Search

The Construction of a New Capital: Ankara 1923-1933 research, which ended up in an exhibition and book in 2019, brought to the fore new horizons to comprehend early Republican Turkish architecture, especially in the context of Ankara and housing culture. The research focused on deciphering the housing architecture in the early capital, using scarce architectural documentation. Successful in modelling the Yeni Şehir / New City area of 350 buildings, the documentation of vast number of genuine photographs and postcards of the area reaching more than 1300 in number, along with aerial photographs dated 1936, supported the study. The outcome made it possible to reflect on the new city and neighbourhood formation in the early Republican Capital, with respect to housing design, construction and taskforces in the practice of building construction. This article connects what was already known to what is recently revealed, acknowledging the designer architects, the construction constraints, the available technology with the prevailing construction materials and the capacities of manpower in the era. The zoning, planning and implementation of a new housing neighbourhood, inevitably reflects the historic, administrative and financial capacities and limitations of those who organize the development; along with demarking their intellectual capacities and revealing the expectations and cultural diversities of the future owners and tenants. © 2022

Ankara'nın erken cumhuriyet dönemi planlama kararları ve belgeleri üzerinde yaklaşık üç yıldır yapılmakta olan inceleme çalışması ve arşiv araştırmaları, bugün iyi bir noktaya gelmiş bulunuyor. Ne yazıktır ki, başkentlik kararının alındığı 13 Ekim 1923 tarihinden sonra, Ankara şehrinin yönetimi, Ankara'da başkente özgü bir yönetim arayışı ve belediyeciliğin kurumsallaşması, ilk belediye yılları, ilk plan arayışları ve bulguları, bugüne kadar çok fazla araştırılmamıştı. Yaklaşık 80 yıl sonra bu yazının ekindeki raporun da kilit taşlarından birini oluşturduğu araştırma, bir dönüm noktasını, bir uğrak noktasını haberleyen çarpıcılıkta., The article offers a resume of the findings of research on the very firs contemporary city plan of Ankara, naming it as the "1924-25 Lörcher Plan" but focuses on the Plan Report dated 1924, revealed here for the first time. Before the declaration as the capital of the new state on 13 October 1923, the city of Ankara in central Anatolia had already tripled its population following 1920, i.e. during her pioneer role in the Turkish War of Independence. Foundation of a Capital City Municipality (Şehremaneti) and search for a new plan, were all attempts to solve housing problem resulting from the accelerated population rate. The full text of the plan report discussed in this article, proves that the plan was ordered in December 1923 by the Municipality of Ankara to the firm Turkish Society for survey and Construction Inc. (Societe Anonyme Turque d'Etudes et d'Entreprises Urbaines - Keşfiyat ve İnşa'at Türk Anonim Şirketi) in İstanbul; that the plan and its report were designed and prepared by Dr. Carl Christoph Lörcher from Charlottenburg (Berlin) and submitted to the Municipality on 30 May 1924 by the firm manager Heussler. Thus, the 80 years of speculative thinking and false historiography about the author, origin, function and results of the first plan prepared for the expansion of the city are eluded. Full elaboration on the report elucidates that, the report and accompanying plans hold several initial and modernizing values for Turkish urban planning. It proves to be the first tool in the implementation of "model cities"; the first city history of Ankara in the modern sense; the first attempt to achieve consensus on national city planning methods and processes; the first concrete consideration to attain meaning and symbolism in urban grounds; the first display of consistency of urban planning and design thinking; the first introduction of contemporary and avantguard city planning concepts; the first proposal for regulation of hierarchic and systematized set of open and green public spaces; the very first document in the construction of modern Ankara.

İnsan hakkındaki bilgimiz, onun içinde bulunduğu toplumsal pratik, sarıldığı söylemsel oluşumların pratiği ve her ikisi ışığında özne olarak gerçekleştirdiği, kendi kendisini kurma pratikleri, çerçevesinde anlaşılabilir ve derinleştirilebilir. İçice geçmiş olan bu alanlarda yaşadığı süreç ile yaşamı anlamlandıran insan, yaşam, üretim ve dil etkinlikleri ile bu anlamı yansıtır. Konut sorunu olarak adlandırılan alanda, însamn asal gereksinimi olan barmma arayışı sırasında, tüm bu pratiklerin ve anlamsal önem sırasının yansımalarını bulmamız doğaldır. Konut sorununun neredeyse bir söyleme dönüştürüldüğü, ancak gereksinimin de sunumun çok önüne geçtiği bir dönemin ömeklendirilmesi için Türkiye'nin başkenti Ankara'nın seçilmesinin bir nedeni, onun 1920'den beri örnek bir başkent olarak gehştirilmesi, Türkiye Cumhuriyeti'nin politik, kültürel ve ekonomik atılımlarla modernleşme simgesi olarak ele alınması ile ilintüidir. İmar yönetiminin özgüllüğü, kentin planlı gelişimi, konut kooperatiflerinin `eşit, özgür, modern yurttaşın katılımım sağlayacak` örnek sivil örgütler olarak işlevlendirilmesi, Ankara'ya biçilmiş bu rolün bazı özgün sonuçlandır. 1948 -1962 tarihleri ise, bu dönemin, bütün dünyada savaş sonrası konut söylemlerinin gehştirildiği, Türk siyasal ve toplumsal hareketi açısından canlı bir `modernleşme ve demokratikleşme` tartışmasının yaşandığı, erken Cumhuriyet dönemi söylemlerinin bir evrim içine girdiği yıllan barındırması, incelenen konut yapımının başlangıcı ve bitimini de kapsayabilmesi açısından anlamhdır. Ankara'nın 1950 - 1960 arasında geliştiği gözlemlenen altı bölge ve iki alt bölgede 24 ömek üzerinde çalışılmış, bu örneklerde konut yapısı / yapılarının kurulma dönemlerine ilişkin bütünbelgelere Ankara Büyûkşehir Belediyesi İmar Müdürlüğü arşivlerinden ulaşılmış; bütün örneklerde, yerleşim planı ve konut planlan elde etme süreçleri ve bu süreçlerdeki karar mekanizması, kooperatif üyeleri ve ilk kullanıcı listeleri, yapıma ilişkin bilgiler ile yerleşim planlan, konutun /konutların üretimine ilişkin mimari planlar ve diğer çizimler belgelenmiştir. Öte yandan, dönemin Ankara'sının jeolojik, topografîk, tarihsel, demografik özelliklerinin belirlediği kısıtlar ile, dönem içinde bir kent olarak büyümesi, kültürel yaşantısının evrimi, iç göç ve göçmen / muhacir biçiminde artan nüfusu karşısında doğan yeni gereksinimler ve hangi söylemler ve pratikler içinde kendisini bunlara karşı yenilediği bir arkaplan olarak gehştirilmiştir. Bu arkaplana ayak uydurmaya çalışan diğer pratikler, kent yönetimi ve planlaması ve mimarlık eğitimleri alanlan ile konut üretimi alanında, evrensel etkilerin de ışığında, kendilerini yeniden üretmeye çalışmışlar ve bu çerçevede, şema olarak paylaşılabilen sunumlara denk düşen bir gereksinim doğmasının zeminini hazırlamışlardır. Michel Foucault'nun bilginin arkeolojisi ve dil üzerine söylem yaklaşımı ışığında geliştirilen kavramsal çalışma sonucunda, Ankara'nın geliştirdiği olumlu-olumsuz şemalar yoluyla, aslında zaten aynı toplumsal, siyasal, kültürel ve ekonomik mekanı, yani mekansal arkaplanı paylaşan diğer kentlerimize ömek olmayı sürdürdüğü bulunmuştur. 1948 - 1962 yıllan arasmda, Ankara'nın kentsel gelişimine de katkıda bulunan 24 konut yerleşimi ve yapısmın 20'sinin demokratik katılımı sağlayan kooperatifler eliyle üretilmesinin; kooperatif üyelerinin konut çevresi ve kentsel mekan şekillenmesine eşit konumlarıyla katkıda bulunmalarıma; kısmi `parselasyon ve inşaat tarzı planlan` ile gelişen bölgelerin bir topluluk olarak tasarlanmasına ilişkin işlev, yerleştirim, hizmetler kategorilerinde mahalle, komşuluk birimi gibi şemalara bağlı gelişmenin; komşuluk birimlerinin ve konut şemalarının /?orrse/, apartman, kat ya da daire sınırlarında birey-yurttaşın kimliğini eşit biçimde kurmayı olanaklı kumasının, ve benzerlerinin; modernleşme ve demokratikleşme söylemlerini nasıl kullandıklan ve yemden ürettikleri görülmüştür: Foucault'nun, sözün, dil dolayımryla iktidar ilişkilerini söylemsel pratik içinde yansıttığı önermesi, mimarlık ve planlama alam için doğrulanmıştır. Evrensel şemalarva. yerel şemaları adım adım kırması ile yaratılan arkaplanda, eğitim ve konut endüstrisi alanında gelişen ve geliştiren söylemlerin de etkisi ve moderne, yeniye, demokratik olana duyulan özlemin modernleşen, yenilenen ve demokratikleşen yaşama aşkm gelen büyüklüğü ve derinleşen söylemi ile kentsel mekanın büyük çapta dönüştüğü saptanmıştır. Söylem çözümlemesine olanak veren malzeme, Foucault'nun mimarlık tarihi için bir olanak gördüğü tekne tarihi için de bir ön birikim yaratmıştır. Anahtar Sözcükler: konut sorunu, Ankara, söylemsel pratik, söz, konumlar, şemalar, iktidar (ilişkileri), modernleşme, demokratikleşme. `Man as a form of possible knowledge` conceiving his presence is limited within Hoe praxis, in the discursive practice it is enveloped with, and by the self-construction he practices as a subject, offers us new ways of knowing. Through these fields, man undertakes practices and undergoes processes he tries to signify, reflecting them through the spheres of life, production and language. In the field which is named housing problem, where the essential need of man as shelter is produced, it is easy to find all practices operating in a hierarchy of priorities. To understand an era in which housing problem itself was reduced to a single statement of discourse, but, on the other hand, the demand far exceeded the supply; Ankara, the capital of Turkish Republic, has been chosen for the case study: it was developed as a sample city, to reflect the significance of the political, cultural and economical attempts in modernization. The urban development administration quite specific to Ankara as a model; the first urban plan being acquired for the Capital; the housing cooperatives in function to facilitate involvement of `the equal, liberated, modern citizen` in housing production; are only some of the specificities as ends of this deliberate choice. The temporal delineations 1948 - 1962 come from the intentions, to cover the worldwide deployment of post war housing discourses; to include the influence of modernization and democratization as discourses in the national political arena; to observe the evolution of the early Republican discourses; as well as the wish to range the housing production as started before 1950 and produced during 1950s and planned during 1950s and finished in early 1960s. The study has focused on six zones and two sub zones of housing developed between 1950 and 1960, including 24 cases in total. Through the Plan Archive of the Municipality of Metropolitan Ankara, the documents regarding construction period of these housing menvironments have been maintained; written correspondence and decisions regarding the acquisition of site plans and house units; lists concerning cooperative members and initial dwellers; construction details; graphic documents constituting site plans, unit plans and other drawings have been classified. On the other hand, geologic, topographic, historic, demographic features were taken as constraints; as well as urban growth; transformation in public cultural activities; population increase due to villagers moving in from the rural and emigrants / refugees as Turkish minorities from neighbour countries: the background thus created gave way - was supported by transformation in practice and discursive practice. The administrative, city planning and architectural education fields, intended to respond changing demands, re-producing their approach in universal space, tried to generate a basis by constructing new schemata to cope with new demand and new supply. Michel Foucault's methodologic approach in archaeology ofknowledge and discourse on language adopted to construct a conceptual framework, it is found that Ankara, sharing the same political, societal, economic and cultural space as background with other Turkish cities, has been a model for them through good and bad samples. Of the 24 housing zones configuring the urban growth of Ankara between 1948 - 1962, 20 have been found to be developed through cooperatives, which involved democratic participation of their equal members; almost all developed by schemata, where land use, site layout, service locations are features of the neighbourhood unit, the neighbourhood unit and house types, facilitating and delimiting construction of the identity of the individual-citizen at the boundaries of the parcel, apartment block, floor and flat, and the like, making the discursive practice of modernization and democratization, available. Foucault's imphcationsthat^ower relations are primordial in language, to be deciphered through discursive practice, has been found valid for the disciplines of architecture and planning. In the background as space, universal schemata created ruptures in the validity of local schemata, via discursive practice in the fields of architectural education and housing industry, under the longing for the modern, the new, the democratic, far more ambitious than the practiced levels of modernization, renaissance and democratization. The documentation of the discursive practice has already accomplished a basis necessitated for what Foucault calls `history of architecture as history oftechne.* Keywords: housing problem, Ankara, discursive practice, the statement, positions, schemata, (relations of) power, modernization, democratization. 406

Atatürk Orman Çiftliği, erken Cumhuriyet döneminin ideolojisini yansıtan ve başkent Ankara için basit bir açık yeşil alan olarak nitelendirilemeyecek kadar kapsamlı bir modernleşme projesidir. Yeni bir toplum yaratma felsefesi ile kavramsallaştırılan çiftlik, insanı toplumsallaştıran, üretim ve rekreasyon ilişkisini bütünselleştiren, ve halkı eğitim ve bilimle buluşturan örnek bir girişimdir. Öte yandan, Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Ankara kentsel makroformu içinde önemli bir konumda yer alan çiftlik, başkentin planlama deneyimlerinin vazgeçilmez konusu olmuştur. Dolayısıyla, bu çalışmada Atatürk Orman Çiftliği, planlanması ve kuruluş zamanındaki işlevleri açısından incelenmektedir. Çalışma, çiftliğin erken Cumhuriyet modernleşme sürecindeki kuruluş dönemine ve 20. yüzyılın ortasından 21. yüzyılın başına kadar olan süreçteki dönüşüm dönemine odaklanarak, öncelikle tarihsel sürecini incelemektedir. Çalışma daha sonra çiftliğin gelecekteki gelişimi hakkında öne çıkan güncel çalışmalardan fikirler derlemektedir. Sonuç olarak, tarihsel inceleme ve güncel çalışmalardan elde edilen bilgileri sentezleyen bu çalışmanın amacı, çiftliği bir modernleşme projesi kapsamında yeniden değerlendirip onun geleceğini tanımlamak için tasarım prensiplerinin çerçevesini çizmektir. The Atatürk Forest Farm is a comprehensive modernization project reflecting the main ideology of the early Republican period that cannot be described as a simple open green area for the capital Ankara. The farm, conceptualized with the philosophy of creating a new society, is an exemplary initiative to socialize people, to integrate production and recreation relations, and to bring people together with education and science. On the other hand, located at an important position in the Ankara urban macro-form since the first years of the Republic, the farm has always been an indispensable topic of the capital's planning experience. Therefore, in this study, the Atatürk Forest Farm is evaluated in terms of its planning and founding functions. The study examines the historical process of the farm by focusing on its establishment period during the early Republican modernization process and its transformation period from the mid-20th Century to the early 21st Century. Then it compiles ideas from the significant current studies on future development of the farm. Thus, the aim of this study, which synthesizes the information obtained from historical process and the determined current studies, is to re-evaluate the farm within the context of a modernization project and to draw the outline of the design principles for defining its future. 141

Kentsel yeşil alanlar ikili üretim ve sahiplenme süreçlerini imler: Kamusal mekan olarak, kamu malı olduğundan herkese açıktır; mekânsal pratikler aracılığıyla halk tarafından algılanır, deneyimlenir ve sahiplenilirler. Bunun ötesinde resmi kararlarla devlet eliyle üretilir ve düzenlenirler. Bu araştırma 'kurgulanan' mekanla 'anlamlandırılan' mekan arasındaki boşluğu ve çelişkiyi, mekansal sahiplenmeyi şekillendiren kurucu öğelerden biri olarak incelemeyi tercih etmektedir; çünkü parklar (gizil ya da açık çatışma ve mücadeleler aracılığıyla) 'temsil mekanları' olarak üretilir ve sahiplenirler. Tezin ana sorusu: Kentsel yeşil alanların sunum ve sahiplenme duraklarının, Ankara'daki kentsel yeşil üretme süreci içinde nasıl farklı temsil mekanları ortaya çıkardığıdır. Bu problem üç alt soru içinde analiz edilmiştir: (1) Makro analiz, Ankara'daki yeşil alan alanların farklılaşmasına odaklanmıştır; (2) Mezo-analiz, temsil politikaları ile ilişki içinde ilçe ölçeğinde yeşil alanların sahiplenmesinin ve üretilmesinin nasıl farklılaştığını sorgulamıştır; (3) Mikro analiz ise Ankara'da seçilmiş iki mahalle parkında (Gökçek ve Ahmed Arif Parklarında) temsili mücadelelerin mekânsal sahiplenmeyi nasıl etkilediğini incelemiştir. İncelemelerin temelinde 2009-2015 yılları arasında alanlarda yapılan gözlemler, belediye meclis tutanakları, yerel yönetimlerin web siteleri, yasal metinler, derin görüşme ve kişisel haritalamalar bulunmaktadır. Ankara'daki yeşil alanlar için belirlenen üç durak: (1) konut ve kentsel dönüşüm projelerine eklenen 'siyasa aracı' olarak yeşil alanlar; (2) kentsel yeşil kalitesinde parçalanma ve düşüşü getiren 'siyasa bağlamı' olarak yeşil alanlar; (3) kentsel yeşilin politik ve temsili boyutlarını öne çıkaran 'siyasa alanı' olarak yeşil alanlar. Bütün bu duraklar, kentsel yeşil alanların doğal bir olguyken, politik, ekonomik, teknik olgulara bağlanan bir kamusal girdiye dönüştüğünü işaret etmektedir. Urban green areas have a two-folded appropriation: as public spaces, they are open to anyone since they are public property; they are perceived, and experienced by citizens. Besides, they are regulated through official decisions by state institutions. This research examines the gap between 'perceived' and 'conceived' spatial arguments as a constitutive dimension of spatial appropriation, since parks are reproduced and appropriated as 'representational spaces'. The main research question is: how the moments of provision and appropriation of urban green areas reveal different modes of representational spaces in Ankara. This question is analysed within three sub-questions: (1) macro analysis focuses on how urban green areas differentiate in Ankara; (2) meso-analysis questions how reproduction and appropriation of urban parks differentiate at district scale in relation with representational policies; (3) micro analysis examines how representational struggles influence the form and rhythm of spatial appropriation at selected two neighbourhood parks (Ahmed Arif and Gökçek Parks). Examinations are based on site observations between 2009 and 2015, reports of municipal councils, web sites of municipalities, legal texts, in-depth interviews, personal mappings. Three modes of urban green were explored as: (1) 'a policy instrument' attached to housing development and urban transformation projects; (2) 'a context of policy' shifted to a fragmentation and decrease in urban green quality; and (3) 'a site of policy' highlighted the representational dimension of urban green, all of which demonstrated the shift in definition of urban green areas from a natural entity to a public entity attached to political, economic, and technical phenomena. 343

Son yıllarda, Türkiye'de Toplu Konut İdaresi (TOKİ) tarafından önceki dönemlere kıyasla çok sayıda konut üretilmektedir. 2000'li yılların başlarından bu yana etkin olan neo-liberal ekonomi politikalarına çerçevesinde kamu eliyle yapılan bu üretim, daha çok üretilen konut sayısını arttırmaya, bu nedenle inşaatın hızına ve kar potansiyeli yüksek kentler alanlarda lüks konut üretimi yoluyla 'sosyal konutlara' finansman sağlamaya odaklanmıştır. Ancak, bu konut temin yöntemi, temel olarak, yapılı çevrenin mekânsal kalitesi, yaşanabilirliği ve sürdürülebilirliğinden verdiği ödünler nedeniyle birçok eleştiri ile karşı karşıya kalmaktadır. Buna paralel olarak, son on yılda 'toplu konut' ve kamu otoritesinin buna yönelik uygulamaları üzerine yapılan akademik araştırmaların miktarında gözle görülür bir artış eğilimi vardır. Ne var ki, bu sunum biçiminin mekânsal karar alma süreçlerine (planlama ve mimari tasarım merkezli) ya da ülke için alternatif konut sunum biçimlerine (KSB) odaklanan yeterli kapsamlı akademik çalışma bulunmamaktadır.Bu bağlamda, bu çalışma, mekânsal kaliteyi ve bu sayede yerleşim yerinin yerel halk için yaşanabilirliğini arttırmış ve böylelikle sürdürülebilir çözümler üretmiş alternatif bir dönüşüm uygulamasını tanıtarak konut araştırmaları alanına katkıda bulunmayı hedeflemektedir.Bu amaçla, çalışmada, yakın zamanda Kopenhag'da gerçekleştirilen ve sadece Danimarka'da değil uluslararası ortamda da 'en iyi uygulama' örneklerinden biri olarak kabul edilen Gyldenrisparken sosyal konut alanının yenilenme sürecinin arkasındaki mekânsal karar alma mekanizmalarını derinlemesine incelenmektedir. Bunu yaparken, araştırmaya hedef olan sürecin bağlamsal şartları, karar alma süreci, katılımcılığı sağlayan zeminler ve görev alan ya da katkıda bulunan aktörlerlerin rolleri gibi bileşenler çözümlenmektedir. Ayrıca, bölge sakinlerinin katılımını merkeze alan bu sürecin tümünü yansıtmayı ve ilgili konut alanının bir parçası olduğu alternatif KSB'yi Türkiye bağlamına tanıtmak da amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, çalışmada, hem bu KSB'nin temel prensiplerinin altına çizilmekte, hem de söz konusu uygulamanın mekânsal kalite ve sürdürülebilirlikte yakaladığı başarıların bağlamını oluşturan politika, planlama ve tasarım mekanizmaları aydınlatılmaktadır.Sonuç ürün olarak, bu çalışma sürecin analitik olarak düzenlenmiş bir hikâyesini ortaya koyarak, karmaşık bir örgüyü sistemli bir sıralamayla açıklamaktadır. Bunun yanında, yürütülen mekânsal karar alma sürecini şema haline getirmekte ve alınan her bir mekânsal kararın sürdürülebilirliğe katkısını bir analiz matrisinde sınıflandırarak sunmaktadır. Özetle, bu çalışma sadece Türkiye için değil, konut sunumunda benzer sorunları yaşayan diğer bağlamlar için de bir dizi alternatif yöntem, sistem ve süreci sergilemek üzere araştırma bulgularına dayalı bir çerçeve ortaya koymaktadır.Çalışmanın, Türkiye ve Danimarka bağlamlarına ait politika, uygulama veya vakaları karşılaştırmayı hedeflemediği vurgulanmalıdır. Tersine, özgün konut politikaları ve uygulamaları için yeni tutumları ve araştırmaları tetiklemek üzere alternatif bir konut sunum biçimine dair derinlemesine bir kavrayış sağlanması amaçlanmaktadır. There has been a vast quantity of mass-housing production by the central housing authority in Turkey in the recent years. Operated in line with neo-liberal economy-policies since the beginning of 2000s, the public production has concentrated on speed of construction, quantity of dwelling units, and developing financial resource for 'social housing' provision by building luxury housing in profitable urban lands. However, this provision has faced criticism of various academic and non-academic circles, primarily for its sacrifice of spatial quality, liveability, and sustainability of the built environment. In accordance with this criticism, there has been a noticeably rising trend in the amount of academic research in various disciplines for the last ten years on 'mass-housing' and related practices of the public authority. Nonetheless, no comprehensive academic study has been conducted on its spatial decision-making -planning and architectural design- processes or has focused on alternative housing supply forms (HSF) for the country.In such a context, current study aims to contribute to the housing research field by introducing an alternative regeneration practice which has achieved sustainable solutions by enhancing the quality of the space and liveability of the settlement for the existing community. Therefore, it examines spatial decision-making process behind the regeneration of Gyldenrisparken recently realized in Copenhagen, and regarded as a 'best-practice' not only Denmark but also in international grounds. The study intends to reflect the totality of the process which took residents' participation as the core matter and to introduce the alternative HSF, through which the current provision has been realized, to Turkey. Thus, the study highlights not only fundamental principles of the HSF, but also policy, planning, and design mechanisms contributed to the practice's achievements in sustainability and spatial quality. Accordingly, this study resolves the case into its components: context-dependent conditions, decision-making process, role-taking/contributing actors, and their possible grounds to participate.As the final product, the study exhibits a complicated network in a systematized order by providing an analytically organized 'story' of the process, a graphically summarized scheme of spatial-decision-making, and a matrix for analysis of spatial decisions according to their contributions to sustainability. Consequently, it presents a framework based on the findings of the research to be exhibited as an alternative series of methods, systems, and processes not only for the Turkish context but also for others which face similar shortcomings in housing provision. It should be clearly noted that the study does not intend to make a comparison of HSFs, policies, practices, or cases of Turkish and Danish contexts. On the contrary, it aims to provide an in-depth understanding of an alternative housing practice to inspire new attitudes and research for novel housing policies and implementations. 391

Bu tezin amacı, üniversite yerleşkesi dış mekânlarının tasarımında engelli öğrencilerin gereksinim ve beklentilerini karşılayacak performans değerlendirme ve tasarım ölçütlerini geliştirmektir. Engelli öğrencilerin kampüs yaşamına eşit erişimini destekleyen mekânsal tasarımın gelişiminde, kampüs dış mekânlarının performans değerlendirmesi önemli yer tutar. Erişilebilirlik performans ölçütlerinin değerlendirilmesinde, birey ve onun yaşadığı çevre arasındaki ilişki temelinde fiziki çevrenin kullanıcı ve mekânsal boyutuyla ele alınması önemlidir. Bu tez performans değerlendirme yaklaşımının teknik erişilebilirlik normların yanında, engelli öğrencilerin üniversite mekânlarına eşit erişimlerine cevap veren ve bu yolla onların sosyal katılımlarını destekleyen nitelikte olması gerektiğini savunmaktadır.Bu tezin amacını gerçekleştirmek için, öncelikle, sistematik bir yaklaşımla, üniversite yerleşkesinde 'gerçek' kullanıcıların deneyimlerini gözlemleyerek, derinlemesine anlamak amacıyla alan çalışması yürütülmüştür. İkincisi, üniversite yerleşkesinde tüm öğrenciler için eşit eğitim hakkı vurgusuyla, alan çalışması ve Lynch'in normatif teorisi (1981) merceğinden kapsayıcı kampüs dış mekanları tasarımı için performans değerlendirme ölçütleri geliştirilmiş, incelenmiş ve kavramsal bir çerçeve sunulmuştur. Bu tez kapsamında, çevresel adalet fikri temelinde kurgulanan Lynch'in performans ölçütlerinin, eşit erişim açısından yeniden okunması geçerli bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Üçüncüsü, çalışmada geliştirilen normatif çerçeveyi test etmek için, ampirik temelli tasarım parametreleri yardımıyla Kampüs Erişilebilirlik Değerlendirme İndeksi (CAEI) geliştirilmiştir.Bu tez, yerel bağlama derinlemesine bakışın mimari kuramı geliştireceğini vurgulayarak, evrensel mimari ve planlama teorilerini yerel ölçekte sorgulayarak ve yorumlayarak yeni bir kavramsal çerçeve önermektedir. Ayrıca, normatif ve teorik tasarım parametreleri ile mimari uygulama pratiği arasındaki boşluğu doldurmaya öncelikle önem verilmesi gerektiğini vurgulayarak, bu alanda argümanlar öne sürmektedir. Pratik ve teorik alanlar arasında güçlü bir ilişki kurmayı hedefleyerek, ulusal ölçekte mimarlık pratiğine katkı sağlayacağı düşünülen CAEI'ın tasarımı bu tezin mimarlık alanında en önemli katkısıdır.Anahtar Kelimeler: Performans Değerlendirme, Eşit Erişim, Erişilebilirlik, Kampüs Dış Mekânları, Kevin Lynch. The primary aim of this study is to develop performance evaluation and design guidelines for the design of university outdoor campus spaces that take into account the needs and desires of students with disabilities (SWDs). Constant performance evaluations of outdoor campus spaces are important in advancing spatial design for the equitable access of SWDs in campus life. Forming a strong relationship between the individual and his/her lived environment, assessments of accessibility performance dimensions depends fundamentally on the notion of user and spatial aspects. This thesis argues that performance evaluations should not only search for physical accessibility issues, but should also respond to equitable access, and in turn, to the social inclusion of SWDs in university spaces.To achieve the objective of the study, firstly, a case study was carried out to understand the relevant phenomena, involving a systemic approach to observing the experiences of 'real' users in an actual campus setting. Secondly, considering the rights of all students related to the campus, a study was made of the design of inclusive campus outdoor environments through the field study and the lens of Lynch's normative theory (1981) to help explore, scrutinize and contextualize the performance evaluation parameters. A re-reading of Lynch's performance dimensions from the perspective of equitable access can be considered a valid approach, given their basis on the idea of environmental justice. Thirdly, the Campus Accessibility Evaluation Index (CAEI) is developed with the aid of empirically grounded design parameters in order to test the developed normative framework in the study.The contribution of this dissertation to the body of architectural literature falls under two aspects. First, it proposes a new contextual framework that follows, questions and interprets universal architectural and planning theories within a local context, emphasizing that an in-depth look at a local sample will broaden architectural theories. Second, the thesis raises arguments that aim to close the gap between normative and theoretical design parameters and architectural practice, highlighting that priority should be given to efforts to bridge this gap. The development of the CAEI for application in architectural practice nationwide is the most noteworthy contribution of this thesis, forming a strong relationship between the practical and theoretical aspects.Keywords: Performance Evaluation, Equitable Access, Accessibility, Campus Outdoor Spaces, Kevin Lynch. 282

Türkiye'de konut üretimi son yıllarda oldukça artmıştır. Üretilen konut çevrelerinin kentsel formunun kalitesi, kent mekanının kalitesini doğrudan etkilediği için son derece önemlidir. Bu tezin amacı, konut çevrelerinin kentsel formunun kalitesini analiz etmede tipoloji kavramının potansiyeline dikkat çekmektir. Bu amaçla çalışma, sözkonusu konut üretiminden sorumlu üç ana aktörden biri olan Toplu Konut İdaresi (TOKİ)'nin ürettiği konut çevrelerini tipolojik olarak analiz ederek bu potansiyeli test etmeye çalışmaktadır. Çalışmanın ilk bölümü Anthony Vidler'ın üç tipolojisine ek olarak Christopher Lee'nin dördüncü tipolojisini ele alıp inceler. İkinci bölümde ise, son dönemde İngiltere'de yayınlanan kentsel tasarım kılavuzları incelenerek 21. Yüzyıl beklentilerine uygun konut çevrelerinin kentsel mekan özellikleri tanımlanmaya ve TOKİ konut üretiminin analizi için bir temel oluşturulmaya çalışılmıştır. Ek olarak bu bölüm, belirli tipolojik bileşenlerin kentsel mekan kalitesine nasıl etki ettiğini ve yapı tiplerinin iyi kentsel çevre üretmede ne gibi avantaj ve dezavantajları olduğunu tartışır. Son bölümde, daha önce belgelenmiş kırk TOKİ projesi, kullanılan yapı tipleri ve tipolojik bileşenleri üzerinden analiz edilmektedir. Sonuç olarak, TOKİ'nin konut üretiminde kullandığı yapı tiplerinin ve tipolojik bileşenlerinin potansiyelini başarılı konut çevreleri üretmek adına yeterince değerlendirmediği görülmektedir. Housing production in Turkey has increased enormously in recent years. Quality of the urban form as a result of this housing production is extremely significant since it directly affects the quality of Turkish cities. This thesis aims to draw attention to the potential of the concept of typology on evaluating the quality of urban form of housing environments. Thus, the thesis attempts to test the potential by carrying out a typological analysis of the housing production of TOKİ, which is one of the three main actors responsible for the increase housing production in Turkey. The first part of the thesis focuses on the fourth typology introduced by Christopher Lee, in addition to the three typologies defined by Anthony Vidler. In the second part, urban design guidelines are reviewed in order to define the characteristics of a desirable 21st century residential environments, which forms the basis of the evaluation criteria for the analysis of the TOKİ housing production. Furthermore, this part attempts to show how certain typological components affect these characteristics, as well as how certain building types have advantages or disadvantages to deliver these characteristics. In the last part, previously documented fourty TOKİ projects are analyzed with regard to building types and typological components introduced before. In conclusion, it is observed that TOKİ ignores the potentials of building types it utilized and does not benefit from the typological components in order to deliver residential environments suitable for 21st century requirements. 137

Kentsel dönüşüm temelinde ekonomik, politik, sosyal ve fiziksel konularda belirli bir tutum ve duyarlık geliştirilerek uygulanan planlı müdahaleler olarak tanımlanabilir. Bu anlamda olgunun içinde bulundurduğu kompleks yapı; -Gerek uygulama öncesinde yaşanan tartışma ve argümanlarla gerekse uygulama sürecinde veya sonrasında barındırdığı katılım ve gözetimlerle, farklı aktörlerin müdahalesini barındırmasına,-Ekonomik ve politik durum dinamiklerinin ve kültürel, teknolojik değişimlerin etkisine,-Kapsadığı farklı tanımlamalar dolayısıyla yarattığı anlam kargaşasına bağlı olarak çeşitlilik gösterebilir. Bu çalışma büyük ölçekli bir yeniden canlandırma projesi olan Maastricht-Céramique'in dönüşümden önceki durumundan (NV Koninklijke Céramique'e bağlı bir endüstri bölgesi oluşundan) Coenen'ın (Hollandalı mimar ve şehir plancısı) bölgeye dair oluşturduğu plan tasarımıyla yeniden şekillendirilmesi sürecine kadar olan evreyi incelemeyi hedefler. Tezin amacı projenin farklı aşamalarını gözden geçirerek 'sağlıklı, yaşanılabilir çevreler oluşturma' adına belirli çıkarımlara varmaktır. Çalışma süresince; Maastricht Şehri, şehirde daha önce uygulanmış dönüşüm projeleri, dönüşümün temeli ve Hollanda'da uygulanma esaslarının tümü Céramique Projesiyle ilişkilendirilerek verilmeye çalışılmıştır. Belirtilen içerik düzeninde çalışma, Céramique Projesi'nden edinilen çıkarımlarla (Türkiye'de yaşanan sorunlar dâhilinde gözetilen çıkarımlarla) sonlandırılacaktır. Bu anlamda gelecek projelere de yön gösterebilecek bu çıkarımlar/sonuçlar (bir dönüşüm projesinin nasıl olması/hangi noktalara dikkat edilmesine dair hedefler); proje alanıyla ilgili sorunsalların ve buna bağlı değerlendirmelerin net, anlaşılır ve sade bir biçimde ortaya konması, projenin uzun dönem hedefler/kullanımlar içermesi, projeye dahil olan aktörlerin etkileşimli ve uzlaşmacı bir tutumla süreci tamamlaması ve hem proje sürecinde hem de projenin tamamlanması sonrasında tasarlanan yeni çevrenin benimsenmesi, işleyişi ve kullanılabilirliği noktasında etkin politikalarla desteklenmesi olarak belirtilmektedir. Urban transformation is an economically, politically, socially and physically conscious behavior and approach executed to designate planned, man-made interventions. The content of the phenomenon comes with a complexity due to; -The involvement of actors both in the pre-implementation with discussions and arguments and during/after implementation with involvements and monitoring.-The dynamics of economic and political conditions as well as cultural and technological alterations.-The ambiguity in its definition. This study analyzes one of the large-scale urban regeneration projects, Maastricht Céramique, starting from the early functionality of the site - operating as an industrial plant owned by NV Koninklijke Céramique - till its finalization with the implementation of the master plan design of the Limburgian Architect/Urbanist Jo Coenen. The purpose of this thesis is to elaborately examine the different stages of the project and reveal statements about 'how to generate healthy and liveable spaces' making inferences with regard to the case. Along the work; Maastricht City with its features, the early developed renewal projects in the city, the policies on renewal and the case in relation to its context will be studied in depth. The study in the track of the given framework will be finalized with inferences on Céramique. The execution of the outcomes of case for the future projects have been summarized as; problems related with the area have been well defined and clear, explicit and accurate evaluations have been generated, the project suggests long-term usages/perspectives for regeneration, there have been active collaboration and reconciliation among contributors through the whole project and the project have been supported with policies that will cultivate and maintain the design applications. 190

Bu çalışma 2013 yılının Mayıs ayının son günlerinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 2007 yılında kavramsallaştırılmaya başlanılan Taksim Yayalaştırma Projesine karşı ortaya çıkan ve Temmuz 2013'te kısa zamanda bütün ülkeye yayılan, yaklaşık bir ay etkili bir şekilde süren ve ve araştırma süresi ve sonrasında da etkisi hala devam eden Gezi Hareketini bu süreçte ortaya çıkan söylemlerle birlikte mimarlık ve toplum açısından analiz etmeyi amaçlamaktadır. Toplum, mekan ve mekanlar ile söylemsel pratikler arasındaki ilişki bu yoğun ve ani halk desteğinin arkasındaki sebepleri ortaya çıkarmak ve mimarlık disiplininin yanı sıra bir çok disiplinin ilgisini çeken, mezarlık olarak kullanıldığı zamanlardan başlanarak Gezi Parkı'na oradan Taksim Meydanı'na ve daha sonra İstanbul'un geri kalanına ve daha geniş kesim ve ölçeklere uzanan Gezi Hareketi'nin mekansal anlamı detaylı bir şekilde keşfetmek için incelenmiştir. Bu araştırma, Hareket'in `yer` ve vatandaşlar için şehirle ilgili karar alma sürecinin parçası olma yolu anlamına gelen `yer oluşturma` kavramları açısından yeniden yorumlanması ve bu toplumsal duruşun yere / mekana nasıl yansıdığı üzerine odaklanmıştır. Bu tez ayrıca `Kent Hakkı` kavramının yeniden uyandırılmasını ve Gezi Hareketi sırasında ortaya çıkan yeni kimlikleri açığa çıkarmayı da amaçlamaktadır. Gezi Parkı fiziksel özellikleri ve vatandaşları birleştiren ve Türkiye'yi Hareketin Yer'i haline getiren benzer değerleri ve ruhu diğer yerlere giderek artan bir şekilde taşıması ile Hareketin yayılmasını teşvik ettiği düşünülmüştür. Gezi Hareketi'ndeki bu tip yer anlayışı ve ruh, kamusal aktivitelerle de birlikte kentsel belleğin oluşumuna yardım etmiştir. Dahası, gelişigüzel konuşmalar, ironi, kendini ifade etme, gösteri yerlerindeki duvar ve / ya da zeminlerde görünen kelimeler ve görseller, bu Hareketi diğer eylemlerden farklı kılan Hareket'in bu durumu, Gezi Hareketi'nin bu çalışmada söylemsel pratikler açısından araştırılmasını teşvik etmektedir. Çalışma boyunca yöntem, analizler, raporlar, yazılı belgeler ve günlük medyanın yardımıyla Hareket'in yayılmasını gösteren araçlar ve örnekler bulmak olmuştur. Genel olarak, bu tez Gezi'nin kamusal mekan olduğunu mimarlık, yer oluşturma ve yerleşimler açısından kanıtlama girişimidir. Yer odaklı güç mücadelesini, kamusal mekanı ve Gezi Hareketi çerçevesinde günlük yaşam deneyimlerini analiz ederek kentli haklarını açığa çıkarmaya çalışmaktadır ve toplumun daha iyi bilinçlenmesi için gerekli olan deneyimlerin, daha önce gerçekleşmiş hareketlerin ve Yayalaştırma Projesi'nin belgelendirilmesini ve araştırılmasını sağlamaktadır. Anahtar kelimeler: Gezi Hareketi, Kent Hakkı, yer/mekan, yer oluşturma, söylemsel pratikler This study aims to analyse the Gezi Movement, emerged in the last days of May 2013 against Taksim Pedestrianization Project which is conceptualized starting in 2007 by İstanbul Metropolitan Municipality and spread to whole country in a record time in June 2013 and lasted effectively for a month and continued during and after the research time, in terms of architecture and the society together with the discourses revealed in this process. The relationships between the society, the place and the places, and the discursive statements were examined to reveal the reasons behind this intense and instant public support and to explore the spatial meaning of the Gezi Movement in detail, which has attracted attention of many disciplines besides architecture, with starting from a cemetery to the Gezi Park to Taksim Square and then to the rest of İstanbul and to a larger geographical scale. This research focuses on the reinterpretation of the Movement in terms of qualities of `place and `place-making`, evaluated as a way of being part of decision-making process about the city for the citizens, and how this social attitude reflects to the place/space. This thesis further aims to reawaken the concept of `Right to the City` and reveal the new kind of identities of citizens, emerged during the Movement.It was evaluated that the Gezi Park promoted the dissemination of the Movement with its physical properties and increasingly transportation of the similar values and the spirit to the other places which integrated the citizens and made Turkey the place of the Movement. This type of place understanding and the spirit in the Movement helped to create the urban memory as well with the public activities. Furthermore, the babbling, the irony, the self-expression, the words and the images appeared in the walls or the grounds in the demonstration places made the Movement different from the previous demonstrations, which promoted the Movement to be researched in terms of the discursive practices in this study. The method throughout the study was to find tools and examples for the dissemination of the Movement by the help of analysis, reports, written documents and daily media. On the whole, this thesis is an attempt to substantiate the Gezi as public space as to architecture, place-making and settings. It tries to reveal the citizen rights by analysing the place-based power struggle, the public space, and the daily life experiences within the limits of the Gezi Movement and provides the documentation and the examination of the experiences, the movements which happened before, and the information about the Project, which is required for better awareness of the society. Keywords: Gezi Movement, Right to the City, place/space, place-making, discursive practices 201

Endüstriyelleşme ve Modernleşme süreçlerini takiben 20. yüzyılın sonuna varıldığında; Küreselleşme, günlük yasamın her alanında ve mekansal pratiklerinde sermayenin kendisini yapılandırmasına izin vermistir. Birbirinden bağımsız fonksiyonel birimler olan is, eğlence ve yerleşim temaları, sermayenin avantajı ve isteği doğrultusunda yeniden örgütlenmisler ve yeni mekansal boyutlar ve biçimler kazanmışlardır. Finansal yoğunlaşmanın iz düşümü olarak Merkezi İş Alanları (MİA) ve eğlence/alışveriş fonksiyonlarının bir kent aktivitesi olarak yeniden yorumlanmasının ürünü olan kapalı alışveriş merkezleri (AVM) yapılı çevrede gerçeklesen kritik evrimsel süreçlerin neticesidir. Buna paralel olarak, yeni nesil konut üretimleri de kent yasamında yükselise geçmistir.80'lerden, hatta 90'lardaki Yeni Kentleşme akımlarından bu yana kent planlamasında fonksiyonların karma kullanımı popülerleşmekte ve gerekli birer unsur olarak tanımlanmaktadır. Temel hedef daha sağlıklı, daha yaşanılabilir ve sürdürülebilinir bir çevre üretme arzusudur. İstanbul'da bu çerçeve dahilinde, basta konut blokları, ofis kuleleri ve alışveriş merkezi olmak üzere, bir çok fonksiyonu tek proje içerisinde bir araya getiren yeni bir kentsel form üretilmiştir. Elbette 90'lardan bu yana siyasi ve ekonomik konjektür bu mekansal biçimlenmenin temelini hazırlayacak unsurları bir araya getirmiştir. Kentsel dönüşüm projeleri ve inşaat sektörüne yapılan yerli/yabancı yatırımlar bu sürecin bazı örnekleridir. Sonuç olarak, özellikle son on yılda konut stokunun oluşturduğu kentsel doku büyük dönüşümler geçirmiştir.Bu tez karma kullanım çok katlı konut yapılarının sermaye kontrolündeki birer metropol nesnesi halinde organize edildiğini; bu süreçte kent, konut ve kullanıcı ilişkisini biçimsel ve içeriksel olarak değiştirerek İstanbul'da yeni bir kentsel dil ürettiğini savunmaktadır. Bu yeni kent formları, birer mikro-kent seklinde çalışıp kentin kullanıcıya sağladığı fonksiyonlardan oluşan bir seçkiyi kendi bünyesinde küçük ölçekte kopyalarken, mekansal ve bağlamsal planlama kavramlarını konvansiyonel tarihi güdümlerinden ve tanımlarından çıkartmaktadır. Bunun sonucunda, karma fonksiyon çok katlı konut projeleri, bireysel olarak kendi programlarını yürütüp kent dokusunu parçalamaktadır. Ayrıca, bu projeler konu ve kullanıcı ilişkisini de hedefe oturtarak, yuva (home) kavramında anlam daralmasına gitmekte ve bunu mekan üretimi ile de meşrulaştırmaktadır. Bu sebeplerle, bu çalışma İstanbul'daki karma fonksiyon çok katlı konut projelerinin kurucu temellerini, bağlamsal ve mekansal unsurlarını ve eklemlenişlerini, hem yeni bir kentsel biçimlenme, hem de kent nesnesi olarak bir seri arazi çalışması üzerinden inceleyecek ve analizedecektir. Following Industrialization and Modernization processes, Globalization allowed the capital to manifest itself in every aspect of daily life and spatial practices at the end of the twentieth century. As separate functional bodies; work, leisure and accommodation are reorganized according to the will of the capital and obtained new spatial dimensions and forms. Financial agglomerations in the form of Central Business Districts (CBDs) and recontextualization of leisure/shopping as an urban activity in the form of Malls would be critical evolutions in the built environment. Concurrently, a new generation of housing is rising in the urban life.Mix of uses in urban schemes is clearly popular and described as a necessary criterion since 80s and especially 90s with New Urbanism movement. The primary concern was creating lively, healthy and sustainable neighborhoods. Within this framework, a new Urban Form is generated in İstanbul whichbrings together these functions in one project including office towers, residential blocks and a Mall. Since 90s, accumulation of political and economic circumstances prepared the foundational basis for this spatial formation via city scale urban renewal projects and interventions of private/international investments in the construction sector. As a result, lastdecade highlighted a major transformation in the urban pattern of residential stock.This dissertation hypothesizes that Mixed-Use High-Rise Residential Complexes (MU-HR-[R]-Cs) are organized as capital oriented objects of the metropolis and produce the new urban language by executing contextual transformations in the configuration of city-house-user relationship in Istanbul. While providing micro-scale imitations of city-life by combining a strict selection of urban functions; the spatio-contextual notions of planning are dissociated from the conventional historical trajectory in order to create these new urban forms. As a result, the nature of MU-HR-[R]-Cs are individually processing their program and compartmentalizing the urban fabric. Moreover,these projects target house and user relationship by contextually reducing the meaning of `home` and validating the new context by spatially reproducing it. Consequently, this study aims to investigate and critically analyze the foundational basis, contextual and spatial components, and articulation of MU-HR-[R]-Cs as a new urban formation and city-object in İstanbul through a series of case studies. 236

Bu tez; gömme (defin) gelenekleri, ölüm sonrası kültürel ritüelleri ve dini inanışları ile kendi alt kültürünü oluşturan mezarlıkları diğer kentsel ve mimari mekanlardan ayıran, kendine özgü özellikli bir yapılı çevre olarak değerlendirmekte, bunu yaparken mezarlıkların ve bu kendine özgü mekansal niteliklerin mimarlık disiplini kapsamında ele alınmasının zorunlu olduğunu savunan bir bakış açısı geliştirmektedir. Ölümün gerçekleşmesinin ardından, bedenin toprağa verilmesi ihtiyacı belirli bir alan gereksinimini ortaya çıkarmıştır. Belirli bir kültüre ait gömme ritüelleri ve inanışları, mimari çevre ile düşünceleri mezarlığın yapılı çevresini belirlerken, tersinir bir edim olarak mezarlık çevresi de geride kalanların anma ve ziyaret biçimlerini ve ölen kişiyi belleğin bir temsili olarak onun anısına yapılmış mezarıyla hatırlamanın niteliklerini biçimlendirmektedir. Mezarlıklar, yaşayan ya da ölü, hemen hemen tüm insanları ilgilendirmesine ve büyük gömme alanları oluşturmasına rağmen, çoğu kişi tarafından kaçınılan mekanlar olarak görülmektedir. Ölüm olgusundan ve günlük yaşamdaki mezarlık deneyimlerinden kaçınma, mimarlık mesleği pratiğinde de kendini göstermektedir. Mezarlıklar mimarlar, plancılar ve mühendisler tarafından tasarlanan mekanlar olmalıyken ya da olması beklenirken; mezarcılar, taş ustaları, mezarlık yönetimi ve geride kalanlar yani kullanıcılar tarafından biçimlenen bir `mülk? alanına dönüştürülmüştür. Mimarlık, kent, sosyoloji, tarih ve din araştırmalarını içeren disiplinlerarası çalışmalara gereksinim duyulmasına ragmen, konu üzerine kapsamlı çalışma yapılmamış olması ve meslek pratiğinin mezarlık tasarımı ve mimarisi, defin ve alan yönetimi üzerine düşünmekten uzak durması, tasarım açısından mahrumiyete; ve gömme mekanlarının tasarım, planlama ve mekansal organizasyonunda mimari ilkelerin göz ardı edilmesine yol açmıştır. Bu çalışma süresince, anma mekanının kamusal kullanımı için kültürel bir ortam sağlayan mezarlıkların nitelikli yapılı çevreler olarak tasarlanması, yönetilmesi ve kullanılması gerekliliğinin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Bu nedenle bu tez, Ankaranın ve erken dönem Türkiye Cumhuriyeti?nin modern bir mezarlık örneği olan Cebeci Mezarlığı üzerine yapılan analizler ile disiplinlerarası önemli konulara atıfta bulunarak, mezarlık tasarımı üzerine mimari araştırmalarla daha derinden ilgilenen daha çok sayıda çalışmayı teşvik etmeyi amaçlamaktadır.Anahtar Kelimeler: Mezarlık, Ölüm, Gömme kültürü, Mimari temsiliyet, Anma mekanı, Cebeci Asri Mezarlığı This thesis evaluates cemetery as a specialized built environment that differs from other urban and architectural spaces by its own created culture which varies from society to society through the religious beliefs, cultural rituals and funerary customs. After the realization of death, the need for committing the body to the ground (interment) results with a specific space requirement. The burial rituals and beliefs of that culture shape the built environment of cemeteries while, the cemetery environment vice versa, shapes the quality of visitation of mourners and the way of remembering the deceased through its memorial as a representation of memory.Although cemeteries concern almost each individual either as a living being or a body that awaits interment- and they cover huge burial grounds, they represent and/or are representing a place to be avoided for most people. The avoidance of the fact of death and the experience of cemeteries in daily life also asserts itself on the practices of the architectural profession. Cemeteries are transformed into property areas which are figured out by stone-masons, cemetery managements and users/ mourners of that space, whereas they should be / or expected to be / designed by architects, planners and engineers. Although it needs interdisciplinary studies including architectural, urban, sociological, historical and theological research, lack of comprehensive work in this field and avoidance of the practice of the profession in cemetery architecture and burial management, leads to the exclusion of the aspects of design and causes the ignorance of architectural principles in design, planning and spatial organization of burial spaces. Throughout this study, it is intended to reveal the role of cemeteries in providing a cultural milieu for the public use of commemoration spaces which requires to be designed, managed and used as qualified built environments. For this reason, this thesis aims to stimulate further and deeply concerned architectural studies on the design of cemeteries by referring to the interdisciplinary key themes through the analysis of a contemporary cemetery of Ankara, Cebeci Asri Cemetery.Key Words: Cemetery, Death, Burial Culture, Architectural Representation, Commemoration, Cebeci Asri Cemetery 155

Bu çalışma gösteri toplumu ile mimarlık manifestoları arasındaki ilişkiyi analiz edip gösteri toplumunun değişimiyle mimarlık manifestolarının nasıl bir değişime uğradığını anlamaya çalışmaktadır. Mevcut ilişkiyi anlama bağlamında gösteri toplumu olgusu mimarlık manifestolarının varoluş sebebi olarak ele alınmıştır.Başka bir deyişle, bu çalışmada amaçlanan mimarlık disiplinin geliştirdiği söylemsel araçlarla kendini ileri kapitalist toplum modelinde nasıl varettiğini deşifre etmektir. Bu bağlamda mimarlık manifestoları mimarlığın söylemsel çerçevesinin önemli bir öğesi olmaları dolayısıyla bu ilişkiyi anlamak için uygun bir eleman olarak kabul edilmektedir.Bu çalışma, mimarlık manifestolarının iç mantığının modernist ototriter bir anlayışın hakim olduğu bir dış mantığa bağlı olduğunu ima etmektedir. Bu karşılıklı ilişkiyi saptamak; bu ilişkinin bugün hala aynı olup olmadığını deşifre etmek ve türün kökenini anlamak açısından önemlidir. Bu bağlamda Debord'un ileri kapitalist toplumlara yönelttiği eleşti türün hem bir söylemsel araç hem de bir ikna aracı olarak tanımlanması açısından önemli bir rol üstlenmektedir. This study embarks upon analyzing the relationship between the society of the spectacle and the genre of architectural manifesto and construes the transformation of the genre with the change occurred within the society of the spectacle. In order to understand this very relationship, the society of the spectacle has been considered as the raison d'etre of the genre due to the argument that the genre is a result of these culminations perpetuated to have been occurred within the spectacular society.In other words, the aim of this study is to analyze how the discipline of architecture generated itself within the realm of a sort of advanced capitalism by means of its discursive apparatuses released primarily as architectural manifestoes. Architectural manifestoes, in this sense, are regarded as relevant tools to analyze this occasion because they act an integral part of architecture?s discursive framework throughout the history.This study hints at the intimation that the genre of manifesto and its internal logic is strongly affiliated with an external logic in which the modernist premises of domination and power is strong. This interrelation is of importance to analyze the corpus of the genre and to understand whether it still operates today within this same circle of interrelation. Debordian critique of the advanced capitalistic society played an important role in the identification of the genre as a modern discursive form as well as an instrument of persuasion. 129

Bu tez mimari malzeme olarak betonun mimari üretim ve ifadede yerini araştırmaya yöneliktir. Betonun mimaride kullanımının artmasıyla sadece teknik özellikleri değil, aynı zamanda estetik özellikleri de ön plana çıkmıştır. Betonu bir yapı malzemesi olarak göz önünde bulundurarak, tezin amacı mimari ifade aracı olarak betonun olanaklarını açığa çıkarmaktır. Betonun tektonik potansiyellerini araştırmanın amacı onu kötü çağrışımlarından kurtarmak ve sadece konstrüksiyonun değil mimari ifadenin de bir aracı olduğunu açığa çıkarmaktır.Mimari üretimin bir parçası olarak betonun estetik özelliklerini araştırmak için tektonik teorilerin incelenmesi, betonun mimaride kullanımının çağdaş yorumuna kavramsal bir çerçeve oluşturmaktadır. Kenneth Frampton, Karl Bötticher, Gottfried Semper and Martin Heidegger, beton malzemenin mimaride tektonik potansiyellerini anlamak için ana referanslardır. Semper'in soyut işlemleri çerçevesinde, betonun işlenmesi belirli örnekler aracılığıyla analiz edilmiştir. Strüktür ve sembol, malzeme ve yöntem, saf strüktür ve birleşim, mimaride betonun tektonik yönlerinin değerlendirilmesiyle ilgili başvurulan anahtar sözcük çiftleridir.Teknolojik gelişmelerle, beton malzeme -hem bilim hem sanat olarak- geleneksel üretim tekniklerinin sınırlamalarından kurtarılmış ve yaratıcı mimarın eserleri için bir alan oluşturmuştur. Mimari tasarımın bir parçası olarak düşünüldüğünde, beton sadece `çekirdek-yapı`yı oluşturmaz, fakat tasarımcı tarafından açığa çıkarılan doğal özellikleriyle binayı `sanatsal-yapı`ya dönüştürür. Binanın strüktür, yüzey, ya da detayını oluşturan beton malzeme tasarım kurgusunun arkasındaki mimari anlamları ifade etme yetisine sahiptir. Bu çalışma tektonik, zanaat, `yapma`, teknoloji çağrışımlarına işaret ederek betonu bir değer olarak tanımlamayı hedefler ve onun mimari ifade gücünü vurgular. This thesis is an inquiry into the position of concrete as an architectural material in architectural production and expression. With increasing use of concrete in architecture not only technical properties but also aesthetical ones of the material came to foreground. Reconsidering concrete as a building material, the thesis aims to find out tectonic possibilities of concrete as an architectural expression tool. The purpose to search for concrete's tectonic potentials is to rescue it from its bad connotations and reveal it as an architectural tool instead of being mere constructional mean for an end.In order to explore aesthetic qualities of concrete as a part of architectural production, the scrutiny of tectonic theories provide a conceptual framework for a contemporary interpretation of concrete usage in architecture. Kenneth Frampton, Karl Bötticher, Gottfried Semper and Martin Heidegger are the key references to understand the tectonic potentials of concrete material in architecture. Within the framework of Semper's abstract procedures, manipulation of concrete material is analyzed through the specific examples. Structure and symbol, material and method, clear structure and joint are the consulted binary keywords related to the evaluation of tectonic aspects of concrete in architecture.By the technological developments, concrete material -both as a science and art- has been freed from the constraints of traditional production techniques and generated a field for the imaginative creations of the architect. When considered as a part of architectural design, concrete constitutes not only the `core-form`, but with its innate qualities revealed by the designer it transposes the building into an `art-form`. Constituting the structure, surface, or detail of building, concrete material has the ability to express architectural meanings behind design concept. This study attempts to identify concrete material as a value indicating to tectonic, craft, `poiesis`, technology connotations and emphasizes its architectural expression power. 130

Kent surları, nitel ve nicel olarak tarihi mirasımızın önemli bir kısmını oluşturmasına rağmen, surlara nasıl yaklaşılması gerektiğine dair ilgi ve deneyimimiz görece azdır. Tüm tarihsel geçmişi yanısıra, surlar ve sur önü dokusu, ?bugün?e ait bir mekandır. Kara, deniz ve Haliç surları, yapılış sebeplerinden askeri olanı günümüz şartlarında artık taşımasa da, çizdikleri sınırla Tarihi Yarımada olarak adlandırılan bölgenin tanımını yapmaktadırlar.Gözardı edilemeyecek fiziksel varlığı ve yüklendiği simgesel anlamlarıyla surların anıtsal özelliği açıktır. Bu tezde vurgulanmak istenen, anıtsallığının ötesinde surların şehir yaşantısının bir parçası olduğudur. Seçilen örnekler üzerinde yorumlandığı ve tüm surönünde surların mekan kurgulayıcı özelliğine dikkat çekilmiştir.Geçmiş zaman, şimdiki zaman ve gelecek zaman diyalektiğinde, fiziksel yapı ile kurgusal anlamları ilişkilendirmeyi amaçlayan bir bakış açısıyla, Tarihi Yarımada'nın deniz, kara ve Haliç surönü dokusu çalışılmıştır. Yer kimliğinin fiziksel ortam, etkinlikler ve anlamları arasındaki diyalektik bağlantılar üzerinden oluştu, Edward Relph'in tanımından alıntılayarak, bu tez, surların, şehir mekanı için nasıl bir kurgu önerdiğini ve surlar üzerinden ne anlamlar üretildiğini anlamayı amaçlamıştır.Bu tez, Tarihi Yarımada'nın `yer kurma' sürecinde, surların değerini, özgünlüğünü ve `yer'in karakterindeki etkisini anlatmayı amaçlamıştır. Ulaşılan bulgular ışığında, farklı disiplinlerin iş birliği gelecekteki projeler için önerilmiştir. Bu iş birliği ile `yer' hissine hak ettiği değeri vermek ve üretilmiş `yer kurma' bilgisinin, surlarla ilgili verilecek tasarım kararlarında kullanılması hedeflenmiştir. This thesis aims to analyse the İstanbul Historical Peninsula city walls under the framework of place-making. This study focuses on proposing a way of looking for the place identity of walls upon the dialect of the times, and the dialogue of physical configurations and cognitive imaginaries.The present wall front is studied and the frequently repeating patterns on this fabric are pointed out throughout the understanding which incorporates both the geographical and spatial imagination. As the identity of places are constituted over the dialectical links between physical setting, activities and meanings, the attempt of the thesis is to inquire the place virtue, to comprehend what city walls propose and which meanings are produced over these city walls.The value and the uniqueness of the city walls which has a defining impact on the place-making process of Historical Peninsula is acknowledged pointing out to the character of the place. Based on the findings of the thesis, collaboration of diverse disciplines is suggested for future projections in order to appreciate the sense of place and to use the knowledge of place-making while the city walls are brought to the design table of the planners. 139

Bu çalışma, 1999 Marmara Depremleri afet sonrası yeniden yapılanma döneminde Kocaeli ilindeki prefabrike geçici konutlar ve yerleşmelere yer yapma süreci olarak yaklaşacaktır. Ülkedeki akademik ve profesyonel alanlarda afetlerin baskın güçleri altında değişen kentsel ve sosyal çevrelerin yeterince kabul görmemesi bu araştırmanın temel çıkış noktasını oluşturmaktadır.Afetler nedeniyle ortaya çıkan zorunlu yer değiştirme afetzedelerin hayatlarında aksamaya yol açar. Geçici barınakların kişiselleştirilmesi ve kendilenmesi, bu aksamaya verilen tepki ve oluşan koşullara uyum sürecidir. Bu süreç barınağı eve, mekanı yere dönüştürür. Bu dönüşüm başkalaşan kentsel alanlar, afetler ve hane halkının evi yeniden kurmak için geçirdiği uyum süreçleri çerçevesinde analiz edilecek, örnek inceleme, Kocaeli ilindeki geçici prefabrik konut yerleşmelerine odaklanacaktır.Bu çalışma afet sonrası geçici barınma dönemlerindeki etkin güçleri anlamayı, yürütülen araştırmadan edinilen bilgiyle yeniden yapılanma ve planlama süreçlerini geliştirmeyi ve politika geliştirici otoritelerle akademik alana veri sağlamayı hedeflemektedir. This master thesis will be focusing on prefabricated temporary houses and settlements in Kocaeli ? as a place-making process ? throughout post disaster reconstruction period of 1999 Marmara Earthquakes. Main stimulant for this research is the lack of acknowledgement of transforming urban and social environments under the overwhelming forces of disasters both in academic and professional domains in the country.Appropriation and self-identification of temporary accommodation is a way of adaptation and a reaction to disruption caused by forced relocation due to disasters. Personalization process transforms the houses into homes, spaces into places. This transformation is to be analyzed within the framework of altering urban areas, disasters and adaptation processes of householders for the resumption of home. Case study will be based on temporary housing settlements ? prefabricated houses ? in city of Kocaeli.The aim of this work is to understand the effective forces operating during post disaster temporary housing periods, to improve reconstruction and planning processes with the information generated out of the research and to provide data for the policy-making authorities and academic field. 174

Bu tezde Akyaka'nın kendi kendine oluşma pratiği ve gelişim süreci yer tanımlaması içerisinde keşfedilecektir. Tartışmanın özü, Nail Çakırhan'ın 1983 Ağa Han Ödüllü geleneksel evi ile konvansiyonelin dışında vücut bulmuş bir yer olarak Akyaka'nın konvansiyonel mimarlık söylemi tarafından dışlanmış olmasıdır. Bu konvansiyona ait dışlanmışlık, yerleşkeden öğreneceklerimizi engellediği için, araştırma Akyaka'nın referansları yere ait olan ve kendi yerini yaratan kendine özgü, profesyon dışı oluşumuna odaklanacaktır. Akyaka, kıyı bölgesinin korunması, mimari temsil, Ağa Han Mimarlık Ödülleri, Türk Mimarlığında Kimlik Arayışları, turizmin ajanları, geleneğin devamlılığı ve modernle anlaşmazlığı, yerelliğin sürdürülebilirliği, ve mimaride pastiş gibi bir çok farklı konu çerçevesinde incelenecektir. Belde, coğrafi, sosyo-kültürel ve mimari/yapısal esaslarıyla dinlenecektir. Bu bağlamda, eğer bu tanınmayan oluşumun 25 yıl sonra söyleyeceği bir şey varsa; yerleşkenin tekrardan ürettiği yer olgusu çerçevesinde çalışılacaktır.Anahtar kelimeler: mimari söylem, yer, kimlik, Nail Çakırhan, yerellik In this study, it is aimed to explore Akyaka?s self-generated practice and its route of progress with the definitions of place. As the ignorance of Akyaka -as an unconventional body characterized with Nail Çakırhan?s Aga Khan Award winner traditional type of house in 1983- by the conventional architectural discourse prevents learning from it. Therefore, the research will focus on Akyaka?s distinctive story which is taking its references from a place and producing the place of its own, out of the boundaries of the profession. Akyaka will be researched in the framework of several different aspects in relation to protection of coastal region, architectural representation, Aga Khan Award for Architecture, Turkish Architecture?s identity quests, tourism?s agendas, continuity of tradition and its controversy with modern, locality?s sustainability, and pastiche in architecture. The town will be listened to in terms of its geographical, socio-cultural and architectural/architectonic bases. In this context, if this unrecognized formation has something to say after 25 years will be studied introducing the place phenomenon reproduced by the settlement as a field of discussion.Keywords: architectural discourse, place, identity, Nail Çakırhan, locality 158

1960'larda yeni bir kavram olan soylulaştırma, bir çeşit yerleşimin dönüşümü anlamında kullanıldı ve 1970'lerde ve 1980'lerde dünya çapında önem kazandı. Kavram, üst gelir grubu insanlar tarafından istila edilen, bazı yenileme projeleri ardından etkili ve pahalı mahallelere dönüştürülen mahalleler için kullanıldı. Bu süreç, eski yerleşenlerin yerinden oynaması, fiyatların artışı, toplumdaki insanlar arasında çatışma yaratması, sosyal çeşitliliği yok emesi gibi sebeplerle eleştirilmektedir.Farklı soylulaştırma dalgaları İstanbul'un bazı mahallelerinde dönüşümlere neden olmuştur. Kadıköy'ün erken bir 20. y.y. kent mahallesi olarak Yeldeğirmeni, mahallenin tarihi karakteri, Kadıköy merkezine yakın konumu, çeşitli ulaşım imkanları ve öncüler ile yatırımcıların varlığı gibi bazı özellikleri nedeniyle gelecek yıllarda soylulaştırma tehdidi ile karşılaşabilecek potansiyel bir alandır.Sürdürülebilir yerleşmelerin çevresel kaliteyi ve oturanların yaşam şekillerini iyileştirdiği, sosyal birliği sağladığı, sosyal bilinci arttırdığı göz önüne alındığında, bu tez soylulaştırmanın engellenebilmesi amacıyla Yeldeğirmeni için sürdürülebilir yenileşme modeli önermektedir. Alanda mekansal ve sosyal analizlerin yapılması için Yeldeğirmeni'ndeki İskele Sokak seçilmiştir. Bu analizlere göre fiziksel ihtiyaçları, fiziksel müdahaleleri, işlevsel kararları, sosyal ve çevresel önerileri ve ortalama toplam maliyeti içeren pilot bir yenileşme önerisi elde edilmiştir. Bir sokaktaki yenileşme önerisi göz önüne alınarak Yeldeğirmeni'nin genelindeki yenileşme süreci için bazı kararlar oluşturulmuştur. In the 60s, a new notion gentrification was used as a kind of residential transformation and gained importance in the 1970s and 1980s through the world. The notion used for the quarters invaded by upper income people and transformed to eloquent and expensive quarters after some renewal projects. This process is criticized because of some negative effects such as, displacement of old residents, increase of the prices in the area, appearance of conflict between the people of community and disappearance of social diversity.Different waves of gentrification caused transformations in some urban quarters of İstanbul. Yeldeğirmeni, as an early 20th century historical urban quarter of Kadıköy, is a potential area that may face with the threat of gentrification in the coming years because of some properties like historical character of the quarter, location that is close to the Kadıköy center, diverse transportation facilities and the existence of pioneers and investors.Considering that sustainable settlements of a city upgrade the environmental quality and life patterns of the inhabitants, provide social unity between them, increase the social consciousness, this thesis proposes a sustainable regeneration model for Yeldeğirmeni to avoid gentrification. İskele Street in Yeldeğirmeni is selected to make the spatial and social analyses in the quarter. According to these analyses, a pilot regeneration proposal which includes physical needs, physical interventions, functional decisions, social and environmental recommendations and average total cost is provided for İskele Street. Taking into the pilot regeneration proposal of one street, some decisions are constituted for the regeneration process throughout Yeldeğirmeni. 183

Mimarlık bilgisinin bir nesnel kurallar yığını değil, daha çok mimarlık pratiğinin bilgisi olduğu iddiası, onun tamamen ifade edilemeyen kişisel boyutuna inen bir incelemeyi gerektirir. Polanyi'nin çalışmaları içinde yapılan, bilginin ifade edilmemiş (müphem) kısmına dair araştırmalar, bilişsel değeriyle kavrayış edimine dair bir incelemeyi de mümkün kılar. Bu inceleme, mimalık bilgisinin kişisel olduğunu ve bir deneyim yöntemi olarak, algılanan ya da üretilen anlamların kavranması ile kurulduğunu kabul eder. Bilginin ifade yoluyla yeniden düzenlenmesi ise ifade edilmiş olanı kavrama yöntemi ile açıklanır. Devamlılık kavramı, kavranan bütüncül bir anlamın kişisel bilgiyi kalıcı olarak genişletmesi ve dolayısıyla bir sonraki kavrayışta ulaşılacak olan anlama etki etmesi fikrinden çıkar.Devamlılık kavramına bu bakış, mimarlık eğitimininin bireyin kavrama deneyimleri sürdüğü müddetçe kendi kendine gerçekleştireceği bir edim olduğu düşüncesini açıklar. Birinci yıl mimarlık eğitimi, öğrencileri kendi kendine sürekli eğitime hazırlayan sınırlı süreli bir dış destek olarak kabul edilir. Tezin tartışması birici yıl tasarım stüdyosu için belirlenen kutupsal gerilim etrafında kurgulanır. Bu gerilimde bir kutbu öğrenci tarafından temsil edilen uymacı tutum teşkil ederken, diğer kutup öğrenciye yaratıcı deneyim yaşatmayı hedefleyen öğretim elemanı tarafından temsil edilir. Kurumsal mimarlık eğitiminin birinci yılı öğrencinin uymacı yaklaşımdan yaratıcılığa dönüşümü için sunduğu imkanlar dolayısıyla önemlidir. Burada amaç, öğrencilerin birinci yıl tasarım stüdyosundaki ifadelerine kişisel boyutun yeniden kazandırılmasındaki işlevi aydınlatmaktır. İzlenen tutum, yaratıcılık yönünde gerekli dönüşüm için izlenen yöntemlerin ve tasarlanan ortamların örneklenmesiyle netleştirilir. Tez, tartışmasını yürütürken, tasarım deneyiminin yalnızca tasarımı öğrenme aracı olarak değil, aynı zamanda tasarım yoluyla `öğrenmeyi öğrenme' aracı olarak yaratıcı becerileri kazandırabileceğini kabul eder.Keywords: müphem (zımnî) bilgi, yaratıcı kavrayış edimi, deneyim yoluyla öğrenme, dönüşüm, mimarlık eğitiminin birinci yılı. The assertion that knowledge of architecture is not a bulk of objective canon, but rather the knowledge of its practice, requires an inquiry into its personal dimension, which cannot be articulated completely. The investigations on the inarticulate (tacit) portion of knowledge in Polanyi?s works enable an inquiry into the act of comprehension with its cognitive value. This inquiry regards architectural knowledge as personal and acquired through experiences of comprehending meanings; either by interfering with existent entities or by creating meanings in personal problem solving processes like designing. The reorganization of knowledge through articulation is explained to be possible by comprehending the meaning transmitted through the articulate. Continuity is viewed through the idea that, the comprehended meaning irrevocably enlarges personal knowledge and contributes to the comprehended meaning in the upcoming experiences of the individual.This approach to continuity is the account for regarding architectural education as a self-conducted act that lasts as long as the individual continues comprehending. The first year architecture education is regarded as a time limited external support for preparing the students for this continuous self-education. The discussion of the thesis is structured around the depicted polar tension of the first year design studio; between the conformist tendency of the students and the instructors? attitude to enable students? creative experience. The first year of institutional education on architecture is significant for the opportunities it provides for the students? transition from conformism to creativity. The aim is to illustrate how it functions for transition to reintroduce the students? personal dimension into their articulations in the first year design studio practice. This attitude is displayed by exemplifying the setting designs and practices for the students? reorganization of knowledge through the creative act of articulation. The thesis adopts in its discussions that the design exercise is a task handled not only for design learning but also for learning how to learn from the design act, which enables the development of creative skills.Keywords: tacit knowledge, creative act of comprehension, learning through experience, transition, first year architecture education. 253

Bu çalışma, Başhüyük olarak adlandırılan yerin yerleşim tarihi ile ilgilidir. Bu yer, bir grup muhacirin, 20. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu tarafından yerleştirildiği, bir köydür. Çalışmanın ilk bölümünde, bu köyün Kafkas göçmenlerden (muhacir) oluşan bir Osmanlı köyü olarak kurulması anlatılacak; Osmanlı İmparatorluğunun muhacirlerin iskânı için çıkardığı talimatnameler ve diğer benzer yerleşimlerle ilişkileri değerlendirilecektir. İkinci bölümde köyün, Osmanlı'dan Türkiye Cumhuriyetine ve son olarak günümüze kadar olan uzamsal ve sosyal değişimi/dönüşümü tartışılacaktır. Son olarak ise bu 102 yaşındaki köyün, koruma ve yenileme gibi kavramlar dahilinde muhtemel gelecek senaryoları tartışılacaktır. In this research, the settling history of a site called Başhüyük will be studied. This site is a village where a group of immigrants settled with the instruction of Ottoman Empire on early 20th century after their immigration from Caucasus. The first part of this study will elaborate the foundation of this site as an Ottoman village with Caucasian settlers in Konya Province; with respect to many settling legislations and other immigrant villages of the era. The second part will be discussing and elaborating the fore coming spatial and social transformations of this village from its foundation through Turkish republic to this day. Finally on the last part of the study, the notions of preservation, restoration and possible future scenarios of this 102 years old village will be discussed. 101

Erken Cumhuriyet Döneminin en belirgin üretimlerinden birini sorunsal olarak ele alan bu tez, Gençlik Parkı'nın ?değerlerini? açığa çıkartmakta ve değişen zaman ve koşullar içindeki aşınma sürecini analiz etmektedir. Gençlik Parkı'nın neden değerli olduğu ve korunmaya layık olduğu üzerinde birçok söylemsel pratik bulunmaktadır. Bu söylemler; Parkın Cumhuriyet değerlerini barındırması, kent kültürü oluşum mekânı olması, sosyal olayların tarihsel sahnesi olması, büyüyen kentte yetişmiş yeşil alanlardan biri olması, şeklinde sıralanabilir. Öte yandan, parkın mimari, diğer bir deyişle ?nesnel? değerleri bu söylemler arasında yer almamaktadır. Bu bağlamda, bu tezin asıl ilgisi, kuruluşundan itibaren farklı yönetimler altındaki ardışık yıllarından günümüze kadar, Gençlik Parkı'nın değerlerini ele alış tarzındaki esaslı değişimi okumaktır. Modern anıta ait olan değerler; 19.yüzyılın sonlarında Alois Riegl'ın tariflediği terimler ışığında canlandırılacaktır. Diğer bir deyişle, ilgimiz Cumhuriyet Döneminin en belirgin üretimlerinden biri olan bu kentsel yapıyı incelemek ve değişen zaman ve koşullar içindeki aşınma sürecini analiz etmektir. Dahası, bu tez ?Gençlik Parkını gerçekten biliyor muyuz?? sorusuna yanıt aramaktadır. This thesis on one of the most significant productions of the Early Republican Period, reveals the values of the urban park; namely Gençlik Parkı, and analyzes its disintegration process with changing decades and conditions. There are several discourses, which are practiced in Gençlik Parkı, are found valuable; therefore, it is considered to be preserved. These discourses may be considered as; Gençlik Parkı consists the values of the Republican Period, it is the urban space for the cultural formation of the society, it is the historical stage for the social and historic events in Ankara, it is one of the green zones within the growing city. On the other hand, the architectural, namely the ?objective? values of the park are not considered within these discourses. In this sense, the main concern of the thesis will be to read the drastic change in the treatment of the ?values? of Gençlik Parkı after its foundation through successive decades of different administration and usage to the current situation. The values pertaining to the modern monument will be envisaged in the terminology of Alois Riegl, who has put forth his views in the late 19th century. In other words, our concern is to examine the urban artifact which is one of the most significant productions of the Republican Period, and to explore the values, and analyze its disintegration process with changing decades and conditions. Moreover, this thesis searches an answer to the question, ?Do we really know Gençlik Parkı?? 178

Bu tez globalleşmenin son yıllarda Turkiye'de mimarlık eğitim alanında oluşturduğu etkileri konu almaktadır. Söz konusu etkileri ise Türkiye'de kurulmuş köklü dört mimarlık okulunun* global ağın bir parçası olurken bir yandan da kendi öz kimliklerini kurma süreçleri bağlamında okumaktadır.Globalleşme iletişim teknolojilerinin hızla gelişmesi, bilgi üretimi, kullanımı ve transferinde gerçekleşen değişimler, öğrenci ve öğretim üyesi hareketliliği gibi etmenler küresel bir mimarlık eğitim alanı oluşturmaktadır. Bu ortak ağda mimarlık eğitim kurumları birbirlerinin farkında olarak ve tüm bu hareketliliği sağlamak adına belirli bir standardı tutturmak durumunda işlev göstermektedir. Ancak mimarlığın disiplinler arası karakteri, bölgesel, kültürel ve kurumsal farklılıklar okullara özgünlük katmaktadır.Bu bağlamda, bu çalışma Türkiye'de faaliyet gösteren dört mimarlık eğitim kurumunu eleştirel ve karşılaştırmalı bir biçimde okumak için bir metod geliştirmeyi amaçlamaktadır. Mimarlık eğitimi alanında son yıllarda önemle üzerinde durulan evrensellik ve özgünlük kavramları arasındaki gerilimi söz konusu dört kurum üzerinden okuyarak, okulların gelecek süreçte kendi özgün kimlikleriyle varolabilmesi için gerekli olan ipuçlarını yakalamayı amaç edinmiştir. Soz konusu okulların evrensellik özgünlük gerilimi içerisinde dıştan gelen, bilinçli ve gelişime dair fiilleri bu araştırmanın ürünleridir. Sonuçta da geliştirilmeye çalışılan metodun olumlu ve olumsuz tarafları bu çalışmanın ürünleri göz önüne alınarak değerlendirilecektir. This thesis focuses on the effects of globalisation on educational field of architecture, in Turkey, in recent decades. The aim of the study is to develop a method of analysis in order to read the four early established educational institutions of architecture in a critical and comparative manner*. This reading is very crucial in order to comprehend their attitudes and methods of constructing their particularities while being a part of the globalised world of education.Globalisation; rapid developments in communication technology, instantaneous mobility of knowledge and student-staff exchanges lead to a common worldwide architectural education area, where educational institutions of architecture do co-exist with awareness of other institutions operating in the field. However, the interdisciplinary character of architecture, and the regional, cultural, institutional distinctiveness of schools leads to a certain diversity of educational models in the educational field of architecture.In this context, this thesis proposes a method of analysis in order to read the four schools in a comparative and critical manner. Through the reading of the institutons with their structures and educational components, in the tension between universality and particularity, the purpose of the thesis is to find out several clues for the institutions that may be applied while constructing their particularity in the globalised world of education. The accidental, evolutionary and inentional actions of schools in the tension between universality and particularity are the findings of the research. At the end, the positive as well as the negative dimensions of the methodology are criticised with reference to the findings of the research. 234

Bu tezin önemli yaklaşımı ve önerisi ilk olarak sosyal sürdürülebilirlik bağlamındakentsel çevrenin çerçevelenmesi; ikinci olarak sürdürülebilir kentsel tasarım için yeroluşturma parametrelerinin geliştirilmesidir. Sosyal sürdürülebilirlik sorgulamasınınaçığa çıkardığı yaklaşımlar arasından E. Castells'in kentsel hareketlerin oluşumu içinyapılandırdığı model seçilerek, burada yerin yapımında kentsel aktörün tarihi süreçkarşısındaki hedeflerini belirlemek üzere kullanılmıştır. Yerin yapımındakiparametreler için geliştirilen bir matrix kentsel tasarım için önerilen bir yöntem vekentsel sürdürülebilirliği ölçebilecek bir araç olarak kurgulanmıştır. Matrix, üçlüsürdürülebilirlik paradigmasının ilişkilendirildiği yerin altı boyutunu ayrıştırmakta;kentsel tasarım stratejilerinin uygulanması ile elde edinebilinecek ölçülebilirsürdürülebilirlik göstergelerin ortaya konulmasını destekleyecektir.Üç sürdürülebilirliği bir arada ele alan, sosyal sürüdürülebilirliğin hüküm sürdüğüyerleşmelerde ekonomik ve çevresel sürdürülebilirliğin de olası olduğunu kabulgören söylem bağlamında sürdürülebilirlik, yer, ve yerin yapımı paradigmalarınınaltında yatan dinamiklerin incelenmesi, kentleşme sorunlarının gereksinimlerinikarşılamak açısından kentsel tasarım sürecinin yeniden tanımlanmaya başlanmasısonucunda, kentsel tasarıma yer bağlamında bir yaklaşım önerilmiş; sorun, yeryapımı sürecinde kentsel tasarımın söz konusu sürece ne şekilde vasıta olabileceğişeklinde ele alınmıştır.Sosyal üretim olarak yer, deneyimsel ve algısal olarak yer, arazi ve tasarım olarakyer, ve coğrafi-tarihsel süreç olarak yer kavramının örtüşen ve farklılaşan özellikleri,bu dört çıkış noktasından ele alınarak yer için bir teorik çerçeve araştırılmıştır.Sürdürülebilirlik ve kentleşmeyi yerin yapımı aracılığı ile değerlendirme seçeneği birtaraftan D. Harvey, E. Castells, H. Lefebvre ve M. Bookchin gibi kentsosyologlarının çalışmaları, diğer taraftan yazarın mimari alt yapısından gelen yer iletanışıklık deneyiminden etkilenmiştir.Sürdürülebilirlik ve yer paradigmaları ile kentsel tasarım olarak yer yapımısürdürülebilir/sürdürülemez kentleşme süreci için Temelli, Ankara üzerinden birdeğerlendirme yapılmış, gelecek yirmi yıl içerisinde Ankara Metropolitan Alanındantaşacak olan 650,000 nüfusun yerleşmeye başladığı bölgede 4 yerleşim alanıseçilerek karşılaştırmalı bir inceleme yapılmıştır.Anahtar Sözcükler: Kentsel Sürdürülebilirlik, Sosyal Sürdürülebilirlik, KentselTasarım, Yer, Yerin Yapımı The important positions and proposals of the thesis are firstly the framework positedfor a socially sustainable urban environment, and secondly a proposal for theparameters of place formation for sustainable urban design. Research into socialsustainability has provided a variety of approaches among which Castells? model forurban movements have been adapted as a matrix for social organization in terms ofplacemaking, highlighting the goals of an urban movement, in this case of a place,with the citizen as urban actor, against its adversary the historical actor. As for theparameters of place formation a matrix of place is developed as a tool for urbandesign and for measuring urban sustainability. The matrix delineates the sixdimensions of place in terms of the three sustainabilities most strongly involved ineach; to be measured by the indicators of sustainability which are to be achieved byapplying various strategies for urban design.As a result of the study of the underlying dynamics of the paradigms ofsustainability, place, and place-making, and the shifting role of urban designnecessitated by problems of urbanization, a place-approach to urban design has beenproposed within a discourse that prefers to see the three sustainabilities inconjunction and, believes socially sustainable communities to be alsoenvironmentally and economically sustainable- the issue becomes how to facilitate aplace process through urban design.Place as a social product, and place as an experiential, cognitive construct, place asobject and subject of place-making, and place as a geographically specific, historicalmaterialist formation are the four vantage points from which to inspect thejuxtapositions and differences of the concept; and may be arrive at a theory of place.The predilection that sustainability and urbanization can be evaluated via placemakingstems, on one hand, from a study of the city/urbanization through the worksof Harvey, Castells, Lefebvre and Bookchin who emphasize social space/process inthe face of physical/geometric space; and an architectural background/dispositionwhich finds place congenial on the other hand.The paradigm of sustainability and place, and place-making as urban design isapplied to the case of Temelli, Ankara for a critique of sustainable/unsustainableurbanization. As a geographic, social, economic and historical location within theGreater Municipality of Ankara, Temelli has been a region of attraction for investorssince the 1990s. What was once a small village planned for settling Balkanimmigrants, became a municipality in 1994; the land within the municipalboundaries were increased tenfold, and the region was earmarked for an overspill of650,000 people from Ankara Metropolitan Area in the next 20 years. Four residentialareas in the region have been assessed comparatively in terms of sustainable urbanforms; and an evaluation of everyday lives have been conducted through surveys andinterviews with residents to observe how and if place as social product evolved; howthe conceived, perceived and lived spaces interacted.Keywords: Urban Sustainability, Social Sustainability, Urban Design, Place, Place-Making 274

Tez, Ankara'nın kentsel merkezinin tam ortasındaki problemli durumu, ilgili birçok sorunun sebeplerini analitik bir yöntemle araştırarak ortaya koymaya çalışmaktadır. Çalışma, tarihsel gerçekler, derinlemesine gözlemler; politik, toplumsal ve kentsel analizlere dayanarak, 19 Mayıs Spor Bölgesi'nin yeniden canlandırılması için rasyonel bir taban oluşturulmasını önermektedir. Ayrıca çalışma, bölgede yeni bir yaklaşımla oluşturulacak spor alanı sayesinde, alanın ?toplumsal dâhil edicilik? (social inclusion) kapasitesini arttırmayı ve bu sayede mekânın fiziksel kalitesini yükseltmeyi amaçlamaktadır. Özetle, tezdeki temel düşünce, 19 Mayıs Spor Bölgesi ve etrafındaki kentsel dokunun mekânsal tabanının, ancak bölgenin ?tarihsel?, ?politik?, ?ideolojik? ve ?sosyokültürel? tabanları belirlenirse, yeniden tarif edilebileceği ve canlandırılabileceği yönündedir.Bu düşünceyle yapılan çalışma, ?spor?u diğer kültürel faaliyetlerle iç içe sokarak ve kentliler için alternatif bir ?yaşam biçimi? olarak tarif ederek, Ankara'nın merkezi Ulus'ta bulunan ?19 Mayıs Spor Bölgesi?nin yeniden canlandırılmasının yollarını aramaktadır. Bölge, mevcut Atatürk Kültür Merkezi Alanı'nın ikinci bölümünde yer aldığından, bu bölümü iyileştirmek üzere hazırlanacak bir mastır plan, yeni bir ?spor kültürünün ve ?spor politikasının? tariflenmesine öncülük edebilir.Anahtar Kelimeler: 19 Mayıs Spor Bölgesi, Atatürk Kültür Merkezi, Toplumsal Dâhil Edicilik, Spor, Yeniden Canlandırma. The thesis puts forward the problematic situation in the very urban center of Ankara with an analytical method to investigate the roots of several problems. Building its argument on historical facts, in depth observations, and political, social, and urban analysis, it proposes a rational basis for the rehabilitation of 19 Mayıs Sports District, mainly focusing on the means of elevating the physical quality through the capacity of ?social inclusion? concerning the sports activity settings and places in the region. All in all, the basic argument stands on the belief that the spatial basis of the 19 Mayıs Sports District and the neighboring urban tissue around it might be re-defined and rehabilitated, if only its ?historical?, ?political?, ?ideological?, and ?socio-cultural? bases are re-defined.Therefore, the study searches for rehabilitation of the ?19 Mayıs Sports District? in Ulus, Ankara, by adapting and integrating ?sports? with other cultural collective practices, and defining it as an alternative ?life-style? for citizens. Because the district lays on the second division of Atatürk Culture Center Region, a ?sports culture? and its policy should be defined and designed for to amend that division of the region by preparing a principal master plan for the region and for the division.Keywords: 19 Mayıs Sports District, Atatürk Culture Center, Social Inclusion, Sports, Rehabilitation. 140

Ülkenin modernleşme projesi kapsamında sabit konfigürasyonlar, tanımlı formlar, limitler ve sınırlarla planlı bir kent olarak inşa edilen Ankara yeni zaman-mekan anlayışı etkisinde melezlikler, yakınlıklar, sürtünmeler, üst üste geçmeler ve çakışmalar ile dönüşmektedir.Bu tez, Ankara kentinin gelişim koridoru olan Eskişehir Yolu'nun hızlı dönüşümünü sunar. Eskişehir Yolu kentin karmaşık metropolitan durumunu yansıtması açısından seçilmiştir. Çalışmada Eskişehir Yolu bir `vektör? olarak ele alınmıştır. ?Vektör,? yeni kent mimarisini hem vektörün hem de dönemin özelliklerini yansıtan ?yoğunluk,? ?hareket,? ?yön? ve ?miktar? gibi kavramlar ile yeniden tanımlayan karmaşık kent durumunun çok boyutlu dinamiklerini açığa çıkarmak için bir araç olarak kullanılmıştır.Eskişehir Yolu vektörel bir kent alanı olarak kendisini ve çevresini doğrusal olmayan kapitalist üretim süreci ile dönüştürmektedir. Bu dönüşümü anlamak için, büyük sermayenin büyük projeleri olan küreselleşmenin ?yeni kent objeleri,? mimarlık ve kent planlaması arasındaki yeni ilişki biçimleri de gözetilerek ?yoğunluk,? ?hareket,? ?yön? ve ?miktar? kavramları ile belirlenen bir çerçevede incelenecektir. The urban transformation of the city of Ankara as a planned and constructed city with ?stable configurations,? ?definitive forms,? ?limits? and ?boundaries? in scope of modernization project of the country, is under the influence of new space-time understanding with ?hybridizations,? ?proximities,? ?frictions,? ?overlaps? and ?superpositions? in neo-liberal era.This thesis presents the rapid transformation of Eskişehir Highway which is the ?development corridor? of the city of Ankara. Eskişehir Highway is chosen in order to reflect the complexity of the ?metropolitan condition? of the city of Ankara. Eskişehir Highway will be questioned as a ?vector? which will be used as a tool to decipher multi-dimensional dynamics of this complex urban condition which reconfigures the new urban architecture with ?intensity,? ?movement,? ?direction? and ?magnitude? as both the features of the vector and era.The Highway as a vectorial urban realm is transforming itself and the nearby, with the non-linear capitalist project production process. In order to understand this transformation, the ?new urban objects? of globalization will be examined as big projects of large capital regarding the new relation patterns between architecture and the urbanism under a framework shaped by the notions of ?movement?-?fluidity?-?speed?, ?intensity?, ?direction? and ?magnitude.? 184

Bu çalışmada ana konu, mekanı sosyal üretimin bir sonucu olarak ele alıp, ona etki eden ilişkiler üzerine odaklanmıştır. Bu çalışmanın teorik olarak açılımı Henri Lefebvre'nin ?Mekanın Üretimi? adlı çalışması üzerinden yapılmıştır. Bu bağlamda sosyal yaşamın fiziksel yansıması olan ev, mülk edinme ve sahip olma kavramları üzerinden sorgulamıştır. Bu sorgulama, alışık olmadığımız fiziksel ve sosyal ilişkiler ağı sunan Sulukule üzerinden yapılmıştır. Buna göre bu yerleşimin kendi içindeki dinamikleri ve oraya özgü mekansal oluşumuyla bir değer olduğu belirtilerek, bölgenin bu sosyal ve mekansal değeri ve ayrıca kent belleğindeki yeri, sahip olma, mülk edinme ve uygunlaştırma kavramları ışığında analiz edimiştir. Bu doğrultuda tez, yok olmak üzere olan Sulukule alanının bir değer olarak sosyal, ekonomik ve kültürel üretiminin boyutları üzerinden değerlendirilmesi gerekliliğini vurgulayarak bitecektir. The main subject of this thesis is focused on the notion of taking space as a production and the relations that effect this production. The theoretical background of this study will be based on Henri Lefebvre?s `Production of Space?. In this context, the notion of house which is the spatialization of social life, interrogated within the concepts of possession and ownership. This interrogation is constructed on the Sulukule district which presents unfamiliar social and physical relations. According to this, it is designated that, this settlement has a great value with its own dynamics and the unique spatial formation. Therefore the analyses are carried out the social and spatial value of the district and its place in the urban memory, in the light of the concepts of possession, ownership and appropriation. In this respect, the thesis ends with a call for an evaluation of the district, including its social, economic, cultural production facets. 109

Küresel kentler?in oluşumunun küresel ekonomi ağını oluşturan özel finans aktörlerine bağlı olması, bu şehirlerin sadece yaşam tarzındaki değişikliklerle değil, aynı zamanda mimari ve kentsel dönüşümlerle de karşılaşmasına neden olmuştur. Küresel ekonomi ağına bağlı global kentlerin ürettiği önemli bir kent elemanı dikey bina dokularıyla büyük bir nüfus yoğunluğunu barındıran yeni merkezi iş alanlarıdır. Ulusal ve uluslararası arenada liberal ekonomiye bağlı servis merkezi olarak hizmet veren ve şehrin kentsel prestij sembolü olan karmaşık bir kent parçası olarak yeni merkezi iş alanı, bu yapısıyla kamu kullanımını öngören bir çözüm sağlayabilmek için tasarım ve planlama sürecininin önemini vurgulamaktadır.Bu çalışmanın amacı İstanbul'da Büyükdere Caddesi boyunca gelişmekte olan yeni merkezi iş alanı tarafından oluşturulan fiziksel kamu mekanını incelemektir. Çalışma, odak olarak tasarım ve planlama süreci ile gelecek stratejilerini ele alırken, İstanbul'da yeni bir merkezi iş alanı uygulamasının nasıl gerçekleşebileceği kavramı ile ilgili sağlam bir temel hazırlamak için yeni merkezi iş alanı gelişimlerinde özel olarak planlama ve gelecek stratejilerine öncelik veren diğer küresel şehir örnekleri, Paris, Berlin Singapur ile karşılaştırmalı bir inceleme yapmaktadır. Since evolution of ?global cities? is based on private financial actors forming the global economic network, these cities are confronting not only lifestyle changes, but also architectural and urban transformations. An important urban element produced by cities in the global economic network is the new central business district, which house vertical building forms with high demographic density. As a complex urban element serving for national and international arena as service center of liberal economy and an urban prestige symbol of the city, design and planning process of new central business districts is gaining priority to solve complexity of its structure considering public use.The aim of this study is to explore the physical public space due to be created in the new central business district in İstanbul, which has been developing along the Büyükdere Avenue. Critically concentrating on its design and the planning process and future strategies in a comparative study with other global city examples of Paris, Berlin and Singapore, which have been giving specialized priority to the planning phase and future strategies for their new central business district developments, it is aimed to develop a substantial basis for the conceptualization of how the new central business district can be implemented in İstanbul. 156

Yer? farklı alanlarda bir çok teorileştirme ve pozisyona açık, kompleks ve çekişmeli bir terimdir. ?Yer?in mimarlık söyleminde nelere katkıda bulunabileceğini anlamayı amaçlayan bu tez, öncelikle, ?yer?in kavramsal bir terim olarak ortaya çıktığı, fenomenolojik temelli beşeri coğrafyada ve bina aktivitesi ve toprak arasındaki ilişkinin üzerine oluşturulan tartışma ve teorileştirmelere etken önemli bir konu olarak mimarlıktaki yolculuğu üzerinden ?yer?in şeceresini göstermeye değin bir anlama çerçevesi sunar. Bu tez mimarlığın gündemine etik bir bileşen olarak eklemlendirilebilecek bir yer anlayışı öne sürerken mimarlığı ?yerin tanınması ? ayırt edimi? olarak tanımlar ve fiziksel durumun/koşulun bileşenlerinin incelenmesi ve anlaşılması, başka bir deyişle okunması ile ?yer? üzerine bir anlayış çıkarabilmeye ilişkin kavramsal bir çerçeve üzerine fikirler koyar. Bu tezde, daha etkin bir mimarlık adına fiziksel durumun/koşulun diyalog kavramı eşliğinde tanımlanması, dinlenmesi ve anlamlandırılmasının önemine işaret edilmektedir. ?Place? is a complex and contested term being exposed to various theorizations and positions in diverse fields. Aiming to get an understanding of what it may contribute to in the discourse of architecture, the thesis firstly offers a framework that helps to depict a genealogy of ?place? through its itinerary in phenomenologically driven human geography where it originated as a conceptual term, and in architecture to which became an important issue of debate and theorization over the relation between building activity and the ground. Conveying an understanding of ?place? as an ethical component in architecture?s agenda, the thesis defines architecture as the ?identification of place?, and comes up with ideas for a conceptual framework of ?gathering? insight concerning the physical location/condition, namely ?place?, through the study and understanding of its components, namely ?reading? them. The significance of defining, listening to and interpreting physical location/condition for a more ?enriched mission of architecture? within developing a notion of dialogue is addressed in this thesis. 161

Tezin amacı, Türkiye'nin elektrifikasyon sürecini ve onun kentsel mekânda farklı ölçeklerde, ev içi ve dışında nasıl cisimleştiğini incelemektir. Bu araştırmanın ana hedefleri arasında elektrifikasyonun etkilerini araştırmak, bunu da söylem analiziyle ve objelerin kendisine bakarak, pratik ile ilişkilendirerek ve kentsel mekânda ve kentsel yaşamdaki değişimleri inceleyerek yapmaktadır.Bu sebeple, popüler medya, elektrifikasyonun cisimleşmesi ve tanıtımının nasıl olduğunu anlatması yönünden ana kaynak olarak kullanılmaktadır. Dönemin popüler yayınları; dergiler, gazeteler ve filmler söylemsel oluşumların nasıl çatkılandığının şifresini çözmek adına incelenecek ve yeniden okunacaktır. Araştırmanın zaman aralığı, Modernist söylemsel oluşumların altın çağı olarak nitelendirebileceğimiz 1930'lardır. Araştırma, yeni başkent Ankara'nın elektrifikasyonun jeneratörü ve sembolü olan Ankara Elektrik ve Havagazı Fabrikası'nın kuruluş tarihi olan 1928'den başlar, söylemsel oluşumların dönüm noktası sayılabilecek Mustafa Kemal Atatürk'ün ölüm tarihi olan 1938'de son bulur. Tezin teorik çerçevesi, Türkiye Cumhuriyeti'ndeki ?Modernite Projesi? ve bu dönemde kolektif bellek ve sosyal kimliklerin nasıl çatkılandığına odaklanarak oluşturulmuştur. The search for the process of electrification in Turkey and how it is materialized in urban space in different scales in indoor and outdoor is the aim of this thesis. Looking for the effects of electrification by means of making a discursive analysis and taking into consideration the objects in substance, concerning the practice itself, and searching for the transformations in the urban space and in urban living are the main objectives of this research.Consequently, popular media will be the main source to look for how electrification was materialized and depicted in the publicity. The popular publications of the period like; magazines, newspapers, films are going to be investigated and re-read in order to decipher how discursive formations were constructed. The intervals of the research period are the heydays of these Modernist discursive formations, mainly the 1930s; starting from 1928 the foundation of Ankara Gas and Electricity Factory which is the symbol and generator of electrification in the new capital Ankara, and ending with 1938 with Mustafa Kemal Atatürk?s death which can be considered a major turning point in the discursive formations. The theoretical framework of the thesis will take the ?modernity project? in the Turkish Republic, focusing on how collective memory and social identity was constructed at that time. 170

Göç terimi, tarih boyunca, yabancı olmadığımız bir olgu olarak karşımıza çıkar. Ancak, Yunan ve Türk Hükümetleri arasında, 30 Ocak 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması, nüfusların karşılıklı naklinin, yani mübadelenin, kuramsal ve uygulamalı çerçevesini baştan tanımlayan yeni bir sayfa açmıştır. Ayrıca yeni model bu planlı azınlık değişimi fikrinin beraberinde getirdiği sorunların neticesinde gerçekleşen sosyal, ekonomik, politik ve kültürel dönüşüm, Ege kıyılarında sosyal hacimde ve fiziksel çevrede büyük değişimleri de tetiklemiştir.Bu tez, kısaca, 1900-1930 tarihleri arasında gerçekleşen göçler ve mübadele uygulaması sonrasında gerçekleşen sosyal ve fiziksel hacimdeki dönüşümünün kriterlerini ve şeklini yeniden değerlendirmektedir. Bu amaçla, tez mübadelenin sonuçlarının değerlendirilmesi sürecine alternatif bir anlayış kazandırmak için Pierre Bourdieu'nun genişletilmiş sermaye kavramını önermiştir. Bu tezin teorik çerçevesi de Pierre Bourdieu'nun dört sermayesi, çok-boyutlu sosyal hacmi ve bu hacmin bir yansıması olarak fiziksel çevre ile yapılandırılmıştır. Ayrıca, bu tez savaşları sermaye ağına ve karakterize ettiği fiziksel çevreye verilebilecek en büyük hasar olarak kabul edip, bu teoriyi 1900-1930 yılları arasında savaşı ve göçü deneyimlemiş olan Ege Bölgesi'nden bir yörede örneklemektedir. ?Migration? is not a term that was totally alien for anyone throughout the history. However, Lausanne Convention of 30 January 1923 -between Greek and Turkish authorities- was a new page to conceptualize and comprise both the theoretical and practical frame of the ?population transfer?. Thus, the problems encountered with the decision of proposing a new model of compulsory exchange of minorities resulted into social, economical, political and cultural transformation in the social space and the physical environment in the Aegean regions.This thesis, briefly, aims to re-evaluate the criteria and the manner that leads the transformation in the physical environment and the organization of the social space after the mutual exchange of populations. In this attempt, the thesis suggests an alternative way of understanding towards the evaluation of the results of population transfer by introducing Pierre Bourdieu?s extended capital. Thus, the theoretical frame of this study is constructed by Bourdieu?s four capitals, the multi-dimensional social space and the physical environment as its reflection. Yet, this thesis assumes that ?wars? could be the ultimate devastation for the capital network which influentially characterizes the physical environment and this theory will be examplified by a migration period that was experienced between 1900 and 1930 in Aegean regions. 141

Avangardın kelime, terim, kavram ve olgu olarak anlamlarının belirsizliği, sanat ve mimarlık alanlarındaki seyahati incelendiğinde açıkça görülür. Bu çalışma avangardı deşifre etmeyi amaçlar ve mimarlıkta avangardın kavramsallaştırılması için bir harita önerir. Bu çalışmada, tek ve mutlak bir önerme yerine pek çok özneyi kapsayan bütünleştirici bir kavram olarak kabul edilen mimari avangard, çeşitli öznelerin aktifleşmiş enerjilerinin tamamen farklı duruş ve üretimler şeklinde açığa vurulan ifadeleri olarak kavramsallaştırılmaktadır. Bu çalışma, kavramı farklı boyutlarda ele alarak, çeşitli kuramsal ve tarihsel oluşum katmanlarına ulaşma; mimarlıkta avangardın kavramsallaştırılması için 20. Yüzyıl avangardları üzerinden oluşturulan bir çerçeve sunma; 1960'lardaki avangard oluşumlara bu kavramsal çerçeveyle bakarak bu oluşumların Türkiye mimarlık ortamında yansımaları üzerine tartışma çabasıdır. 1960'lar ortamında, Constant Nieuwenhuys, Yona Friedman, Japon Metabolistler, Archigram, Archizoom, Superstudio gibi bıçak sırtında duruşlarıyla mimarlığın sınırlarına işaret eden bu oluşumlar mimarlığın fiziksel bir üretim olduğu kadar düşünsel bir faaliyet de olduğunun vurgusunu yapmışlardır. Bu oluşumların Türkiye mimarlık bağlamındaki yansımaları ve titreşimleri, Türk mimarlık ortamından bir grup alımlayıcı öznenin ifadeleri üzerinden tartışılmaktadır. Böylece, hem mimarlıkta avangard üzerine bir `üst söylem', hem de bu dönemdeki mimari avangardların topografyası oluşturularak mimarlığın sınırları üzerine bir tartışma zemini oluşturmak hedeflenmektedir. An inquiry into the voyage of avant-garde within the domains of art and architecture makes it evident that avant-garde is ambiguous in meaning as a word, a term, a phenomenon and a concept. This study aims to decipher avant-garde and to offer a map for its conceptualization in architecture. Taken not as a monolithic statement but as a unitary concept incorporating a number of subjects and formations for granted, in this study, architectural avant-garde is conceptualized as diverse expressions of activated energy of various subjects that reveal completely different attitudes and productions. Unfolding the concept in different dimensions, this study is an endeavor to delve deeper into various layers of theoretical and historical formations; to form a framework for conceptualizing architectural avant-garde through scanning the twentieth-century avant-gardes; to focus on the avant-garde formations of the 1960s by applying this conceptual framework, and the debate on their receptions in the present architectural context of Turkey. Being on the verge of architecture, the avant-gardes during the 1960s, namely Constant Nieuwenhuys, Yona Friedman, Japanese Metabolists, Archigram, Archizoom, and Superstudio, point out that architecture is both an intellectual activity and a physical production. Projections and resonances of these avant-gardes in the Turkish architectural context of the subsequent periods are trail blazed through the expressions of a group of receiving subjects from the Turkish scene of architecture. Hence, this study offers to lay a common ground for debating on the limits of architecture by forming not only the topography of architectural avant-garde in this era, but also a `supra-discourse? on architectural avant-garde. 255

Bu tezde, Avusturya doğumlu İngiliz düşünür Ludwig Wittgenstein'ın (1889?1951) önermeleri temelinde İki Dünya Savaşı arası dönem (1919?1939) mimarlığı kapsamında diyalektik bir formülasyon oluşturmak yoluyla mimarlığın ölümsüzleştirme ve yüceltme aracı olma durumunun analiz edilmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışma, Wittgenstein ve İki Dünya Savaşı arası (Angst Dönemi) dönemdeki çağdaşları arasında bu bağlamda kurulacak olan diyalektik bir ilişkinin [gerçek] mimarlığın nihai amacına yönelik kavramları anlamaya ilişkin çabalara ışık tutacağı savını ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, Ludwig Wittgenstein'ın önermelerinin mimarlığın ölümsüzleştirme ve yüceltme aracı olması bağlamında Modern Mimarlığın doruk noktasını oluşturan savaş arası dönemdeki ortamı anlamak için önemli bir model oluşturduğu öngörülmektedir. Tezin strüktürü Wittgenstein'ın ?Mimarlık bir şeyleri ölümsüzleştirir ve yüceltir? şeklindeki ifadesine dayanmaktadır. Bu ifadedeki üç bölümlü formülasyon tezin iskeletine yansıtılmaya çalışılmıştır. Tezin ikinci bölümünde, belirli bir çerçeve olusturmak amacıyla söz konusu döneme iliskin olarak önemli kavramlar açıklanmaktadır. Wittgenstein'ın mimari ve felsefi etkileri üzerinde sekillenen bu bölümde aynı zamanda Wittgenstein'ın [gerçek] mimarlığa iliskin ifadelerine de odaklanılmaktadır. Üçüncü bölümde, [gerçek] mimarlık üzerine değişik bakış açıları konu bağlamındaki tezlerin ve deyişlerin tarihsel bir süreç içinde incelenmesi aracılığıyla tartışılmaktadır. Bu bölümde ayrıca çeşitli bakış açılarının analizi yoluyla bir araç olarak mimarlık olgusu üzerinde de durulmaktadır. Dördüncü bölümde, Angst Dönemi [gerçek] mimarlığı üzerine ışık tutmak amacıyla Wittgenstein ve çağdaşları arasında kavramsal bir diyalektik ilişki kurulmaya çalışılmaktadır. Bu bölümde vurgu [gerçek] mimarlığı tarif etmeye yönelik olarak sarf edilen mimari argümanlar üzerinedir. Son bölümde ise, ölümsüzleştirme ve yüceltme olgusuna ilişkin çeşitli bakış açıları üzerinde durulmakta, ölümsüzleştirilen ve yüceltilen ?şey? irdelenmeye çalışılmaktadır. This study is an inquiry into architecture understood as an apparatus of immortalization and glorification by means of a dialectic formulation on the architecture of the synecdochic Interwar (angst) Period (1919-1939) based on the assumptions of Ludwig Wittgenstein (1889-1951). It is claimed that a dialectical relation between Wittgenstein and his contemporaries may contribute to the understanding of the conceptions regarding ideal of [true] architecture itself.The thesis suggests that these assumptions may maintain a critical pattern for the understanding of the architectural milieu of the Interwar Period, which was a summit for modern architecture. The structure is based on a remark of Wittgenstein stating, ?Architecture immortalizes and glorifies something? and its tripartite formulation is reflected upon the framework.In the second part, it is aimed to introduce the concepts in order to draw a framework of the milieu. This part also focuses on the remarks of Wittgenstein regarding [true] architecture.In the third part, the aspects of [true] architecture are discussed by means of a historical study. This part also focuses on the principle of architecture as an apparatus.In the fourth part, a dialectical relationship is maintained between Wittgenstein and his contemporaries to shed light on the [true] architecture of the Angst Period. The emphasis of this part is on the arguments regarding [true] architecture.Finally, the fifth part involves arguments on the aspects of immortalization and glorification focusing on its several aspects and ?something? immortalized and glorified by means of [true] architecture. 224

ÖZM. ZİYA TANALI'NIN YARATICILIĞA İLİŞKİN TUTUMU ÜZERİNDENMİMARLIKTA YARATMA EYLEMİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMATaşkın, ÖzlemY. Lisans, Mimarlık BölümüTez Yöneticisi: Doç. Dr. Ali CengizkanMay 2006, 139 sayfaBu tezde, sanatta ve mimarlıkta `yaratma eylemi'nin analizi üzerine çalışılmıştır.`yaratıcı aklın' yetenekleri, kişilik ve etik, mimarın öznel özelliklerinideğerlendirmek için üzerinde durulan odak alanlardır. Tanalı'nın yazılıeserlerinden bu çerçeve içinde üç ana görüş belirlenmiştir. Tanalı uzun yıllardırbir pratik adamıdır. Kendisi Türk mimarlığına sadece tasarladığı yapılarla değil,sanat ve mimarlık üzerine yazılı çalışmalarıyla da ile katkıda bulunmuştur. Buanlamda Tanalı'nın yazılı ürünlerinden ortaya çıkartılan üç ana görüş, onunmimari projeleri üzerinden de değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma,`yaratma eyleminin' teorik bir çerçevede irdelenmesi ile Tanalı üzerine yapılmışbir `biyografi' olarak düşünülebilir. Bu anlamda bir çalışma, bir mimarın ilişkikurduğu olguları, kendisinin mimari pratiğinde takip etme şansını verir.Anahtar Kelimeler: Mimarlık, Yaratıcı eylem, Zihnin yetenekleri, Kişilik, Etik, M.Ziya Tanalı. ABSTRACTA STUDY ON THE `CREATIVE ACT? IN ARCHITECTURETHROUGHTHE ATTITUDE OF ARCHITECT M. ZİYA TANALITaşkın, ÖzlemM. Arch, Department of ArchitectureSupervisor: Assoc. Prof. Dr. Ali CengizkanMay 2006, 139 pagesIn this thesis, analysis of the creative act in architecture and art is tried to bedwelled upon. The capacities of the `creative mind?; personality and ethics arethe fields that are focused on to elaborate the subjective qualities of thearchitect. Three aspects are designated in this framework through the literalworks of architect M. Ziya Tanalı. Tanalı is a man of profession for several theyears. He is not only contributed Turkish architecture with buildings, but alsowrote extensively on art and architecture. Then to evaluate these aspects in thepractice of architecture his architectural projects are scrutinized. Thesis can beinterpreted as a kind of autobiographical study that is supplemented with thetheoretical framework on the `creative act?. This kind of a study gives us anopportunity of tracing the phenomena of an architect deals with in his/herarchitectural practice.Keywords: Architecture, Creative act, Capacities of the mind, Personality,Ethics, M. Ziya Tanalı. 148

ÖZÖZM MAR DERG KAPAKLARINDA KULLANILAN FOTOGRAF K TEMS LÜZER NE B R ARAŞTIRMA: ARREDAMENTO-M MARLIK KAPAKLARISert, Gül BerrakYüksek Lisans, Mimarlık BölümüTez Yöneticisi: Doç. Dr. Ali CengizkanAralık 2006, 101 sayfaBu çalışma bir Türk mimari dergisinin, Arredamento Mimarlık, kapak tasarımlarıüzerinden okuyucusuyla kurduğu iletişimi açıklamayı amaçlamaktadır. Kullanılantemsilin mimarların düşüncelerini aktarma ve mimarlık disiplinindeki pozisyonlarınıifade etme aracı olduğu düşünüldüğünde, mimarlık medyasındaki temsilkullanımının mimarlık iletişimindeki önemi anlaşılabilir.Çalışmanın kavramsal şeması Roland Barthes'ın fotografik imaj incelemesi üzerinekurulmuştur. Bu inceleme ışığında, mimarlık medyasındaki belirgin rolü ile dergikapaklarının, fotografik imajın metin eşliğinde ilettiği mesajlar tarafındanoluşturulduğu öne sürülüyor. Derginin tanımlanmış kimliği açısındandeğerlendirildiğinde, derginin mimarlığa ve mimarlığın medyatik karakterineyaklaşımının tanımladığı eleştirel pozisyonu kapak kavramını yorumlaması ileanlaşılabilir.Arredamento-Mimarlık kapak kavramına söylemsel bir yaklaşımı olan nadirdergilerden olduğu için, kapak tasarımcısı Bülent Erkmen'in ve yayın yönetmeni1Uğur Tanyeli'in saptamaları ışığında derginin yayın geçmişi ve eleştirel pozisyonuayrıntılı olarak incelenmiştir.Arredamento Mimarlık kapakları üzerinden yapılan bu araştırmada, mimarlığınmedyada temsili; önemli bir temsil aracı olan dergi kapağının tasarımında kullanılanimaj ve metinlerin anlamsal özellikleri açısından incelenmiştir. Bir mimari dergininhaber verme aracı olmasının yanındaki söylemsel tutumunun hem yön verici hem deaçıklayıcı rolleri vurgulanmıştır.Anahtar Kelimeler: Temsil, mimari dergiler, mesaj, dergi kapağı, fotografik imaj.2 ABSTRACTABSTRACTA SURVEY ON PHOTOGRAPHIC REPRESENTATION IN ARCHITECTURALMAGAZINE COVERS: COVERS OF ARREDAMENTO-M MARLIKSert, Gül BerrakM.Arch., Department of ArchitectureSupervisor: Assoc. Prof. Dr. Ali CengizkanDecember 2006, 101 pagesThis study has an aim of exploring how a Turkish architectural magazine,Arredamento Mimarlık, communicates itself to the reader by its cover designs. Since,representation is a tool for architects to transmit ideas and express positions in thediscipline of architecture, usage of representation in architectural media has a criticalrole to promote the communication in architecture.The theoretical framework of the research based on the photographic imageinvestigation of Roland Barthes. In the light of this investigation, the study cites thatphotographic images with accompaniment of texts transmit messages whichconstruct the communicative role of magazine covers in architectural media. In therealm of predefined identity of a magazine, the interpretation of cover conceptconfronts with a critical position which identifies magazine?s approach to botharchitecture and its mediatic character.Since Arredamento-Mimarlık is a significant magazine which has a discursiveapproach on cover concept, the publication history and critical position of the1magazine is investigated elaborately in the light of Bülent Erkmen?s, the designer ofthe covers, and Uğur Tanyeli?s, the managing editor, citations.Through this survey on Arredamento Mimarlık covers, the representation ofarchitecture in media through a significant representative tool-magazine cover- isstudied in terms of signification character of image and text. In this sense, the criticalrole of magazine which orients the comprehension of architecture in society isemphasized as a discursive value in addition to magazine?s informative character.Keywords: Representation, architectural magazines, message, magazine cover,photographic image.2 115