For the solution of these systems, several distributed algorithms have been proposed in the literature, which divide large linear equation systems into small pieces and enable them to be solved faster and more accurately than solving it by a centralized processor. The basic idea of these algorithms is to consider the system as a multi-agent network structure where the autonomous agents are physically separated from each other and communicate with their neighbors nearby. The network consists of multiple agents, each agent knows only a subset of the equation and therefore none can solve the overall equation individually. In order to overcome this issue, all agents must work cooperatively in a distributed way. Each agent i has a solution vector x_i (t) that takes values in R^n, and it is assumed that the only information that the agent receives from its neighbor j is its state vector. The aim of the thesis is to upgrade a well-known distributed algorithm in [1] for solving a linear algebraic equation and investigate its convergence rate. In this thesis, we consider a distributed algorithm and examine its convergence rate in networks with and without transmission delays. A new rapid method is proposed for both cases. Convergence rates of a well-known algorithm in the literature and the one proposed in this thesis are compared for un-delayed and delayed networks. Furthermore, the effect of weighting strategies on the convergence rate of the algorithm is investigated for several important network topologies as well and it is shown that for all topologies under consideration, the random walk method yields the fastest convergence for the example equation system.

Günümüz araçlarında sıklıkla kullanılmakta olan seyir kontrol sistemi, araçların istenilen bir hızda ilerlemesine olanak sağlamaktadır. Adaptif seyir kontrol sistemi ise seyir kontrol sistemine ek olarak, etrafta bulunan diğer araçları algılayan, göreceli mesafeyi ve hızı sürekli ölçerek, araç hızını güvenli sürüş mesafesine göre ayarlayan ve gerektiğinde aracın frenlemesini sağlayan bir sistemdir. Bu sistem sürücü hatalarını azaltmanın yanı sıra, yorgunluğu da azaltarak özellikle uzun yol sürücülerinin sürüş motivasyonunu arttırmaktadır. Bu sistem, başka bir aracın aniden öne geçmesi ve yabani hayvanların yola fırlaması gibi durumlarda, kısaca ani tepki verilmesi gereken sürüş koşullarında güvenliği artıran bir sistemdir. Günümüzde opsiyonel olarak satın alınabilen bu sistem, gelecekte araçların birbirleriyle haberleşmesini sağlayan donanımların da eklenmesiyle sürücü hatalarını sıfıra indirecek ve güvenli ulaşımı bizlere sunacaktır. Bu tez çalışmasında seyir kontrol sistemi ve adaptif seyir kontrol sistemi üzerine kontrol tasarımı yapılmış ve araç dinamiğiyle kontrolcünün performansı senaryolar oluşturularak simule edilmiştir. Bu senaryolar adaptif seyir kontrol sisteminin bulunduğu bir araçla pratikte de uygulanmıştır. Bu aracın elektronik kontrol ünitesinden alınan ölçüm verileri teorik olarak öngörülen veriler ile karşılaştırılmış ve ölçüm sonuçlarının birbirlerini desteklediği görülmüştür. The cruise control system is used frequently in today's vehicles and it is a system that allows the vehicles to move at a desired velocity. The adaptive cruise control, in addition to the cruise control system, is a system that senses other vehicles around, measures the relative distance and velocity continuously, adjusts the vehicle velocity according to the safe driving distance and brakes if necessary. In addition to reducing driver faults, this system also reduces fatigue and increases driving motivation, especially by long road drivers. This system improves the safety in driving conditions that need to be reacted briefly in all kinds of situations such as when another vehicle gets ahead and wild animals suddenly comes to the road. Today, this system, which can be purchased as an option, will bring down the driver errors to zero and will provide safe transportation to us by adding equipment that will enable the vehicles to communicate with each other in the future. In this thesis, the control dynamics of the cruise control and the adaptive cruise control systems are simulated and the performance of the controller is simulated by creating the scenarios. These scenarios have been performed with a vehicle which has an adaptive cruise control system in practice. The measurement data from the electronic control unit of this vehicle were compared with the predicted data and it was seen that the measurement results supported each other. 82

Dünyada özelikle iletişim ve bilgi teknolojileri açısından sürekli bir gelişme yaşanmaktadır. Bu durum hem özel sektörü hem de kamu sektörünü ciddi anlamda etkilemektedir. Sınırların daraldığı, ekonomik ilişkilerin iç içe girdiği bir dünyada her gün farklı alanlarda farklı teknolojik ilerlemeler sağlanıyor. Bu da verilen hizmetin kalitesini, verimliliğini ve birçok alanda kolaylığı sağlarken aynı zamanda birçok riskleri de beraberinde getirmektedir.İşletmelerde bilgi teknolojilerinin yaygın bir şekilde kullanılması, muhasebe sistemlerinde bilgisayar kullanımının artması, teknolojilerin denetimini de gündeme getirmiştir. Bu sebeple çeşitli denetim teknikleri oluşturulmuştur. Çağımıza en uygun olduğu düşünülen, doğabilecek tehlikeleri ve riskleri kısa sürede önleyerek en aza indirebilecek bir `Sürekli Denetim Sistemi'' geliştirilmiştir.Bilgisayar destekli denetim yazılımlarıyla birlikte ortaya çıkan sürekli denetim kavramı, işletme verilerinin elektronik ortamda oluşturulmasıyla olması gereken denetimin anlık veya kısa süre içinde yapılması sağlanmaktadır. Aynı zamanda muhasebe denetim olaylarında olabilecek hata ve hileler en kısa sürede tespit edilerek ve bilgiye ulaşma kolaylaşmaktadır. İç ve dış denetçiye zaman, kâğıt vb. tasarruf olanakları sağlayan sürekli denetim, verilerin tamamını denetleyerek güvenilirlik ve doğruluk seviyesini en üst düzeye çıkarabilmektedir. Çalışmada, denetim, denetim süreci, ülkelerde yaşanan finansal krizler ve gittikçe gelişen bilgi teknolojilerinin sürekli denetim üzerindeki etkisinden bahsedilmiştir. Devamında sürekli denetim sistemiyle ilgili kamuda ve özellikle özel sektörde çalışan yönetici ve diğer çalışanlara yönelik anket çalışması yapılmıştır. Sürekli denetim kapsamında yapılan alan çalışmasıyla, kişilere uygulanan denetim kavramı ve sürekli denetimin gelecekte uygulanma düzeyiyle ilgili analizler yapılmış ve sonuçları değerlendirilmiştir. In the world, there is a continuous development on information and communication technology. Therefore, both private and public sectors are influenced immensely by these recent advances. Moreover, boundaries are getting disappeared and economic relations are getting more complicated. On the other hand, in different areas various technological advances have been provided every day. These advances provide quality and efficiency for the service and supply facilitations in many areas as well as they bring risks within themselves. In the business sector, information technology and accounting systems are used in wide spread field. Both of them take technology under control and also promise new technologies for future of these sector applications. These developments revealed various control techniques. Furthermore, this progress forced this area to be more controllable and finally it brings a new perspective called `continuous auditing` which minimized risks and possible hazards in a shorter amount of time. This new and necessary approach contributes efficiently and optimally to our time.The continuous auditing notion that is revealed by computer software provides an instant or short period time. Also, it creates operation data in electronic environment. Moreover, it determines error and tricks in the shortest time period during accounting control process and facilitates the access of data. The continuous control system provides internal and external auditor to save time and paper and increase accuracy and security by checking the whole data at the same. In this thesis, auditing and auditing process, financial crises experienced in various countries and the continuously developing information technologies with their effects on the concept of `continuous auditing` are examined. In addition to these, a survey in relation to the continuous auditing systems which takes managers and workers especially in private and public sector as a sample group is conducted. With the field work regarding continuous auditing concept, the perspective of people on continuous auditing and the possibility of its usage in future are analyzed and the results are evaluated in a comprehensive way. 144

Bilgi teknolojilerinde yaşanan gelişmelerin etkisi ile iç denetim dünyasında büyük bir dönüşüm yaşanmaktadır. Bu çalışmada son yıllarda yeni bir denetim yaklaşımı olarak uygulanan merkezden denetimin bankacılık sektöründe öne çıkan hilelerin denetiminde sağladığı etkinliğin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Araştırmada nitel veri analizi tekniği kullanılmış olup yarı yapılandırılmış görüşme formları aracılığıyla bankacılık sektöründe çalışan teftiş kökenli yöneticilerle yüz yüze görüşmeler yürütülmüştür. Katılımcılara merkezden denetimin işleyişi, merkezden denetimin şube personeli üzerindeki etkisi, şube faaliyetlerine katkısı, hile ve hile kaynağı bağlamında etkinliği, merkezden denetimin geleceği ve merkezden denetimin etkinliğini arttırmak için gereken aksiyonlar gibi konularda bilgi elde etmek amacıyla sorular yöneltilmiş ve görüşmeler kaydedilmiştir. Araştırmanın verileri Nvivo 11 programı kullanılarak içerik analizine tabi tutulmuştur.Araştırmadan elde edilen bulgular merkezden denetimin klasik iç denetim süreçlerinden önemli ölçüde farklılaştığını ve hile denetiminde etkinliği artırdığını göstermektedir. Bu anlamda yeni bir iç denetim yaklaşımı olarak merkezden denetim, makro bakış açısı, eşanlı ve sürekli denetim, kamera sistemi, uzaktan denetim ve senaryo bazlı risk odaklı denetim gibi yerinden denetime nazaran üstün nitelikler taşımaktadır. Merkezden denetim bu nitelikleri ile hileli eylemlere ilişkin şube personeli üzerinde caydırıcılık oluşturmakta ve şube yöneticilerine iş süreçlerinde etkin bir kontrol ve inisiyatif kullanma imkânı sunmaktadır. Diğer taraftan merkezden denetim zimmet ve kredi usulsüzlükleri başta olmak üzere kayıtlı tüm işlemlerin denetiminde etkinlik sağlamakta olup baskı ve fırsat gibi hile kaynaklarından doğan usulsüzlükler üzerinde de önleyici bir etki göstermektedir. Yerinden denetimin öne çıktığı bugünkü bankacılık iç denetim süreçlerinde zamanla merkezden denetimin rolünün ve ağırlığının artacağı ve kısa bir süre içinde yerinden denetim faaliyetlerinde hissedilir oranda bir azalış gerçekleşeceği düşünülmektedir. Usulsüz işlemlere ilişkin senaryo oluşturma sürecinde icrai tecrübelerden daha fazla yararlanılmasını sağlayacak sistemlerin kurulması ile merkezden denetim daha etkin bir işleyişe kavuşabilecektir. With the effects of the developments experienced in information technologies, there is a great transformation in the internal auditing world. The aim of this study is to demonstrate the effectiveness of central audit implemented in recent years as a new audit approach in the supervision of outstanding frauds in the banking sector. Qualitative data analysis technique was used in the research and through semi-structured interview forms, face-to-face interviews were conducted with bank managers with audit background. Various questions have been asked to obtain information on such matters as the process of central audit, the effect of central audit on the employees working in the branch office, the contribution to the branch activities, the effectiveness of the central audit on fraudulent activities, future projection of central audit and actions necessary to increase efficiency and interviews were recorded. The content of the research has been subjected to content analysis and in this process the Nvivo 11 qualitative research program has been used.Findings from the research show that the central auditing differs significantly from the classical internal audit processes and improves effectiveness in fraud monitoring. In this sense, as a new internal audit approach, central audit has superior qualities compared to such on-site auditing, such as macro perspective, simultaneous and continuous auditing, camera system, remote auditing and scenario based risk oriented auditing. With these qualifications, central audit constitutes deterrence for the branch personnel regarding fraudulent activities and gives the branch managers the opportunity to use effective control and initiative in business processes. On the other hand, central audit provides efficiency in the control of all registered transactions, especially in cases of embezzlement and credit irregularities, and also has a preventive effect on irregularities arising from fraudulent resources such as pressure and opportunity. In current banking internal audit processes where on-site auditing is an outstanding technique, the role and weight of central audit will increase and in a short period of time there will be a noticeable decline in on-site audit activities. By establishment of systems enabling further use of executive experience in fraud related scenarios, central audit will perform a more effective functioning. 359

Bilişim teknolojilerindeki gelişmeler, muhasebede meydana gelen iş ve işlemleri önemli ölçüde etkilerken, bu gelişmeler aynı ölçüde muhasebe sistem ve uygulamalarına yansımamıştır. Uzun yıllar üzerinde konuşulan fakat bir türlü uygulamaya geçirilemeyen bir konu olan defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulması ve saklanması nihayet 2011 yılının sonlarında yasalaşmış 2013 - 2014 yılları itibariyle de uygulamaya geçirilmiştir. Böylece fiziksel belge ve kayıtların (kâğıt ortamında) tutulan muhasebeden yavaş yavaş uzaklaşılarak elektronik muhasebeye doğru, çok ciddi adımlar atılmıştır. Bunun sonucu, tüm Dünyada ve Türkiye'de elektronik muhasebe ile ilgili düzenlemeler yapılarak elektronik muhasebe uygulamaları ön plana çıkmıştır.Bu düşünceden hareketle, bu çalışmada düzenlenen yeni yasa ve tebliğler çerçevesinde muhasebe işlem ve kayıtlarını elektronik ortamda tutan işletmelerin defter ve belgelerinin nasıl oluşturdukları, bu defter ve belgeleri ne şekilde muhafaza ettikleri ve özellikle denetiminin nasıl olacağının araştırılması ve ulaşılan bulguların bir uygulama ile sonuçlandırılması amaçlanmıştır.`Elektronikte Ortamda Defter Uygulamaları ve Denetimi` konulu bu tez çalışması; beş bölümden oluşmakta olup; `Konu İle İlgili Temel Kavramlar`, `Elektronik Ortamda Defter Uygulamaları ve Denetimi` ile `Uygulama` çalışmanın üç ana bölümü olmak üzere diğer bölümleri `Sonuç` ve `Kaynakça`dan oluşturmaktadır.Birinci bölümde; özellikle `Muhasebe`, `Finansal Raporlama` ve `Denetim` kavramları tarihsel gelişim süreçleri içinde tanımlanarak amaçları, anlam ve önemleri ve türleri açısından incelenerek işletmecilik ve özellikle denetim açısından açıklanarak bu konuda genel bilgiler verilmiş, ayrıca değişen denetim sistemiyle birlikte getirilen yeniliklerden bahsedilmiştir.Tezin ikinci bölümünü `Elektronik Uygulamaların Denetim Açısından Değerlendirilmesi` oluşturmakta olup; bu bölümde öncelikle, muhasebede kullanılan defter ve belgelerin elektronik ortamda kullanılmasına imkân sağlayan genişletilebilir raporlama dili (XBRL) açıklanarak, ülkemizde `Elektronik Ortamda Defter Uygulamaları ve Denetimi` ile E-Belge, E-Defter, E-Arşiv vb. konular incelenmiş, VUK, TTK ile diğer Vergi Kanunlarında bu hususta yapılan yasal değişikliklerin etkileri irdelenmiştir.Tezin üçüncü bölümünü; elektronik defter uygulamasına geçen bir işletmenin muhasebe iş ve işlemlerine ait kayıtlarının uygulaması ve denetimi oluşturmakta olup, çalışma `Sonuç` ve `Kaynakça` bölümleri ile tamamlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Muhasebe, Finansal Raporlama, Denetim, Elektronik Defter ve Belgeler While the developments in information technologies have had a significant impact on the business and operations that have taken place in accounting, these developments are not reflected in the accounting systems and applications of the same size. Keeping and bookkeeping and documents in electronic form, which is a topic that has been spoken over many years but can not be put into practice any other way It was put into practice by 2013 - 2014, finally enacted in late 2011. Thus, very serious steps have been taken towards electronic accounting by slowly moving away from accounting, which is kept in physical documents and records (paper environment). As a result, electronic accounting practices have come to the forefront by making regulations about electronic accounting all over the world and Turkey.That thought, in this study the new law and held within the framework of accounting and records are communicated in electronic form, how did we create businesses that holds books and documents, that's what they keep books and documents, and to investigate how the control will be reached by your application with a custom implementation of the findings and conclusion.`In Electronics Bookkeeping Environment Applications, and Auditing` this thesis; consists of five chapters. `Basic concepts on the subject`, `Auditing of Bookkeeping Applications In Electronic Environment` and `Application`, other chapters; conclusion and references.In the first chapter; the concepts of `Accounting`, `Financial Reporting` and `Audit` are defined in the historical development process and analyzed in terms of their purposes, meaning and significance and types and they are explained in terms of business administration and especially auditing and general information is given in this subject and also the innovations introduced with the changing audit system are mentioned.The second chapter of the thesis is composed of `Assessment of Electronic Applications by Auditing Opening`; In this section, firstly `Expanded Reporting Language (XBRL)` which enables the use of books and documents used in accounting in electronic environment is explained and the subjects such as E-Bookkeeping applications and supervision in our country E-Document, E-Bookkeeping, E Archive etc. And the effects of the legal amendments made to VUK, TTK and other Tax Acts on this matter were studied.The third chapter of the thesis; the application and supervision of the records of the accounting work and transactions of an operator who has passed the electronic book application is completed and the work is completed with the sections `Conclusion` and `References`.Keywods: Accounting, financial reporting, audit, electronic bookkeeping and documents. 248

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun amir hükmünde açıkça vurgulanan; Kamu Kurumlarının risk yönetimi ve iç kontrol sisteminin ve bu kapsamda güvenirliğinin sağlanması, şeffaf ve hesap verebilirlik anlayışıyla denetlenebilmesi, kamu çıkarının gözetilmesi vb. açısından bilişim sistemleri denetimi son yıllarda oldukça önem kazanmıştır. Bilişim sistemleri denetiminin amacı ise denetlenen kurumlarda kullanılan bilişim sistemlerinin işlem ve uygulamalarının güvenlik ve güvenilirliğini sağlayan iç kontrolleri incelemek ve değerlendirmektir.İç ve dış denetime (Sayıştay) tabi tutulan kamu kurumlarında, bilişim sistemleri denetiminin yapılması zorunlu olmasına rağmen, henüz bir kaç uygulama haricinde (Hazine Müsteşarlığı, 2003) bu denetim yapılamamaktadır. Hazırlanan rehberlere göre de yapılacak denetimlerde manuel bir denetim yöntemi öngörüldüğü, bilişim sistemleri denetimin CAATT (Bilgisayar Destekli Denetim Araç ve Teknikleri) kullanılarak yapılması konusunda önemli bir açıklık bulunduğu saptanmıştır.Tezde, iç ve dış denetime (Sayıştay) tabi tutulan kamu kurumlarının, mali, sistem, performans ve uygunluk denetimlerinin yapılmasının bir unsuru olan ve ayrıca kendi başına bir denetim çeşidi de olan `Bilişim Sistemleri Denetimi`nde bilgisayar teknolojisinden yararlanılması ve bu amaçla en optimum bilgisayar yazılımının (CAATT, Computer Assisted Audit Tools and Technics) belirlenebilmesi ve öneri bir modelin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Böylece, kamu kurumlarının iş ve işlemlerinde yoğun olarak kullandığı bilişim sistemlerinin denetimi daha sağlıklı yapılabilecek, daha güvenilir sonuçlar elde edilecek, hata, hile usulsüzlük ve yolsuzlukların önlenmesine önemli ölçüde katkı sağlanabilecek, denetim sonuçlarından istifade eden üst yöneticilerin, dış kurum paydaşlarının ve vatandaşların kurumlara olan güveni yanı sıra Türkiye'nin hem AB hem de diğer ülkeler nazarında güvenirliğini tasdik edecektir. 5018 Public Financial Management and Control Law clearly emphasized in the judgment of the supervisor; risk management and internal control systems of government authority in this regard to ensure the reliability, transparency and accountability can be controlled by the understanding, and so to safeguard the public interest, information systems have gained importance in terms of control in recent years.The aim of information systems auditing is information systems are used in the operation of information systems audit and the audited government authority if the purpose of the application to examine and evaluate internal controls to ensure its security and reliability. Internal and External Audit (Sayıştay) subjected to government authority, although necessarily of information systems audit done, yet, except for a few applications (Hazine Müsteşarlığı, 2003), these controls can not be done. The audit to be conducted according to the guidelines prepared by a manual control method prescribed, information systems audit might have to be done by the CAATT (Computer Assisted Audit Tools and Techniques) is important in making an opening has been found using.In the thesis, internal and external audit (Sayıştay) subjected to Government Authority, financial system, which is an element of making performance and compliance audits as well as those that control varieties of its own `Information Systems Audit` the exploitation of computer technology for the inspection of, and for this purpose the optimal computer software (CAATT, Computer Assisted Audit Tools and Techniques) is intended to be determined, and the development of a model proposal.Thus, the audit of information systems used extensively in business and operations of the public institution can be made more robust, more reliable results to be obtained, fraud irregularities and could provide a significant contribution to the prevention of corruption, the audit results of the benefit that top managers' reliance on external stakeholder organizations and citizens authority in addition to Turkey will certify the reliability of both the EU in the eyes of other countries. 229

Yaşamda her alanda görülen belirsizlikler riskleri ortaya çıkarmakta, belirlenen riskler ise bunların yönetilmesini zorunlu kılmaktadır. Vergileme alanında da karmaşık mevzuat, değişiklikler, yorum farklılıkları, uluslararası gelişmeler gibi çeşitli sebeplerle belirsizlikler oluşmaktadır. Vergi riski; istenmeyen vergi sonuçları, finansal kontrol ve raporlamadaki zayıflıklar olarak tanımlanır. Literatürde vergi riski temelde iki ana kategoriyi içeren yedi alt kategoriye ayrılmaktadır. Özel risk alanları işlemsel, operasyonel, uyum ve finansal raporlama; genel risk alanları ise portföy, yönetim ve itibari risklerden oluşur. Vergi riski şirket içi ve dışında birçok faktörden etkilenmektedir. Ülke uygulamalarında hem vergi idareleri hem de şirketler tarafından vergiyle ilgili risk yönetiminin giderek önem kazandığı görülmektedir. Vergi idarelerinin özellikle büyük şirketleri risk yönetimi konusunda teşvik edici politikalar uyguladıkları belirlenmiştir. Türkiye'de vergi riski ve yönetimi algısı üzerine bir değerlendirme yapmak için uluslararası ölçekler yardımıyla hazırlanan sorular kullanılmıştır. Hazırlanan anket, Türkiye'de farklı illerde bulunan şirketlerin mali işlerden sorumlu 400 yöneticisine uygulanmıştır. Sonuçlar SPSS 22.0 paket programı ile analize tabi tutulmuştur. Anket sonuçlarına göre en fazla vergi riski görülen alan `katma değer vergisi` ve vergi riskine sebep olan en önemli faktör ise `belgelendirme eksiklikleri` olarak tespit edilmiştir. En önemli vergi riski alanı itibari risk ve yönetim riski olarak bulunmuştur. Vergi planlaması yapan şirketlerin yapmayanlara göre, yurtdışı iştirakleri olan şirketlerin olmayanlara göre, kurumsal risk yönetimi uygulayan şirketlerin uygulamayanlara göre vergi riski yönetimine uygunlukta daha iyi performans gösterdiği belirlenmiştir. Bu durum şirketlerin alanlara göre vergi riski algılarını da etkilemektedir. Türkiye'de ortaya çıkan vergi risklerini yönetmek için `vergi kontrol çerçevesi` kullanılmalıdır. Ayrıca denetim programları ve risk değerlendirme süreçleri vergi riski yönetiminde yardımcı olacaktır. The uncertainties occurring in every area of life cause risks, and the identified risks require being managed. Uncertainties arise in the field of taxation due to various reasons such as complicated legislation, changes, interpretation differences and international developments. Tax risk is defined `undesirable tax consequences and vulnerabilities of tax financial controls and reporting`. In literature, tax risk includes two main categories containing seven sub-categories: specific risk areas including transactional, operational, compliance and financial accounting risks and generic risk areas including portfolio, management and reputational risks. Tax risk is affected by many factors, both in internal and external of a company. In practices of countries, tax administrations and companies have interested in tax-related risk management increasingly. Especially tax administrations have implemented policies to encourage large corporations for risk management. Questions preparing with the help of international scales were used to measure perception of tax risk and its management in Turkey. The survey was applied to 400 managers who are responsible for financial affairs of companies in different cities of Turkey. The results were analyzed using SPSS 22.0 software. According to results, the area whose highest tax risk was the `value added tax` and the most important factor causing tax risks were identified as `lack of documentation`. Companies doing tax planning, having foreign subsidiaries, implementing enterprise risk management perform better suitability in terms of tax risk management. This situation also affects the companies' perception of tax risks in areas. The `tax control framework` should use to manage the tax risks in Turkey. In addition, audit programs and risk assessment processes have helped to manage tax risks. 398

Firmalar, hem firma içi ve hem de firma dışı yurutulen faaliyetleri ile alakalı finansal karşılıklarını muhasebe bilgi sistemi ekseninde kayda alırlar. Söz konusu işlem günümüz şartlarında tamamıyla bilgisayar vasıtasıyla yapılmaktadır. Bilgisayarların kayda alma işleminde aracı görevi üstlenmesinin sebebi, şüphe götürmez bir şekilde işlemlerden elde edilen bilgilerin muhasebe defterlerine el ile kayda alınması mümkün olmayacak şekilde hem çoğalması hem de karmaşık bir yapıya kavuşmasıdir Elektronik platformlarda oluşturulan bilgilerin, asıl olanı gösterip göstermediğinin kontrolü ve denetlenme süreçlerinin, yine elektronik platformda meydana getirilmesi kaçınılmazdır.Gelişen bilgisayar yazılımlarının yardımıyla hem zamandan hem de personelden tasarruf elde edilerek, bilgiler kayda alınır. Denetimin amaci, söz konusu yazılımlarla aynı şekilde tasarruf elde etme ve daha çok gerçeği yansıtan neticeler oluşturmaktır.Denetimi yapan kişinin, denetimini yürüttüğü firmaya ilişkin muhasebe ile ilgili kayıtları irdelerken, uyması gereken denetim prosedürlerini ve sonuç olarak bir araya getireceği denetime ait kanıtları, belli bir süre zarfında tamamlayıp raporlama yapması gerekir. Tabii olarak denetimi yapan kişi, denetim işlemini klasik yöntemler kullanarak oluşturduğunda bilhassa zaman kısıdı sebebiyle örneklem yoluna gitmek suretiyle bulgu riskini çoğaltacaktır. Halbuki bilgisayarlı denetim yazılımlarıyla az zamanda bilgilerin hepsi testten geçirilip incelenmek suretiyle denetimi yapan kişinin asıl olana ya da en yakın neticeye ulaşmasına imkan sağlanabilir.Çalışmanın amacı; bilgisayarlı denetim programlarının, elektronik platformdaki muhasebeyle ilgili bilgilerin denetiminde etkinliğin sağlanması adına gerekliliğini kanitlamaktir.Çalışmada ele alınan uygulama, örnek olarak ülkemizin kanunları ve uygulamalarına dönük tasarlanan, ülkemizdeki denetim işletmeleri ve denetimi yapanlara yararlı çözümleri sunabilecek ilk ve tek denetim programı olan CAP'ı irdelemiştir.Anahtar Kelimeler: Muhasebe Bilgi Sistemi,Muhasebe Denetimi,Bilgisayarlı Denetim Programı Firms record their financial reserves related to their activities conducted both inside and outside the firm on the axis of the accounting information system. The transaction in question is completely carried out by means of computer in today's conditions.The reason why the computers take on the role of intermediary is doubtlessly that both the proliferation and the complicated structure of the information obtained from the transactions is such that they can not be manually recorded in the books of accounts It is inevitable that the check of whether the documents created on electronic platforms indicates the actual one or not and the audit processes also occur on the electronic platform. Thanks to developing computer software, information are recorded by saving both time and personnel costs. The objective of the audit is to achieve savings in the same way as the software in question and to produce much more truthful results.When (she is/ he is)analyzing the accounting records of the firm that he/she audits , the auditor has to complete and report the audit procedures with which he/she has to comply and the evidence concerning the audit they will finally bring together in a certain time.Certainly, when the auditor establishes the auditing process by using classical methods, he / she will increase the risk of finding by resorting to sampling, especially because of the lack of time. However, by means of using computerized audit software, that the information is passed through the test and examined makes it possible for the person who conducts the audit to reach the closest result or to the actual resultThe intention of the study is to prove the necessity of computerized audit programs in order to ensure effectiveness in audit of institutions as regards accounting in electronic platform. The practice which has been discussed in the study examines the CAP, the first and only audit program designed in accordance with the laws and practices of our country, which can provide practical solutions for auditing firms and auditors in our country.Keywords: Accounting Information System, Auditing, CAP (Computerized Audit Programme 174

Bu çalışmanın konusu, bilgi yönetim süreçleri çerçevesinde bilgi teknolojilerinin, iç kontrol faaliyetleri ve yönetim bilgi sistemleri üzerindeki etkisidir. Bilgi ve bilgi teknolojilerinin kurum yönetimine sunduğu kolaylıklar ve imkânlar bu çalışmanın ana temasını oluşturmaktadır. Çalışmada bir vakıf üniversitesinde bulunabilecek bilgi teknoloji alt yapısı tüm yönleri ile incelenerek, üniversite eğitim başarısının artırılması, iç kontrol bileşenlerinin sağlıklı bir şekilde yerine getirilmesi ve üniversitenin rekabet gücüne katkısı araştırılmıştır. Bununla birlikte etkin bir şekilde kullanılacak bilgi teknolojileri alt yapısı ile vakıf üniversitelerinde kontrollerin nasıl yapılacağı örneklerle anlatılmaya çalışılmıştır. Verilen örneklerde uygulanabilir ve hayata geçirilebilir konular ele alınmaya özellikle dikkat edilmiştir.Verilen örneklerde ve tablolamalarda üniversite bilgileri olarak bir vakıf üniversitesi verileri rakamları değiştirilerek örnek alınmıştır. Bilgi teknolojilerinin yönetici raporlarına ve iç kontrole katkısı bağlamında da diğer ticari işletmelerin isimleri verilmeden, rakamsal veriler değiştirilerek örneklere konu edilmiştir. The subject of this study is the influence of information technologies, internal control activities and management information systems within the framework of information management processes. The facilities and facilities offered by the information and information technologies to the managerial layer constitute the main theme of this study. The information technology infrastructure that can be found at a foundation university in the study was examined in all aspects to investigate the increase in university education success, the maintenance of the internal control components in a healthy manner and the contribution of the university to the competitive power. Nevertheless, with the information technology infrastructure that will be used effectively, it has been tried to explain with examples how to make controls at foundation universities. Particular attention has been paid to addressing viable and viable subjects in the given examples.In the given examples and tables, a university, which is a foundation university as a university information, has been taken as a sample by changing the figures. In the context of management reports of information technology and in the context of contribution to internal control, the figures of other commercial enterprises have been changed to illustrative figures. 143

Bu tez çalışmasında, geleneksel bir torna tezgahı; yazılım ve mikrodenetleyicilerle gerçek zamanlı kontrol edilebilen, bilgisayar destekli tezgaha dönüştürülmüştür. Tezgahın eksen hareketlerinde adım motorlar kullanılmıştır. Bu sayede operatör kaynaklı zaman, ölçü ve denetim hataları minimize edilmiş ve seri üretime olanak sağlanmıştır.Çalışmada iş mili motoru olarak sabit mıknatıslı fırçalı doğru akım (DA) motoru kullanılmıştır. Motorun devir sayısı ve akım verilerinin gerçek zamanlı olarak izlenmesi için durum izleme yazılımı geliştirilmiştir. Yazılıma, gerçekleştirilen imalat verilerini kaydetmek ve raporlamak, tezgah üzerindeki tüm operasyonları yönetmek için modüller eklenmiştir. Ayrıca bu yazılımla, iş mili motorunun devir sayısını sabitlemek amacıyla, mikrodenetleyici üzerinde gömülü PID (Proportional Integral Derivative) ve bulanık mantık (BM) yöntemleriyle hız denetimleri de uygulanmıştır. Bütün bu modüllerin operatör tarafından kolaylıkla kullanılabilmesi için kullanıcı ara yüzü geliştirilmiştir. Geliştirilen tezgah sistemini test etmek için farklı kesme hızlarında (200, 260, 320, 380, 440 m/dk) ve ilerleme hızlarında (0,05, 0,1, 0,15 mm/dev), alüminyum alaşımlı malzeme kullanılarak deneyler yapılmıştır. Deneyler sonucunda kesme hızına bağlı olarak, PID ve BM hız denetim yöntemlerinin talaş kaldırma anındaki enerji tüketimine ve işlenen malzemenin yüzey pürüzlülüğüne etkisi araştırılmıştır. Sonuç olarak enerji tüketimi açısından BM ile hız denetimi yöntemi, PID ile hız denetimi yöntemine göre daha iyi performans göstermiştir. Yüzey pürüzlülüğü açısından, birçok deneyde (%60), PID hız denetimi yöntemiyle elde edilen yüzey pürüzlülüğü sonuçlarının, BM hız denetimi yöntemiyle elde edilen sonuçlara göre daha iyi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. In this thesis, a conventional turning lathe system which can be controlled in real time by microcontrollers and software, has been transformed into computer-aided lathe. Step motors are used in the lathe for axis movement. Thus, operator-based time, measurement and control errors are minimized, and mass production is realized.In this study, a permanent magnet brush DC motor has been used as the spindle motor. Condition monitoring software has been developed for monitoring of motor speed and current data in real time. The software modules are integrated to save and report the manufactured data and manage all operations on the lathe. Also, speed control has been implemented with PID (Proportional Integral Derivative) and fuzzy logic control methods that is embedded on microcontroller for locking speed. User interface has been developed for using all of these modules easily by the operator. Experimental has been made aluminum alloy materials to test the developed lathe system at different cutting speeds (200, 260, 320, 380, 440 m/min) and progression rates (0.05, 0.1, 0.15 mm/rev).Depending on the results of experiments, according to the cutting speed, energy consumption and its effect on the surface roughness of the processed materials were investigated during machining. As a result of experiments, speed control method with fuzzy logic related with energy consumption has been presented much better performance than speed control method with PID. In terms of surface roughness, in many experiments (60%), the obtained results by the speed control of PID are much better than the one's obtained by the speed control of fuzzy logic method. 141

Sistemlerin kontrolü, bütün mühendislik dallarının ortak olarak kullandığı bir konudur. Bu sistemlerden sadece biri olan, çoğu kimyasal süreçte pH kontrolü çok önemlidir. Özellikle doğrusallıktan sapma eğilimi gösteren pH'ın kontrolünde, oluşabilecek sapma ve hatalara zamanında müdahale edebilmek için kullanılan sistemlerin en iyi şekilde optimizasyonunun sağlanması ve bunun için uygun bir arayüze sahip olması gerekmektedir. Bu çalışmada pH kontrolü amacıyla Visual Basic 6.0 programlama dili ile geliştirilen yazılımın, istenilen ihtiyaçları karşılaması için araştırmalar yapılmıştır.Deneylerde oda koşullarındaki 0.1M fosforik asit (H3PO4) ve 0.1M sodyum hidroksit (NaOH) çözeltilerinin, 2 litre hacmindeki sürekli karıştırmalı akışlı reaktörde bir araya getirilmesi suretiyle, pH'ın kontrolü ve bu kontrole göre P, PI kontrol algoritmaları hesaplanarak optimizayonunun sağlanması için deneyler yapılmıştır. Control of systems is an issue used by all engineering disciplines as common. Only one of these systems, pH control is important in many chemical processes. Especially in the control of pH tends deviation from linearity of the system used to be able to intervene in time to deviations and errors that can occur to ensure the best possible optimization and must have a suitable interface for it. For the purposes of this study, pH control software developed in Visual Basic 6.0 programming language is made for research to meet the desired needs.Experiments in room conditions in 0.1M phosphoric acid ( H3PO4) and 0.1M sodium hydroxide (NaOH) solutions, by bringing together in a continuous stirred tank flow reactor of 2 liter volume, done experiments to provide pH control according to the control P, PI control algorithms calculated for optimizing. 70

Bilgi teknolojilerinin yoğun olarak kullanıldığı günümüzde sürekli denetim, giderek yaygınlaşan bir iç denetim şekli olarak karşımıza çıkmaktadır. Etkin ve verimli bir iç denetimin oluşmasını sağlayan sürekli denetim sayesinde işletmelerde şeffaflık ve hesap verilebilirlik düzeyi artarken aynı zamanda önemli ölçüde güvenilirlik sağlanabilmektedir. Sürekli denetim elektronik ortamda işlemlerin takibini ve denetimini gerektirmektedir. Dolayısıyla meydana gelebilecek olası hata ve hileler, elektronik ortamda oluşturulan kontrol noktalarının etkisiyle engellenebilmektedir.Çalışmanın amacı, Borsa İstanbul'da işlem gören bir işletmede sürekli denetim sistemin incelenmesidir. İşletmedeki sürekli denetim uygulamaları, oluşturulan bir model eşliğinde analiz edilmektedir. Model kapsamında algoritmalar oluşturulmakta, buna bağlı olarak SAP sistemi üzerindeki kontrol noktaları ile yazılım kodları açıklanmaktadır.Çalışmanın sonucunda işletmedeki sürekli denetim sistemin yapısının incelenmesi neticesinde, sürekli denetimin işletmeye sağladığı fayda ve katkılar hakkında bilgi verilmektedir. Bununla birlikte sisteme ilave edilebilecek çeşitli kontrol noktaları ve denetim mekanizmaları üzerinde durularak gerekli öneri ve değerlendirmeler sunulmaktadır. With using of information technology intensively today, continuous auditing appears as a widespread type of internal auditing. Owing to continuous auditing that generate an effective and efficient internal auditing, the level of transparency and accountability is increasing and also reliability is provided significantly in companies. Continuous auditing requires tracking and auditing of operations in electronic environment. Thereby with the effect of control points that are made in electronic environment, potential errors and frauds could be prevented.The aim the study is, analyzing of continuous auditing system at a company that trading on Istanbul Stock Exchange. Company's continuous auditing activities are analyzed with a model that is produced. Algorithms are generated as part of model and depending of this, control points and software codes are explained on the SAP system. After analyzing of company's continuous auditing system structure at result of study, it is informed about benefits and contributions of continuous auditing in company. With mentioning about various control points and auditing areas that can be added to system, essential suggestions and assessments are presented. 223

Bu tez çalışmasında ağır taşıtların elektro-pnömatik fren sistemlerinde kullanılmak üzere oransal çalışan bir elektromekanik valf (solenoid) tasarımı yapılmış, oransal solenoidin statik ve dinamik karakteristikleri incelenmiştir. Solenoide ait statik kuvvet karakteristiği geometrik uzunluk parametrelerinin değiştirilmesi suretiyle oransallaştırılmıştır. Oransal solenoidin statik kuvvet karakteristikleri ve manyetik akı bağları ANSYS Maxwell sonlu elemanlar programı kullanılarak elde edilmiştir. Oransal solenoidin dinamik davranışı için MATLAB Simulink programında solenoide ait matematiksel modeli kurularak simülasyonu yapılmıştır. Bu tez çalışmasında, tasarımı ve imalatı yapılan solenoid valfin sağladığı mıknatıs kuvvetinin hava aralığından bağımsız olduğu ve sadece akıma bağlı olarak değiştiği gösterilmiştir. Böylece tasarlanan solenoid oransal olarak kullanılabilecektir. Oransal solenoidin statik ve dinamik karakteristik testlerinin yürütüldüğü bir test düzeneği tasarlanıp imal edilmiştir. Bu test düzeneği kullanılarak elde edilen deneysel sonuçlar teorik sonuçlarla karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Elde edilen sonuçlara göre; yaklaşık 1-3 mm'lik çalışma bölgesinde 1,5A akım ile 45±3 N sabit mıknatıs kuvveti sağlayan ve oransal çalışan bir solenoid valf tasarlanıp imal edilmiştir. In this thesis a proportional solenoid valve used in heavy vehicle electro-pneumatic brake valve systems has been designed, and static and dynamic characteristics of the proportional solenoid valve has also been investigated. The static force characteristic of the solenoid has been proportioned by changing the geometric length parameters. Static force characteristics and magnetic flux linkages of the proportional solenoid have been obtained using ANSYS Maxwell finite element toolbox. Simulation model for the dynamic behavior of the proportional solenoid has been made in MATLAB/Simulink programs. It is shown that the magnetic force provided by the solenoid valve which has been designed and manufactured in this study is independent of the air gap and is dependent to the current. Thus the designed solenoid valve can be used as a proportional solenoid valve. A test setup is designed and constructed for the static and dynamic characteristics of the proportional solenoid valve. Obtained experimental results which are using this test setup are compared with the obtained theoretical results. Finally, a solenoid valve designed and manufactured providing 45±3 N constant magnetic force with 1,5A current at 1-3mm working region. T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 0700.STZ.2014 Kodlu Elektro-Pnömatik Fren Valfi ve PLC Kontrollü Test Düzeneği Geliştirme Projesi May Fren Sistemleri San. ve Tic. Ltd. Şti

Küreselleşmenin etkisiyle bilgiye daha hızlı ulaşma ihtiyacı, teknolojide meydana gelen gelişmeler, değişen müşteri ve yatırımcı beklentileri, işletmeler arasında artan rekabet diğer alanları olduğu gibi muhasebe denetimini de etkilemiştir. Şirketlerde hata ya da hilelerin gerçekleştikten uzun süre sonra tespit edilmesi geri dönüşü zor ve büyük sonuçlara neden olabilmektedir. Sürekli denetim vasıtasıyla şirketler ileride gerçekleşmesi muhtemel hata ve hileleri birtakım senaryolarla önceden belirlemekte ve olayın gerçekleşme anına çok yakın bir zamanda tespit edebilmektedir. Bu çalışmanın amacı sürekli denetimin BIST-100 şirketlerinde uygulanma düzeyini tespit ederek, uygulama amaçlarını ve uygulanmama nedenlerini belirleyip, şirketlerin bu yaklaşıma ne kadar hazır olduklarını ortaya koymaktır. Çalışmanın uygulaması için yapılan anket sonucunda, sürekli denetimin şirketlerde uygulanmasının oldukça yeni olduğu görülmüştür. Bu yaklaşımın uygulama amaçları arasında en çok olaylara daha hızlı tepki verme ihtiyacı ile bilgi teknolojilerinin kullanımı sayesinde insan faktöründen kaynaklanan hataların engellenmesi, uygulanmama nedenlerinin başında ise bu yaklaşım hakkında yeterli bilgi sahibi olunmaması, karmaşık bir yaklaşım olması ile bilgisayar ve teknolojik alt yapı eksikliklerinin geldiği tespit edilmiştir. Bu yaklaşımı uygulayan şirketlerin tamamının beklentilerini karşılamaları diğer şirketler için de önemli bir göstergedir. Araştırma kapsamımızdaki şirketlerde bu yaklaşımı uygulayan şirketlerin, uygulamayan şirketlere oranla personel anlamında daha hazır olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Sürekli Denetim, Hata, Hile, BIST-100. Along with the effect of globalization, the need for faster information access, recent advances on technology, changing customer and investor expectations, and increasing competition among companies have an impact on accounting auditing and other fields as well. If faults and frauds are recognized after a considerable time period, they might lead to irreversible and remarkable outcome. Continuous auditing enables to recognize possible faults and frauds just before the occurrence of the event with some scenarios. The main objective of this study is to put forward how BIST-100 companies are ready for continuous auditing approach by examining their continuous auditing practice levels and determining their practice objectives and reasons of no practices. The questionnaire conducted for the application of the study reveals that continuous auditing is a quite new practice for companies. The main practice objectives of this approach mostly involve the need for faster reaction to current events and avoiding faults caused by human factor with the use of information technologies. The main reasons for not practicing the corresponding approach are found as insufficient information, the complexity of the approach and the lack of information and technological infrastructure. It will be an important indicator when the expectations of all companies, which have a continuous auditing experience, are satisfied. Within the scope of this study, companies which experienced the continuous auditing are found to be more ready in terms of personnel than companies which did not experience the corresponding approach.Keywords: Continuous Auditing, Fault, Fraud, BIST-100. 203

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Ticaret Üniversitesi -- Kaynakça var. Bilgi teknolojilerinde 19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren yaşanan gelişmeler, her alanı olduğu gibi işletmeleri de etkilemiş, bilgi teknolojilerinin daha yoğun kullanıldığı iş süreçlerinin oluşmasına neden olmuştur. Önceleri kağıt ortamında yapılan ve uzun zaman alan işlemler artık bilgi sistemleri ile çok daha kısa sürelerde yapılır hale gelmiştir. Bu durum işletmelere büyük faydalar sağlamanın yanı sıra bir takım riskleri de beraberinde getirmiştir. Bu çalışmada, bilgi sistemleri ve bilgi teknolojileri ile ilgili temel kavramlara değinilmiş, bilgi sistemi ortamında iç kontrol düzenlemeleri sınıflandırılması ele alınmış ve konu özellikle uygulama kontrolleri örnekleri ile irdelenmiştir. Ayrıca söz konusu kontrollerin etkinliğinin test edilmesi için kullanılan teknik ve araçlara değinilmiştir. Konu ile ilgili olarak muhasebe bilgi sistemi denetimi yaklaşımları kısaca ele alınmıştır. Çalışmanın sonunda bir işletmede bilgi sistemleri kontrolleri ve bunların test edilmesine ilişkin örnekler kısaca aktarılmaya çalışılmıştır. Bu çalışma ile iç denetçilerin ve bağımsız denetçilerin denetimde bilgisayar kullanımı ile sağlayacağı faydalara da kısaca değinilmiştir. The developments that took place since the end of the last quarter of 19th century, effected the enterprises as it did to every aspects of our lives. This situation caused to emergence of the intenser usage of the information technologies in business processes. The proceses which were being done on papers and taking long time, have started to take shorter time by the help of information systems. This situation provided great benefits to enterprises along with some risks. In this study, the basic concepts related to information systems and information Technologies have been discussed and the classification of internal controls on informaton system environment has been analyzed. Also the subject especially scrutinzed by application control instances. In addition to that such techniques and tools that are used for testing the effectiveness of controls are discussed. Related to the subject, approches to the audit of accounting information systems have been briefly discussed. At the end of the study, examples of information systems controlls and testing of these controlls have been shown. By this study, it has been aimed to show the benefits of computer usage in audit process for the auditors. Özet (Abstract), iii -- Tablolar Listesi, vii -- Şekiller Listesi, viii -- Kısaltmalar, ix -- GİRİŞ, 1 -- 1. TEMEL KAVRAMLAR, 3 -- 1.1. İç Kontrol ve İç Denetim, 3 -- 1.2. Bilgi Sistemleri, 6 -- 1.2.1. Bilgi Sistemleri ve Bileşenleri, 9 -- 1.3. Yönetim Bilgi Sistemi ve Muhasebe Bilgi Sistemi, 12 -- 1.4. Bilgi Sistemleri Denetimi ve Bilgi Sistemi Denetimine İlişkin Düzenlemeler, 15 -- 1.5. Bilgi Sistemleri ve Denetçi, 18 -- 1.6. Bilgi Sistemleri Güvenliği ve Bilgi Sistemlerindeki Riskler, 20 -- 2. BİLGİ SİSTEMLERİNDE İÇ KONTROL, 25 -- 2.1. Kontrollerin Sınıflandırılması, 25 -- 2.1.1. Genel Kontroller ve Uygulama Kontrolleri, 26 -- 2.1.2. Yönetim Açısından Kontrollerin Sınıflandırılması, 27 -- 2.1.3. Önleyici, Tespit Edici ve Düzeltici Kontroller, 27 -- 2.2. Genel Kontroller, 28 -- 2.3. Kullanıcı Tanımlama ve Yetkilendirme – Kimlik Tespiti, 29 -- 2.4. Uygulama Kontrolleri, 32 -- 2.4.1. Girdi Kontrolleri, 34 -- 2.4.1.1. Kaynak Belge Kontrolleri, 35 -- 2.4.1.2. Doğrulama Rakamı - Data Kodlama Kontrolleri, 35 -- 2.4.1.3. Alan Kontrolleri, 36 -- 2.4.1.4. Doğrulama Kontrolleri, 37 -- 2.4.1.5. Limit Kontrolleri, 38 -- 2.4.1.6. Eksik Veri Kontrolleri / Zorunlu Alan Kontrolleri, 38 -- 2.4.1.7. Zaman Kontrolleri, 39 -- 2.4.2. Bilgi İşleme Kontrolleri, 40 -- 2.4.2.1. Yığın Kontrolleri (Batch Controls), 40 -- 2.4.2.2. Geçiş Kontrolleri (Run to Run – Adım Adım Kontrol), 42 -- 2.4.2.3. Kullanıcı Müdahale Kontrolleri, 44 -- 2.4.2.4. Denetim İzi Kontrolleri (Audit Trail), 44 -- 2.4.3. Çıktı Kontrolleri, 45 -- 3. 3. BİLGİ SİSTEMLERİ UYGULAMALARINDA KONTROLLERİN -- TEST EDİLMESİ VE BİLGİSAYAR DESTEKLİ DENETİM, 49 -- 3.1. Bilgi Sistemleri Uygulamalarında Kontrollerin Test Edilmesi, 49 -- 3.2. Bilgisayarlı Muhasebe Sistemlerinde Denetim Yaklaşımları, 50 -- 3.2.1. Bilgisayar Etrafından Denetim (Black Box), 51 -- 3.2.2. Bilgisayarın İçinden Denetim (Through The Computer - White Box), 52 -- 3.2.3. Bilgisayarla Denetim, 52 -- 3.3. Bilgisayar Destekli Denetim Teknik ve Araçları (BDDT-CAATT's), 53 -- 3.3.1. Genelleştirilmiş Denetim Yazılımları – GDY (Generalized Audit Software -- GAS), 53 -- 3.3.2. Bilgisayar Programlarının Test Edilmesi, 55 -- 3.3.2.1. Veri Testi Tekniği, 55 -- 3.3.2.2. Bütünleşik Veri Test Tekniği (Integreated Test Facility-ITF), 56 -- 3.3.2.3. Paralel Benzetim (Simülasyon) Tekniği, 56 -- 3.3.3. Veri Analiz Teknikleri, 57 -- 3.3.3.1. Yeniden Hesaplama, 58 -- 3.3.3.2. Katmanlara Ayırma ve Özetleme, 58 -- 3.3.3.3. Örnekleme, 59 -- 3.3.3.4. Tekrarlanan Kayıt Kontrolleri, 60 -- 3.3.3.5. Boşluk Belirleme ve Dizi Kontrolleri, 61 -- 4. ÖRNEK UYGULAMA, 62 -- 4.1. Uygulamanın Amacı, 62 -- 4.2. Mevcut Durum ve İhtiyaç Analizi, 62 -- 4.3. Bilgi Sistemleri Genel Kontrolleri, 64 -- 4.3.1. Kurum Seviyesi Kontroller, 65 -- 4.3.2. Yönetim Seviyesi Kontroller, 65 -- 4.3.3. Teknik Kontroller, 66 -- 4.4. Uygulama Kontrolleri, 68 -- 4.4.1. Kullanıcı Yetkilendirme Çalışmaları, 69 -- 4.4.2. Ana kayıtlar ve Hareketlerde Yetki Kodları, 70 -- 4.4.3. Finans Modülü ve İç Kontroller, 71 -- 4.4.3.1. Cari Hesap Kartlarının Tanımlanması, 71 -- 4.4.3.2. Cari Hesap Limit Risk Takibi, 73 -- 4.4.3.3. Finans Diğer Ana Kayıtlar, 74 -- 4.4.3.4. Finans Hareketleri ve Kontroller, 75 -- 4.4.4. Malzeme Yönetimi Kontrolleri, 76 -- 4.4.4.1. Malzeme Kartı Tanımlamaları, 76 -- 4.4.4.2. Alım ve Satış Fiyatlarının Tanımlanması, 78 -- 4.4.4.3. Malzeme Hareketleri, 79 -- 4.4.5. Araç Satış ve Servis İşlemleri, 82 -- 4.6. Veri Analiz Tekniklerinin Uygulanması, 85 -- 4.6.1. Kasa Hareketlerinde Tutar Kontrollerinin Test Edilmesi, 86 -- 4.6.2. SQL Kodları İle Ana Hesap Bakiyelerinin Test Edilmesi, 92 -- 4.6.3. SQL Kodları İle Kasa Hesabındaki Yüksek Tutarların Tespiti, 94 -- SONUÇ, 95 -- Kaynakça, 98

TEZ9465 Tez (Doktora) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2014. Kaynakça (s. 274-297) var. xxii, 316 s. : tablo ; 29 cm. Çağdaş işletmeler planlanmış hedeflerine ulaşmak için teknolojik olanaklardan en üst düzeyde yararlanmaktadırlar. Bir taraftan günlük faaliyetlerin yürütülmesi, diğer taraftan bu faaliyetlerin muhasebeleştirilmesi ve finansal tabloların düzenlenmesi artık elektronik bilgi işlem ortamında gerçekleştirilmektedir. İşletme bakımından büyük önem taşıyan bu bilgilerin elektronik ortamda saklanması, denetimlerinin de elektronik ortamda yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Elektronik bilgi ortamının varlığı denetimin genel amacını ve kapsamını değiştirmemiş ise de denetim sürecinde, denetim tekniğinde, kanıtların toplanmasında ve en önemlisi olarak da denetim anlayışında değişimlerin yaşanmasına sebep olmuştur. Bu değişimler, denetçilerin yeni duruma uyum sağlamalarını ve elektronik bilgi ortamlarında etkili bir denetim sürecinin nasıl yönetilebileceğini dikkate almalarını gerektirmiştir. Güvenilirliği son derece önemli olan bağımsız muhasebe denetiminin hangi faktörler tarafından etkilendiğinin bilinmesi ve denetçinin bu faktörler karşısındaki anlayış ve davranışlarının tespiti karar alma aşamasında yapılacak değerlendirmeler bakımından göz ardı edilemeyecek önemdedir. Ancak gelişme süreci nispeten yeni olan bilgisayar destekli muhasebe denetiminde güvenilirliği etkileyen faktörlerin belirlenmesine yönelik özellikle Türkiye’de kapsamlı bir çalışma bulunmamaktadır. Literatürdeki bu eksikliğin giderilmesine katkı sağlamayı hedefleyen bu çalışmada, bilgisayar destekli bağımsız muhasebe denetiminin güvenilirliğini etkileyen faktörler ile bu faktörlerin geleneksel bağımsız muhasebe denetiminin güvenilirliğini etkileyen faktörlerden farklılıkları, bağımsız denetçilerin görüşlerine dayalı bir araştırma ile tespit edilmiştir. Literatürdeki mevcut teorik tartışmalar ve ankete dayalı araştırma sonuçları, geleneksel bağımsız muhasebe denetiminin güvenilirliğini etkileyen faktörler ile bilgisayar destekli bağımsız muhasebe denetiminin güvenilirliğini etkileyen faktörler arasında sayıları, kaynakları, önemlilik dereceleri ve çeşitleri itibariyle önemli farklılıkların bulunduğunu göstermektedir. Modern corporations benefit from technological advances immensely to reach their goals. They do not utilize the electronic environment to run their daily operations only, but also use it for the accounting process and for the preparation of financial statements. The storage of these vital accounts and statements in the electronic environment also requires the auditing of these accounts to be conducted electronically. Even though the existence of electronic information platform has not altered the goal and content of the audit process, it has affected the audit process, audit technique, the collection of evidence, and most importantly the concept of auditing. The changes in these concepts require the auditors to adjust to the new environment and to understand how an effective audit could be carried out in this new environment. It is vital that decision makers understand which factors affect independent accounting auditing, whose reliability is very important. In addition, the detection of the understanding and behavior of the auditor regarding these factors is very important, as well. However, there are no studies investigating the factors that affect the reliability of computer aided auditing, which is relatively in the early stage of its development, for Turkey. This study, which aims to fill this gap in the literature, investigates the factors that affect the reliability of computer aided independent accounting auditing and makes a comparison between these factors and the factors that affect the reliability of traditional independent accounting, by utilizing a survey applied to independent auditors. Previous theoretical discussions and the study findings based on survey results suggest that there are vital differences between the factors affecting the reliability of traditional and computer based independent accounting auditing, in terms of quantities, sources, the degree of importance and classes. Bu çalışma Ç.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenmiştir. Proje No: İİBF2010D8.

Teknolojinin hızlı gelişimi bilişim teknolojilerinin eğitim alanında da daha etkin kullanılmasını sağlamıştır. 1999 yılından itibaren kurulmaya başlayan Bilişim Teknoloji-BT sınıflarının, son yıllarda Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülmeye başlayan F@TİH (Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi) projesi ile kurulumu hız kazanmıştır. BT sınıfları, bilgisayar derslerinin uygulamalarında ve diğer derslerin öğretiminde bilgisayarlardan yararlanmak için kullanılan birden fazla bilgisayarın ve buna bağlı projeksiyon, yazıcı vb. araç ve gereçlerin bulunduğu dersliklerdir. Bir çok cihazın yer aldığı ortamda enerji tüketiminin fazla olacağı da bir gerçektir. Bu nedenle cihazların kullanılmadığı süreçlerde kapalı tutulması dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur. Ancak bunların tek tek kapatılması derslerde istenmeyen süre kayıplarına neden olmaktadır. Ayrıca projeksiyonun yüksek yerlere yerleştirilmesi güvenlik açısından koruma sağlarken kumanda olmadığı ya da sorunlu olduğu durumlarda kullanımını zorlaştırmaktadır. Bilgisayarlar başta olmak üzere bu cihazların ses ile kontrolünün sağlanması ile daha verimli, etkin sonuçlar alınabileceği gibi belirtilen sorunlara da çözüm oluşturabilecektir. Bu nedenle tez çalışmasında BT sınıflarında yer alan bilgisayarın, projeksiyon ve projeksiyon perdesinin açma-kapama işlemlerinin konuşma tanıma teknolojisi kullanılarak ses ile kontrol edilmesi amaçlanmıştır. Bütün bu işlemlerin gerçekleştirilmesi için projeksiyona ve perdeyi açıp kapatan motorun bağlı olduğu devreye sinyal gönderen bir sinyal gönderici devre, motorun bağlı bulunduğu bir sinyal alıcı devre ve ses tanıma işlemlerinde kullanılmak üzere bir yazılım geliştirilmiştir. The rapid development of technology has led to more effective use of ICT in education. Recent years Information Technology-IT classes, which began in 1999, carried out by the Ministry of Education started F @ TIH (Movement of Enhancing Opportunities and Improving Technology) project which built up speed with the configuration. To take advantage of IT classes, which involves tools and utensils in classrooms, computer courses and other applications, computers are used for teaching courses with more than one computer connected to projector, printer, etc. It is also a fact, that a lot of electronics devices in this circle will consume a lot of energy. For this reason, it is an important issue that devices should be closed when not in use. However, shutting down each computer would be a reason for time loss. Additionally, the installation of the projector in high places provides protection, while there may be some difficulties when using it without remote control or when it is broken down. Constructing voice controlled devices, especially computer, would be more productive and would be a solution to such kind of problems. Therefore, in the thesis studies, computer, projector and projection curtain opening and closing operations in IT classes are aimed to be controlled by voice using speech recognition technology. For performing the process, the projections and the opening and closing curtain in the motor cycle that supplies a signal of a signal sending cycle is connected to the motor have been connected to the signal receiving circuit and a voice recognition software has been developed. 66

Bu çalışmada Alternatif Akım (AA) üniversal motorun, tasarlanan kontrol kartı ve sürücü kartı devreleri ile hız, devir yönü değiştirme, devir hızı okuma ve enerji besleme kontrolü bilgisayar destekli olarak gerçekleştirilmiştir. Üniversal motorun hızı faz açısı kontrolü yöntemi kullanılarak mikrodenetleyici tabanlı olarak gerçekleştirilmiştir. AA şebeke sinyalinin sıfır geçiş noktaları sıfır geçiş dedektörü aracılığıyla tespit edilerek PIC16F84A'nın analog girişine uygulanmıştır. Bu amaçla şebekenin her alternansında istenilen açı değerinde faz kontrolü gerçekleştirilmiştir. Ayrıca kontrol kartı mikrodenetleyicisi PIC18F2550 ile sürücü kartı kontrolü, devir yönü değiştirme kontrolü, motor ve sürücü enerji besleme kontrolü ve motor devir hızı okuma gerçekleştirilmiştir. Kontrol kartı, bilgisayar programı Visual Basic 6.0 ile tasarlanan kontrol paneliyle kontrol edilmiştir. Kontrol kartı mikrodenetleyicisi aynı zamanda motora akuple bağlı takogeneratörden alınan hız bilgisini kontrol paneline aktarmaktadır. Bu durumda hız bilgisi kontrol panelinde anlık olarak okunmaktadır. In this study a new design of control card and driver card circuit along with speed, changing direction of rotation, speed rotation measurement and energy supply of Alternative Current (AC) universal motor were made. The motor was made as a microcontroller based using phase angle control method. The zero cross points of AC mains signal was established through zero cross detector and applied to the analog input of PIC16F84A. For this purpose, the phase control was made in each alternans of the network signal in any angle value. Additionally, microcontroller of control card; PIC18F2550, driver card control, changing direction of rotation, motor and driver energy supply control and motor rotation speed measurement were made. The control card is checked by control panel designed on Visual Basic 6.0. The microcontroller control card transfers speed information, obtained from tachogenerator coupled to the motor, to the control panel. In this situation, the speed information on the control panel was displayed momentarily. 142

Bu çalışmanın amacı temel uçuş görevlerini yerine getirebilecek bir oto pilot sisteminin ve yer istasyonu yazılımının gerçekleştirilmesidir. Bu görevler: Uçuş kontrolü, Konum sabitlenmesi, Hava hızı denetimi, Yükseklik sabitlenme denetimi, yönelme denetimi, GPS destekli konum denetimi, Hedef konum uçuşu, Belirlenmiş konumlara uçuş, Kameralı gözetleme, Beşik sistemi denetimi, Uzaktan kamera denetimi, Telemetri, Harita üzerinde gösterim, Sistem değişkenlerinin gösterimi, Uçuş parametrelerinin değiştirilebilmesi, Kişisel bilgisayar ile uçuş, Kişisel bilgisayar ve joystick ile uçuş denetimi dir. Ototpilot sistemi sabit veya döner kanatlı hava araçlarında kullanılabilecek şekilde geliştirilmiştir. Bunu başarabilmek için yazılım, elektronk mühendisliği, uçak mühendisliği ve kontrol mühendisliği gibi birçok mühendislik disiplininden istifade edilmiştir. Bu sisteminin gerçekleştirilmesi ile ilgili ilk adım denetleyici ve diğer donanımsal sistem bileşenlerinin seçimidir. Bu seçim projenin kavramsal tasarım aşamasında yapılmaktadır. Seçim sırasında öncelikli kriterler kolay kullanım, yaygın kod desteği , yardım kaynaklarının bulunabilir olması ve denetleyicinin teknik özellikleri gibi kriterlere göre yapılmıştır. Seçilen mikrodenetleyicinin, farklı sensörtipleri ile iletişim kurabilecek yapıda olması öncelikli hedef olmuştur. Sözgelimi telemetri modem, IMU ve GPS, UART haberleşmesi ile otopilota veri göndermekte, basınç sensörü I2C haberleşmeyi kullanmakta, batarya ölçüm sensörleri ise analog olarak veri göndermektedir. Otopilot ana denetleyicisi bütün bu haberleşme yeteneklerine sahip olmalıdır. Diğer önemli bir teknik özellik ise, sayısal giriş çıkış pinlerinde kesmeler oluşturulabilmesi yeteneğidir. Bu kesmeler sayesinde konvansiyonel bir RC alıcının pinlerinden çıkan PWM sinyallerinin okunması mümkün olabilmektedir. Ayrıca mikrodenetleyici sistemin 5V ile çalışıyor olması tercih sebebidir. Bu sayede, bütün araç içerisinde sadece 2 farklı voltaj seviyesi ile çalışmak mümkün olmaktadır. Geleneksel RC bileşenleri 5V seviyesinde çalışmakta ve çoğu zaman motor sürücüleri 5V çevirici içermektedir. Dolayısı ile 5V ile çalışan kontrolcü seçimi, fazladan bir çevirici gereksimini ortadan kaldırmaktadır.Daha sonraki adım denetleyici kodunun yazılmasıdır. Denetleyici kodunun geliştirilmesindeki ilk adım, sensörler, aktüatörler ve telemetri sisteminin çalışmasına imkan tanıyacak yazılımın geliştirilmesidir. Buyazılımlar c++ kullanılarak geliştirilmiş ve kontrolcüye hex dosyası olarak yüklenmiştir. Geliştirme sırasında adım adım ilerlenerek ara programcıklar oluşturularak geliştirilen sensör kitaplıkların çalışır vaziyette olduklarına dair kontrol noktaları olarak kaydedilmiştir. Bu sayede denemeler sırasında oluşabilecek arızalarda veya beklenmeyen davranışlarda sorunun donanımsal mı yoksa yazılımsal mı olduğu, deneme kodları tarafından anlaşılabilmektedir. Ana denetleyici kodu sürekli bir döngü içerisinde çalışan bir kontrol kodudur. Döngü zaman kritik olan görevleri yerine getirebilecek şekilde optimize edilmiştir. Sensör datalarının alınması veya telemetri işlemleri ana zaman kritik döngünün dışında, farklı yenileme frekanslarındaki döngülerde yapılmaktadır. Bu sayede sözgelimi 5Hz de çalışan bir GPS sensöründen veriler saniyede 100 defa değil olması gerektiği gibi 5 defa sorgulanmaktadır. Diğer bir yaklaşım ise IMU da olduğu gibi, yoğun matematiksel hesap gerektiren işlemlerin ayrı bir düşük maliyetli işlemci yapılarak sonuçların ana kontrolcüye gönderilmesidir. IMU bileşeni , içerisindeayrı bir düşük maliyetli işlemci barındırmaktadır. Eksen takımı dönüşümlerini ve IMU?nun euler açılarını bu düşük seviye kontrolcü yapmakta ve sonuçları yine geliştirilmiş bir binary protokolüzrinden ana otopilot işlemcisine yollamaktadır. Bu sayede zaman kritik olan ana döngü böylesine bir işlemle meşkul edilmemiş ve ana kontrol frekansı kararlılığı sağlanmıştır. Aktüatörlere ilişkin kod yazımı da deneme kodları oluşturularak gerçekleştirilmiştir. SadeceRC servo motorların sürülmesine imkan tanıyan kod parçaları oluşturulmuş, RC servolarda denenmiş ve kaydedilmiştir. Ayrıca RC alıcının sinyalleriniokuyan diğer bir değişle , kullanıcının elindeki geleneksel RC vericiden gönderilen pozisyon komutlarını okuyan kod ile servoları istenilen açıya getirmeye yarayan kod paralel geliştirilmiştir. Bu kod otopilotun devrede olmadığı sırada çalışan, otopilotu servo ve RC alıcı arasında bir pasif bileşen gibi kullanılmasını sağlayan koddur. Esasen otopilot kullanıcının komutlarını alan ve uçuş senaryosuna göre bunları servolara ileten bir ara işlemcidir. Bu işlemci otopilot devrede değilken sadece bir geçit vazifesi görür.Son olarak yer istasyonu yazılımının gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Yer istasyonu yazılımı ve oto pilot içerisindeki telemetri yazılımı paralel ilerlemesi gereken süreçlerdir. Otopilota telemetri kabiliyeti kazandırmadan uçuş sırasında data almak mümkün olmamakta ve uçuş denetimine ilişkin algoritmalar doğrulanamamaktadır. Bu sebepten telemetri kodunun yazılması kritiktir. Telemetri kodu daha fazla veri taşıyabilmek için ASCII değil binary olarak tasarlanmıştır. Bu sayede sözgelimi 5 basamaklı bir sayının gönderilmesi 5 byte yerine 2 bayt tutmakta ve rf modemin bant genişliği daha optimum kullanılabilmektedir. Bu da birim zamanda otopilottan daha fazla veri alınması ve otopilota daha fazla veri gönderilmesi anlamına gelmektedir. Yer istasyonu UAV uçuş kullanıcı arabirimi olarak çalışmaktadır. Yer istasyonu yazılımı, Delphi yazılım geliştirme platformu kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Delphi, Pascal tabanlı ve görsel tasarım unsurları barındıran çok yaygın ve ileri seviye bir programlama dilidir. Bu sayede kullanıcı arabirimi ve arkasında windows işletim sistemi kaynakları kullanan çok gelişmiş yazılımlar geliştirilebilmektedir. Delphi ile geliştirilen yer istasyonu yazılımı, Web üzerinde verilen java tabanlı bir servis olan Google Maps Api v3 ile de haberleşmekte bu sayede kullanıcıya harita desteği sunulmasını sağlamaktadır. Bu harita deteğinin sağlanması da yine temel java bilgisi gerektirmekte ve delphi tabanlı yazılım ile bu servisin haberleşmesini sağlayacak mekanizmalar geliştirilmesini gerektirmektedir. Proje kapsamında GoogleMaps Api kullanılarak da özel kodlar geliştirilmiş, uçuş rotasının görsel gösterimi, uçağın pozisyonu , yönelmesi ve gidilmesi gereken doğrultunun gösterimi gibi kullanıcı arayüzü gösterimine ilişkin java kodları oluşturulmuştur. Bütun bu oluşturulan kodlar, otopilot un bir uydu görüntüsü üzerinden izlenmesini sağlamakta ve uçuş görevi oluşturulmasını kolaylaştırmaktadır. Bunun yanında yer istasyonu sayesinde otopilota ilişkin parametreler uçuş sırasında değiştirilebilmektedir. Bu parametreler yeni bir görev tanımına ilişkin konum değişiklikleri olabildiği gibi, kontrol sistemine ilişkin kazanç katsayıları da olailmektedir. Ayrıca kamera pozisyonu, uçak eyleyicilerinin aktive edilmesi de bu mekanizma üzerinden sağlanmaktadır. Joystick ile uçuş sırasında, telemetri modem üzerinden otopilota kontrol yüzeylerinin açılarına ilişkin komutlar gönderilmektedir.Geliştirilen sistemin diğer bir önemli özelliği değişik uçuş platformlarına uygulanabilirliğidir. Sistem bileşenleri buna göre seçilmiştir. Bütün uçan platformlarda kullanılması düşünülen oto pilot bileşenleri şunlardır: Ana Denetleyici, GPS, Ataletsel Ölçüm Birimi, 3 eksen jiroskop, 3 eksen ivme sensörü, 3 eksen manyetik sensor, Pitot Tüpü Sensörü, Altimetre Basınç Sensörü, Servo Denetleyicisi, Telemetri Modem, Akım ve Gerilim Sensörleri ve Ana Uçuş Kontrol Alıcısı. Bu bileşenler, döner kanatlı hava araçlarında ve sabit kanatlı hava araçlarında kullanılmaktadır. Yukarıda bahsedilen bileşenler ayrı ayrı farklı amaçlar için yurtdışı ve yurtiçi pazarda uygun fiyatlarda bulanabilmektedir. Bileşenlerin bir sayısal sistem tasarımı yaklaşımı ile bir araya getirilmesi sayesinde, esnek bir sistem ortaya konmuştur. Geliştirilen sistem herhangi bir marka veya model bileşene bağımlı değildir. Geliştirme sürecindeki bütün bilgi birikimi yerli olup, bileşenlerin tamamına yakınının farklı tedarikçilerden ve veya farklı markalardan ikamesi mümkündür. Bu çalışma neticesinde çalışan bir otomotik pilot sistemi, tamamı ile yerli mühendislik bilgi birikimi ile, tedarikçi ve markadan bağımsız bir biçimde ve düşük maliyetli bileşenler ile geliştirilmiştir. Optimize otopilot kod döngüsü, düşük işlem güçlü kontrolcülerin kullanımına imkan vermiştir. IHA pazarı geçtiğimiz on yılda ciddi bir büyüme kaydetmiştir. Ülkemizdede bu tip çalışmalar hızlanmıştır. IHA lar ülkemiz için stratejik öneme sahip hava araçlarıdır. Bu hava araçlarının ana kontrol bileşenlerinin yerli imkanlarla üretilebiliyor olması stratejik bir önem arzetmektedir. Bu tür araçların geliştirme ve ar-ge süreçleri yüksek maliyetlidir. Bu süreçlerde düşük maliyetli ve esnek otopilot bileşenlerinin kullanımı sektörde geliştirme maliyetlerini düşürecek ve süreçlerin daha hızlı ilerlemesini sağlayacaktır. Sözgelimi elden atılan bir insansız hava aracının malyetinin büyük bir kısmını otopilot oluşturmaktadır. Test uçuşu ve geliştirme sürecinde harcanan iş gücü ve sistem tasarımı maliyetini minimize etmek adına ithal rakiplerinden daha uygun fiyatlı bir denetleyici geliştirme hedefine başarıyla ulaşılmıştır. Bu tezde gömülü sistem yazılımı, sayısal sistem tasarımı ve kullanıcı ara yüzü tasarımı konusunda ileri becerilerin kullanımı şeklinde katkım olmuştur. The aim of this work is to design and build an autopilot system hardware and software including ground station software which is capable of performing simple mission tasks like: flight control ,attitude stabilization,airspeed control,altitude hold, heading control, GPS hold, waypoint flight, fixed waypoint flight, telemetry, map display , monitoring system variables, flight parameter change during flight, Fly by PC and Control by PC and Joystick. The autopilot system can be implemented in to both fixed wing and rotorcraft platforms. To do that, a multidisciplinary approach has been used. The first step of autopilot design task is to choose the suitable microcontroller and peripherals, then the software has to be written for the controller. For the telemetry system a binary communication protocol must be created which is able to make fast two way communication between ground station and the autopilot system. At last ground station software has to be written to monitor and change the system variables and act as a user interface with camera and flight controls for real UAV experience.The most important part of this system is the flexibility to implement it in to various flying platforms. To be able to do that system variables should be monitored and changed during flight. The common peripherals of the system for all the flying platforms are: main controller, GPS system, inertial measurement unit (IMU), 3 axis gyro, 3 axis accelerometer, 3 axis magnetometer, pitot tube sensor for airspeed measurement, pressure sensor for barometric altitude, servo controller, telemetry modem, current and voltage sensors, primary flight control radio receiverAs a result a working autopilot system has been created. UAV market has grown explosively over the past decade. To simplify the Test flight and controller design phase such a system is very useful and less costly than imported competitors. My contribution to this project is to design and build a working autopilot system which is able to perform basic tasks mentioned above, using advanced embedded programming, digital system design and human machine interface design skills. 81

YÖK Tez ID: 419134 Bu çalışma, Türk Kamu Mali Yönetimi sisteminin geçirdiği değişim sürecine paralel olarak görev ve sorumluluğu artan Sayıştay Başkanlığı tarafından ifa edilen denetim faaliyetleri ile bu değişime uyum sağlamak maksadıyla geliştirilen ve uygulamaya konulan bilgisayar destekli denetim araçlarının mevcut yapısını ortaya koyma amacını taşımaktadır. Bu amaçla, tezin birinci bölümünde, denetimin genel teorisine ilişkin kavramlar, denetim türleri ve denetime olan ihtiyacın nedenleri incelenmiştir. Tezin ikinci bölümünde, kamu mali yönetim ve kontrol kanunu ve amaçları, kamu kaynağı kullanımının genel esasları, harcama sürecinde yer alan görevlilerin sorumlulukları incelenmiştir. Tezin üçüncü bölümünde, Sayıştay'ın tarihçesi anayasal konumu kurumsal vizyonu ve misyonu, teşkilat yapısı, yetkileri denetim alanı, denetim kapsamı ve denetim türleri incelenmiştir. Tezin dördüncü bölümünde, düzenlilik denetiminin amaçları, özellikleri, süreci ve performans denetimi incelemiştir. Tezin beşinci bölümünde, genel olarak bilgisayar destekli denetim teknikleri bu tekniklere ihtiyaç duyulmasının nedenleri ve bilgisayar ortamında denetim yaklaşımları incelenmiştir. Tezin altıncı bölümünde, Sayıştay Başkanlığında kullanılan bilgisayar destekli denetim yazılımları SayDap ve SayCap incelenmiştir. Anahtar Sözcükler: Kamu Denetimi, Bilgisayar Destekli Denetim,Bilgi Teknolojileri, Say Cap , Mali Tablo Denetimi. This study is aimed at to present, the current structure of audit activities which are performed by Turkish Court of Account which tasks and responsibilities has been increased in parallel with the changing period of Turkish public finance management and structures of computer assitted audit tools which has been reformed and implemented to align with these current changings. For that purpose, in chapter one, terms regarding general theory of inspection, types of inspections and the reasons of the needs of inspection were examined. In chapter two, public finance management and control law and purposes, general principles of the use of public sources and the responsibilities of officials in expenditure process. In chapter three, the history of Turkish court of accounts, constitutional position, institutional vision and mission, organizational structure, inspection area of authority, inspection scope and types of inspection. In chapter four, the purposes of regulatory audit, features, process and performance inspection were examined. In chapter five, in general, computer-aided audit techniques, the reason of the need of these techniques and inspection audit approaches in computer environment were examined. In chapter six, computer-aided inspection software, SayDap and SayCap which have been used at presidency of Turkish Court Of Accounts were examined. Key Words: Computer-assisted audit techniques,Public Sector Audit , SayCap, İnformation Technology, Financial Audit.

Bu çalışmada üç eksende hareket edebilen kartezyen bir robotun mekanik aksamı dışında kalan, elektronik kontrol devresi ve ara yüz programı gerçekleştirilmiş ve uygulanmıştır. Elektronik kontrol kartında mikrodenetleyici olarak ATMEL seçilmiştir. Step motorlar için ULN2003 entegresi kullanılmıştır. Ara yüz programı ise Borland C++ Builder 6 ile yazılmıştır. Çalışmada mekanik aksamı hazır olan üç eksenli kartezyen bir robotun kontrol ünitesi yeniden tasarlanmış ve ara yüz programına uygun format geliştirilmiştir. Cihaz ile bilgisayar haberleşmesi Seri Port üzerinden gerçekleşmiştir. Ayrıca kontrol ünitesi üzerinden ISP ile mikrodenetleyici programlaması yapılmasına olanak sağlanmıştır. Cihazın kullanımı için gerekli hazırlıklar yapılmış ve uygulamasında 0.1mm hassasiyet ile çizimler gerçekleştirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Kartezyen robot, Step motor, C++ Builder 6, ATMEL, Step motor kontrolü, Bresenham Çizgi Algoritması In the study, by developing an electronic control circuit and driver program of a cartesian robot that can move to three axes, out of mechanical part, a user?s interface program of the device has been performed and applied. ATMEL was chosen as microcontroller on electronic control card. For step motors, ULN2003 embedded computer system was used. Interface program was written with Borland C++ Builder 6. The driver format developed was used in the interface program. The format was based on vector graphic format. All geometrical shapes were made to draw in line with vector graphic format. However, functions specific to basic geometrical shapes were developed in user?s interface. With Teamviewer, toll desktop connecting program, the device was controlled and used via a different computer on the Internet. The communication between the device and the computer was obtained through Serial Port. Additionally, the programming of microcontroller could be performed with ISP through the control unit.Necessary preparations were carried out to use the device, and drawings were conducted with fudge factor of 0.1mm.Key Words: Cartesian robot, Step motor, C++ Builder 6, ATMEL, Control of step motor, Bresenham?s Line Algorithm

ÖZETDONANIMLI DALIŞ SÜRECİ İÇİN DERİNLİK KONTROL OTOMASYONUNUN TASARIMI VE OLUŞTURULACAK DALIŞ MODELİ ÜZERİNDE SİMÜLASYONUÖzel ekipmanlarla yapılan donanımlı dalış, doğası gereği hayati riskler taşıyabilen bir aktivitedir. Su altında gerçekleştirilen dalışlar, insan bedeni için aykırı bir ortam teşkil etmekte ve dalgıcı çeşitli yönlerde zorlamaktadır. Konsantrasyonun oldukça önemli olduğu süreçte dalgıca düşen bir çok görev bulunmaktadır. Dalışın asıl amacının yanı sıra dalgıç, derinlik kontrolünü de kendi sağlamalıdır. Derinlik kontrolünün hassas bir şekilde gerçekleştirilmesi fazlaca özen gerektiren bir durumdur. Bu amaçla dalgıç için hayati önem taşıyan derinlik kontrolünün otomasyonu, büyük kolaylık sağlayacaktır. Bu çalışmada, dalışla ilgili otomasyon tekniklerinin gerçekleştirilebilmesi için bilgisayar ortamında, denemelerin üzerinde yapılabileceği, bir model geliştirilmiştir. Dalış üzerinde etkili olan parametrelerin belirlendiği ve görsel programlama ile oluşturulan model sayesinde otomasyon teknikleri oluşturulabilmiştir. Referans dalgıçlar üzerinde sınanan model sayesinde, farklı bileşenlerin etkilerinin denenebileceği uygun bir ortam oluşturulmuştur. Kontrolörün temel görevi olan dalış derinlik kontrolü, belirli sağlık sınırları çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Çeşitli kontrol algoritmaları ile kontrol edilebilen model, kontrol başarımı açısından geliştirilmeye müsaittir. Çalışmalarda elde edilen kontrolör algoritması dalgıç için uygun otomasyonu sağlayabilmektedir. Simülasyon ortamında gerçekleştirilen kişi bazlı kontrol denemeleri de dalış konusundaki insan ve simülasyon etkileşim başarımını ortaya koymuştur.ABSTRACTDESIGNING DEPTH CONTROL AUTOMATION FOR SCUBA DIVING PROCESS AND SIMULATION ON CREATED DIVING MODELSCUBA diving is a life threatening activity because of its physical environment. Diving underwater results in some difficulties on diver. Diver has many responsibilities during diving process in which concentration is very important. Besides the main goal of diving, diver has to control depth by own too. Controlling dept accurately is a serious duty under water. From this perspective, automation of depth control, which is vital, will provide significant convenience.In this thesis, a model is created on computer environment to perform automation techniques. Owing to the visual program based diving model, which is based on parameters effected in diving process, automation techniques are created. Dept control, main task of the controller, is designed by considering health issues. Designed control algorithm has achieved success on depth control. On the other hand, many algorithms are suitable as a controller. Different algorithm can be created to achieve more successful automation. Another finding of this thesis is about computer and human interaction. Simulation based control experiments showed the interaction between computer and human differs the success of control.

Doktora Tezi Bu tez çalışmasında bilgisayar, elektronik ve makine disiplinlerini kapsayan bilgisayar destekli bir kontrol sistemi geliştirilmiştir. Geliştirilen bu sistem, talaşlı imalat yöntemlerinden biri olan frezeleme işlemleri esnasında kesici takımların durumlarını izleyerek takımların aşınmışlık durumuna göre freze tezgahının ilerleme hızını otomatik olarak ayarlamaktadır. Geliştirilen sisteminin amacı, CNC tezgah operatörünün etkisini ve dolayısıyla da operatör hatasından kaynaklanacak kayıpları minimuma indirmek ve iş parçasının yüzey kalitesini ve toleranslarını bozmadan kesici takımı en verimli şekilde kullanarak üretim maliyetlerini azaltmaktır. Geliştirilen sistem sayesinde işleme bilgisine ve becerisine sahip olmayan bir kişi de Microsoft Visual Studio 2008 platformunda Visual Basic.Net programlama dilinde hazırlanan bir arayüzü kullanarak nitelikli bir operatör gibi operatörlük yapabilecektir. Literatür incelemesinde yapılan çalışmaların, takımın aşınmışlık durumunun izlenerek takım ömrünün tahmin edilmesi üzerine olduğu görülmüştür. Geliştirilen bilgisayar destekli kontrol sisteminde ise takım durumuna göre tezgah ilerleme hızına müdahale edilmektedir. Araştırmada kesici takım durumunu gözlemleyebilmek için dolaylı yöntem tercih edilmiştir. Bir titreşim sensörü ve bir yük hücresi ile işleme esnasında meydana gelen titreşimler algılanmıştır. Geliştirilen bilgisayar programı ile takım durumu izlenebilmekte, sensörlerden gelen verilere göre kontrol edilen bir step motor ile makine ilerleme hızı ayarlanabilmektedir. Veri toplama ve kontrol kartındaki PIC18F4523 mikrodenetleyicisinin programı ise Mikrobasic Pro for PIC derleyicisinde yazılmıştır. Veri toplama ve kontrol kartı ile kullanıcı arayüzünün bulunduğu bilgisayar, ethernet bağlantısı ile haberleşmektedir. Anahtar kelimeler :Takım durumu izleme, takım aşınması, step motor, devir kontrolü Abstract In this thesis, a multidisciplinary computer based electro-mechanical control sytem covered computer, electronics and machine sciences was developed. The developed system automatically adjusts the feed rate of the CNC machine, during milling machining which is one of the CNC machining methods.The purpose of the developed system is to eliminate the defects caused by CNC human operators by minimizing the effect of the human operator, and to reduce production costs by using cutting tools in the most efficient way without damaging the tolerances and surface quality of a workpiece. With the developed system, a person who has no knowledge and experience in milling operation will be able to perform machining as a qualified operator by using a user interface that programmed in Visual Basic.Net programming language at the Microsoft Visual Studio 2008 platform. In metal cutting operations, many approaches have been proposed to detect and monitor tool conditions for the prediction of cutting tool life. Many sensors have been used to detect tool conditions. In this study, control system has used to sensor signals to adjust the feed rate automatically by rotating the feed rate button on CNC machine. Indirect sensing technique was used for cutting tool condition monitoring in the study. During the milling operation, vibration and force signals were detected by using a vibration sensor and a load cell mounted on the machine table. The user interface of the developed system monitors the sensor signals coming from data acquisition and control board, and the control board adjusts the feed rate of milling operation by rotating a stepper motor. With a special mechanical part, the stepper motor has been coupled to the feed rate button of the milling machine. The microprocessor PIC18F4523 of the data acquisition and control board is programmed in Basic compiler MikroBasic Pro for PIC. Data acquisition and control board is communicate with the user interface installed at a portable computer by using Ethernet communication. Key words : Tool condition monitoring, tool wear, stepper motor, milling machine Tool status tracking, tool wear, stepper motor, speed control

Seraların temel işlevi bitkilerin fizyolojik faaliyetlerini gerçekleştirmesi için özelliklerine göre en uygun çevre koşullarını sağlamaktır. Çevre koşullarının değişken olduğu düşünüldüğünde, seranın ani değişimlerden etkilenmemesi için bilgisayarlı kontrol sistemlerinin kullanılması kaçınılmazdır.Zeki etmenler, kendisine verilen görevleri kullanıcının veya başka bir program adına yürüten yazılımlar olup belirli derecede özerk olmaları söz konusudur. Etmenin tek başına bir iş yürütmesi ve çevreden bağımsız olması düşünülemez. Etmen esnek, mantıklı, özdevinimli davranabilme özellikleri sayesinde çevresinde gelişen durumları algılayıp ona göre hareket eder.Bu tez çalışmasında, zeki etmen yazılım mimarisi kullanılarak bir sera kontrol otomasyon sistemi geliştirilmiştir. Sistem, donanımsal ve yazılımsal öğelerden oluşmaktadır. Tasarlanan zeki etmen kontrol yazılımının çalışmasını izleyebilmek için bir sera prototipi yapılmıştır. Prototip; sıcaklık, nem, ışık, CO2 ve rüzgâr sensörlerinden, havalandırma, sulama, gölgelendirme ve aydınlatma kontrol birimlerinden oluşmakta ve bilgisayarla RS232 üzerinden haberleşmektedir. Tepkisel çoklu etmen özelliklerine sahip olan kontrol yazılımı sıcaklık, ısıtma, nem, CO2, havalandırma, aydınlatma, ışık, gölgeleme, soğutma, sulama ve rüzgâr etmenlerinden oluşmaktadır. Etmenler JADE.NET geliştirme platformunda tasarlanmış ve sera prototipine uygulanmıştır.Çalışma sonunda bir seranın sıcaklık, nem, ışık ve CO2 oran parametrelerinin domates, biber ve patlıcan bitkilerinin ihtiyacı olan değerlerine yönelik kontrolü, zeki etmen mimarisi özelliklerinde geliştirilen bir yazılım ile gerçekleştirilebilmiştir. The basic function of greenhouses to perform the physiological activities of plants according to the characteristics to provide the proper environmental conditions. Considering that environmental conditions are variable, computerized control systems is to use the greenhouse to avoid exposure to sudden changes.Intelligent agents are software programs that executes a number of operations on behalf of the user or another program. To execution stand alone of the agent or to be independent of environment is unthinkable. Thank to act felexible, logical and autonomous the agent detect situations developing around accordingly moves.In this thesis, a greenhouse system have been controlled with intelligent agent software architecture. The study consists of hardware and software elements. To monitor the operation of the designed architecture of intelligent agent, the pototype of a greenhouse is made. The developed prototype consist of temperature, humidity, CO2, light, wind sensors, ventilation, irrigation, shading, lighting control systems and communicates with the computer over RS232. The system designed as a reactive multi agent system is composed of temperature, heat, humidity, CO2, ventilation, lighting, light, shading, cooling, watering and wind agents. One of the agent development platforms JADE.NET is used for control software of developed greenhouse prototype which designed for the application stage of the study.At the end of the study, temperature, humidity, light, CO2 rates of the greenhouse can be controlled to the values of tomatoes, peppers, eggplant plants?needs with the software which is developed intelligent agent architecture propoerties. 103

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2012, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2012, Klasik kontrol ve modern kontrol teorileri kontrol sistem tasarımında sıklıkla kullanılan yöntemlerdir ancak bunların dışında bir üçüncü kontrol sistem tasarım yöntemi de cebirsel yaklaşımdır. Cebirsel yaklaşım, klasik kontrol ile modern kontrol arasındadır. Polinomsal gösterim kullandığı için sıklıkla polinomsal yaklaşım olarak da isimlendirilir. Bu gösterimde transfer fonksiyonunun payı ve paydası birbirinden bağımsız olarak düşünülür. Lineer cebirsel kontrol tasarım yöntemleri olarak isimlendirilen ve polinomsal gösterimi kullanan bu yöntemler, 1980’lerde ortaya çıkan gözlenebilir ve kontrol edilebilir durum uzayı kanonik formuna denktir. En önemli özellikleri, klasik ve modern kontrol teorilerinin avantajlarını birleştirmesidir. Bu yöntemler arasında en çok kullanılanlardan ve en iyi sonuç verenlerden biri Shunji Manabe tarafından ortaya atılmış Katsayı Diyagram Yöntemidir. KDY, geçmiş fikir ve tecrübelerden yararlanılarak klasik ve modern kontrol teorilerinin avantajlarının uygun bir şekilde bir araya getirilmesi sonucunda elde edilmiş bir kontrol sistem tasarım yöntemidir. İyi kontrol, kontrolcüden beklenenle kontrol edilen arasındaki uzlaşmanın sonucunda elde edilir. Başka bir deyişle iyi kontrol; ne yapılmalıyla, ne yapılabilir arasındaki uzlaşmadır. Klasik kontrol bu uzlaşmanın ne yapılabilir tarafına daha yakınken, modern kontrol bu uzlaşmanın ne yapılmalı tarafına daha yakındır. Uzlaşma, kontrol sistem tasarımında önemli olduğu için tasarım aşamasına uzlaşmayı kolaylaştıracak mekanizmalar yerleştirilmesi gerekmiştir. İnsanoğlunun grafiksel olarak açıklanmış bir problemde oldukça yüksek uzlaşma kabiliyeti vardır. Grafiksel yöntem uzlaşma için bir anahtardır. KDY’deki Katsayı Diyagramı (KD) iyi uzlaşmanın alt yapısını hazırlamaktadır. KD, kontrol sistem tasarımının üç ana unsuru olan kararlılık, cevap hızı ve dayanıklılık özelliklerini tek bir diyagram üzerinde gösterir ve bu da tasarımcının kontrol sistemine tam olarak hakim olmasını sağlar. KD, kontrol sistem tasarımının üç ana unsuru arasında uzlaşma sağlamayı oldukça kolaylaştırmakta ve bu da KDY’nin kontrol sistem tasarımındaki gücünün temel kaynağını oluşturmaktadır. KDY, etkili bir kontrolcü tasarım yöntemidir ancak etkin bir şekilde kullanımı için bilgisayar programına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyacı karşılamak üzere 2000’li yıllarda çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalara rağmen, Manabe 2002 yılında iyi bir KDY programına şiddetle ihtiyaç olduğunu belirtmiş ve bu çalışmaların geliştirilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Bu tarihten sonra, bu konuda birkaç çalışma daha yapılmıştır. Bunlardan biri Manabe’nin kendi sitesinde yayınladığı Matlab tabanlı CDMCAD yazılımı, diğeri ise Köksal ve Hamamcı’nın tasarladığı Matlab tabanlı bir kullanıcı arayüzüdür. CDMCAD, bir arayüz içermemektedir. Bir klasör içinde birçok m-file bulunmaktadır ve ihtiyaca göre çeşitli m-file’ların kullanımı gerekmektedir. Bir arayüz olmadığı için fonksiyonların kullanımını ve hangisinin nerede kullanılacağını öğrenmek ekstra bir emek harcamayı gerektirmektedir. Hamamcı’nın tasarladığı kullanıcı arayüzü ise etkileşimli bir arayüz değildir. KDY kontrölörlerini bulmaktadır ancak kullanıcıya derinlemesine analiz yapma imkanı tanımamaktadır. Bu tez çalışması kapsamında ‘CDM Matlab Tool’ şeklinde isimlendirilmiş kullanıcı dostu bir arayüz geliştirilmiştir. Bu arayüz, KDY’nin etkin ve hızlı bir şekilde kullanımı için tasarlanmıştır ve KDY kontrolcülerini bulmasının yanı sıra kullanıcının çok çeşitli analizler yapmasına da olanak tanır. Tasarım aşamasında akla gelebilecek sorulara cevap verilmeye çalışılmıştır. Arayüz kullanım esnasında kullanıcıya yol gösterecek birçok bildirim ve uyarılarla donatılmıştır. Bu arayüz KDY’nin etkin bir şekilde kullanımının yanı sıra, KDY’yi öğrenmek isteyenler için de oldukça öğretici bir araç olarak kullanılabilir. KDY standart blok diyagramının fiziksel uygulamalarda kullanımı, geri beslemeye türev elamanı ekleyebileceği için, çeşitli sorunlara neden olabilmektedir. Bu yüzden, fiziksel uygulamalarda kullanılmak üzere KDY standart blok diyagramına eş bir blok diyagramı önerilmiştir ancak bu blok diyagramı kullanıldığında tasarlanan bazı KDY kontrolcüleri için sistem iç kararsız olmaktadır. Bu tez kapsamında, böyle bir durumda sistemin iç kararsız olmasını engelleyecek KDY-P olarak adlandırılmış bir yöntem önerilmiştir. Bir kontrol sistem tasarım yönteminin, sadece simülasyonlarda değil fiziksel uygulamalarda da başarılı sonuçlar verdiğini göstermek oldukça önemlidir. Bu tez kapsamında, KDY ile BLDC motor (fırçasız dc motor) kontrolü yapılmış ve KDY’nin hem simülasyonlarda hem de fiziksel uygulamalarda başarılı sonuçlar veren bir yöntem olduğu gösterilmiştir., Linear algebraic approach lies between the classical and the modern control approaches. It is the third type of control system design technique. Since polynomials are used for system representation in the linear algebraic approach it is also called as polynomial approach. In this representation, numerator and denominator of the transfer function of the plant are considered as independent polynomials. Linear algebraic control methods are equivalent to observable and controllable state space canonic form which came out in 1980s. The most important property of these methods is to merge advantages of both classical and modern control theories. Among these polynomial methods, Coefficient Diagram Method (CDM) proposed by Shunji Manabe is one of the most used methods and gives best results. CDM is a control system design method that is obtained by combining advantages of classical and modern control theories by benefiting from past experiences and ideas. CDM is a rather effective control design method and its design procedure is easier compared to most of the other control techniques. The basic philosophy of CDM has been known in industry and control community for more than 40 years and there are many successful applications of the method. Additionally, the method has been adapted to MIMO systems, digital systems and nonlinear systems recently. Actually, control system design of all liner time invariant systems (LTI) is carried out by selecting proper characteristic polynomial and numerator polynomial which produce the desired relation between input and output. If these polynomials are selected appropriately, controller can be reduced to simple mathematics. It is not too difficult of the selection of the characteristic equation for the design based on only stability and time domain specification; however, when robustness, the third parameter, is included the situation becomes complicated. CDM is a control design method that is developed to solve this type problem. Good control is achieved by setting up a good balance (compromise) between objectives and controlled system response. While the philosophy of classical control is closer to “what can be done”, the philosophy of modern control is closer to “what should be done . Because compromise is important in control system design, mechanisms which will be used for better compromise during design should be established. Humankind has a high compromising capability in problems explained graphically. Graphics can be a key to achieve the compromise appropriately. Coefficient Diagram (CD) which explains problem graphically is used for a better compromise in CDM. CD shows stability, response speed and robustness property of control system in one diagram which therefore provides the control system designer a full awareness. CD makes the compromise between three components of control system design easier and this is one of the main sources of power of CDM. While the transfer function representation, which is easy to understand, is used for system representation in classical control, state space representation, which is more complicated in comparison with transfer functions, is used in modern control. On the other hand, transfer function representation can be inaccurate at pole-zero cancellation case because of its uncontrollable and unobservable structure but there is no such situation in state space representation. Outward approach is used in classical control. According to this strategy, firstly controller structure is determined as parametrically then these parameters adjusted to satisfy the design requirements. Selection of controller structure at the beginning and characteristic polynomials are being limited are the problems in this approach. If the controller structure is not selected appropriately, convenient characteristic polynomial and thus desired specification cannot be satisfied. Even if the design is completed, there is always a hesitation about the optimality of the controller. Inward approach is used in classical control. According to this strategy, control system is designed in order to satisfy the desired closed loop response. Controller parameters are obtained by solving Riccati like equations which are difficult and time consuming to solve. Although the closed loop response is guaranteed in inward approach, robustness and simplicity of the controller is not guaranteed. While classical control has tools which provide intuitive design like bode, nyquist and root locus, there are no such tools in modern control. Polynomial representation which is easy to be understood like transfer function is used in CDM. Polynomial representation is also accurate against pole-zero cancellation. The relation between characteristic polynomial and controller is described by Diophantine equation which is easy to solve, and CD. The relation is expressed mathematically and graphically in a very efficient way and that allows simultaneous design of controller and characteristic polynomial. At first, characteristic polynomial and controller are determined partly and remaining parameters are determined during the design. This approach is called simultaneous design approach. Simple and robust controllers which achieve desired specification are easily designed through this feature provided by CDM. In addition to this, CD, graphical tool of CDM, provides intuitive design like bode and nyquist in classical control. By using CDM, design specifications are obtained with a good compromise between stability, response and robustness. CDM is an efficient controller design method but computer aid is needed for an efficient usage. Some studies have been done to meet this need in 2000s. Despite of these studies, Manabe expresses to strong need of a CDM CAD tool. There has not been announced a tool meets these needs and provide detailed research since that time. A user-friendly and interactive GUI named ‘CDM Matlab Tool’ was designed in this thesis scope. This tool was designed for fast, accurate and efficient usage of CDM. In addition to finding CDM controllers, it provides user capabilities doing more detailed analysis. Tool can be used for getting an answer to questions appears in design stage. The GUI is equipped with lots of notifications and warnings in order to provide user an easier usage. This tool can be used for not only efficient usage of CDM but, also as an educational tool. Standard block diagram of CDM has some drawbacks in physical applications due to the derivative component on the feedback line. To solve this problem, a new block diagram was proposed in the literature. Unfortunately, when this block diagram is used, closed-loop system can be unstable for some applications. In the scope of this thesis, a new approach named CDM-P to solve this problem is proposed. It is important for a method in control system design that it is successful not only simulations but also in practical applications. In the scope of this thesis, BLDC motor (brushless DC motor) was controlled with CDM controllers. It is shown that CDM is a successful control system design method for both simulations and practical applications., Yüksek Lisans, M.Sc.

Sayısal işaret işlemciler (Sİİ) günümüzde, askeri elektronik, tıp elektroniği, telekomünikasyon, enstrümantasyon, denetim sistemleri, ses ve görüntü işleme alanlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Yüksek hızda ve doğrulukta işlem yapabilmeleri ve karmaşık denetim yöntemlerinin uygulanmasında başarılı olduklarından tercih edilmektedirler. Bu çalışmada, teknik ve mühendislik eğitiminde 32 bit sayısal işaret işlemcilerin kullanımını ve yaygınlaşmasını sağlamak için prototip deney seti gerçekleştirilmiştir. Bu deney seti sayesinde, sayısal işaret işlemcilerin eğitiminde gösteri ve uygulama yöntemlerinin kullanımı etkin hale getirilmektedir. Bu sayede etkin ve kalıcı bir öğrenme olanağı sağlanmaktadır.Deney setinde Texas Instrument firmasının TMS320F2812 sayısal işaret işlemcisi kullanılmaktadır. Gerçekleştirilen deney setinde kullanıcılar, denetim algoritmalarını ve sistem modellerini Matlab/Simulink ortamında kurarak, benzetimlerini ve uygulamalarını gerçekleştirmektedir. Sayısal işaret işlemci deneyleri için Matlab'ın Embedded Target for TC2000 DSP ve Real Time Workshop (RTW) araçları kullanılarak, yazılıma ihtiyaç duyulmadan, kodlarının üretimi otomatik olarak yapılmaktadır. Otomatik üretilen kodlar Texas Instrument firmasının Code Composer Studio 2000 yazılım geliştirme ortamında derlenerek F2812 eZdsp kartına yüklenmektedir. Kullanıcılar, F2812 eZdsp için geliştirilen deney seti ile analog ve sayısal elektronik deneylerini gerçekleştirebilmektedir. Bu deney seti fakülte ve yüksekokullarda sayısal işaret işleme eğitiminde rahatlıkla kullanılabilir. Digital signal processors are widely used in the fields of military electronics, medicine, telecommunications, instrumentation, control systems, audio and image processing today. They are preferred for their capability of high speed and accurate transaction and being successful in using complex control algorithms. In this study a prototype eperiment kit performed to provide spread and use of 32-bit digital signal processors in technical and engineering education. With this experiment kit, using digital signal processors in demonstration technics of education is effectived. In this way effective and lasting learning is made. TMS320F2812 eZdsp produced by Texas Instrument is used in this study as a digital signal processor. The users make theirsimulation and application with the developed experiment kit by establishing control algorithms and system models with Matlab/Simulink. In this study, generating code for digital signal processing experiments, performed automatically without software by using Embedded Target for TC2000 DSP ve Real Time Workshop. The automatically generated code is installed to the F2812 eZdsp board by complying on Texas Instrument Code Composer Studio 2000 software development environment. The users, with developed experiment kit for F2812, can be realized analogue and digital electronics experiments easily. This experiment kit can use easily for educating digital signal processing at faculties and colleges. 107

Günümüzde endüstriyel kuruluşların tamamı, yaptıkları işlerde otomasyona yönelmektedir. Bu sayede maliyetler düşmekte, harcanılan zaman kısalmakta ve üretilen ürün veya işin kalite seviyesi standartlaşmadan dolayı artmaktadır.Projemizde, elektronik baskılı devre kartlarının delme işlemlerini gerçekleştirmek amacı ile kartezyen bir robotun mekanik tasarımı ve montajı yapılmıştır. Robotun eksenlerini hareket ettiren step motorlar için sürücü devreleri ve bu sürücülere kontrol sinyallerini gönderecek olan, mikroişlemci tabanlı kontrol kartı devresi tasarlanmış ve montajı gerçekleştirilmiştir. Robot ile kullanıcı arasındaki iletişim için bilgisayarda bir ara yüz programı hazırlanarak, bilgisayarın seri portu üzerinden, kontrol kartı ile seri haberleşme imkanı sağlanmıştır.İşlem zamanının kısaltılması, endüstrinin bu tip projelerdeki beklentilerden biridir. Projemizde işlem zamanının kısaltılması için, delinecek noktaları toplamda en kısa mesafeyi oluşturacak şekilde matkap motorunun dolaşması gerekir ve delik sayısının artması bu problemdeki karmaşıklığı arttırmaktadır. Probleme yaklaşım metotları kullanılarak çözüm üretmek mümkündür. Literatürde ?Gezgin Satıcı Problemi? diye bilinen bu problemin çözüm yaklaşımlarından üçü için ?Visual Basic? yazılım dili kullanılarak bir bilgisayar programı hazırlanmış ve projemize uyarlanmıştır. Hazırlanan bu program, üç çözümün sonuçlarının birbirleri ile karşılaştırılmasına ve en iyi çözümün projemizde kullanılmasına imkan vermektedir.İlk olarak projemiz için, üç ekseni step motorlarla hareket ettirilen, hareket eksenleri sonsuz vida kullanılarak gerçekleştirilen bir kartezyen robotun mekanik tasarımı yapılmıştır. Malzeme işlenmesi ve montaj hatalarından kaynaklanacak olan mekanik kasıntıları en aza indirgemek için hareket aktarma organı olarak kaplinler, mil yataklamaları için oynar başlıklı rulmanlar kullanılmıştır.Step motorların çalışması için gerekli olan elektronik sürücü kartları önce şematik olarak tasarlanmış, ardından baskılı devreleri hazırlanmış ve elektronik devre elemanlarının montajı yapılarak önceden hazırlanmış olan mekanik düzenek üzerinde test edilmiştir.Sonrasında bu sürücü kartlarını kontrol edecek olan, mikroişlemci tabanlı elektronik kontrol kartı tasarlanmıştır. Mikroişlemcinin programlanması için ?assembler? yazılım dili kullanılmıştır. Program hazırlanırken açık çevrim olarak çalışacak olan step motorların yüksek hızlarda pozisyon kaçırmaması, düşük hızlarda rezonansa girmemesi için mekanik düzenek üzerinde motor hız testleri yapılmış ve güvenilir aralıklar tespit edilip kullanıcının bu aralıklarda hızları değiştirmesine olanak sağlanmıştır.Kontrol kartı üzerinde programladığımız mikrokontrolör, program akışını, bilgisayardan seri port üzerinden aldığı ve bilgisayara yine seri port üzerinden gönderdiği bilgiler ile belirlemektedir. Bu alışverişin gerçekleşmesi içinde bilgisayar tarafında ?Visual Basic? yazılım dili kullanılarak bir ara yüz programı oluşturulmuş ve kullanıcıya sunulmuştur.Gerçekleştirilen bu çalışmada, baskı devre deliklerini delerken izlenecek olan yol uzunluğu delik sayısına ve yerleşimine göre değişmekle birlikte ortalama %50 oranında kısaltılmıştır. Matkap motorunun delik koordinatlarını bulmadaki hassasiyeti 25µm`dir. Eksen motorları adım kaçırmadan 19mm/sn hızla güvenle hareket edebilmektedir. In our project, a mechanical design and mechanical assembling of a cartesian robot has been made to purpose of drilling holes of electronics printed circuit boards. To control the stepper motors, stepper motor drive circuits cards and microcontroller based control circuit card, which sends control signals to the motor drives, are designed and assembled. An interface program has been prepared on the computer for making the communication possible between user and the cartesian robot. The interface program can communicate with the control circuit by means of serial port of the computer.Most of the industrial companies begin to tend an automation at their productions. By means of this, costs are reduced, spending time is shortened. Depending on standardization, quality level of products and works are increased. So, they increased their profit.Decreasing the process time, is one of the expectation in this kind of projects. This is a complicated problem when the number of holes increase in the project. So, we used the three solution methods, answering to this expectation and shortening the total way of drilling motor. Indeed, these are approaching methods to solve the problem. The problem known as TSP (Travelling Salesman Problem) is very popular problem in the science world and we used three solution methods in our project by preparing software with ?Visual Basic? program. The prepared program give us an opportunity to compare these three solution results and to use the best of the solution in our project.First of all, a mechanical design of a cartesian robot is made that its axis motions obtained by three stepper motor and its motion axis are created by screw balls. Couplings are used between stepper motors and screw balls to prevent the mechanical system from unwanted mechanical forces and to reduce its effect. Roller bearings are used to prevent the mechanical system from frictions of the moving parts.Electronics driver cards, which are required to turn our stepper motors, are designed as schematic drawings. Then their printed circuit boards are prepared, after mounting of their electronics components, they are tested on the mechanical design which is prepared before.After that, the electronic control card circuit has been designed which send data to stepper motor drivers. ?Assembler? programming language is used to program a microcontroller which is mounted on the control card. While preparing the program, open loop system of stepper motor is taken into consideration. Speed tests of the motors are made on the mechanical system to prevent the step missing in high speeds and resonance occurring in lower speeds. An adjustable speed interval limits are defined, according to these limitations.The microcontroller that has been programmed for electronics control card, determines flows of the program with data which are taken from a computer and data which are sent to the computer by serial port. Obtaining this data communication between control card and computer, we have designed an interface program at the computer side by using ?Visual Basic? programming language.In our project, shock drilling method is tried as a first time and its results are observed for quality of the drilled holes. 103

Bu çalısmada bir biyogaz tesisinin otomasyon sisteminin Delta marka PLC'ler kullanılarak tasarlanması ve internet üzerinden uzaktan kullanıcıların tesisi kontrol etmeleri amaçlanmıstır. Bu amaçla tesis önyükleme deposu ve üreteç içerisindeki pompa ve motorların kontrolü ile sıcaklık ölçümü için otomasyon programı yazılmıs ve dokunmatik operatör yönetim paneli tasarlanmıstır. Sistemin uzaktan kullanıcılar tarafından kontrolü amaçlı sistemin merkezi bilgisayar üzerinden online olarak çalıstırılması sağlanmıstır. Sıcaklık sensöründen alınan verilerin grafiksel olarak dokümantasyonu yapılmıs ve buverilerin kayıt altında tutulması sağlanmıstır. Programda ayrı bir Alarm/Analiz sayfası hazırlanmıs, olası bir arıza durumunda tesis operatörünün bilgilendirilmesi amaçlı bu alarm verileri depolanmıs ve aynı zamanda ekran üzerine yansıtılmıstır. In this study, automation system of a biogas plant was designed using Delta trade mark PLC and controlling the internet facility was aimed. For this purpose, a automation program (software) was written for controlling motors and pumps within the plants and reactors and measuring the temperature. A touch screen operator panel was also designed. System was controlled by a central computer to achieve online controlling the system by a remote user. Data?s obtained from temperature sensors were received as graphical document and these data were saved electronically. A separate alarm/ analysis page was designed and all alarms were saved and showed on the screen to inform operator for possible failures. 131

Risk odaklı iç denetim, bütün iç denetim faaliyetleri ile yönetimin risk değerlendirmeleri arasında bağlantı kuran ve aynı zamanda yönetimin sorumluluklarına destek sağlayan süreç odaklı stratejik bir girişimdir. Türkiye'de konu ile ilgili çalışmaların ve uygulama örneklerinin sınırlı sayıda olması nedeniyle; bu tez çalışması kapsamında, denetim kavramı temel çatısı altında yer alan iç denetim fonksiyonunun kullandığı en yeni metodoloji olan risk odaklı iç denetim yaklaşımı ele alınmıştır. Bu doğrultuda çalışmanın amacı; risk odaklı iç denetim yaklaşımının kavramsal çerçevesini oluşturmak ve uygulama süreci aşamalarını açık bir şekilde ortaya koymaktır. Ayrıca risk odaklı iç denetim ile ilgili bilgisayar destekli bir uygulamaya yer vererek, denetim literatürüne katkıda bulunmaya gayret etmek ve meslek mensuplarına uygulamada az da olsa yol gösterici rolü oynamaktır.Çalışma kapsamında, tekstil sektöründe faaliyet gösteren Koza Tekstil A.Ş.'de bilgisayar destekli bir risk odaklı iç denetim uygulaması gerçekleştirilmiştir. Araştırma yöntemi olarak saha araştırması modeli kullanılmış ve uygulamanın kapsamı hammadde kabul ve depolama iş süreci ile sınırlandırılmıştır. Ayrıca uygulamaya ilişkin veriler, Koza Tekstil A.Ş.'de görüşme ve gözlem teknikleri kullanılarak elde edilmiş ve elde edilen veriler bir iç denetim yazılımı olan PAWS yardımıyla incelenmiştir.Koza Tekstil A.Ş.'de gerçekleştirilen risk odaklı iç denetim uygulaması neticesinde, işletmenin hammadde kabul ve depolama süreci için denetim görüşü ?yetersiz? olarak belirlenmiştir. Denetim görüşünün ?yetersiz? olarak belirlenmesine yol açan uygulama sonuçları üç grupta toplanabilir. Birincisi, pamuk numunelerine ait laboratuar test sonuçlarının çıktısı ile numunelere ilişkin kontrol prosedürünün, yetki ve sorumluluk alanına girmediği halde idari işler ve personel müdürü tarafından izlenmesidir. Bununla birlikte, laboratuar test sonuçlarından şüphe duyulması durumunda işletme, numunelerini rakip olarak nitelendirilebilecek firmaların laboratuarlarında test etmektedir. Ayrıca işletmede laboratuar departmanında, her test faaliyeti öncesinde test cihazlarının kalibrasyon ayarları yapılmamaktadır. İkincisi, işletmede giriş kalite kontrol ve hammadde kabul sürecinde numune alınması işleminin her zaman uzman bir laboratuar sorumlusu tarafından gerçekleştirilmemesidir. Ayrıca net ticari ağırlığın belirlenmesinde nem ölçüm işlemi etkin bir şekilde gerçekleştirilmesine rağmen, balya ambalaj ağırlığının tespitinde bazı yetersizlikler bulunmaktadır. Üçüncüsü, işletmede hammadde depolama sürecinde belli standartların olmaması nedeniyle, bu sürece ilişkin kontrollerin etkin olmamasıdır. Aynı zamanda, hammadde depolama faaliyetlerinde iş güvenliği konusundaki önlemler de yetersizdir.Son olarak çalışmada, tespit edilen sorunların çözümüne yönelik önerilere yer verilmiş ve bazı aksiyonlar geliştirilmiştir. Risk based internal auditing is a process based strategic initiative that ties all internal audit work into management?s own assessment of risk, at the same time as reinforcing management?s responsibilities. Since the number of studies and applications on this subject are limited in Turkey, risk based internal auditing which is the newest methodology used by internal audit function placed under the main framework of auditing was discussed in this dissertation. In this context, the aim of this study is to compose the theoretical framework of risk based internal auditing approach and to display its steps of application process. Another aim of this study is to make a little contribution to the auditing literature and to give some guidelines that may help the professionals by making a computer assisted application about risk based internal auditing.In the scope of this study, a computer assisted risk based internal auditing application was performed in Koza Tekstil A.Ş. that operates in textile industry. Field study model was used as a research method and the extent of the application was limited to raw material acceptance and storage business process. Application data were obtained by using interview and observation techniques in Koza Tekstil A.Ş. and these data were analyzed with internal audit software, PAWS.As a result of the risk based internal auditing application performed in Koza Tekstil, audit opinion was determined as ?unsatisfactory? for firm?s raw material acceptance and storage process. The results of application lead to ?unsatisfactory? audit opinion can be gathered into three groups. Firstly; monitoring of control procedure concerning with samples and output of cotton samples? laboratory test results, performed by administrative affairs and staff executive despite the fact that this job is beyond the scope of his authority and responsibility. Furthermore, firm analyzes its own samples in laboratories of other firms that can be seen as competitors, when a doubt exists on the accuracy of laboratory test results. In addition to, test equipment is not calibrated before each test activity in laboratory department. Secondly; sampling operation is not always performed by a professional laboratory staff in firm?s first quality control and raw material acceptance process. Although measurement of humidity process is performed effectively in designating the net commercial weight, there are some insufficiencies in determining the weight of bale package. Thirdly; since there is not certain standards in the firm about raw material storage process, controls related to this process are not effective. At the same time, precautions about work safety in raw material storage activities are insufficient.As a result, suggestions were made to solve determined problems and some actions were developed. 342

Devletin diğer kaynaklarını göz önüne aldığımız zaman en önemli finansman kaynağı vergidir. Devlet elde ettiği vergi gelirleri sayesinde kamunun finansmanına katkıda bulunur. Bunun yanı sıra devlet yine maliye politikası araçlarından en önemli yeri teşkil eden vergi politikası uygulamaları ile milli ekonomiye yön verir. Bu aşamada devletin vergi gelirlerini sağlıklı bir şekilde toplayabilmesi ve bunu kontrol edebilmesi büyük önem arz etmektedir. Çünkü aksi bir durumda devlet, elde etmesi gereken vergi gelirlerini elde edemeyecek, bu da bir yandan kamunun finansmanında önemli aksamalara sebebiyet verirken, diğer taraftan ekonomide kayıtdışılığa neden olacaktır.İşte bütün bu sebeplerden dolayı vergi denetimi devletler için vazgeçilmez bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada salt devletin çıkarları söz konusu olmamakta, aynı zamanda kayıtdışı ekonominin önlenmesi boyutuyla da bir yandan vergilemede adalet sağlanırken diğer taraftan da mükellefler için haksız rekabet durumu ortadan kalkmış olmaktadır.Vergi denetiminin önemli amaçları arasında mali amaç, ekonomik amaç ve sosyal amaçlar sayılabilir. Vergi denetimi geniş kapsamı ile gelirle alakalı olarak yapılan tüm denetimlerin bir yansıması olarak karşımıza çıkmakta iken, dar anlamda ise vergi incelemesi kavramı anlaşılmaktadır. Vergi denetim yöntemleri Türkiye'de uygulanan boyutları itibariyle çeşitler göstermekle birlikte nihai amaç kayıtların vergi yasalarına uygunluğunun kontrolü, düzeltilmesi ve doğruluğunun sağlanmasıdır. Yine Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Avrupa Ülkeleri'nde bu kriter göz önünde tutulmakla birlikte yöntem olarak bilgisayarlaşma etkisini göstermeye başlamıştır. Dijital teknolojinin yaygınlaşması ile beraber Bilgisayar Destekli Vergi Denetimine yönelik vergi mevzuatımızda ve diğer ilgili mevzuatlarda altyapı çalışmaları yapılmış, idari ve teknik konularda ise Gelir İdaresi Başkanlığımız birçok proje geliştirmiştir. Elektronik defter ve elektronik belgelerin uygulamaya geçmesi ile birlikte hem mükellefler hem de vergi idaresi açısından büyük kolaylıklar sağlanmış olacaktır. Bu sayede vergi denetimleri bilgisayar yardımı ile gerçekleştirilebilecek ve bu teknolojik kaynaklar sayesinde denetimler hem daha verimli hem de daha etkin olabilecektir. When we took care of the other recources of the goverment, the most important financial recource is tax. The goverment contributes to finance of the public by means of the tax revenues which it obtanined. Furthermore, still the goverment directs the national economy with the applications of the tax policy which takes the most important part of the means of the public policy. In this respect it reserves a great importance that collecting the tax reveues of the goverment with a healthy way and controling this. Because in the opposite case government, cannot get the tax revenues which it have to be, so this occasions the important stalls of the finance of the public one way, on the other hand it will cause the unconcern in the economy.So because of all this reasons the tax auditing is looking to us that not abandon component for governments. Here there is not only the benefits of the governement, at the same time when the justice of the tax is supplying dimension of preventing of the unconcern economy the unjust competition case for taxpayers is removing also.It can be numbered that among the important aims of the tax auditing are fiscal aim, economic aim and social aims. While with its broad meaning tha tax auditing is looking to us that a reflection of all the audits making related to revenue, it is understanding that tax investigation concept on the scant meaning if. However the tax audit methods points varieties on its dimesions applying in Turkey the ultimate aim is controlling the appropriateness of the registry to the tax laws, correcting and providing its accuracy. Still in The United States of America and in The European States however this criterion is considered using the computer is has started to show its effect as method. With the expansion of the digital technology in our tax legislation and the the other related legislations through The Tax Auditing Supported With Computer infrastructure Works have been done, if on the subjects of administrative and technical Presidential of Revenue Administration has developed a lot projects. With beginning the application of the electronic book and electronic document for both amenables and tax authority great conveniences will be provided. In this wise the tax auditings will be achieved with the assistance of the computer and owing to this technological resources auditings will be both more effective and more active. 183

Bu tez çalışmasında; termoelektrik (TE) modül ve sistemlerin performans analizlerinin yapılabilmesi amacıyla bilgisayar kontrollü yeni bir TE performans analiz sistemi (TEPAS) tasarlanmış ve gerçekleştirilmiştir. TEPAS'ın temelini; TE modülün çektiği akım, uçlarında düşen gerilim, ürettiği termoemk ve herhangi bir yüzeyindeki sıcaklık değerinin ölçülmesi prensibine dayanan yeni bir yöntem oluşturmaktadır. Geleneksel yöntemler yarıiletkenlerin parametrelerini sabit kabul etmekte veya sadece sıcaklık değişimlerini öngörmektedir. Bu sebeple, TE modüllerin performans hesaplamaları ve değerlendirmeleri hatalı olmaktadır. Buna karşılık; TE modülün performansını etkileyecek iç ve dış bütün faktörlerin toplam etkileri, çalışır durumdaki modülden doğrudan ölçülerek elde edilen deneysel parametrelerinin kullanılmasına dayanan yeni yöntemle otomatik olarak hesaba katılmaktadır. TEPAS donanımının temelini başta USB tabanlı çok fonksiyonlu veri toplama ve kontrol (DA&C) modülü olmak üzere sisteme yönelik sıcaklık, akım ve gerilim ölçümleri ile sistem kontrolü amaçlı uygunlaştırıcı devreler oluşturmaktadır. Bilgisayar kontrollü olarak ölçüm değerleri DA&C modülü üzerinden alınarak veritabanına kaydedilmekte ve gerekli kontrol sinyalleri üretilmektedir. Sistemde anahtarlama modlu güç kaynağının (SMPS) 24 V çıkışı bilgisayar kontrollü olarak %20-100 arasında ayarlanabilmektedir. Bu sayede, H-Köprü yöntemiyle bağlı TE modülün istenen güçte ve iki yönlü olarak sürülmesi mümkün olmaktadır. Çalışmada sıcaklık dengesinin, deneysel parametrelerin ve çıkış parametrelerinin elde edilmesine yönelik çeşitli algoritmalar geliştirilmiştir. Sistemin kontrol ve arayüz yazılımı Delphi görsel programlama dili ile geliştirilmiştir. TEPAS'ın performansının belirlenmesi amacıyla; Melcor CP1.0-127-05 model standart TE modül kullanılarak deneysel çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca TEPAS ile Ar-Ge'de geliştirilen prototip TE soğutma sistemi ve Rat Termohipoterm cihazının da performans analizleri yapılmıştır. TEPAS'a yönelik elde edilen deneysel sonuçlar, TE modül ve sistemlerin parametrelerinin belirlenmesi işlemlerinin pratik, hızlı ve güvenilir bir şekilde yapılabileceğini göstermiştir. In this thesis, a new with computer controlled thermoelectric performance analysis system (TEPAS) has been designed and developed in order to analyze performances of thermoelectric (TE) modules and systems. The fundamental of TEPAS is established on a new method based on the measurements of current pulled by TE module, voltage across the terminals of it, thermoemf it produces and temperature on any surface of it. Traditional method assumes parameters of semiconductors either constant or only temperature dependent. That?s why; calculation and evaluation of performance of TE modules are misleading. On the other hand, with utilization of experimental parameters attained via direct measurements on an operating module enables the new method to take into account the total effects of all internal and external factors over the module. The basis of hardware of TEPAS is constituted with the multifunctional USB based data acquisition and control module (DA&C) as well as the adjustment circuitries for temperature, current and voltage measurements and for the system control. Under computer-control measurements are stored on the database via DA&C module and necessary control signals are generated. In the system, 24V output of SMPS can be adjusted within 20% to 100% range with computer control. Hence, via H-Bridge method, it is possible to drive TE at a desired power in both of the directions. In this study, various algorithms are developed to acquire temperature balance, experimental parameters and output parameters. The control and user-interface of the system is developed in Delphi Visual environment. So as to determine the performance of TEPAS, a standard TE module of MELCOR CP1.0-12705L has been utilized in the experimental studies. Furthermore, with a prototype of TE cooling system and Rat Hypothermia System developed in R&D Laboratory are analyzed in performance aspect with TEPAS. The experimental results attained show that with TEPAS, determination of parameters of TE systems and modules can be achieved easily, fast and in reliance. 161

Bu çalışmanın amacı sağlık sektöründe kaliteyi geliştrmek için kilit sağlık kalite ve performans göstergelerinin görüntülenebildiği, kurum ve kuruluşlar arası kıyaslamaların yapılabildiği web tabanlı gösterge paneli sistemi oluşturmaktır. Bu kapsamda T.C. Sağlık Bakanlığının sağlık kurum ve kuruluşlarında uyguladığı hasta ve hasta yakını memnuniyet oranı kilit performans göstergesi örnek olarak sistemimizde geliştirilmiştir. Kurumsal gösterge paneli sistemleri yöneticiler ve karar vericilerin, kurum ve kuruluşlarının mevcut kalite ve performans durumlarını verimli bir şekilde görüntüleyebilmelerini sağlayan sistemlerdir. Gösterge paneli sistemleri bu amaçla kilit performans göstergelerini tek bir sistem altında toplar ve tek bir merkezden bu bilgilere kolay ve hızlı bir şekilde ulaşılmasını sağlarlar. T.C. Sağlık Bakanlığı da kalite ve performansı arttırmak amacıyla, çeşitli KPI'ların ölçümlenmesini ve değerlendirmesini yapmaktadır. `Hasta ve Hasta yakını memnuniyet oranı` bu KPI'lardan biridir. Çalışmamızda, mevcut durumda kağıt üzerinde yada telefon ile yapılan anket uygulaması, web tabanlı bir sisteme geçirilmiştir. Sistemde toplanan anket verileri ölçümlenir, hastane içinde yada hastaneler arasında karşılaştırılır ve değişik boyutlarda gösterilir. Sistemimiz üç katmanlı yapıdan oluşmaktadır; ilk kısımda anket verileri sisteme girilir, ikinci kısımda toplanan anket verileri web servisler aracılığıyla sunulur, son kısımdaysa yayımlanan veriler dashboard aracılığıyla gösterilir. Anket verileri ilişkisel veritabanında saklandığı için, her türlü görüntüleme ve mukayese işlemleri yapılabilmektedir. Mevcut uygulamada sadece sağlık kurumlarının ortalama memnuniyet oranı hesaplanmaktadır ve herhangi bir kıyaslama işlemi yapılmamaktadır. Yeni sistemin mukayese yeteneği sayesinde bu veriler kaliteyi arttırmaya yönelik olarak efektif bir şekilde kullanılabilmektedir. The aim of the study is to develop an internet based dashboard system for monitoring health key performance indicators (KPI) to improve medical services quality with a benchmarking framework. The study implements `patients and patient relatives' satisfaction rates` of the Ministry of Health of Turkey organizations and institutions as a sample KPI. Enterprise Digital Dashboard (EDD) is an effective tool for executives to get a top level view of their corporate. Decision makers need to have easy access to knowledge such as patient satisfaction rate, mean length of stay and other KPIs. Dashboard systems gather and display KPIs in a centralized system for supporting quality improvement processes. The Ministry of Health of Turkey collects and measures several KPI's in order to improve quality and performance in health-care services. 'Patients and patients relatives' satisfaction rate is one of these KPI's. In this study, we implemented an internet based system for replacing the currently applied paper-based patient satisfaction survey. The collected answers can be measured, benchmarked between hospitals or different departments of the same hospital, and monitored in various dimensions. Our solution has three sub-systems; first system collects survey answers through web forms, second system publishes the survey result as web services, and the last system displays the received KPI values from web services in a dashboard. The new system performs monitoring in various dimensions and benchmarking because the information is stored in a relational database. In current system, only the average satisfaction rate of a hospital is calculated and there is no benchmarking performed on the results. The benchmarking capability of the new solution provides the effective use of the KPI's in quality and performance improvement. 89

Bu çalışmada, mekanik ofset baskı makinalanna mürekkep akışını kontrol eden bilgisayar destekli bir kontrol sistemi adapte ederek baskıda elde edilen renk yoğunluğu değerlerinin orijinal görüntüdeki renk yoğunluğu değerlerine uygunluğunun sağlanması amaçlanmıştır. Halen kullanılmakta olan mekanik ofset baskı makinalannda renk yoğunluğu ayan, operatör tarafından tahmini olarak elle yapılmaktadır. Çalışma kapsamında, baskısı yapılacak film, tarayıcı ile taranmakta, taramadan elde edilen RGB modundaki renk yoğunluğu değerleri CMYK moduna dönüştürülmektedir. Mürekkep besleme vanalarının açıklıklarını belirlemek üzere CMYK modundaki her renk bileşeni için renk yoğunluklarının baskı yönüne dik olarak belirlenen görüntü dilimlerindeki ortalama değerleri hesaplanmaktadır. Görüntüdeki dilimlerin konumu ve genişliği görüntü genişliği boyunca dizilmiş olan mürekkep ayar vanalarının taksimatı ve konumuna bağlı olarak belirlenmektedir. Her 11 CMYK renginin basımında baskı mürekkebi beslemesi yapan valflerin açıklığı, karşı gelen görüntü dilimindeki ortalama renk yoğunluğu değerini sağlayacak şekilde mikrokontrolör kontrollü step motorlar tarafından sağlanmaktadır. Geliştirilen bilgisayar destekli kontrol düzeni 1985 model Man Roland 200 markalı 52x74 tipindeki mekanik ofset baskı makinasma uygulanmış elde edilen baskılardaki renk yoğunluğu değerleri orijinal filmlerdeki renk yoğunluğu değerleri ile karşılaştırıldığında uygulanan bilgisayar destekli baskı mürekkebi kontrol düzeninin manuel kontrole göre daha iyi renk yoğunluğu sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. Geliştirilen sistem ile ofset baskıda mürekkep ve kağıt israfı ile zaman kaybı önlenmekte, baskı kalitesi artmaktadır., This thesis aims, adaptation of a computer controlled ink feeding scheme to conventional offset printing systems in order to obtain better color density on the prints which match to the color density of the original image. In conventional offset printing systems, color density of the print is controlled manually by adjusting the angular position of the main screw of the ink release valves. Master copy to be reproduced is digitised by using a scanner. Digitised image of the master copy in RGB mode is transferred into CMYK mode. Variation of color density in the digitised image along the axis normal to the printing direction is determined by using developed computer software. In order to control color density, printing ink flow control is realized by microcontroller control of the step motors which drive the ink release valves. By using developed computer program the image is divided into slices lying along the axis normal to the printing direction. Mean color density of the IV slices are computed for each color component of the CMYK image. Developed control scheme is implemented on 1985 model Man Roland 200 brand 52x74 type offset printing system. Sample printing runs has been carried by using manual control and computer aided control schemes for ink flow. Color densities values measured on the printed images of both control schemes, with the corresponding values on the original copy show that color density values obtained by using the presented computer aided ink flow control system is better than the color densities obtained through manually adjusted ink control system.

GENEL BİLGİLER isim ve Soyadı : Ozan Yazıcı Anabilim Dalı : İşletme (ingilizce) Programı : Muhasebe Finansman Tez Danışmanı : Yrd. Doç. Dr. Türkan Önder Tez Türü ve Tarihi : Yüksek Lisans - Mart 2003 Anahtar Kelimeler : Bilgisayar Destekli Denetim Araçları ÖZET TEKNOLOJİ İLE BİRLEŞTİRİLMİŞ YENİ BÎR DENETİM YAKLAŞIMI Son yıllarda muhasebe departmanlarındaki artan işlem hacmi, denetçileri daha etkin ve kullanışlı teknikler seçmeye yönlendirmiştir. Teknoloji ile birleştirilmiş yeni denetim teknikleri, denetim prosedürlerinin etkinliğini ve kullanışlılığını artırabilir. Bu çalışma, denetime yeni yaklaşımlar getiren teknolojilerin ve bilgisayar destekli denetim tekniklerin tanıtılmasını amaçlamaktadır. Bilgi İşlem Merkezi (BİM), Enformasyon Teknolojileri (İT), Enformasyon Sistemleri (IS) ve Internet faaliyetlerindeki son gelişmelere bağlı olarak, denetçiler mesleki teknik bilgi ve kabiliyetlerini geliştirme sorunu ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu nedenle denetim firmaları, çalışanlarına çeşitli teknolojik araçlar sunmaktadırlar. Bu çalışma yeni denetim tekniklerinin kullanımında yol gösterici niteliktedir. Ayrıca, Türk denetim sektöründe yeni denetim tekniklerinin benimsenmesinde etkili olan yaş, cinsiyet, eğitim gibi kişisel özellikler, unvan, verimlilik, denetim hizmetinin türü, denetim sahası ve yeni denetim teknolojilerin karmaşıklığı gibi faktörlerin birbirleri ile olan ilişkisinin araştırılması da amaçlanmıştır. Bu çalışma bilgisayar destekli teknolojik araçları kullanan firmaların, denetim sürecine yeni yaklaşımlar getiren yazılım ve teknolojilerin işlevselliğini dikkate almaları ve bu teknolojilerden optimum fayda sağlanabilmesi için çalışanlara teknik eğitim verilmesinin gerekliliğine işaret etmektedir. Ill GENERAL KNOWLEDGE Name and Surname : Ozan Yazıcı Field : Business Administration (English) Programme : Accounting and Finance Supervisor : Yrd. Doç. Dr. Türkan Önder Degree Awarded and Date : Master - March 2003 Keywords : Computer Assisted Auditing Tools ABSTRACT A NEW APPROACH IN AUDITING INCORPORATED TECHNOLOGY In recent years, increasing volume of transactions in accounting departments, lead the auditors to choose more efficient and effective audit techniques. New audit techniques incorporated technology may improve the effectiveness and efficiency of auditing procedures. The purpose of this study is mainly identifying the technologies that introduce new approaches to auditing and computer assisted auditing tools. Latest developments in Electronic Data Processing (EDP), Information Technologies (IT), Information Systems (IS) and E- commerce operations, auditors faces the problem of expanding their technological knowledge and skills. To accomplish this, audit firms provide their professional staff various technology tools. This study provides guidance on the use of new auditing tools. It also tries to analyze the dependency of personal features like age, sex and education level, title, efficiency, type of audit service, phase of audit and complexity of new audit technologies to adoption of computer assisted auditing tools in Turkish auditing sector. This study suggests that firms investing in computer assisted technology tools should carefully consider the functionality of new types of audit software packages and provide technical trainings for auditors to ensure that the optimal benefit is derived from them. 159

11 GENEL BİLGİLER İsim ve Soyadı Anabilim Dalı Programı Tez Danışmanı Tez Türü ve Tarihi Anahtar Kelimeler Şaban Bilgin İşletme Muhasebe Finansman Doç.Dr. Cemal İbiş Yüksek Lisans - Temmuz 2003 Bilgisayar Ortamında Bağımsız Denetim ÖZET BİLGİSAYAR ORTAMINDA BAĞIMSIZ DENETİM VE BİR ARAŞTIRMA Finansal tabloların temelini oluşturan muhasebe kayıtlarının kontrolü bağımsız denetçiler tarafından yapılmaktadır. Söz konusu denetimlerde yeni denetim tekniklerinden ve araçlarından yararlanılması, zaman tasarrufu sağlamakla birlikte, şirketlerin mali tablolarının durumunu gösteren raporlara olan güvenilirliği ve kaliteyi de atıracaktır. Bu araştırma, yeni denetim teknolojilerini incelemekle birlikte, günümüzde yapılan denetimlerde, bu teknolojilerden ne kadar yararlanıldığım tespit etmeyi amaçlamaktadır. Yeni denetim teknolojilerinin maliyetinin yüksekliği ile birlikte söz konusu araçlardan yararlanmanın belli bir mesleki bilgi ve uzmanlık gerektirmesi, bu teknolojilere olan talebi de olumsuz etkilemektedir. Ancak bilinen bir gerçekte yeni denetim teknolojilerinin, zaman tasarrufu ve düşük maliyet ile birlikte denetimin kalitesini ve rekabet gücünü de artırıcı bir rol oynadığıdır. Bu çalışmada, Türkiye'deki denetim sektöründe karşılaşılan sorunlar ve yapılması gerekenlere de yer verilmiştir. Ayrıca çalışmada, gelişmiş bir denetim sektörü için yeni denetim teknolojilerinin kullanımının zorunluluğunun yanı sıra mesleki eğitiminde olmazsa olmaz şart olduğu vurgulanmıştır. Ill GENERAL KNOWLEDGE Name and Surname Field Programme Supervisor DegreeAwarded and Date Keywords Şaban Bilgin İşletme Muhasebe Finansman Doç.Dr. Cemal İbiş Yüksek Lisans - Temmuz 2003 Bilgisayar Ortamında Bağımsız Denetim ABSTRACT AUDITING ON COMPUTERS AND AN RESEARCH The accounting records constituting the basis of financial tables are checking by audits. Using new techniques and devices on those checking procedures not only decrease time consumed but also increase the quality of reports and the trust to the reports which are showing fiscal tables state. This research aimed as well examining new auditing techniques and how much these techniques are being used nowadays-auditing procedures. In addition to the high cost of new auditing technologies, the obligation for the users of these techniques to have certain professional information and specialty are affecting the wide use of the technology negatively. However, there is a true right that the new auditing technologies, saving time and money, increase the quality of auditing and the power of competition. On this work, the problems of Turkey's auditing sector and the solutions of them are also taken place. Also in this work, it is emphasized that for a developed auditing sector besides new auditing technologies, the professional education strictly cannot be abandoned. 281

`Evden çalışma` terimi, çalışanların evlerinden, işyerleri ile modem hatlı bilgisayar, faks makinesi, elektronik posta gibi teknolojileri kullanarak iletişim kurdukları iş düzenlemeleri anlamına gelmektedir. Yöntem, çalışanların değişen ihtiyaçlarını karşılaması bakımından diğer alternatif çalışma biçimlerine göre daha büyük üstünlükler içermektedir. Özellikle teknolojinin yaşantımızdaki uygulama alanının genişlemesi, evden çalışma yönteminin daha çok kişi tarafından kullanılabilmesini sağlamıştır. Yaptığımız araştırmada, bu yöntemin banka iç denetim sistemi çalışanlarınca da uygulanabileceği saptanmıştır. Böyle bir uygulamanın, denetim elemanlarının profilleri ve yerine getirdikleri görevler açısından uygun olduğu ve bazı yararlar içerdiği tespit edilmiştir. ABSTRACT The term `telecommuting` generally describes a work arrangement in which employees work in their homes and `commute` to their offices through the use of such technologies as computers, modems, fax machines and electronic mail. It obviously has much more benefits than other alternative work arrangements, especially in meeting rapidly changing employee needs. As computer technologies evolved to the point at which personel computers were capable of being electronically linked to offices, telecommuting has been possible on a large scale basis. In this search, we determined that, telecommuting is also applicable in a local bank's internal audit system as an alternative auditing tool. We also noted that such an application is suitable for auditors' profiles as well as the duties they perform. `Evden çalışma` terimi, çalışanların evlerinden, işyerleri ile modem hatlı bilgisayar, faks makinesi, elektronik posta gibi teknolojileri kullanarak iletişim kurdukları iş düzenlemeleri anlamına gelmektedir. Yöntem, çalışanların değişen ihtiyaçlarını karşılaması bakımından diğer alternatif çalışma biçimlerine göre daha büyük üstünlükler içermektedir. Özellikle teknolojinin yaşantımızdaki uygulama alanının genişlemesi, evden çalışma yönteminin daha çok kişi tarafından kullanılabilmesini sağlamıştır. Yaptığımız araştırmada, bu yöntemin banka iç denetim sistemi çalışanlarınca da uygulanabileceği saptanmıştır. Böyle bir uygulamanın, denetim elemanlarının profilleri ve yerine getirdikleri görevler açısından uygun olduğu ve bazı yararlar içerdiği tespit edilmiştir. ABSTRACT The term `telecommuting` generally describes a work arrangement in which employees work in their homes and `commute` to their offices through the use of such technologies as computers, modems, fax machines and electronic mail. It obviously has much more benefits than other alternative work arrangements, especially in meeting rapidly changing employee needs. As computer technologies evolved to the point at which personel computers were capable of being electronically linked to offices, telecommuting has been possible on a large scale basis. In this search, we determined that, telecommuting is also applicable in a local bank's internal audit system as an alternative auditing tool. We also noted that such an application is suitable for auditors' profiles as well as the duties they perform. 141

ÖZET Bu tez çalışmasının konusu hastanede, yoğun bakım ünitesi kalp damar cerrahisi bölümünde yatan ve ameliyattan yeni çıkan hastaların sağlık durumlarının bilgisayar yardımıyla kontrolüdür. Yoğun bakım ünitesinde kalp damar cerrahisinde ameliyattan çıkan hastaların sağlık durumu ameliyattan sonra gözlenmektedir. Hastadan alman veriler kullanılarak hastanın sağlık durumumun seyri hakkında bilgi edinilmektedir. Bu veriler 1- Mihst venoz O2 sakrasyonu 2- Hemodinamik parametreler 3- İdrar çıktısı 4- Hayati bulgular dır. Fakat bu verilerle hastanın sağlık durumunu belirleme yöntemi zahmetli ve uzun olmaktadır. Yoğun bakımda yatan hastaların sağlık durumları ile kalp basınç grafiği arasında bir ilişki olduğu bilinmektedir. Hastanın sağlık durumunun seyri ile hastadan alman kalp basınç grafiğinin altındaki alan bu grafiğin maksimum ve minimum eğri noktaları arasında bir ilişkinin olduğu gözlenmektedir. Bu projede yoğun bakımdaki doktorlar için gerekli olan kalp basınç grafiği çizdirilmiş bu grafiğin istenilen noktalan altındaki alan bilgisi hesaplatılmış, bu noktalar arasındaki maksimum ve minimum eğri noktalan gösterilmiş ve hastadan alınan kayıtların geriye dönük olarak incelene bilmesi için kaydedilmiştir. VI ABSTRACT The subject of this thesis is to control the health of patients who stay in Intensive Care Unit of Cardiovascular Surgery Department and that or those who have just been operated through computer. The health of those patients who are out of surgery in Intensive Care Unit of Cardiovascular Surgery is observed past surgically. Information is obtained about the health of the patients through the use of data from the patients. These data are: 1- Mihst venous O2 sacration 2- Hemodinamik parameters 3- Urinary Çıktısı 4- Vital Findings However it is difficult and it takes a long time to determine the health of a patient through this method. It is known that the health of those patients in Instensive Care Unit is associated with their hearth pressure trace. It is observed that there is an association between the health pattern of patients and max. and min. curve points of this trace in the field below heart pressure trace from the patients. In this project, heart pressure trace which is necessary for the physician in Intensive Care Unit was drawn, field information which is under the desired points of this trace was calculated, max. and min. curve points between these points were shown, they were recorded so that the records from the patients could retrospectively be examined. 47

ÖZET İŞLETME KONTROL MERKEZLERİNDE ENERJİ YÖNETİMİ YILDIZ, Celal Niğde Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Elektrik-Elektronik Ana Bilim Dalı Danışman : Doç. Dr. Tankut YALÇ1NÖZ Şubat 2002, 58 sayfa Enerji yönetim sistemi (EMS) yapıları, güç sisteminden ve bilgi sistem senaryolarından derin bir şekilde etkilenmiştir. Bilgisayar endüstrisi de sürekli gelişmektedir. Bunun yanında on yıldır nispeten sabit kalan güç endüstrisi, EMS geliştiricilerinin dikkatini çekecek kadar günümüzde büyük değişimler içerisindedir. Merkezi üretim, bilgi işlem, rekabet gibi yeni etkilerin ortaya çıkması kontrol merkezlerinin işleyiş şeklini ve bunun sonucunda temel yapılarını değiştirecektir. Bu çalışmada, enerji yönetim merkezlerinin gelişimi ve kontrol merkezlerinin pratik uygulamaları araştırılmıştır. Gelecek nesil kontrol merkezlerinin özellikleri önerilmiştir. Anahtar sözcükler : Enerji Yönetim Sistemi (EMS), Bilgisayarlı Kontrol. Optimal İşletim, Yük Dağıtımı, Kontrol Merkezleri SUMMARY ENERGY MANAGEMENT IN OPERATION CONTROL CENTER YILDIZ, Celal Nigde University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Electrical & Electronics Engineering Superviser : Assoc. Prof. Dr. Tankut YALÇINOZ February 2002, 58 pages Energy Management System (EMS) architectures are deeply influenced by power system and information system scenarios. The computer industry has been evolving continuously, and the power industry, which remained relatively stable for decades, is now undergoing revolutionary changes that require the special attention of EMS developers. The introduction of new players, the decentralization of production, and competition will change the way control center operate and, consequently, their architecture. In this study, the development of energy management systems and practical applications of control centers are investigated. The next generation of control centers is proposed. Key Words: Energy Management System (EMS), Computer Control, Optimal Operation, Load Dispatching, Control Centers 58

oz PUMA MARK II ROBOTUNUN HARİCİ BİR BİLGİSAYAR KULLANILARAK KONTROL EDİLMESİ DİNDAROĞLU, Mehmet Serdar Yüksek Lisans, Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü Tez Danışmanı: Prof.Dr. Erol KOCAOĞLAN Aralık 2002, 138 Sayfa Bu çalışmada Puma 760 robotunun bir bilgisayar yardımıyla kontrolü için bir yazılım ve donanım sistemi geliştirilmiştir. Bu sistem geliştirilirken Puma robotunun özellikleri incelenmiş ve mevcut sistemin bir başka bilgisayar ile hangi yöntemlerle entegre olabileceği araştırılmıştır. Bu Vyöntemler arasından uygun olanları gerekli protokoller oluşturularak yazılıma entegre edilmiştir. Hazırlanan yazılım sayesinde robotun güncel programlama dilleri ile kumanda edilmesi sağlanmış ve böylece robot ile ilgili uygulama yazılımları gerçekleştirilmesi mümkün hale getirilmiştir. Oluşturulan network yapısı üzerinde robotun hareketlerini denetleyen kontrol yazılımının işlevselliğini gösterebilmek için bir kontol algoritması tasarlanmıştır. Meydana getirilen sistemin harici cihazlar ile entegre olabilme özelliğine örnek oluşturması bakımından, bir kızılötesi alıcı-verici sistemi yapılmış ve puma robotuna entegre edilmiştir. Harici kontrol bilgisayarının bu düzenekten aldığı bilgi ile, oluşturulan ağ üzerinden robotu kontrol etmesi sağlanmıştır. Anahtar kelimeler: Robot, PUMA 760, Kontrol yazılımı, Kızılötesi VI ABSTRACT CONTROL OF PUMA MARK II ROBOT WITH AN EXTERNAL COMPUTER DİNDARO?LU, Mehmet Serdar M.Sc. Department of Electrical and Electronics Engineering Supervisor: Prof. Dr. Erol KOCAO?LAN December 2002, 138 pages In this research, software and hardware system is developed in order to control the PUMA 760 robot via a supervisory computer. In order to develop such a system, the characteristics of the PUMA robot are first studied in detail and then the capacity to integrate the available system with a supervisory computer, and all possible methods for this integration areinvestigated. Among these methods, the appropriate ones are chosen and they are integrated to the software by means of constructing the required protocols. Now, with the aid of the coded software, it is possible to command the robot with the recent programming languages and hence to develop further practical application software for the robot. In order to demonstrate the functional capability of the control software which supervises the motion of the robot, a control algorithm is designed on the network structure constituted. An infrared transmitter-receiver system is designed and integrated on the PUMA robot as a sample model demonstrating the integrability capacity of the developed system to the external instruments. Using the information received from this sensor system, the supervisory computer performs the target tracking operation by controlling the robot via the network formed. Keywords: Robot, PUMA 760,Control Software, Infrared IV 138

ÖZET Günümüz teknolojisi olan uydular haberleşme alanında kendilerine oldukça yaygm bir kullanım alanı bulmaktadırlar. Birden fazla eş zamanlı uyduları kullanan ve sıklıkla antenlerini yönlendirme ihtiyacı duyan kullanıcıların bu isteklerini kolayca ve zaman kaybetmeden yapabilmeleri oldukça önemlidir. Ayrıca kullanıcıların yeterli tecrübe ve bilgilerinin olmaması durumunda antenlerini hangi uyduya yönlendirebileceklerini ve bunu nasıl yapacaklarını bilemezler. Bu nedenle uygun bir anten donanımı ve kullanıcı arayüzü sağlayacak bir yazılım bu durumda oldukça kullanışlı olacaktır. Bu tezde, mekanik, elektrik-elektronik, yazılım gibi bir çok mühendislik disiplininden yararlanılarak güncellenebilen adaptif kullanıcı arayüzüne sahip oldukça geniş bir veri tabam ile desteklenen, gerek amatör, gerekse profesyonel kullanım amaçlı ve veri tabanındaki detaylı uydu liste ve konum bilgilerinden yararlanabilecek bir ürün ortaya çıkmıştır. Veri tabanına yeni kayıt girişi, kayıt değişimi ve eski kayıt silinmesi yapılabilmektedir. Yazılımın değişikliklere açık olması güncelliğini korumasını sağlamaktadır. Yazılımın PC 'de çalışması ve donanımın adım motorları ve sürücü devresinden oluşması maliyeti azaltmakta, ve böylece sistemin herkes tarafından kullanılabilirliğini desteklemektedir. iv ABSTRACT Satellites being products of current technologies have been used in the field of communication in the wide range. It is quite important that the realising of requests of users who use the geostationary satellites two or more and needs to direct to the antenna frequently. In addition, if there is a lack of information and experience, users cannot know how to direct their antenna to which satellite. Therefore it will be very useful to prepare a software which will provide the user interface and proper antenna direction adjustment. In this thesis a system has been designed and manufactured by using several engineering methods such as mechanical, electrical and software which having an adaptive user interface and supported by quite a wide range database, on one hand professional and on the other hand for amateur usage. And the users can use the detailed satellite lists and location information. It is possible to enter, change and delete the data. The flexible structure of the software provides the software maintenance and software updating quite easy. Possibility of running the software in PC and simplicity of hardware structure, which consists of stepping motors and driver circuits, decrease the cost and support possibility of using the system by everyone. 143

ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ ASKERİ BİRLİKLERDE AKARYAKIT ÜRÜNLERİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ STOK KONTROLÜ VE İKMALİ Murat UÇAR Danışman: Yrd. Doç. Dr. Üstün ÖZEN 2001-SAYFA : 68 Jüri : Prof.Dr.Sibkat KAÇTIOĞLU Jüri : Prof.Dr.Muammer YAYLALI Jüri : Yrd. Doç. Dr. Üstün ÖZEN Bu çalışmada akaryakıt bölüklerinin, stoklarında ve ikmal yönünden destekledikleri birliklerin üzerinde bulunan akaryakıt ürünlerini bilgisayar desteği olmaksızın takip etmekte kullandıkları mevcut sistem incelenmiş ve bu sistemin eksiklikleri göz önünde bulundurularak bilgisayar destekli yeni bir sistem geliştirilmiştir. îlk bölümde sistem ve bilgi sistemi kavramlarıyla ilgili olarak bazı kısa bilgiler ile sistem tasarımı ve çözümlemesinde dikkat edilecek hususlara değinilmiştir.İkinci bölümde bilgi, veri, veri tabanı, veri tabanı yönetim sistemi, veri tabanı modelleri, ilişkisel veri tabanı ve yeni sistemin geliştirilmesinde kullanılan Access 2000 Veri Tabanı Yönetim Sistemi yazılımının mimarisi anlatılmıştır. Üçüncü bölümde mevcut sistemde tutulan kayıtlar ve kullanılan belgeler tanımlanmış, sistem analiz edilerek sistemin işleyişi açıklanmıştır. Son bölümde ise akaryakıt ürünlerinin bilgisayar destekli stok kontrolü ve ikmalinin takibini sağlamak amacıyla geliştirilen Akaryakıt Ürünlerinin Bilgisayar Destekli Stok Kontrolü ve İkmali (AKY/BS 1.0) programının nasıl kullanılacağı anlatılmıştır. DOKÜMANTASYON MESKKB II ABSTRACT MASTER THESIS COMPUTER BASED INVENTORY CONTROL AND REINFORCEMENT OF FUEL PRODUCTS IN MILITARY UNITS by Murat UÇAR Supervisor : Yrd.Doç.Dr.Üstün ÖZEN 2001-PAGE : 68 Jury : Prof.Dr.Sibkat KAÇTIO?LU Jury : Prof.Dr.Muammer YAYLALI Jury : Yrd. Doç. Dr. Üstün ÖZEN In this study, it has been examined the system used by military units to keep track of fuel products without having any computer support, and developed a new computer based system to overcome deficiencies of the present system. First chapter of the study takes up the concepts of system and information systems and states the important points to design and analyze a computer based information system. Second chapter explains data, information, database, database management systems, database models, relational database models and architecture of Microsoft Access 2000 database management system, which is used to develop the new system. Third chapter defines the records and offical certificates used by the present system and analyzes how this system works. Final chapter describes the new computer based system, Computer Based Inventory Control And Supply Of Fuel Products (AKY/BS 1.0), which is developed to achieve computer based control and supply of fuel oil products in military units. 68

öz BİLGİSAYAR KONTROLLÜ ÜÇ BOYUTLU TEZGAH OTOMASYON SİSTEMİ Ateş, Semih Mümin Yüksek Lisans, Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü Tez Yöneticisi. Prof. Dr. Mirzahan HIZAL Aralık, 2001, 118 sayfa Günümüzde üç boyutlu tezgahlar özellikle üretim teknolojilerinde geniş bir kullanıma sahiptir. Ancak, üç boyutlu objelerin sayısallaştırılması çok zor olduğundan, bu tip objeler manuel olarak üretilmektedir. Bu yüzden de bu tip üretimlerde iyi bir ürün ortaya çıkarabilmek için tecrübeli ve usta elemanlar gerekmektedir. Bu çalışmada öncelikle üç boyutlu cisimlerin sayısallaştırılması, tüm tezgah kullanılan işlemlerin otomasyona dahil edilmesi ve böylece uzman eleman kullanılması mecburiyetinin ortadan kaldırılması hedeflenmiştir.İşlenecek objelerin üst, ön ve sol görünümleri herhengi bir resim formatında çizilip programa yüklenmekte, program ise bunları kullanarak üç boyutlu sayısallaştırmayı yapıp, adım motorlarla kontrol edilen tezgahı çalıştırarak objeyi işlemektedir. Sürecin otomasyonu için adım motorları ve sürücü devreleri kullanılmıştır. Yazılımın kullanılarak motorların kontrol edilebilmesi için Windows 98 işletim sistemine sahip bir bilgisayar ve üzerindeki standart paralel port kullanılmıştır. Kontrol programı Mcrosoft Visual Basic 6.0 programı kullanılarak geliştirilmiştir. Anahtar Kelimeler : Tezgah, Paralel Port Programlama, Adım Motorlar, Adım Motor Sürücü Devreleri, MS Vısual Basic ile Görüntü İşleme. vı ABSTRACT A PC CONTROLLED THREE DIMENSIONAL MACHINE TOOL CONTROL SYSTEM Ateş, Semih Mümin M.S., Department of Electrical and Electronics Engineering Supervisor : Prof. Dr. Mirzahan HIZAL December, 2001, 118 pages Three-dimensional machine tools are widely used for production technologies. However, it is very difficult to digitize a three-dimensional object, therefore, it requires manual production and expert technicians. Our main objective at this study is to digitize a three-dimensional object and using the digitized data, to process the object with machine tool automatically, i.e., with no need of expert technicians. Front, left and top views of the object are drawn at any picture format and loaded to the program. The program digitizes the object by using these view files, and processes the object using the digital data. Stepper motors and driver circuits are used for automation of the process. To run the software and to command the motors, a standard personal computer with the iiioperating system of Windows 98 and its parallel port is used. The controller program is developed with Microsoft Visual Basic 6.0. Keywords : Machine Tool, Parallel Port Programming, Stepper Motors, Stepper Motor Drivers, Image Processing at MS Visual Basic. IV 118

BİLGİSAYAR KONTROLLÜ BİNA GÜVENLİK SİSTEMİNİN TASARIMI VE UYGULAMASI (Yüksek Lisans tezi) Erdal IRMAK GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Ocak 2001 ÖZET Bu çalışmada, bilgisayar kontrollü ve CANModul-592 mikrodenetleyicisi tabanlı bir bina güvenlik sisteminin tasarım ve uygulaması gerçekleştirilmiştir. Sistem, yangın algılama ve hırsız tespit ünitelerinden oluşmaktadır. Dedektörlerden gelen sinyaller, CANModul-592'ye iletilmektedir. CANModul-592, aldığı bu sinyalleri değerlendirerek kontrol bilgisayarına göndermektedir. Sistemin kontrol ve görüntülenmesi işlemleri bu bilgisayar sayesinde yapılmaktadır. Bilgisayar ile CANModul-592 arasındaki haberleşme paralel port üzerinden sağlanmıştır. Kontrol bilgisayarında kullanılan ekran programı ve paralel port ile haberleşmenin yapılabilmesini sağlayan yazılım Borland Delphi 4.0 programı ile hazırlanmıştır. Gerçekleştirilen bina güvenlik sistemi, hızlı ve güvenilir veri alışverişi yapabilme, gelen verileri saklayabilme, kullanımı kolay ekran programı gibi önemli özelliklere sahiptir. Bilim Kodu : 626. 01. 03 Aydınlatma ve Tesisat Eğitimi Anahtar Kelimeler : Güvenlik sistemleri, Bilgisayarla kontrol, Paralel port, CANModul-592 Sayfa Adedi : 95 Tez Yöneticisi : Doç. Dr. İlhami ÇOLAK 11 DESIGN AND IMPLEMENTATION OF COMPUTER CONTROLLED BUILDING SECURITY SYSTEM (M.Sc. Thesis) Erdal IRMAK GAZI UNIVERSITY INSTITUE OF SCDZNCE AND TECHNOLOGY JANUARY 2001 ABSTRACT In this study, a computer controlled and CANModul-592 microcontroller based building security system has been designed and implemented. The system includes fire alarm and thief detection units. The signals generated by detectors are transmitted to CANModul-592. CANModul-592 process the signals and then sends to a computer. The control and visualization of the system is performed by this computer. The communication between PC and CANModul-592 are provided via parallel port. A program for monitoring and also a software program for parallel port communication have been developed in Borland Delphi 4.0. The achieved system has important features, such as user friendly control program, fast data transfer, saving received data and reliability. Science code : 626. 01. 03 Education Of Lighting And Installation Key words : Security system, Computer control, Parallel port, CANModul-592 Page number : 95 Adviser : Assoc. Prof. Dr. İlhami ÇOLAK 95

MAMÜL AMBARININ ENDÜSTRİYEL ROBOTLA STOK DENETİMİ İÇİN BİR PROTOTİP ÇALIŞMASI (Yüksek Lisans Tezi) Adem ŞENTÜRK GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Şubat 2001 / ÖZET Bu çalışmada, bilgisayarla kontrolü yapılan bir endüstriyel robotla mamul eşya ambarının stok denetlemesi için bir prototip çalışması yapılmıştır. Robot dört eksene sahip olup, eksenlerin tahrik işlemi adım motorları ile sağlanmaktadır. Motorların her birinin bağımsız çalışmasını sağlayacak sürücü devre tasarlanmıştır. Mamullerin istiflenmesi için raflar yapılmıştır. Masadan raflara ya da raflardan masaya mamulün taşınması ve yerleştirilmesine imkan veren bilgisayar programı PASCAL dili kullanılarak geliştirilmiştir. Motorların çalışması için gerekli olan sinyallerin elde edilmesi, bilgisayar ile gerçekleştirilmiş ve elde edilen çıkışlar bilgisayarın paralel port adresine gönderilerek motorların kontrolü sağlanmıştır. Bilgisayarın paralel port pinlerinden sekiz tanesi, adım ve yön sinyallerini kullanarak motorlara kumanda etmektedir. Üç giriş pini ise, anahtarlardan gelen sinyallere göre programa yön vermektedir. Bilim Kodu : 626.12.01 Anahtar Kelimeler : Stok Kontrolü, Adım Motorları, Robot kol Mekanizması, Bilgisayarlı kontrol. Sayfa Adedi : 69 Tez Yöneticisi : Yrd. Doç. Dr. Abdulkadir GÜLLÜ 11 A PROTOTYPE WORK FOR STOCK CONTROL OF A PRODUCT STORAGE BY AN INDUSTRIAL ROBOT (M.Sc. Thesis) Adem ŞENTURK GAZI UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY February 2001 ABSTRACT In this study, a prototype work has been carried out in order to control a product storage by an industrial robot. This robot has four axis movements and axis movements have been obtained by step motors. A driving cicuit was designed to drive each motor independently. The shelves have been designed to stack the products. For transportation of products from the table to the shelves or from the shelves to the table, a computer program has been developed, by using PASCAL language. The necessary signals for driving the motors have been are obtained by a computer and the controls of the motors have been provided by sending the obtained outputs to the parallel port address of the computer. The eight of the parallel port pins controll the motors by using step and direction signals. The three input pins direct the program according to the signals received from the switches. Science code : 626.12.01 Key Words : Stock Control, Stepping Motors, Robot Arm Mechanism, Computer Control. Page Number : 69 Adviser : Assoc. Prof. Abdulkadir GÜLLÜ 74

IV ASENKRON MAKINALARIN DARBE GENİŞLİK MODULASYONLU (DGM) INVERTER ÜZERİNDEN BİLGİSAYAR DESTEKLİ HIZ KONTROLÜ Ayhan Gün Elektrik - Elektronik Mühendisliği, Yüksek Lisans Tezi, 2001 Danışman : Yrd.Doç.Dr. Yılmaz ASLAN ÖZET Bu tez çalışmasında 3 fazlı asenkron motorun hız kontrolü bilgisayar üzerinden yapılmıştır. Hız kontrol ünitesi olarak darbe genişlik modülasyonlu (DGM) inverter devresi tasarlanmıştır. Sistem, doğrultucu, güç devresi, MOSFET tetikleme devreleri, ileri-geri kontrol ünitesi, analog kanal seçici ünitesi, maksimum-minimum devir ayarı ünitesi,sıcaklık kontrol ünitesi, mühürleme, fazlararasını ayıran boost yapısı, gerilim-frekans ayarlama ünitesi, zamanlayıcı ünitesi ve eprom ünitesinden oluşmaktadır. Güç katı 5.5kW'a kadar olan asenkron motorların hız kontrolünü sağlamak için tasarlanmıştır. Kanall'e bağlanan bir potansiyometre ile asenkron motorun hızı ayarlanabilmektedir. Kanal2 bilgisayar girişli olup paralel port üzerinden DAC arabirimiyle motor için oldukça hassas bir kontrol sağlamaktadır. Sistem maliyet açısından pahalı olmasına rağmen özellikle büyük motorların kalkınma anında yumuşak geçişler sağlanmaktadır. Ayrıca görsel programlama diliyle yazılmış olan program sayesinde motorun kalkmma zamanı ve daha sonraki hızları istenilen zaman aralıklarında ayarlanabilmektedir. Sistemdeki aşırı ısınmaya karşı paralel port üzerinden doğrudan kontrol sağlanmıştır. DGM devresi üzerinde aşırı ısınma olduğunda koruma amaçlı olarak sistem otomatik olarak durdurulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Asenkron Motor, Darbe Genişlik Modülasyonu, Motor Hız Kontrolü, Bilgisayar ile kontrol, Paralel port haberleşme. COMPUTER AIDED SPEED CONTROL of INDUCTION MACHINES THROUGH PULSE WIDTH MODULATION (PWM) INVERTER Ayhan GÜN Electrical - Electronics Engineering, M.Sc. Thesis, 2001 Thesis Supervisor : Assoc.Prof.Dr. Yılmaz ASLAN SUMMARY In this thesis, speed control of a three-phase induction motor is made with computer. As control unit a pulse with modulation (PWM) inverter circuit was designed. System consist of a rectifier, a power circuit, a MOSFET control circuit, clock-counterclockwise control circuit, an analog channel selection unit, a maximum -minimum speed adjustment unit, temperature control unit,a booster, a timer and an EPROM unit. Power circuit was designed for controlling the speed of induction motors up to 5.5 kW. Speed of induction motor is controlled via a potentiometer attached to channel 1. Channel2 has computer input and provides very sensitive control for the motor via parallel port through D AC. Altough it is very costly, soft switching is provided when starting especially for large motors. Also, with a computer program written in a visual programming language, the starting time and the speed of the motor can be adjusted in desired time interval. Against the overheating in system a direct control is provided through parallel port. Keywords: Induction Motors, Pulse Width Modulation, Motor Speed Control, Computer Aided Control, Parallel Port Communication. 93

IV BİLGİSAYAR KONTROLLÜ BASKI DEVRE DELGİ MAKİNESİ TASARIMI VE KONTROLÜ ÖZET Bu çalışmada, elektronik baskı devre kartlarının delme işlemini bilgisayar yardımıyla gerçekleyen bir donanım tasarlanmıştır. Donanımın bilgisayar kontrolü için, Delphi 4.0 programlama dilinde bir program yazılmış ve bu programlama dilinin verdiği Assembler dilinde yazılım desteğinden sıkça yararlanılmıştır. Donanımın kontrolü yazılan bu program tarafından yürütülmektedir. Delphi ve Assembler programlama dilinde yazılan bu program iki ana program parçasından oluşturulmuştur. Bu programların ilkinde görüntü işlenmesiyle uğraşılmıştır. Bilgisayara herhangi bir şekilde yüklenen ve `bmp` uzantısı ile kaydedilmiş bir elektronik baskı devre şekli yazılan bu program parçası ile taranarak şekil üzerinden delinecek deliklerin yerleri tespit edilmektedir. İkinci program parçasında ise görüntü üzerinde yerleri tespit edilen delikler, tasarlanan devre yardımıyla ilgili adım motorlarına ve doğru akım motorlarına kumanda ederek baskı devre kartı üzerinde istenilen yerlere konumlandırılmaktadır. Tasarlanan devrenin tüm fonksiyonları bilgisayar tarafından kontrol edilmektedir. Bu kontrol işlemi için bilgisayarın standart yazıcı portu kullanılmış, gerekli tüm veri alış verişi bu port üzerinden sağlanmıştır. Geri beslemeli bir düzenek tasarlanmış olup bu sayede elektronik devrenin ve tasarlanan makinenin tüm durumları bilgisayar tarafından takip edilebilmektedir. Anahtar Kelimeler: Standart yazıcı portu, Delphi, Assembler V PROJECTING And CONTROLLING The PRINTED CIRCUIT DRILLING MACHINE ABSTRACT In this work, a hardware.handled with a computer, realizing the process of drilling printed electronic circuit board was projected. To control the hardware with computer, a program was written in Delphi 4.0 Programming language and Assembler programming support, which this programming language gave, was mostly used in this program. Controlling of the hardware was handled with this program. The program written. In Delphi 4.0 and Assembler, consisted of two main program section. The first section of this program, image processing was worked on. A printed circuit figure loaded to computer with anyway and saved with an extension of `bmp`, scanned by the program so, the holes was determined on the figure. In Second program section, the holes.determined on the image, with help of projected circuit and commanding relevant stepper motors and direct current motors, was placed on the printed circuit board. All of the function of this projected circuit was controlled by a computer. To achieve this, standard parallel port was used and all necessary data in/out was provided by this port. A feedback mechanism was planned so all the states of electronic circuit and projected machine were followed by computer. Keywords: Standard Parallel Port, Delphi, Assembler. 99

ÖZET Tekstil'de Mekanik Nakış Makinalannm Elektronik Kontrol Yazılımı konulu yüksek lisans tezinin genel işlevleri, topluma sağlayacağı faydalan, ulaşılmak istenen amaçlar kısaca şöyle açıklanabilir. Nakış 2000 ismi verilen ve Borland Delphi 3.0 görsel programlama diliyle gerçekleştirilen bu yazılımın genel işlevleri şu şekilde özetlenebilir. Bunlardan ilki resmin yüklenme aşamasıdır. Desen, nakış 2000 ortamına yazılımın kendi bileşenleri, herhangi bir resim editörü veya tarayıcı kullanılarak üç farklı yöntemle aktarılabilir. Desen yüklendikten sonra yazılımın yerine getirmesi gereken en önemli işlev, desen içerisindeki tüm renklerin ve parçaların otomatik olarak tespit edilmesidir. Ayrıca nakış 2000 yazılımı, tespit edilen parçalan farklı açılarda doldurabilmek için çeşitli bileşenler sunmaktadır. Ekran üzerinde işlenmek üzere hazır hale getirilmiş desenlerin kumaş üzerine de işlenebilmesi için, program paralel porttan sinyal üretmektedir. Üretilen sinyaller elektronik arayüzde değerlendirilerek, sabit dikiş iğnesinin altındaki kasnağın çeşitli yönlerde hareketini sağlayan iki adım motoru kontrol edilir. Böylece ekrandaki şekil kumaş üzerine de işlenmiş olur. Bu çalışmanın en önemli özelliği endüstriye yansıyabilecek nitelikte olmasıdır ki, çalışmanın asıl amacıda budur. Birer bacasız fabrika olarak nitelendirilebilen nakış atölyelerinin bir kısmında tezgahlar, çalışma prensibi ve yapısı nedeniyle teknolojinin oldukça gerisinde kalmıştır. Amaçlanan bu tezgahların, bilgisayarla kontrol edilmesidir. Böylece tezgahların üretmiş olduğu desenlerin daha kaliteli olması sağlanacaktır. Yazılımın şu andaki durumu istenen işlevleri yerine getirebilecek seviyede bulunmaktadır. Ancak tüm programlarda olduğu gibi nakış 2000 yazılımı da yeniliğe açıktır. VI ABSTRACT My high licensee thesis work subject which is about the electronic control software of the mechanical embroider machines, main functions, the benefits to the people and main goals can shortly be explained as following. We can summarize the software of main functions, which I gave the name of nakış 2000 and made real by borland delphi 3.0 visual programming language, like this. The first of them is the level of picture commitment. We can transfer the design into nakış 2000 condition by using a scanner or a picture editor or own component of the software in 3 different types. After the design is loaded, the main function of the software is to establish all the colours and parts automaticly which is in the design. Besides the software of nakış 2000 shows us different components whore software is established parts to fill in different views. The programme produces signal from parallel port which prepared designes for embroider on screen, can be embroider on fabric, too. Two sitep engine, which provides the movement in different directions of the hoop under the stable sewing needle, is controlled by judging the produced signals in electronic interface. Thus, the shape which is on the screen is emproided on the fabric. The general functions of nakış 2000 software are briefly in this manner. The most importing property of our working is tobe at the quality which will be able to reflect to the society that is our main aim. At one part of embroidery workshops which we can quality them as factory whitout chimney, workbenches have remained behind tecnology becuse of working princible and its struder. Our aim is to control these workbenches with computer. Thus, to be more qualified of figures which was produced by workbenches, will be provided. 228