Search

After 1991, the Caucasus republics, became a special focus of the foreign policy of Iran. Relations with the IRI were important for Armenia also. Armenia needed Iran for ensuring its energy security. Iran, rich in hydrocarbon resources, has also shown interest in the South Caucasus as one of the regional actors, seeing the region as a new market for energy exports. The article examines the factors influencing the establishment of energy cooperation between Armenia and Iran, the main directions and problems of cooperation in this field. Historical-chronological analysis was preferred during the research. Comparative analysis, content, and event analysis methods were used. The analysis of energy cooperation allows us to draw some conclusions. Energy cooperation between the two countries is mainly in the interests of Armenia. The main goal of Iran's energy diplomacy towards Armenia is achieving the transportation of natural gas to European countries through Armenia., Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin (SSCB) çöküşünden sonra, eski birlik üyesi cumhuriyetler yeniden uluslararası ilişkiler sisteminin aktörleri oldular. Bu dönemde yeni bağımsız ülkelerle, özellikle Kafkasya cumhuriyetleriyle ilişkiler, İran İslam Cumhuriyeti'nin dış politikasının özel bir odağı haline geldi. İran İslam Cumhuriyeti (IRI) ile ilişkilerin kurulması, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bağımsızlığını ilan eden Ermenistan Cumhuriyeti için de önemliydi. Ermenistan Cumhuriyeti yeni jeopolitik ve jeoekonomik gerçekler doğrultusunda siyasi, ekonomik ve enerji güvenliğini sağlamak için çeşitli adımlar attı. Bölgede petrol zengini bir ülke olan Azerbaycan Cumhuriyeti ile toprak anlaşmazlığı olan Ermenistan enerji güvenliğini sağlamak için İran İslam Cumhuriyeti'ne ihtiyaç duyuyordu. Fosil (petrol ve doğal gaz) kaynakları açısından zengin olan İran, bölgeyi enerji ihracatı için yeni bir pazar olarak görüyor, Güney Kafkasya'ya bölgesel aktörlerden biri olarak da ilgi gösteriyordu. Makale, 1991 sonrası dönemde Ermenistan ile İran arasında enerji işbirliğinin kurulmasını etkileyen faktörleri, bu alandaki işbirliğinin ana yönlerini ve sorunlarını incelemektedir. Araştırma sırasında tarihsel-kronolojik analiz tercih edilmiştir. Karşılaştırmalı analiz, içerik ve olay analizi yöntemleri kullanılmıştır. İki ülke arasındaki enerji işbirliğinin analizi, bazı sonuçlar çıkarmamıza izin veriyor. Bu sonuçlardan en önemlisi, iki ülke arasındaki enerji işbirliği konularının esas olarak Ermenistan'ın çıkarlarına hizmet etmesidir. İran İslam Cumhuriyeti'nin Ermenistan'a yönelik enerji diplomasisinin temel amacı, doğalgazın Avrupa ülkelerine Ermenistan ve ardından Gürcistan üzerinden taşınmasını sağlamaktır.

Trans-Kafkasya, tarih boyunca Osmanlı İmparatorluğu, Moğollar, Safeviler ve Bizans İmparatorluğu gibi pek çok önemli aktörün güç mücadelelerine sahne olmuştur. Bu aktörler arasında Rusların kurduğu siyasal birimler (Rus Çarlığı, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) de yer almaktadır. Bölge ile bağı 11. yüzyıla kadar giden Rusların Trans-Kafkasya hakimiyeti 4. Ivan'ın Kazan ve Astrahan'ı fethetmesiyle başlamıştır. Rus Çarlığı'nın Trans-Kafkasya'yı tamamen ele geçirmesi ise 19. Yüzyılın ikinci çeyreğinde iki güçlü bölgesel aktörü (Osmanlı İmparatorluğu ve Kaçar İran'ını) yenmesiyle gerçeklemiştir. Rusların Trans-Kafkasya'daki söz konusu hakimiyeti 1917-1922 dönemi dışında 1991'de SSCB'nin dağılmasına kadar kesintisiz sürmüştür. SSCB'nin dağılması ve Trans-Kafkasya Cumhuriyetleri'nin bağımsızlıklarını ilan etmesiyle Bölge `Yeni Büyük Oyun` adı verilen güç mücadelesinin alanlarından biri haline dönüşmüş, RF Trans-Kafkasya'daki tarihsel hakimiyetini sağlamak için güçlü bölgesel ve bölge dışı aktörlerle mücadele etmek zorunda kalmıştır.Bu bağlamda tez çalışmamızda Rusya Federasyonu'nun 1991-2018 dönemindeki Trans-Kafkasya politikası, `Beş Gün Savaşı`, `Dört Gün Savaşı`, Kırım'ın RF tarafından ilhakı ve dondurulmuş çatışmalar gibi olay ve olgular ışığında, hegemonya kavramı çerçevesinde analiz edilecektir. Throughout history, Trans-Caucasus has witnessed important power struggles among many important actors such as the Ottoman Empire, Mongols, Safavids and the Byzantine Empire. Political units established by Russians (The Russian Tsardom, The Union of Soviet Socialist Republics) were among them as well. The connection of the Russians with the Region traced back to the 11th century. Russian dominance, dated back to the 11th century, on Trans-Caucasus began after Ivan IV had conquered Kazan and Astrakhan. The Russian Tsardom's absolute hegemony on Trans-Caucasus occured via prevailing over two powerful regional power (The Ottoman Empire and Kadjar Iran) in the second quarter of 19th century. Aforementioned hegemony of Russians on Trans-Caucasus was sustained uninterruptedly except the years between 1917 and 1922 until dissolution of the USSR in 1991. With the disintegration of the USSR and the independence proclamation of the Trans-Caucasus Republics, the Region became one of the areas of the power struggle called the New Great Game, RF had to struggle with powerful regional and extra-regional actors in order to ensure its historical hegemony on Trans-Caucasus. In this context in our thesis, the Trans-Caucasus policy of the Russian Federation between 1991-2018 will be analyzed within the framework of the concept of hegemony in the light of events and facts such as `Five Day War`, `Four Day War`, the annexation of Crimea by RF and frozen conflicts. 410

Ian Manners tarafından ortaya atılan Normatif Güç kuramı kısaca normal olanı belirleme kabiliyeti olarak tanımlanmaktadır. Manners'a göre AB, ilişki kurduğu ülkelere, kendi değerler sisteminin de temelinde yer alan insan hakları, demokrasi, hukukun üstünlüğü gibi evrensel normları yerleştirmekte ve böylece onları Avrupalılaştırmaktadır. 2007 yılında meydana gelen beşinci genişleme dalgası sonrasında Güney Kafkasya bölgesinin AB ile komşu olmasına neden olmuştur. Bu çerçevede, Güney Kafkasya ülkeleri olan Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan'ı önce Komşuluk Politikaları içine dâhil edilmiş, ardından 2009 yılında ilan edilen Doğu Ortaklığı girişiminin parçası olmuşlardır. Böylece Güney Kafkasya bölgesinde yer alan ülkelerle AB arasında Ortaklık Antlaşmaları imzalanması için çalışmalara başlanmıştır. Nitekim 2014 yılında Gürcistan'la, 2017 yılında ise Ermenistan'la Doğu Ortaklığı Antlaşmaları imzalanmıştır.Doğu Ortaklığı Antlaşmaları, içerdikleri hükümler nedeniyle, Manners'ın Normatif güç kuramında tanımladığı normali belirleme yetisine sahip anlaşmalardır. AB bu antlaşmalar aracılığıyla ortak ülkelere, kurumsal ve biçimsel olarak yayılmayı, kendi norm ve değerlerini aktarmayı hedeflemektedir. Bu çalışma, Gürcistan ve Ermenistan özelinden yola çıkarak AB'nin Güney Kafkasya ülkelerine yönelik politikalarının normatif güç ile ilişkisi ile etkileri ve boyutunun ne olduğu sorusuna odaklanmıştır. Bu bağlamda uygulanan politikaların her iki ülkede eşit ağırlığa sahip olup olmadığı, Ortaklık Anlaşmaları ve ilerleme raporları aracılığıyla değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışma kapsamında literatür taraması yapılmış öncelikle normatif güç kuramı hakkında bir çerçeve çizilmiştir. Ardından AB'nin Gürcistan ve Ermenistan'la imzaladığı antlaşmalar incelenmiş, resmi politika belgeleri değerlendirilerek normatif gücü test edilmiştir.Çalışma sonucunda AB'nin Gürcistan ve Ermenistan'la imzaladığı antlaşmaların benzer hükümler içermesine rağmen, uygulamada benzer sonuçlar doğurmadığı görülmüştür. Normative power approach by Ian Manners can be defined as a capability to identify what is normal in short. According to Manners, Europe instill universal norms such as human rights, democracy and rule of law which lies under its ethos into the countries that entered to relations with it, and Europeanized them.After the fifth enlargement on 2007, EU became the neighbor of South Caucasus region. In this context, Azerbaijan, Armenia and Georgia, South Caucasus States were included in the Neighborhood Policy and became a part of Eastern Partnership declared after 2009. By this way, efforts to sign Partnership Agreements between the South Caucaus states and EU have begun. After all, Georgia signed that agreement in 2014, and Armenia signed it in 2017.Eastern Partnership Agreements has the capability of identifying what is normal as Manners described because of its provisions. EU aims with these agreements to transfer its norms and values through institutional and formal contagion to partner countries.This study focused on the question of the relationship between normative power and the effects and dimensions of EU policies towards South Caucasus countries, starting specifically from Georgia and Armenia. In this context, it has been tried to assess whether the implemented policies have equal weight in both countries through Partnership Agreements and progress reports.In the scope of the study, literature was searched and firstly a framework was drawn about normative power theory. Afterwards, the treaties signed by the EU with Georgia and Armenia were examined and the normative power was tested by evaluating official policy documents.As a result of the study, it is seen that although the agreements signed by the EU with Georgia and Armenia contain similar provisions; but they did not produce similar results in practice. 128

Rusya'nın Azerbaycan'ı işgali sonrası 1840'lardan itibaren Kafkasya'da İslam'ın kurumsallaştırılması yönünde bazı adımlar atılmaya başlanmıştır. Müslümanların dini idaresinin oluşturulmasına yönelik çok sayıda değişik tasarılar gündeme getirilmişse kesin sonuç elde edilememiştir. 5 Nisan 1872 tarihli Çar fermanı ile Güney Kafkasya'da Şii ve Sünni mezhepleri dini idarelerinin teşkili ve faaliyetini düzenleyen Esasnâme onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Şeyhülislamın başkanlığında Şii, Müftünün başkanlığında Sünni ruhani idareleri tesis edildi. Tez çalışması iki bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölümde genel olarak Azerbaycan tarihinde İslam dinin oluşum ve gelişim seyri, Müslümanlığın durumu, mezheplerin ortaya çıkışı, Azerbaycan topraklarının Rusya tarafından işgali, Kuzey Azerbaycan'da hanlıklar sisteminin dağılması ve Rus idare sisteminin kuruluşu ve Rusya'nın Güney Kafkasya ve Azerbaycan'daki din siyaseti ele alınmıştır. İkinci Bölümde Şeyhülislamlığın kuruluşu, dini idarenin faaliyet Esasnâmesi, idarenin teşkilatı, yetkileri, görevleri, kadı ve imamların yetki ve görevleri, ayrıca Meşrutiyet döneminde Çarlığın dini siyaseti bağlamında tebaanın talepleri, devlet ve tebaa arasındaki ilişkilerde idarenin konumu ve önemi incelenmiştir. Tezimizin sonuç bölümünde ulaşılan tespitler ve yapılan değerlendirmelere yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler : Azerbaycan, Rusya İmparatorluğu, Şiilik, Din Siyaseti, Dini İdare After the Russian invasion of Azerbaijan in the 1840s, some steps have been taken towards the institutionalization of Islam in the Caucasus. Although many different drafts have been brought up for the establishment of the religious administration of Muslims, no definite results have been achieved. With the Tsar edict dated April 5, 1872, the Regulation on the establishment and operation of the religious administrations of the Shiite and Sunni sects in the South Caucasus was approved and entered into force. Shiite and Sunni spiritual administrations were established under the presidency of Shaykh al-Islam and Mufti, respectively. The thesis consists of two parts. In the first part, the formation and development of Islamic religion in the history of Azerbaijan, the status of Islam, the emergence of sects, the occupation of Azerbaijani territories by Russia, the disintegration of the Khanate system in North Azerbaijan and the establishment of the Russian administrative system and the religious policy of Russia in the South Caucasus and Azerbaijan were discussed in general. In the second part, the establishment of Shaykh al-Islam, the Regulation of activity of the religious administration, the organization of the administration, its powers, duties, powers and duties of kadi and imams, also the demands of the citizens in the context of the religious policy of Tsarism during the Constitutional period, the position and importance of the administration in the relations between the state and the citizens have been examined. The findings and evaluations we obtained in our thesis study have taken place in the conclusion part.Key Words : Azerbaijan, Russian Empire, Shi'ism, Religious Politics, Religious Administration 115

Kafkasya, Asya ile Avrupa'nın önemli bir kesişme noktasını oluşturmakla beraber, ekonomik, siyasal ve kültürel açıdan da kaynaşma bölgesi durumundadır. Türkiye'de karışık bir bölge olan Kuzey Kafkasya konusunda yapılan çalışmaların azlığı sebebiyle, Kuzey Kafkasya'nın siyasi tarihine, bölgenin stratejik açıdan önemine, ezeli düşmanı Rusya ile olan ilişkilerine ve tarihte kısa süreli olarak varlığını sürdürmüş az bilinen Kuzey Kafkasya Dağlıları Birliği Cumhuriyeti hakkında bilgi vermek ve bu alanda daha sonra yapılacak araştırmalara kaynak niteliği taşıması maksadıyla çalışma kaleme alınmıştır. Çalışma hazırlanırken, temel kaynaklar olarak gösterilen İsmail Berkok'un `Tarihte Kafkasya`, Kadircan Kaflı'nın `Şimali Kafkasya`, Ahmet Hazer Hızal'ın `Kuzey Kafkasya Hürriyet ve İstiklal Davası`, John F. Baddeley'in `Rusların Kafkasya'yı İstilası ve Şeyh Şamil` kitapları ile Sefer E. Berzeg'in `Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922, Cilt I-II-III` kitapları kullanılmıştır. Kuzey Kafkasya hakkında yazılan birkaç tez olarak, Mevlüt Koçak'ın `Türkçe Yayınlarda (1917-1920) Kuzey Kafkasya'daki Siyasi Faaliyetler ve Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti` başlıklı yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mesut Erşan'ın `Birinci Dünya Harbinde Osmanlı Devleti'nin Kuzey Kafkasya Siyaseti (1914-1918)` başlıklı doktora tezi ile Mitat Çelikpala'nın `Search for a common North Caucasian identity: The mountaineers attempts for survial and unity in response to the Russian rule` başlıklı yayınlanmamış doktora tezi kullanılmıştır. Bunların yanında konu ile ilgili yazılan önemli bir Rusça eser, Azerbaycan Türkçesi ile İngilizce makaleler çevrilip kullanılmış, en eskisi 1951 olan, 1953, 1957 ve sonrası yıllara ait yurt içi ve yurt dışındaki Kafkas aydınları, Kafkas diasporası ve Kafkasya konusundaki uzmanlar tarafından kaleme alınan makalelerin de yer aldığı çok sayıda dergi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı'ndan (BOA) çalışmaya katkısı olan arşiv belgesi ve konu ile ilgili raporlar olmak üzere ulaşılan tüm kaynaklar objektif bir şekilde analiz edilerek çalışmada kullanılmıştır. Ayrıca bu çalışmada kullanılmak üzere İstanbul Birleşik Kafkasya Derneği ile Kafkas Araştırma Kültür ve Dayanışma Vakfı'nın (KAFDAV) yardımları ile önemli bazı kaynaklara da ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kafkasya; Kuzey Kafkasya; Dağlılar; Müridizm; Rusya; Kafkas Müslümanları; Dağlı Cumhuriyeti. In addition to being an important crossing point for Asia and Europe, the Caucasus is also a region of economic, political and cultural integration. Due to the lack of studies conducted in Turkey about the North Caucasus that is a complicated region, this research aims to provide information about political history of the North Caucasus, its strategically importance, its relationship with its eternal enemy Russia and The Mountainous Republic of the Northern Caucasus which lasted very short and is known little. It also aims to be a source for the researches to be carried out later in this field.While the study was prepared, the basic resources that are `Caucasus in History` by İsmail Berkok, `North Caucasus` by Kadircan Kaflı, `North Caucasus Freedom and Independence Case` by Ahmet Hazer Hızal, `Russian Invasion of the Caucasus and Sheikh Shamil` by John F. Baddeley and `Republic of North Caucasus 1917-1922, Volume I-II-III` by Sefer E. Berzeg were used. As to the theses written about the North Caucasus, `Political Activities in the North Caucasus in Turkish Publications (1917-1920) and the Republic of North Caucasus` unpublished master's thesis by Mevlüt Koçak, `North Caucasus Politics of the Ottoman Empire in the First World War (1914-1918)` doctoral thesis by Mesut Erşan and `Search for a common North Caucasian identity: The mountaineers attempts for survial and unity in response to the Russian rule` unpublished doctoral thesis by Mitat Çelikpala were reviewed. In addition to these, an important Russian work regarding this topic and articles written in English and Azerbaijan Turkish were translated and used in this study. All resources including a number of journals dating back to 1951, 1953, 1957 and so on, in which there are articles written by experts on Caucasian intellectuals at home and abroad, Caucasus diaspora and Caucasus, an archive document contributing to the work of the Prime Ministry Ottoman Archive Department and reports written on the topic were analyzed and used in the study. In addition, some important sources to be used in this research were obtained thanks to Istanbul United Caucasus Association and Caucasus Research Culture and Solidarity Foundation.Key Words: Caucasus; The North Caucasus; Mountaineers; Muridism; Russia; Caucasian Muslims; Mountainous Republic. 152

Bu çalışmada, Kuzey Kafkasya bölgesi ve bölgedeki etnik çeşitliliği en yüksek özerk cumhuriyet olan Dağıstan jeopolitik ve jeostratejik açıdan incelenmiştir. Bölgede bugün yaşanan sorunların kaynağına inilerek tarihsel bir değerlendirme yapılmıştır. Bölgeye atfedilen önem itibariyle, farklı dönemlerde Kuzey Kafkasya'nın sahne olduğu güç çekişmelerine yer verilerek bağımsızlık hareketleri incelenmiştir. Değişen küresel koşulların, Rusya Federasyonu (RF) ve Kuzey Kafkasya'yı doğrudan etkilediği günümüz dünyasında, Rusya Federasyonu'nun `güvenlik` algısından bahsedilmiştir. Ayrıca bölgede yaşananların Rusya Federasyonu üzerindeki etkisi ve Rusya Federasyonu'nun izlediği politikaların bölgeye etkisi değerlendirilmiştir. Rusya Federasyonu'nun fiziki olarak varlık göstermeye başladığı tarihten itibaren sonlanmayan ve günümüzde potansiyel bir çatışma alanı olmanın ötesinde güvenlik kaygılarının hat safhaya çıktığı hassas bir bölge haline gelen Kuzey Kafkasya'da sorunların çözümüne ilişkin öneriler geliştirilerek çalışma sonlandırılmıştır. This study attempts to examine the North Caucasus Region and the autonomous Republic of Dagestan, which is the ethnically most diverse republic, from the geopolitical and geostrategical perspectives. It also provides a historical evaluation of the current problems in the region tracing back to much earlier. The fight for liberation has also been elaborated in details by mentioning the power struggles faced in the North Caucasus at different periods of time, as such fight has a great valve on the Political structure of the territory. In the modern world, where constantly changing global situations, the study additionaly mentions about Russian Federation with regard to the matter of security in the region. This attempt assesses both how the current ongoing issves effect Russian Federation and how the Political strategies of Russia influences the region back, as well. The study concludes with suggestions to the problems of the North Caucasus. Since Russian Federation started to show it self as physically in the ragion, the North Caucasus was a field of conflict in the same time it was a sensitive area with securty concerns. 140

Hazarlar, VII- X. yüzyıllar arasında bugünkü Özi kıyılarından Etil'e kadar uzanan Karadeniz'in kuzeyindeki bozkırlarla Kafkaslarda hâkimiyet tesis eden bir Türk grubudur. Değişik kaynaklarda farklı isimlerle anılmalarına rağmen özellikle dönemin Arap Bizans ve Çin kaynaklarında Türk oldukları açıkça zikredilir. VII. yüzyılın başlarında bugünkü Gürcistan, Azerbaycan ve Doğu Anadolu Bölgesi'ne doğru yayılmaya başlayan bu topluluk 665'te büyük Bulgar Devletini de ortadan kaldırarak bilhassa Doğu Anadolu'da Doğu Roma Sasani rekabetinde etkin olmaya başlayacaktır. Türkler Güney Kafkasya ve Doğu Anadolu çevresine ilk defa Hazarlarla gelmediler. Onların bu bölgedeki varlıklarının milattan önceki üç bininci yıllara kadar uzandığına dair işaretler bulunmaktadır. Ancak bölgedeki siyasi faaliyetlerini kaynakların verdiği bilgiler doğrultusunda MÖ. VII. yüzyıldan itibaren başlatabilmekteyiz. Bu Türk akınları aynı zamanda bir yurt bulma ve yerleşme gayretinin sonucu olup bir başka deyişle yeni bir vatan arayışıdır. Bölgeye söz konusu Hazar yayılması da bu cümledendir. Nitekim Hazarlara bağlı pek çok Türk topluluğunun Kafkaslar ve özellikle Doğu Anadolu Bölgesi'ne yerleşip meskûn mahaller tesis ettikleri görülmektedir. Zamanla sistematik bir şekilde değiştirilmiş olmalarına rağmen pek çok demografik veriyle diğer bilgiler bize kadar ulaşmış bulunmaktadır. Bunlar Hazarların bahse konu bölgedeki faaliyetlerini ve etkisini tam olarak bilmeden bugün bölgede ortaya çıkan gelişmeleri anlamanın da mümkün olmadığını göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Hazarlar, Doğu Anadolu, Kafkaslar, Kafkasların Güneyi. The Khazars are a Turkish community that dominated steppes on the north of the Black Sea which extends from today's coast of Dnieper to Etile and the Caucasus. Although they are called by different names in different sources, it is clearly stated that they are Turks in the Arab Byzantine and Chinese sources. This community, who began to spread towards today's Georgia, Azerbaijan and Eastern Anatolia Region at the beginning of VII. Century, was becoming effective in the Eastern Roman-Sassanid competition, especially in Eastern Anatolia, by eliminating the Bulgarian State in 665.The Turks did not come to the South Caucasus and Eastern Anatolia with the Khazars for the first time. There are indications that Turks' existence in this region dates back to the 3000 years BC. However, their political activities can be trace backed VII. century BC in accordance with the information provided by the sources. These Turkish raids are also the result of an effort to find habitation and settling in this habitation, in otherwords a new homeland. Khazars' spreading over the region is a result of this homeland search. As a matter of fact, it is seen that many Turkic communities connected to the Khazars have settled in the Caucasus and especially in Eastern Anatolia and built residential areas. Although they have been systematically modified over time, many demographic data and other information have reached today. These shows that it is not possible to understand the developments in the respective region without knowing the activities and impact of the Khazars in the region.Key Words: Khazars, Eastern Anatolia, Caucasus, Transcaucasia. 121

Uluslararası politikada Kafkasya hala stratejik açıdan kendi önemini korumaktadır.Sovyetler Birliği`nin çöküşünden sonra Kafkasya`da bir güç boşluğu oluşmuştur. Batılıdevletlerin alternatif enerji hatları aramakta olduğu bir dönemde BTC ve BTE gibienerji hatlarının açılması ve bölgede Batı etkisinin yayılması ile Rusya`nın etkinliğiazalmıştır. Fakat Rusya `Yakın Çevre` politikası kapsamında Kafkasya`ya büyükönem vermekte ve etki alanını kaybetmemek için savaşmaya bile hazır olduğunu açıkçagöstermektedir. Gürcistan`la `5 günlük` savaş bunun tam bir örneği olarakgösterilebilir.Soğuk Savaş sonrası döneminde Rusya`nın `Yakın Çevre` politikası çerçevesindegeliştirilen Kafkasya politikası söylerken Rusya`nın Güney Kafkasya`da SovyetlerBirliğinin dağılması sonucu olarak bağımsızlığını ilan eden esas 3 devletle(Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan) ilişkileri ve Kuzey Kafkasya`ya yönelik içpolitikası kast edilmektedir. Sovyetler Birliği`nin süper güç olmasından kaynaklananözel durumun Rusya tarafından korunması, Avrasya`nın geçiş yolları üzerindeRusya`nın geleneksel hakimiyetinin sürdürülmesi ve küresel bir strateji uygulanmasıçabası gösterilmektedir. Rusya`nın Güney Kafkasya cumhuriyetlerine yönelik temelbaskı araçları olarak BDT, etnik çatışmalar, askeri üsler ve enerji boru hatlarıgösterilebilir. Bu bağlamda Rusya`nin Güney Kafkasya ülkeleriyle ilişkilerinin bu dörtboyutu ele alınabilir. Rusya`nın Kuzey Kafkasya politikası ise `Çeçenistanlaştırma`olarak nitelendirilebilir.Bu çalışma Rusya`nın Kafkasya politikasını, özellikle Azerbaycan`la ilişkilerinianlamak açısından önem taşımaktadır. ÖZETAnahtar Kelimeler: Rusya, Kafkasya, Azerbaycan, Gürcistan, In international politics, the Caucasus still maintains its strategic importance. After thecollapse of the Soviet Union, a power gap emerged in the Caucasus. In a period whenWestern states were looking for alternative energy lines, the energy efficiency of BTCand BTE, as well as the spread of Western influence in the region, decreased theeffectiveness of Russia. However, Russia attaches great importance to the Caucasus inthe context of the `Near Abroad` policy and clearly shows that it is ready to fight toavoid losing its domain. The `5-day war` with Georgia can be shown as a completeexample of this.Caucasus policy of Russia developed after the Cold War in the framework of Russia's`Near Abroad` policy consists of Russia`s relations with 3 independent states of theSouth Caucasus, Azerbaijan, Georgia and Armenia which gained their independenceafter the dissolution of the USSR and its domestic policy towards the North Caucasusautonomous states. Protection of the `superpower` status of the Soviet Union,continuation of the traditional hegemony over the Eurasian passages and pursuation ofa global strategy are followed by the Russian Federation. CIS, ethnic conflicts, militarybases and energy pipelines are the main means of pressure for Russia's South Caucasusrepublics. In this context, these four dimensions of Russia's relations with the SouthCaucasus countries can be addressed. And Russia's North Caucasus policy can bedescribed as `Chechenization.This study is important for understanding the Caucasus policy of Russia, especially itsrelations with Azerbaijan until Ilham Aliyev period. ABSTRACTKeywords: Russia, the Caucasus, Azerbaijan, Georgia, Armenia. 97

Bu çalışmada 1919-1921 yılları arasında Türkiye'nin Kafkasya Siyaseti, bütüncül bir bakış açısıyla incelenmiştir. Önce 1919 yılına gelinceye kadar yaşanılan olaylar özetlenmiştir. Ardından Milli Mücadele'nin başlamasıyla birlikte Türkiye'nin Kafkasya üzerinden Rusya, İngiltere ve İtilaf Devletleri, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Kuzey Kafkasya ile ilişkileri incelenmiştir. Türkiye'nin Anadolu toprakları üzerinde tekrar devletleşme sürecinde, güdülen Kafkasya siyasetinin belirleyici ve dönemin tüm dış politikası üzerinde yönlendirici olduğu ileri sürülmüştür. Türkiye, Kafkasya siyasetinde İngiliz-Rus rekabetini doğru şekilde kullanarak ve bölgenin yerel şartlarını yerinde değerlendirerek doğu sınırlarını güvenlik altına almış, uluslararası arenada tanınmış, ihtiyacı olan dış yardımı elde etmiştir. Çalışmada döneme ait arşiv kayıtları, meclis tutanakları ve önemli şahsiyetlerin hatıraları kullanılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Türk-Rus İlişkileri, Kafkas Seddi, Gümrü-Moskova-Kars Antlaşmaları In this work, both the definition of Caucasus and the Turkish policy on Caucasus between 1919-1921 has been researched as a holistic approach. A brief history of events happened in Caucasus before 1919 is also reviewed in the work. Main focus of this work is to define relations between Turkey and Russia, England and Entente Powers, Azerbaijan, Armenia, Georgia and North Caucasus right after the National Struggle of Turkey had emerged. It has been argued that the role of Caucasus policy of Turkish state which had been forging on the Anatolian soil, had been a decisive factor Turkish foreign policy. Turkey had secured her eastern borders, which was recognized in international arena and granted foreign aid by exploiting on Russian-English rivalry and the domestic conditions of the region. Archive papers belonging to the period, records of National Assembly and memories and diaries of important people has been used in order to complete this thesis.Key Words: Caucasus, Turkish-Russian Relations, Caucasus Barrier, Treaties of Alexandropol-Moscow-Kars 411

Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan’dan oluşan Güney Kafkasya ile Rusya sınırları içerisinde kalan Kuzey Kafkasya, enerji nakil hatları için önemli bir geçiş noktası oluştururken aynı zamanda sıklıkla yaşanan Doğu-Batı gerginliğinde tampon bölge görevi görmektedir. Bu nedenle bölge ile yakından ilgilenen Rusya ile Avrupa Birliği ve ABD Kafkas ülkelerinin bağımsızlıklarını, ülke ve bölge istikrarını önemsemektedir. Bunların yanı sıra Rusya-Ermenistan, ABD-Gürcistan, AB-Gürcistan gibi ikili ilişkilerini kuvvetlendirmek ve Kafkas ülkelerini istikrarlı ancak uluslararası politikada da kendi yanlarında görmek istemektedirler. Doğu-Batı ilişkileri çerçevesinde değerlendirildiğinde Rusya’nın tarihsel olarak etki alanı olarak gördüğü Doğu Avrupa ve Kafkaslara yönelik bu bakış açısı Avrupa Birliği’ni yeni arayışlara itmiştir. Özellikle Rusya’nın henüz kendini toparlayamadığı 90lı yıllarda AB ile Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması seviyesine vardırdığı ilişkileri bölgeye olan ilgisini ortaya koymaktadır. 2000’li yıllara gelindiğinde kendi topraklarında egemen demokrasi kavramı çerçevesinde batı demokrasisi kavramını reddeden bir yönetim oluşturmayı amaçlayan Rusya, Kafkas ülkelerinin de Batı demokrasisini benimseyerek ABD-AB yörüngesine girmesini istememektedir. Buna karşın AB de ilişkilerini daha da derinleştirmeyi tercih etmiş ve 2004 yılında Avrupa Komşuluk Politikası, 2007 yılında Karadeniz Sinerjisi ve 2009 yılında da Doğu Ortaklığı gibi politikalar üretmiş ve bölgeye hitap etmiştir. AB’nin genişleyebileceği doğal alan Doğu Avrupa, Birliği Kafkasya’ya yakınlaştırmıştır. Aynı zamanda Birliğin her geçen gün artan enerji ihtiyacının transferi ve alternatif güzergâhların geçiş rotası olarak Kafkasya ön plana çıkmıştır. Son dönemde Mart 2014’te Kırım’ın işgali ile başlayan Rusya-Ukrayna gerginliğinin Doğu Ukrayna’da çatışmalarla devam etmesi Rusya’nın 2008 Gürcistan müdahalesi ile birlikte düşünüldüğünde sorunun sadece Kafkasya ile değil aynı zamanda Karadeniz güvenliği ile de ilintili olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, bu çalışmada Rusya’nın yeniden bölgede kendisini hissettirdiği 2000 yılı sonrası dönemde AB’nin Kafkasya politikası değerlendirilecek ve Karadeniz güvenliği çerçevesinde ele alınacaktır.

Bu tezde, Soğuk savaşın bitişinden günümüze kadar olan dönemler de Kuzey Kafkasya bağlamında Rusya ve Türkiye arasındaki ilişki ve iş birliği olasılıkları irdelenmektedir. Bu bağlamda, öncelikle bölgenin ve bu coğrafyada bulunan yedi özerk cumhuriyetin genel özellikleri yansıtılmaktadır. Akabinde hem Rusya'nın hem de Türkiye'nin Kuzey Kafkasya'ya yönelik politikaları tarihsel arka plan da dâhil edilerek analiz edilmektedir. Kuzey Kafkasya, Rusya'nın ekonomik olarak geri kalmış, istikrarsız ve çatışmaların yaşandığı bölgelerinin başında gelmektedir. Diğer yandan, Hazar Denizi'ne yakınlığı sebebiyle jeopolitik ve jeostratejik açıdan Rusya için büyük önem taşımaktadır. Türkiye'nin de buradaki bölge halkları ile tarihsel, etnik ve dinsel bağları bulunmaktadır. `Bu bağlar değerlendirilerek ve Rusya'nın da egemenliğine zarar vermeyecek şekilde Rusya-Türkiye-Kuzey Kafkasya arasında nasıl bir iş birliği tesis edilip derinleştirilebilir?` sorusu bu tezin başlıca araştırma sorusudur. Bu çalışma iddia etmektedir ki, her ne kadar riskleri ve ön yargıları da barındırsa da, bölgedeki ekonomik sıkıntılar, aşiretler arasındaki çatışmalar ve Rusya'ya yönelik ayaklanmalar hususunda Türkiye, yakın bağları üzerinden bölgenin gelişmesine katkı sunabilme potansiyeline sahiptir. Burada nirengi noktası Rusya'nın iç işlerine aykırı bir şekilde davranmama hâli ve görüntüsüdür. Temkinli ve aktif bir politika ile bu üç aktör arasında mekik diplomasisi yoluyla farklı bir `kazan-kazan` ilişkisi ortaya konulabilir. Tez bu hususlara odaklanmaktadır. In this thesis, the relations between Russia and Turkey and possibilities of cooperation are scrutinized on the time range during from end of the Cold War to nowadays. In this context, first of all, the general characteristics of region and the seven autonomous republics which are governing on this territory, are reflected. Subsequently, both Russia's and Turkey's policies to North Caucasus and historical background are analyzed. North Caucasus which is once of territories, is most underdeveloped, unstable, conflict lived. On the other hand, in terms of geopolitics and geostrategic, it is most significant for Russia due to the closeness to Caspian Sea. Turkey has ties with region people on the context of historical, ethnic and religious. `How relations among Russia-Turkey-North Caucasus can be established and deepened evaluating those ties and regarding not to harm Russia's dominance?` is main research question of this thesis. This study asserts that on the titles of the economic issues, conflict among the clans and insurgency against Russia on the region, Turkey has potential to contribute developing of territory. The reference point is status and view of not to interfere against Russia's domestic affairs. Discrete `win-win` relation can be put forward among both three parties through shuttle diplomacy by dignified and active politics. 138

Bu tezde AB'nin Güney Kafkasya enerji politikası ve bu politikanın uygulanmasında Türkiye'nin etkisi üzerinde durulmuştur. Türkiye'nin, AB-Güney Kafkasya ilişkilerindeki önemi vurgulanmıştır. AB'nin Güney Kafkasya enerji politikasının temel dayanağının `Karşılıklı Bağımlılık` olduğu belirtilmiştir. Bölgesel güvenlik alanlarının etkileşim ve ilişkileri AB-Güney Kafkasya-Türkiye ekseninde incelenmiştir.Çalışmanın uluslararası ilişkiler alanındaki temel dayanağı araştırılırken başta klasik yaklaşımlar daha sonra da klasik yaklaşımların yeni (neo) versiyonları incelenmiş olup Karşılıklı Bağımlılık teorisi ekseninde üzerinde durulan konu açıklanmaya çalışılmıştır. Bu konu incelenirken; `Avrupa Birliği ve Güney Kafkasya ilişkilerinin esası ne üzerinedir?`, `Enerji konusu, AB politikalarına ne derecede etki yapar?`, `Türkiye'nin AB-Güney Kafkasya enerji eksenindeki ilişkilerde rolü nedir?` gibi soruların cevabı aranmıştır. Buradaki esas amaçlar, AB ve Güney Kafkasya arasındaki Karşılıklı Bağımlılığı oluşturan etmenin `enerji` olduğunun tespiti ve bu kapsamda ikili ilişkilerin etkin bir şekilde sürdürülebilirliğine yönelik politika önerileri sunmaktır. Sunulan önerilerin en önemlisinin ise merkezinde Türkiye'nin olduğunu vurgulamaktadır.Çalışmada öncelikle kuramsal yapı üzerinde durulmuştur. Bölgesel Güvenlik Kompleksi ve Karşılıklı Bağımlılık teorileri açıklanmıştır. AB'nin dış politikası ve komşuluk politikası daha sonra da Kafkasya'nın jeopolitik önemi ve uluslararası politikadaki konumu incelenmiştir. İkinci bölümde AB'nin Güney Kafkasya ülkelerine yönelik program ve politikalarına yer verilmiştir. Son bölümde ise; Kafkasya coğrafyasındaki Türkiye'nin etkinliğinden ve AB-Türkiye ilişkilerinin bölge politikalarına yansımaları değerlendirilmiştir. In this thesis, the EU and the South Caucasus energy policy focused on the influence of Turkey in the implementation of this policy. Turkey has emphasized the importance of EU-South Caucasus relations. It is stated that the EU's fundamental basis for the South Caucasus energy policy is `Mutual Dependence`. Interaction of regional security and relations have been investigated in the EU-South Caucasus-Turkey axis.While studying the basic stance of international relations in the study, new (neo) versions of classical approaches and then classical approaches were examined and tried to explain the subject which is emphasized on the subject of mutual dependence theory. While this subject is examined; `The European Union and on what basis the South Caucasus relations?`, `Power said, acts to what extent the EU policy?`, `What is the role in the relations of Turkey in the EU-South Caucasus energy axis?` As answers to the questions were sought. The main aims are to identify the `energy` that is the causative agent of the EU and the South Caucasus, and to present a policy proposal for the effective sustainability of bilateral relations. The most important of the proposals presented emphasizes that it is in the center of TurkeyIn the study, firstly the theoretical structure is emphasized. Regional Security Complex and Interdependence theories are explained. The foreign policy of the EU and its neighboring policy, and then the geopolitical importance of the Caucasus and its position in international politics have been examined. In the second part, the program and policies of the EU towards the South Caucasus countries are included. In the last section; Turkey's reflection on the effectiveness of the policy in the Caucasus and Turkey-EU relations were evaluated. 126

Bu çalışmada, Rusya'nın tarihsel süreçte temel dış politika parametreleri çerçevesinde şekillendirdiği, jeo-stratejik ve siyasi hedefler ortaya koyulacaktır. Rusya'nın temel politikaları ışığında, Kafkasya bölgesindeki çatışmaların tarafları ve boyutunun, uluslararası nitelikte yeni olguların ortaya çıkmasında önemli bir yeri vardır. Bu ortamda beliren siyasi ilişkiler ve Türk-Sovyet ilişkisi bağlamında, Ahıska Türklerinin tarihi ele alınacaktır. Sahip olduğu enerji ve yer altı kaynakları bakımından güç mücadelesine sahne olan Kafkasya'nın, odak noktası haline gelmesinde etkili olan faktörler bulunmaktadır. Bölgenin barındırdığı farklı etnik unsurların yanı sıra, kuzey ve güney olarak iki farklı alana ayrılması, toprak bütünlüğü ve egemenlik hakları konularında da önemli hususları ön plana çıkarmaktadır. Bunun bir nedeni, Kuzey Kafkasya'nın belirli bir bölümünün Rus sınırları dahilinde olmasıdır. Güney Kafkasya da ise Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan'ın ortak güvenlik problemlerinin varlığı ve bölgenin dinamik yapısından kaynaklanan temel siyasi sorunlar dikkat çekmektedir.Ahıska, kuzeyde ve doğuda Gürcistan; güneyde Ermenistan; güneybatıda Türkiye; batıda Gürcistan'ı kapsayan jeopolitik bölgede bulunmaktadır ve toplam yüzölçümü 6260 km2'dir.11. yüzyılda Selçuklu fetihleriyle ve 12. yüzyılda Kapçak Türklerinin de bu buralara yerleşmesiyle birlikte, Mesket Türklerinin bulunduğu bölgeler tamamen Türkleştirilmiştir. 13. yüzyılda Kapçakların bağımsızlıklarını ilan etmesinin ardından, bulundukları bölgeler Gürcistan tarafından tanınmıştır. 16. yüzyılın sonlarına doğru ise, Osmanlı devletine katılarak, merkezi Ahıska olan Çadır Eyaleti olarak düzenlenmiştir. Mesket Türkleri olarak bilinen Ahıska Türklerinin bu nitelendirilmesi, coğrafi unsulara dayanmaktadır. 1940 yılında, Sovyetler Birliği savaş sürecine girmiş ve buna göre eli silah tutan herkes cephelere gönderilmiştir. Bu sırada Ahıska Türklerinin büyük bir çoğunluğu da, Orta Asya'ya sürgün edilmiştir. Dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan ve kültürlerini koruyan Ahıska Türkleri, sosyal problemlerle karşılaşmaktadır. In this research, geo-strategic and political objectives formed in terms of basic foreign policy parameters of Russia in the historical process will be asserted. By the Russian basic policies, the sides and the importance of the conflicts in the territory of Caucasia has an important role on causing new events among the international nature. In this respect of political relations and Turk-Soviet relations, the history of Meskhetian Turks will be discussed.There are some effective factors for Caucasia to become a focus with regard to energy and undergrounds sources. Beyond the ethnical elementsin in the territory, diving into two parts as north and south brings out the important points in independency rights and territorial in tegrity. One of this reason is that a part of the North Caucasia's being in the Russian border. The existance of mutual security problems for Azerbaijan, Georgia and Armenia in the territory of South Caucasia and the political problem sarising from the territory's dynamic presence stand out.Meskethia is located in a geopolitical area which covers Georgia in the north and east; Armenia in the south; Turkey in southwest; Georgia in the west and has 6260 km2 square measure totally.With the Seljukian Conquests in the 11th century and the settlements of Kapcak Turks in the 12th century, the territories where Meskethian Turks located were turkified. After Kapcak Turk's decleration of indepence in the 13th century, their terrirory were accepted by Georgia. Through the late 16th century, they got organized as a shelter province which belongs to the origion of Meskethia with their annexing to Ottoman Empire. Know as `Mesket Turks`, Meskethian Turks were qualified with those geographical patterns.In 1940, the Soviet Union were in a war time and all the people who can fire gun were distributed to the fronts. In the meantime, most of the Meskethian Turks were exiled to Central Asia. Meskethian Turks who live in many different parts of e world and dream in their culture encounter various economical and social problems. 164

Bu çalışmada, 1827-1831 yılları arasında Müstakil Kafkasya Kolordusu Başkomutanlığı görevinde bulunan General İvan Fyodoroviç Paskeviç'in askeri faaliyetleri üzerinden Rusya'nın Kafkasya siyaseti ele alınmıştır. Kafkasya'daki sivil ve askeri idarenin en üst düzeydeki yöneticisi olan Paskeviç'in faaliyetleri, başkomutanlık yaptığı dönemin askeri ve siyasi olaylarıyla iç içe geçmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada, 1826-1828 Rusya-İran Savaşı ve hemen ardından meydana gelen 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında yaşanan olayların yanı sıra, Rusların 1830-1831 yıllarında Kafkas halklarını hâkimiyet altına almak için yaptıkları askeri ve siyasi faaliyetler değerlendirilmiştir. İlk bölümde Paskeviç'in biyografisinin anlatıldığı bu çalışmada kısaca 1827-1831 yılları arasında Rusya'nın Kafkasya siyasetinin arka planı sunulmaktadır.Anahtar Kelimeler: Paskeviç, Kafkasya, 1826-1828 Rusya-İran Savaşı, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı. In this research, the Caucasian politics of Russians were discussed through the military activities of General Ivan Fyodorovich Paskevich, who served as the military Commander-in-Chief of the Caucasia between 1827 and 1831. The activities of Paskevich, who was the highest authority of the civilian and military administration in the Caucasia, has been intertwined with the military and political events of his time as the commander-in-chief. Therefore, in this study, in addition to the Russian - Iranian War of 1826-1828 and shortly after the Ottoman-Russian War of 1828-1829, the military and political activities of Russians in Caucasia between 1830 and 1831, which were aimed at ruling the Caucasian people, were evaluated. The first section of the thesis is dealing with Paskevich biography, in short the study is presenting the background of the Russians politics of Caucasia between 1827 and 1831.Key Words: Paskevich, 1826-1828 Russian –Iranian War, 1828-1829 Ottoman – Russian War. 275

Karakurt, Metehan/Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Tezin amacı, Çarlık Rusya’nın sömürge ve Ruslaştırma politikaları, Ermenilerle yaşanan etnik çatışmalar ve diğer sorunların çözümü olarak savunulan milliyetçiliğin, Azerbaycan Türkleri arasında uygun bir zemin sağlamasının ve kitlesel bir destek kazanmasının arka planını açığa çıkarmaktır. Dolayısıyla bu tez ‘‘Bu başarının nedenleri nelerdir?’’ sorusuna cevap aramıştır. Ayrıca, bu tez, milliyetçilik kuramlarının sorularından olan; milletin seçkinlerin eliyle mi inşa edildiği, etnik bağların millet ve milliyetçilikle ne tür bir ilişkisi olduğu, milliyetçiliğin hangi toplumsal ve siyasal koşullarda ortaya çıktığı gibi temel soruların cevaplarını Azerbaycan’daki Türk milliyetçiliği bağlamında bulmaya çalışmıştır. Bu tez çalışması, milliyetçilik olgusunu Azerbaycan’da yaşanan deneyim çerçevesinde somutlaştırmıştır. Tezin sınırlarını belirlemek, kavramsal zeminini oluşturmak ve konunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak için, tezin ilk bölümünde, genelde birbirinin yerine kullanan etnisite, millet, ulus-devlet ve milliyetçilik gibi kavramlar ele alınmış, milliyetçilik türlerine değinilmiş, sonrasında ise, millet ve milliyetçiliğin ne zaman ve nasıl ortaya çıktığını inceleyen kuramlara yer verilmiştir. İkinci bölümde, Azerbaycan adı, dili, coğrafyası ve tarihi hakkında kısa bilgiler verildikten sonra, Azerbaycan’daki Türk milliyetçiliğini belirleyen temel dinamikler iç ve dış olarak belirlenip, incelenmiştir. Bu bağlamda, Azerbaycan Türklerinde kültürel bir hareket olarak ortaya çıkan milliyetçiliğin inşa süreci, gelişimi ve kitlesel olarak yayılmasında etkili olan faktörlerin özgül yanlarına değinilmiştir. Üçüncü bölümde ise, Azerbaycan’daki Türk milliyetçiliğinin kültürel bir hareketten siyasal bir harekete dönüşüm sürecinde etkili olmuş kişi ve kuruluşlar ele alınmıştır. Bu kişi ve kuruluşların toplumsal ve siyasal olaylar neticesinde geçirdikleri dönüşüm ve dönemin diğer siyasi hareketleriyle kurdukları ilişkiler incelenmiştir., The aim of the thesis is to uncover the background of the colonial and Russification policies of the Tsarist Russia, the ethnic conflicts with the Armenians and the nationalism, which is defended as the solution of the other problems, to provide a suitable ground and to gain a mass support among the Turks of Azerbaijan. Thus, this thesis sought to answer the question “What are the reasons for this success?”. In addition, this thesis tried to find the answers to the basic questions of nationalism theories; such as what kind of a relationship between the nation and nationalism with which the nation was built by the elite, what kind of relationship with the nation and nationalism, the emergence of nationalism in the context of Turkish nationalism in Azerbaijan. This thesis embodies the phenomenon of nationalism in the framework of experience occurred in Azerbaijan. To determine the boundaries of the thesis, to create a conceptual basis and to provide a better understanding of the subject, in the first part of the thesis, generally interchangeable concepts such as ethnicity, nation, nation-state and nationalism are discussed, types of nationalism are mentioned, and then theories that examine when and how national and nationalism emerged then, theories on how and when national and nationalism emerged were included. In the second chapter, after giving brief information about Azerbaijan name, language, geography and history, the main dynamics which determine Turkish nationalism in Azerbaijan are determined and examined internally and externally. In this context, the specific aspects of the factors affecting the construction process, development and mass spread of nationalism which emerged as a cultural movement in Azerbaijan Turks were mentioned. In the third chapter, the individuals and organizations that have influenced the transformation of Turkish nationalism from a cultural movement to a political movement in Azerbaijan were discussed. The relations between these people and organizations as a result of the social and political events and the other political movements of the period were examined., İÇİNDEKİLER ÖZET -- i ABSTRACT -- iii İÇİNDEKİLER -- v KISALTMALAR -- ix GİRİŞ -- 1 BİRİNCİ BÖLÜM MİLLİYETÇİLİK: KAVRAMLAR, KURAMLAR VE TİPOLOJİLER 1. ETNİSİTE, MİLLET, ULUS DEVLET VE MİLLİYETÇİLİK -- 4 1.1. Etnisite -- 4 1.2. Millet -- 7 1.3. Ulus Devlet -- 10 1.4. Milliyetçilik -- 12 2. MİLLİYETÇİLİK TÜRLERİ -- 16 2.1. Kültürel Milliyetçilik -- 18 2.2. Siyasal Milliyetçilik -- 19 3. MİLLİYETÇİLİK KURAMLARI -- 21 3.1. İlkçi Yaklaşım -- 22 3.2. Modernist Yaklaşım -- 23 3.2.1. Ekonomik Dönüşüm -- 24 3.2.2. Siyasi Dönüşüm -- 25 3.3.3. Toplumsal-Kültürel Dönüşüm. 27 3.3. Etno-Sembolcü Yaklaşım -- 32 3.4. Azerbaycan’daki Türk Milliyetçiliğinin Miroslav Hroch’un Yaklaşımı Bağlamında Analizi -- 35 İKİNCİ BÖLÜM AZERBAYCAN’DAKİ TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİ BELİRLEYEN TEMEL DİNAMİKLER 1. GENEL OLARAK AZERBAYCAN -- 38 1.1. Azerbaycan Adı, Coğrafyası ve Dili -- 38 1.2. Tarihsel Süreçte Azerbaycan -- 40 1.3. Çarlık Rusya Azerbaycan’ında Toplumsal ve Siyasal Yapı -- 42 2. AZERBAYCAN’DAKİ TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİ BELİRLEYEN İÇ ETKENLER -- 44 2.1. Cedit Hareketi -- 45 2.2. Entelijansiya. 48 2.3. Milli Burjuvazi -- 51 2.4. Basın -- 53 2.5. Modern Edebiyat -- 58 3. AZERBAYCAN’DAKİ TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİ BELİRLEYEN DIŞ ETKENLER. 61 3.1. Çarlık Rusya’nın Sömürge ve Asimilasyon Politikaları -- 61 3.2. 1905 Rus Devrimi -- 64 3.3. Osmanlı ve İran’ın Etkisi -- 67 3.4. Liberalizm -- 70 3.5. Sosyalizm -- 72 3.6. Ermeni Milliyetçiliği. 74 3.7. Sekülarizm ve Laiklik -- 77 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AZERBAYCAN’DAKİ TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİN SİYASALLAŞMASI 1. AZERBAYCAN’DAKİ TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİN SİYASİ BİR NİTELİK KAZANMASINDA ETKİLİ OLAN KİŞİ VE KURULUŞLAR -- 80 1.1. Azerbaycan’da Türk Milliyetçiliğinin Önde Gelen İsimleri -- 81 1.1.1. Ali Bey Hüseyinzade -- 82 1.1.2. Ahmet Ağaoğlu -- 84 1.1.3. Neriman Nerimanov -- 88 1.1.4. Mehmet Emin Resulzade -- 89 1.2. Azerbaycan’da Milliyetçi Oluşumlar -- 94 1.2.1. Himmet Partisi -- 94 1.2.2. Difai -- 97 1.2.3. Müsavat Partisi -- 101 SONUÇ -- 107 KAYNAKÇA -- 114 ÖZGEÇMİŞ -- 120

Selçuklu sarayında Meliku'ş-şu'arâ unvanıyla uzun yıllar bulunan Emîr Mu'izzî (öl. 518-521/1124-1127), edebî açıdan önemli bir şahsiyet olduğu gibi Selçuklu tarihi ve kültürü açısından da dikkate değerdir. Sultan Alp Arslan'ın şairi olan babası Burhânî sayesinde çocukluğundan itibaren saray çevresinde yaşayan Mu'izzî'nin 19.000 beyit civarındaki dîvânı, bilhassa Selçuklu sultanları ve devlet adamları için yazılmış şiirlerden oluşmaktadır. Onun şiirlerinde Selçuklu geleneğinin, Türk kimliğinin ve onların dinî tercihlerinin izlerini görmek mümkündür.Sultan Melikşâh ve Sultan Sencer'in hüküm sürdüğü yıllarda Selçuklu döneminin birçok hâdisesi ve tarihî şahsiyetleri, büyük kısmı itibariyle bir Selçuklu tarihi olan Emîr Mu'izzî Dîvânı'nda ayrıntısıyla yer almaktadır. Şiirlerindeki Selçuklu geleneği, Türk kimliği ve dinî tercihleri, bu bakımlardan çok büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada şairin hayatı, edebî kişiliği yanında Selçuklu tarihi, düşünce ve inanç dünyasının onun şiirlerinde nasıl yer aldığı, diğer bir ifadeyle ne şekilde yansıdığı ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: Emîr Mu'izzî, İran Şiiri, Selçuklular, Büyük Selçuklu Sultanları, Selçuklu Tarihi Amīr Mo'ezzī (518-521/1124-1127), who was on duty as Maliku's-shu'arā in Seljuk Palace, has great importance both on literature and history and culture of Seljuks. Thanks to his father, Burhānī, who was Sultan Alp Arslan's poet, Mo'ezzī living around the palace has had dīwān with 19.000 verses especially consisting of poems written for Seljuk sultans and statesman since his childhood. It is possible to find the traces of Seljuk tradition, Turkish identity and their religious preference. Amīr Mo'ezzī's Dīwân, most of which is related to history of Seljuk, compromises a lot of issues and historical people in detail in Seljuk period when Sultan Malikshâh and Sultan Sencer ruled over. Thus, Seljuk tradition, Turkish identity and their religious preference in his poems are important. In this study, how history of Seljuk, their world of thought and belief are involved in his poems, in other words how they are reflected in his poems, as well as the poet's life and his literary identity are discussed.Keywords: Amīr Mo'ezzī, Persian Poetry, Seljuks, Sultans of Great Seljuk Empire, Great Seljuk Empire, History of Seljuk. 573

"Büyük Rusya" hareketi İvan Grozni ile başlayıp, II. Petro dönemi ile Rus tarihi, felsefi ve siyasi zihniyetine kazınmış, günümüze kadar Rusya önderleri tarafından takip ve teşvik edilmiştir. Slavofilizm ve Panslavizm gibi Çarlık imparatorluğuna ait dünya hâkimiyeti fikriyatı, Sovyetler Birliği döneminde -aslında aynı özleme hitap eden- Rus komünizmi ile yer değiştirerek kesintiye uğramış olsa da Rusya Federasyonu'nun kurulmasından kısa bir süre sonra bu fikriyat, daha da muhkem argümanlarla, Avrasyacılık adıyla yeniden zuhur etmiştir. Çarların fetihleri ve Batı'dan alarak evirdikleri ve benimsedikleri felsefi, siyasi fikirler, Sovyetler döneminde rejimin uyguladığı idari, coğrafi ve kültürel yapılanmalar, günümüzde ise RF'nin uyguladığı pragmatik dış politika, esasen "Büyük Rusya" tutkusuna hizmet etmiş ve etmektedir. Bu tutku uğruna istila edilen toprak mensuplarının yaşamakta oldukları travmalar ve serüvenler ise günümüzde, dondurulmuş büyük sorunlar mahiyetindedir. Bu sorunlar bölgelerde, her otorite boşluğunda çatışmaya dönüşebilmektedir. Öte yandan günümüzde, tekel küresel güç olarak konumunu kaybetmek istemeyen ABD ile Rusya'nın nüfuz rekabeti ise Rusya'nın hükümranlığını henüz elde ettiği "yakın çevresinin" ve jeopolitik, jeostratejik konumu sebebiyle Kafkasya'nın, önemini artırmıştır. Zengin enerji kaynakları ve transit geçitleri olan Kafkasya'nın bu önemli avantajlarından ötürü, bölgenin kontrolü için küresel güçler arasında çekişme alanı olma durumu sürmektedir. Günümüzde fiilen bağımsız hale gelmiş ya da özerklik statüsü elde etmiş Kafkas ülkeleri, tekrar soykırımlara maruz kalmamaları ve ya toprak bütünlüğünü korumaları için Rusya ile "ileri düzeyde", daha dengeli ilişkiler geliştirmek zorundadırlar. Biz bu tez çalışmasında, Rusya'nın emperyalist amaçları doğrultusunda, ülke içindeki siyasetini, yayılmacı dış politikasını ve günümüze kadar Kafkasya'da gerçekleştirmiş olduğu istila hareketlerini tarihi süreç içerisinde inceledik. Bu çerçevede Rus tarihi-felsefi düşünce yapımı olan Avrasyacı teorinin, Rus emperyalist ilerleyişine olan katkısını da ele aldık., The ''Great Russia'' movement stretches back to the period of Ivan Grozny, which was then pursued and engraved into Russian historical, philosophical and political mentality by Peter II. This idea is being followed and encouraged by Russian leaders even today. The World domination theories like Slavophilism and Pan-slavism were created within the period of Tsarist Russia, which were then replaced and interrupted by the idea of Russian communism(which was actually loyal to the same idea) during the Soviet Union. After the formation of Russian Federation, this idea was reborn by a more effective argument under the name Eurasianism. The conquests of russian Tsars; adopted and reconciled western philosophical and political ideas; managerial, geographical and cultural formations implemented during the Soviet Union and the pragmatic foreign policy of Russian Federation have all mainly served and are still serving to the "Great Russia" dreams. The trauma and distress the native people have been facing after the invasions for the sake of ''Great Russia'' passion are among the big problems which still remain frozen. These problems can be still transformed into conflicts in every case of authority gaps in these regions. On the other hand, the competition for the global influence between Russian Federation and the USA who do not want to loose the monopoly on global power status, increases importance of Caucasus (where Russia still has its sovereignty) and the countries neighboring Russian borders. Energy riches of Caucasus and the region's potential role as a transit venue increases the region's geopolitical significance, which is still one of the focal points of the global Powers. Countries in the region which became independent or autonomous nowadays, have to develop far more balanced relations with Russia in order to protect their territorial integrity and avoid being again subjected to genocide. In this Thesis we have examined Russia's invasions of Caucasus, Russia's imperialist ambitions, and it's expansionist domestic and foreign policy carried out with this purpose throughout history. In this contexts, we have also examined how the Eurasianism Theory – a Russian historical and philosophical thought contributed to the progression of Russia's imperialist goals throughout history.

Soğuk savaşın sona ermesini sağlayan Sovyetler Birliği'nin dağılması, bölgeye yenibir kimlik kazandırmış ve tüm dünya ülkeleri gibi Türkiye'nin de dış politikastratejilerinde keskin değişmeler söz konusu olmuştur. Aynı zamanda Kafkasya'dajeostratejik öneme sahip olan Türkiye özellikle Hazar havzasındaki enerjikaynaklarının Batı'ya güvenli bir şekilde aktarılması ve Rusya'nın `Arka Bahçe`siolarak hitap edilen Kafkasya'daki enerji kaynaklarının güvenliğinin nasıl tesisedileceği konusu o dönemde ortaya çıkan kritik tartışmalardan birisi olmuştur. Buaraştırmanın amacı, Türkiye'nin Güney Kafkasya ve Rusya ile enerji politikasıüzerine ilişkilerini incelemek ve bu bağlamda Türk Dış Politikasındaki önemlideğişiklikleri belirlemektir.Bu makale, enerji güvenliği ve Türk dış politikasını sistematik olarak analiz etmekiçin, uluslararası ilişkiler ve uluslararası ekonomi politiği izlemeye dayalıdır.Dolayısıyla, enerji güvenliği ve Türk dış politikasının analizinde uluslararası ilişkilerile uluslararası ekonomi politiği öğrencileri ve araştırmacıları için bir araştırmaajandası önermektedir. The cold war ended with the collapse of the Soviet Union - all countries whoseleadership and a new identity as Turkish and foreign policy strategy review led to theregion, ensuring. At the same time, the Caucasus geo-strategic importance in havingcaused the formation of the Turkish national security policy. Especially energyresources in the Caspian basin to the West in the `Back Garden`, an event which willensure the safe delivery of Russian energy sources to the question of how the debatehas become one of the most critical in that period in the Caucasus, and one of the si.The purpose of this study is to present a general view of Turkish Foreign Policy andrelations with the South Caucasus energy policy, Turkey and Russia to explore angle. 162

Bu çalışma, Rusya Federasyonu'nun Putin dönemindeki Güney Kafkasya politikasını incelemektedir. Bu bağlamda ilk olarak Güney Kafkasya bölgesinin sosyo politik özellikleri ve ortaya çıkan rekabet alanları ele alınacaktır. Ardından Putin'in Rusya'da artan etkisine ve bunun Rus dış politikasında nasıl bir dönüşüm yarattığı incelenecektir. Bu kapsamda Atlantikçilikten Avrasyacılığa geçiş ve dönemlere göre farklılaşan doktrinler değerlendirilecektir. Son olarak Rusya'nın Güney Kafkasya politikalarının şekillenmesine neden olan krizler incelenecektir. Osetya ve Karabağ gibi bölgelerin dışında, AKKA ve enerji hatları gibi üst unsurların etkileri de incelenecektir. Tüm bu incelemelerin ışığında Putin dönemi Rus dış politikasında Güney Kafkasya'nın yeri ortaya konacaktır. Böylece Putin döneminin yarattığı dönüşüm ile Güney Kafkasya'daki politikaların arasında ne gibi bir paralellik olduğu sorgulanmış olacaktır. In this study, the Russian foreign policy towards Southern Caucasus during Putin Era will be examined. Firstly, the social/political bakground and the rivalry fields of Southern Caucasus will be investigated. Secondly, Vladimir Putin's increasing effect into the Russian politics and foreing policy since 2000's will be the focus point. The transformation of Russian foreign policy with Putin effect will be displayed in this context. In this respect, transition from Atlanticism to Euroasianism and the doctrines of different eras will be evaluated. Finally, the Crices which have shaped the Russian foreign policy towards Southern Caucasus. In this context, the regions like Osetia and Nagorno-Karabagh and supra-structures like CFA and energy policies will be analyzed. In the light of aforementioned examinations, the importance of Southern Caucasus in the Russian foreign policy will be detected. In this respect, it will be analyzed what is the linkage between the Putin based transformation and Russian foreign policy towards Southern Caucasus. 126

Kafkasya; Asya'dan Avrupa'ya, Avrupa'dan Asya'ya doğru açılan bir köprü olmasının yanında stratejik önemi çok yüksek bir bölgedir. Bu önemi sebebiyle bölge geçmişten günümüze kadar süregelen güvenlik sorunları ile karşı karşıya kalmış ve birçok kavim tarafından dönemsel olarak istilaya uğramıştır. Böylelikle Kafkasya hem 112 etnik çeşitliliğin hayat bulduğu bir alan, hem de kendine özgü kültürel çeşitliliğin oluştuğu bir bölge haline gelmiştir. Ayrıca, Kafkasya sahip olduğu yeraltı ve yerüstü zenginlikleri özellikle petrol ve doğalgaz gibi enerji kaynakları sebebiyle trendi daha da yüksek bir konumdadır.Kafkasya XII. yüzyıldan beri Rusya İmparatorluğu'nun egemenliği altında kalmıştır. I. Dünya Savaşı neticesinde Rus İmparatorluğu yerini SSCB'ye bırakmış ve 1991'de SSCB'nin dağılması üzerine sisteme giren Rusya Federasyonu (RF) Kafkasya'yı arka bahçesi olarak görmüştür. RF kurulduğu ilk yıllarda Kafkasya'da yaşanan savaşlara/sorunlara rağmen Kafkas bölgesi halen Rus kontrolündedir. Bu bağlamda, Kafkasya'da yaşanan sorunlar sadece dış ya da uluslararası bir sorun değil aynı zamanda RF'nin bir iç sorunu haline gelmiştir.RF'nin hayata geçirdiği Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), Avrasyacılık akımı ve buna bağlı olarak da Avrasya Ekonomi Topluluğu ile Kafkasya, Ruslar tarafından kontrol edilmeye çalışılmaktadır. Bundan dolayı RF Kafkasya'ya hakim olmak için realist, liberal (neo-realist ve neo-liberal) ve pragmatik teoriler başta olmak üzere birçok uluslararası güvenlik politikası uygulamaktadır.Bu çalışmada, Avrasyacı politikaları olan Rusya'nın Kafkasya ve Kafkasya'da yer alan devlet ya da özerk yapıların Atlantikçi ya da Batılı olmasını engelleyerek, bölgede hâkim devlet konumuna gelmesi ve bunu da kendi ulusal güvenlik perspektifi ile nasıl gerçekleştirdiği incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Rusya Federasyonu, Uluslararası Güvenlik Teorileri, Avrasyacılık, SSCB. Caucasia is not only an opened bridge from Europe to Asia or from Asia to Europe, but also a region which has very high strategic importance. On account of its importance of this, the region was faced with security problems from the past up to the present time and has undergone periodic invasions by many peoples. Thus, Caucasus both has become the area of one hundred twelve ethnic diversities and also a region where it has its unique cultural diversity. In addition to this, because of the fact that Caucasus which has underground and overland treasure such as energy sources especially oil and natural gas, it has the trend of even higher position.Caucasus has remained under the rule of the Russian Empire since the 17th century. As a result of World War I, Russian Empire left its place to the USSR and Russian Federation (RF) which entered into the system on the collapse of the USSR in 1991 has considered Caucasus as its backyard. Despite the war / the problems in the Caucasus, the region has still under Russian control since the early years of RF's inception. In this context, the problems in the Caucasus have become not only a foreign or an international problem but also RF's internal problem.The Caucasus have been attempted to be controlled by the Russians by means of Commonwealth of Independent States (CIS), the Shanghai Cooperation Organization (SCO), Eurasianism current and accordingly the Eurasian Economic Community that RF has put into practice. Therefore, RF has implemented many international security policies; foremost realist, liberal (neo-realist and neo-liberal) and pragmatic theories in order to dominate the Caucasus.In this study, it has been examined that Russia which has policies of Eurasianism has prevented Caucasus and the states or autonomous structures in Caucasus from being Atlanticist or Westerners; has arrived in the dominant state position in this area and how has realized this by means of its national security perspective.Keywords: Caucasus, Russian Federation, Theories of International Security, Eurasianism, USSR. 178

Ahıska Türkleri, asıl vatanları bugünkü Gürcistan Cumhuriyeti toprakları içinde kalan ve Türkiye ile sınır komşusu olan, Ahıska, Ahılkelek, Aspinza, Adıgön ve Bagdanovka ilçelerinden 1944 yılındaki sürgünden sonra topraklarındanayrılmışlardır. Günümüzde eski Sovyetler Birliğini oluşturan topraklardan Kazakistan, Azerbaycan, Özbekistan, Kırgızistan, Rusya Federasyonu, Sibirya'da dağınık olarak yaşamaktadırlar. Tezimin amacı tarihin her döneminde zulme uğramış ve daha sonra da vatanlarından uzak yaşamaya mahkûm edilmiş Ahıska Türklerinin anlatılarını tespit etmek ve bu anlatılara dayanarak sosyal bir grup olarak kimliklerini belirlemek ve zoraki göç serüvenini ortaya koymaktır. Ahıska Türklüğü, bütün tarihi yaralarına rağmen, Türk kültürünü hâlâ canlı olarak yaşatmaktadır. Rus işgali sırasında (28 Ağustos 1828 sabahı) Ahıska şehrinde tüm kütüphaneler ateşe verilmiştir. Daha sonra Sovyetler Birliği döneminde rejimin baskısı sonucu onlarla ilgili hemen-hemen hiçbir yazılı kaynak ortaya konulmamıştır. Ancak kuşaktan kuşağa sözlü gelenekte yaşatılmakta olan çok kuvvetli ve zengin kültürü mevcuttur. Tarihi kaynaklardan faydalanarak ve asıl bu dramı yaşamış olan somut kişilerin hâlâ sadece sözlü gelenekte yaşatılan bilgilerin kaydedilmesini tezimizde ön planda tuttuk. Anahtar kelimeler:Ahıska, Sürgün, Sovyetler Birliği, Yasa, Avrupa, Sınır, Mülteci The origin motherland of Ahıska Turks is on the place of Georgia and neighbour of the border Turkey, they are: Ahıska, Ahılkelek, Aspınza, Adıgon and Bogdanovka. In 1944 year because of deportation Ahıska Turks left their places. Nowdays Ahıska Turks live separately in countries of EX Soviet Union such as: Kazakhstan, Azerbaijan, Kirgistan, Russia and Siberia. The aim of thesis is to determine narration of Ahıska Turks, who in each period met with tyranny and then made sentenced to live far from motherland and to base on narration as a cosial group to determine the identities and to put the fact of forced emigration adventure. Ahıska Turks, in spite of all historical wounds, live Türk culture actively. During Russian occupation (28 August, morning of 1828) all libraries in Ahıska city burnt. Then in the period of Soviet Union on the result of strick kontrol of regime almost there were no written spring about them. However from generation togeneration very powerful and rich culture lives in oral tradition. Benefit from historical resources it was taken in a first stage the people who lived this tragedy and who took tradition information which stil alive only orally. It is tried to give interpretation and views of everything that took place during the emmigration by listening people who lived this tragedy or listen from their children. Keywords:Ahıska, Deportation, SovietUnion, Law, Europe, Boundary, Refugee 102

Türk Tarihi açısından önemli bir yere sahip olan Kafkas coğrafyasında Türkler yüzyıllar boyunca hüküm sürmüşler ve burada çeşitli devletler ve hanlıklar kurmuşlardır. 1774 yılında Osmanlı Devleti'nin Rusya ile imzaladığı Küçük Kaynarca Antlaşması ile birlikte Kırım bağımsız olmuştu. Kırım'ın müstakil bir devlet olmasından sonra Ruslar, Küçük Kaynarca Antlaşması'na aykırı olarak burayı işgal etmişlerdir. Osmanlı Devleti, Rusya'nın bu işgal hareketinden sonra Kafkasya bölgesine çok daha fazla önem vermeye başlamıştır. Osmanlı Devleti, Kırım'ı Ruslardan kurtarmak amacıyla XVIII. yüzyılın ortalarından itibaren bölgede ortaya çıkan Kafkas Hanlıkları ile temasa başlamıştır. Osmanlı tarihi açısından büyük bir öneme sahip olan 1787-1792 Osmanlı-Rus Harbi sırasında Kafkas cephesinde Osmanlı Devleti ile ittifakta bulunan hanlıkların bu dönemdeki faaliyetleri ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Osmanlı-Rus, Âme Han, İbrahim Halil Han,Erekli Han. Having an important place in Turkish history in the region, Caucasian Turks have ruled over the centuries and they have established various states and khanates. In 1774, Crimean became independent with the treaty of Küçük Kaynarca which was signed between the Ottoman Empire and Russia. After Crimean became an independent country, Russians invaded here in violation of the treaty Küçük Kaynarca. Following the invasion of Russia the Ottoman Empire began to pay attention to the Caucasus region. İn order to save Crimea from the Russians, the Ottoman Empire began to come into contact with the Caucasian khanates emerged as of the mid XVIII. century. During the 1787-1792 Ottoman-Russian War which has a great importance in terms of Ottoman history, the activities of the khanate in allience with the Ottoman Empire in this period in the Caucasian front were discussed.Key Words: Caucasus, Ottoman-Russian, Ame Khan, İbrahim Halil Khan,Heraclius Khan. 136

Sovyetler Birliği'nin dağılması uluslararası ilişkilerde küresel çapta bir milat olurken, Avrasya coğrafyasında da köklü siyasi değişiklikleri ortaya çıkarmıştır. Bu değişikliklerin en önemlisi Sovyetler Birliği'nden ayrılan cumhuriyetler olmuştur. Özellikle Türk dış politikası açısından bağımsızlığını kazanan beş Türk Cumhuriyeti o yıllarda coşkuyla karşılanmıştır. Bu beş cumhuriyet arasında Türkiye'ye hem coğrafi hem de sosyo-kültürel olarak en yakın ülke olan Azerbaycan ile Türkiye arasındaki ilişkiler ise diğer Türk Cumhuriyetlerine nazaran hep daha iyi ve göz önünde olmuştur. Bu çalışma içerisinde Türkiye ile Azerbaycan ilişkilerinin 2003 -2013 yılları arasındaki gelişmeleri incelenmiştir. 2003 yılı hem bölgesel hem de Azerbaycan ile Türkiye'nin iç ve dış siyasetleri açısından bir kırılma yılı olmuştur. ABD'nin Afganistan müdahalesi sonrasında 2003 yılında Irak'ı işgali bölgesel koşulları değiştirirken, Türkiye ve Azerbaycan'da da aynı yıl siyasi iktidarlar değişmiştir. Türk dış politikasının hem söylem bazında hem de ilkeler bazında yaşadığı değişim birçok bölge ve ülke ile olan ilişkilerinde değişimlerin yaşanmasına neden olmuştur. Bu çalışma içinde yaşanan bu değişimlerin Türkiye-Azerbaycan ilişkilerine olumlu ve olumsuz etkilerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda iki ilişkilerin gelişmesi yönündeki potansiyel zemin ve atılabilecek adımlar incelenmiş ve işbirliği/bütünleşme temelinde önerilerde bulunulmuştur. Collapse of the Soviet Union have uncovered political changes that rooted while became a milestone worldwide in international relations. Most important of this changes is the republics that leaved from the Soviet Union. Especially, the five Turkic republics leaved from the Soviet Union was met with enthusiasm in Turkey. Azerbaijan that nearest to Turkey geographically and also socio-culturally in the five Turkic republics with Turkey relations was better and visible in comparison with other Turkic republics.In this study, developments that Azerbaijan and Turkey relations between 2003-2013 years was investigated. 2003 has been breaking year regionally and also for domestic and foreign policy of Turkey and Azerbaijan. While the U.S.'s occupy of Iraq in 2003 after intervention to Afghanistan changed regional conditions, governments in Turkey and Azerbaijan have changed at the same time. Change of Turkish Foreign Policy about principles and discourse effected Turkey's relationship with other countries. It is intended that positive and negative effects to Turkey-Azerbaijan relationship of this change in this study. In this context, it was investigated potential case about development relationship and it was proposed about cooperation and integration between Azerbaijan and Turkey. 120

Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla birlikte ortaya çıkan 15 devletten biri olan Rusya başlangıçta ekonomik ve siyasi zorluklarla karşı karşıya kalmasına rağmen özellikle doğal kaynaklarını kullanarak ekonomik zorlukların üstesinden gelmeyi bilmiştir. Vladimir Putin'in başkan olmasıyla birlikte siyasi istikrarı sağlamış başlangıçta batı ile iyi ilişkiler içersinde olmasına rağmen gerekli ekonomik yardımları alamadığından Avrasyacı fikirlerin de etkisiyle daha aktif politikalar üretmeye başlamıştır. Eski Sovyet topraklarındaki ülkelerle ilişkilerini geliştirmeye çalışmış buradaki doğal kaynaklarla ilgilenmeye başlamıştır. Eski bağlantılarını ve buradaki Rusça konuşan halkları da kullanarak etkinliğini sürdürmüştür. Bu ülkelerin bağımsızlığını kazanmasıyla enerjiye ihtiyacı olan Batılı ülkeler alternatif yollar ve kaynaklar araştırdıklarından başlangıçta Rusya vasıtasıyla yürüttükleri bu ülkelerle ilişkilerini geliştirmeye başladılar. Doğal olarak Rusya ile Batılı ülkeler arasında bu bölgede güç ve nüfuz mücadelesi başlamış olmuştur. Yakın çevresinde başka güçlerin etkin olmasını istemeyen Rusya `yakın çevre` politikasını ortaya koymuş ve uygulamaya başlamıştır. Bununla bağlantılı olarak Rus-Gürcü savaşı ile çıkarları için güç kullanmaktan kaçınmayacağını dünyaya ilan etmiştir. Gürcistan savaşı Rusya için bir dönüm noktasıdır ve Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonraki sınırları dışındaki ilk müdahalesidir. Bu savaş sonrasında Kafkasya'da daha fazla etkinlik göstermiş, ordusunu modernize etme yönünde çabalarını arttırmış, sınırları dışındaki dünyada olan olaylara daha fazla ilgi göstermiştir. Özellikle Güney Kafkasya'daki Karabağ probleminde hali hazırdaki durumun korunmasına özen göstermiştir. İstikrarsızlıktan doğan bir istikrar ile çatışan ülkeler üzerindeki nüfuzunu kullanarak çatışmanın büyümesine izin vermemiştir.Bu çalışmanın amacı Rusya'nın Kafkasya'daki Ağustos 2008'de olan Rus Gürcü savaşından sonra değişen politikasını ortaya koymaktır. Olaylar ve ilişkileri araştırılmış tanımlayıcı-tarihsel yaklaşım yöntemi kullanılmıştır. Askeri harcamalarının arttırılması, güç kullanma eğiliminin artması ve Batılı devletlerle özellikle yakın çevresinde nüfuz mücadelesine girmesi Rusya'nın bu bölgede politikalarının değiştiğini göstermiştir.Anahtar Kelimeler: Sovyetler Birliği, Rusya, Yakın Çevre Politikası, Kafkasya,Rus Gürcü Savaşı With the disintegration of Soviet Union, Russia that emerged as the one of the fifteen states was faced with economic and political difficulties. Despite of this, it overcame economic problem using its natural resources. With Putin's presidency, political stability was provided. At the beginning, it was kept good relation with the West, because the necessary economic helps could not be taken, Russia started to produce more active policies with the effect of Eurasianism ideas. It tried to develop relations with the countries that are in the ex-Soviet territory and paid attention to the natural resources there. It continued its influence using old ties and Russian speaking people. After these countries gained their independence, the Western countries that need the energy started to develop their relations. At the beginning, the Western countries followed policies using Russia. The Western countries searches alternative routes and resources. Naturally, the struggle of power and effect started between Russia and the Western countries in this region. Russia created ` Near Abroad Policy` and started to apply it because it did not want influence of the other powers in its near abroad. In relation to this, Russia declared to the world with Russian-Georgian war that it would not avoid to use force for its benefits. Georgian war was the turning point for Russia and it is the first intervention outside its borders after the disintegration of the Soviet Union. Russia was effective more, increased its struggles to modernize the army, paid much attention to the events that occur outside its border in the world. Especially, it paid attention to save the current status in the Karabakh problem in the South Caucasus. It did not give permission the growth of the conflict using its effects on conflicted countries with stability that emerge from instability. The aim of this study is to reveal Russia's changing policy in the Caucasus after Russian Georgian war that was in August 2008. It was searched the events and relations. The descriptive-historical approach method was used. The growing military expenses, growing tendency of use of power and growing struggle of influence against the Western countries especially in its near abroad showed us Russian policy changed in this region.Key words: The Soviet Union, Near Abroad Policy, Caucasus, Russian Georgian War 189

`XII. Yüzyılda Erzurum ve Çevresinde Saltuklu Beyliği ve II. İzzeddin Saltuk Dönemi Kafkasya Politikası` adlı çalışmamız giriş kısmından sonra iki ana bölümden meydana gelmektedir. Giriş bölümünde çalışmamız sırasında yararlanmış olduğumuz kaynak ve eserler hakkında bilgi verilmiştir. Erzurum'un genel özelliklerine dair bilgi verilip ardından kronolojik sürece bağlı kalınarak Erzurum'un bilhassa İslami Dönem öncesindeki vaziyeti ve daha sonra Arap- İslam yönetiminden Saltuklular'a kadar uzanan süreçte hangi kavimlere ve devletlere ev sahipliği yaptığı konusu açıklanmaya çalışılmıştır.Birinci bölümde Saltukluların hakimiyetine giren Erzurum'un kuruluşundan II.İzzeddin Saltuk'un hakimiyetinin sonuna kadar geçirdiği süreç anlatılmıştır.Bilhassa bu bölümde Saltuklu Beyliği'nin oluşum süreci, buna bağlı olarak Selçuklu Devleti ile olan tâbilik-metbûluk münasebetleriyle beraber diğer devletlerle olan siyasi,sosyal, ekonomik bağlamda ilişkiler ve izlenilen politikalar ele alınmıştır.İkinci bölümde ise daha detaylı biçimde Erzurum'un ekonomik yönü temel alınarak geçirdiği safhalar, Saltuklu Beyliği'ne kadar gelen süreçte yaşanılan değişiklikler ele alınmıştır. Daha sonrasında Erzurum'un Saltuklu Beyliği adına neden mühim bir karakter oluşturduğu ve bilhassa II. İzzeddin Saltuk döneminde atılan adımlar ve üretilen politikalar ele alınarak bu çalışma bitirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Erzurum, Saltuklular, Selçuklular, Kafkasya Politikası Our dissertation named `Saltukids around Erzurum in XII. Century and Caucasian Politics period of İzzeddin Saltuk II` is comprised of three main sections besides the introduction part. In the introduction part we have given information about the main sources used in this dissertation. Beside this we have given information of the general characteristics of Erzurum, connecting long chronological period situation: pre-Islam and Islam, then we tried to explain issues in which nations were hosted under the state's management of Arab-Islam extending Saltukids.In the first part we have presented the establishment of Erzurum and the process of domination under the Saltuk II. In particular, in this section we presented the formation of Saltukids, accordingly political, economic and the social structures with the other small states and along with the Great Seljuk Empire's relations, vasality problems. In the second part, the economic aspect of Erzurum and the process of changes experienced under the SaltukII. were analysed in greater detail. In conclusion this dissertation has been completed with importance character of Erzurum as an economic situation and especially politics in Caucasia which was produced by İzzeddin Saltuk II. Key Words: Erzurum, Saltukids, Seljuks, Caucasian Politics 151

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Ticaret Üniversitesi -- Kaynakça var. Bu çalışmanın amacı, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin yurt içindeki ve yurt dışındaki Ahıska Türklerinin sorunlarına olan duyarlılığının ve sorunların çözümü konusundaki faaliyetlerin araştırılmasıdır. Çalışmada Ahıska Türklerinin, 1944 sürgünü, Fergana olayları, Krasnodar sorunun sebep ve sonuçları ayrıntılı olarak ele alınmıştır. SSCB’nin dağılması sonucu ortaya çıkan yeni devletlerde çok büyük coğrafyada, küçük topluluklar halinde iskân edilmeleri sonucu oluşan problemler ve bu problemlerin vatana dönüş mücadelesine etkileri incelenmiştir. Vatana dönüş mücadelesinde tarihsel süreç, fikir ayrılıkları, bölünmeler, Ahıska Türklerinin, kimlik ve azınlık hakları ve sorunları ele alınmıştır. Ahıska Türklerinin, ABD’ye göç etmesinin Ahıska Türkleri ve Türkiye açısından önemi ve sonuçları değerlendirilmiştir. Ahıska Türklerinin vatanlarına dönüş konusunda ulusal ve uluslararası mücadeleleri, eylemleri kronolojik sıralamada verilmiştir. Ahıska Bölgesi stratejik açıdan incelenmiştir. Ahıska Türklerinin Türk Dış Politikasında konumu, önemi ele alınmıştır. Ahıska Türklerinin Türk Dış Politikasına etkisi incelenmiştir. Ahıska Türklerinin Türkiye ve Dünyada dernekleşme ve örgütlenme faaliyetleri ele alınmıştır. Ahıska Türklerinin nüfus, sosyo-politik ve demografik yapıları incelenmiştir. Çalışmada kaynak taraması yapılmıştır. Çeşitli kitap, dergi, ansiklopedi, yayınlanmış tezler, sözlü tarih alıntılarından oluşan ikincil kaynaklardan yararlanılmıştır. Kaynaklar bilimsel yöntemlerle kronolojik ve her bölümün kendi içinde bütünlüğü olabilecek biçimde karşılaştırmalı ve ayrıntılı olarak yer verilmiştir. The purpose of this study is searching activities for the solution of problems of Meskhetian Turks living in Turkey and abroad and sensitivity of Republic of Turkey for their problems. In the study, causes and effects of 1944 exile, Fergana events and Krasnodar problem are discussed in detail. Problems resulting from the fact that they reside in a very big geography as small communities following disintegration of the USSR and effects of such problems in their returning to their homeland are examined. Historical process, separation and differences in opinion and identity and minority rights problems of Meskhetian Turks are discussed. Importance and results of migration of Meskhetian Turks to United States for Turkey and Meskhetian Turks are evaluated. National and international struggles and activities of Meskhetian Turks to their homeland are presented in chronological order. Meskhetian region was examined from a strategic point. The status and importance of Meskhetian Turks in Turkish Foreign Policy are discussed. Also association and organization activities of Meskhetian Turks in Turkey and in the world are discussed. Population, sociopolitical and demographic structure of Meskhetian Turks, were investigated. In the study literature scanning was conducted. Secondary sources like several books, magazines, encyclopedias, published theses, oral history excerpts were used. Resources are given in chronological order with the scientific method comparatively and in detailed as each part has entirety in itself. ÖZET, iii -- ABSTRACT, iv -- HARİTA LİSTESİ, v -- KISALTMALAR, vi -- GİRİŞ, 1 -- 1. AHISKA TÜRKLERİ SORUNUNUN TARİHSEL ARKAPLANI, 5 -- 1.1.Ahıska Türkleri kimdir?, 5 -- 1.2. Ahıska Türklerinin Kökeni, 6 -- 1.3.Coğrafi Açıdan Ahıska, 7 -- 1.4. Osmanlı Döneminde Ahıska, 8 -- 1.5. Ahıska’nın Osmanlıdan Kopuş Süreci, 8 -- 1.6. Ahıska Hükümet-i Mukvakkatası (29 Ekim 1918 -30 Kasım 1918), 12 -- 1.7. Kars Milli Şura Hükumetinin Kurulması ve Ahıska’nın Milli Şura Hükumetine Katılması, 13 -- 2. 1944 SÜRGÜNÜ ve VATANA GERİ DÖNÜŞ ÇABALARI, 16 -- 2.1. Sovyet Döneminde Ahıska, 16 -- 2.2. Sürgünün Gerekçesi, 17 -- 2.3. İkinci Dünya Savaşı ve Sürgün, 18 -- 2.4.Sürgün Sonrasında Ahıska Türklerinin Yaşadıkları Sorunlar, 25 -- 2.5. Pasif Mücadele Dönemi, 28 -- 2.6. Aktif Mücadele Dönemi, 32 -- 2.7. Uluslararası Platformlarda Mücadele Dönemi, 34 -- 3.FERGANA OLAYLARI ve KRASNODAR SORUNU, 45 -- 3.1. Fergana Olayları Öncesinde Özbekistan, 45 -- 3.2. Fergana Olaylarının Nedenleri, 48 -- 3.3. Fergana Olaylarının Ayrıntısı, 53 -- 3.4. Fergana Olaylarının Sonuçları, 55 -- 3.5. Krasnodar Sorunu, 58 -- 4. AHISKA TÜRKLERİNİN NÜFUSU, 66 -- 5.TÜRKİYE DIŞ POLİTİKASINDA AHISKA TÜRKLERİ KONUSU, TÜRKİYE’DEKİ AHISKA TÜRKLERİ ve DERNEKLERİNİN FAALİYETLERİ, 72 -- 5.1. Stratejik Açıdan Ahıska Bölgesi, 72 -- 5.2. Ahıska Türklerinin Türkiye’ye Göçü, 74 -- 5.3. Türk Dış Politikasında Ahıska Türkleri konusu, 76 -- 5.4. Ahıska Türkleri Derneklerinin Örgütlenme ve Dayanışma Faaliyetleri, 90 -- SONUÇ, 95 -- KAYNAKÇA, 102

Bu tez uluslararası ilişkiler alanında ihmal edilmiş bir bölge olan Kafkasya'yı incelemektedir. Sovyetler Birliği'nin çöküşü Güney Kafkasya'yı oluşturan Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan'ın bağımsızlıklarına neden olmuştur. Kuzey Kafkasya Rusya Federasyonu'nun bir parçası olarak kalmış fakat Rusya Federasyonu Kuzey Kafkasya'da ayrılıkçı hareketlerle uğraşmak zorunda kalmıştır. Ekonomik ve askeri bedellere rağmen Rusya bu bölgedeki varlığını devam ettirmektedir. Güney Kafkasya'daki Rus yönetiminin çekilmesi yeni bağımsızlıklarını kazanmış ülkelerin Batı kampına dahil olacakları inancını doğurdu. Güney Kafkasya, enerji yollarında çeşitlilik sağlama amacında olan Avrupa Birliği için büyük bir enerji merkezi olarak ortaya çıktı. Fakat, bölgesel çatışmalar ve bölgede düzenli olarak artan Rus varlığı bu fırsatın gerçekleşmesini engelledi. Rusya Kafkasya'da baskın bir görünüm kurmayı başardı.Bu çalışma, Rusya'nın Kafkasya politikasının jeopolitik temelli olduğunu iddia etmektedir. Rusya, kendi güvenliğini sağlamak ve uluslararası arenada büyük güç statüsünü tekrar inşa etmek için Kafkasya'nın kendi etki sahası içinde kalmasına özen göstermektedir. Rusya'nın bölgedeki amaçları sıklıkla diğer dış oyuncular tarafından engellenmektedir. Rusya bölgedeki hegemon pozisyonu devam ettirmek için diğer güçlerle mücadele etmektedir. This thesis examines an overlooked region in the discipline of international relations, the Caucasus. The collapse of the Soviet Union caused the independence of Georgia, Azerbaijan and Armenia, which comprise the South Caucasus. The North Caucasus remained under the control of the Russian Federation but the Russian Federation had to deal with separatist movements in the North Caucasus. Despite military and economic costs, Russia tries to hold on the region. The withdrawal of Russian rule from the South Caucasus led to the belief that newly established republics would join to the Western camp immediately. The South Caucasus emerged as a big energy prize for the European Union, which wants to diversify its energy transportation routes. However, regional conflicts and Russian presence, which increased gradually has prevented this opportunity. Russia has managed to establish a dominant presence in the region.This study claims that Russia's Caucasus policy rests upon geopolitical considerations. Russia ensures that the Caucasus will remain under its sphere of influence in order to provide its security and reestablish its great power status in international arena. Russia's goals in the region are frequently challenged by external powers. In order to maintain its hegemonic position in the region, Russia struggles with other external powers. 154

Çalışmamda genel olarak Soğuk Savaş sonrasında günümüze kadar ABD dış politikası anlatılmaya çalışılmış, devamında terörist saldırıları sonrasında ABD tutumu değerlendirilerek Kafkasya'ya yönelik stratejileri incelenerek belirtilmiştir. Özellikle Tezde 11 Eylül 2001 olayları sonrasında ABD-Azerbaycan ilişkileri üzerinde durulmuştur. 11 Eylül 2001 olayları sonrasında `Uluslararası terörizme karşı ortak mücadele`de Azerbaycan'ın ABD'ye tam destek vermesi sonucunda ABD, `Özgürlükleri Destekleme Yasasına 907 Sayılı Ek` maddenin yürürlüğünü durdurması ABD'nin Azerbaycan'a yönelik politikasında işbirliğinde gelişmeler dönemi olarak değerlendirilmiş ve ABD'nin Azerbaycan'daki ekonomik ve stratejik çıkarlarının önem kazanmasıyla birlikte ikili ilişkiler çerçevesinde gelişmelere takan verilmiş ve bugüne kadar devam ettiği vurgulanmıştır.İki bölümden oluşan tezin ilk bölümünde ABD'nin genel olarak Soğuk Savaş sonrasından günümüze kadar olan Dış politika stratejileri incelenmiş. Tezin ikinci kısmında ise Kafkasya'nın genel olarak strateji konumu ve ABD için önemi devamında ise 11 Eylül 2001 sonrasında ABD-Azerbaycan arasında ilişkilerde işbirliği politik, ekonomik ve askeri ilişkilerine değinilerek incelenmiştir. Anahtar Sözcükler: Soğuk Savaş, Terörizm, Kafkasya, Strateji, Askeri İlişkiler In my study, generally I have tried to explain U.S. Foreign Policy from post-cold war until today, then U.S.'s attitude after the terrorist attacks has been evaluated and strategies for the Caucasus have been indicated by examining. In the thesis, especially U.S.-Azerbaijan relations after the events of 11 September 2001 have been focused on.After the events of 11 September 2001 Azerbaijan gived full support to the U.S. about `İnternational common struggle against the terrorizm`, consequently U.S. stopped the force of article which is `Freedom Support Act Appendix No 907`. That has been evaluated era of development in cooperation which is U.S.'s Policy towards Azerbaijan.In the first part of the thesis which consists of two parts U.S's foreign policy strategies have been examined from post-cold war until today. In the second part of the thesis overall strategic position in the Caucasus and it's importance for U.S., and then cooperation in politicial, economic and military areas between Azerbaijan and U.S after the events of 11 September 2001 have been investigated.Keywords: Cold War, Terrorism, Caucasus, Strategy, Military Relations 136

`Lenin Dönemi Sovyet Rusya'nın Kafkasya ve Azerbaycan Politikası` isimli tezimizin amacı; söz konusu dönemde Sovyet Rusya'nın bölgeyi Bolşevikleştirme politikası ve bu politikanın amacı ile uygulanan politikanın bölge halkına nasıl yansıdığını incelemektir.Rusya çarlık dönemi de dâhil olmak üzere Kafkasya coğrafyasını elinde tutmak için değişik stratejiler geliştirmiştir. 1917 yılında Rusya'da Bolşevik devrimi olduktan sonra Rusya'nın tarihi emelleri ve sonraki yıllar için çıkarları gereği Kafkasya'yı elinde tutması gerekmekteydi.Çalışmamızın birinci bölümünde; Rusyadaki Bolşevik İhtilaline Sebep Olan Olaylara, değinerek, 1904-1905 Rus Japon Savaşı, 1. Dünya Savaşı, Bolşevik İhtilalinin Çıkma Sebepleri, Bolşevik İhtilalinin Çıkma Aşamasındaki Gelişmeler, Kanlı Pazar Olayı, Şubat Devrimi, Ekim Devrimi, Rus İç Savaşını incelemeye çalıştık.İkinci bölümde; Sovyet Rusya'nın Bolşevikleştirme politikasını uygulamaya geçirdiği (1917-1924) ve katı bir politika izlediği, yerine göre yumuşak yerine göre taraflı bir politikayla halkları yönlendirdiği dönemde Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan politikalarını ele aldık.Üçüncü bölümde; `Milli Mücadele Döneminde Sovyet Rusya'nın Kafkasya Politikası Bağlamında Türk-Rus İlişkileri`ni incelemeye çalıştık. Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Bolşevik Devrimi, Sovyet Rusya Politikası, Türkiye Rusya İlişkileri The aim of this thesis is to investigate Soviet Russion politics to turn the region in to Bolshevik region and with the aim of this policy, how this politics has affected the people in the region in that period.Russia has developed different kinds of policy to keep the Caucaus region on hand including tsarist period. In 1917, after Bolshevik Revolution in Russia, Russia should should have had Caucaus Region for its historical desires and profits for the next years.In the first section of our theis, we have tried to investigate emphesizing, 1904-1905 Japan-Russia War, First World War, the Affairs caused Bolshevik Revolution, The Reasons of the Bolshevik Revolution in the phase of occurence, 1905 Bloody Sunday Incidence, February revolution, October Revolution, Russsion Civil War.In the second part of our thesis, we have handled that Russia implemented Bolshevisation Politics in 1927-1924 and followed a strict policy, we handled their Georgian, Armenian and Azebaijani Policy in the period they led people with soft and partial politcy by place.In the thirth part of or thesis, we have tried to investigate `Russia-Turkey Relationships with the context of Soviet Russia's Caucaus Policy during Turkish National struggle`Key Words: Caucasus, Bolshevik Revolution, Soviet Politics, Turkish-Russian Relations. 121

20. yüzyılda yaşanan teknolojik gelişmeler emek, sermaye, hammaddeden oluşan klasik üretim faktörlerine önemli bir unsur daha katmıştır: Enerji. Enerji sadece üretim faktörleri arasına girmemiş sanayinin ve üretimin en temel girdisi haline dönüşmüştür. Gelişmenin ve kalkınmanın itici gücü olmuştur. Modern dünyada hemen her alanda kullanılan enerji insan için vazgeçilmez bir boyut kazanmıştır.Enerji, toplumsal hayatta bu kadar hayati bir konuma gelmesine paralel olarak uluslararası alanda devletlerin birbirine rekabet üstünlüğü sağlamada kullandıkları en önemli kaynak haline gelmiştir.Enerjinin modern hayat için vazgeçilemez konumda olmasına rağmen tükenebilir olma özelliği devletler arasında enerji alanında güç mücadelelerinin yaşanmasına sebep olmaktadır. Güç mücadeleleri ise enerji zengini bölgeler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ortadoğu sahip olduğu zengin enerji kaynakları ile en yoğun güç mücadelelerinin yaşandığı bölgedir. Fakat son dönemde Ortadoğu enerji kaynaklarına alternatif olarak görülmesi cihetiyle güç mücadelesine sahne olan bir başka alan da Kafkasya bölgesi olmuştur. Kafkasya, bulunduğu coğrafya dolayısıyla tarihin her döneminde önemini koruyan stratejik bir konuma sahiptir. Günümüzde ise özellikle Hazar Denizi enerji kaynaklarının bulunması ve SSCB?nin dağılması ile bu kaynakların ulaşılabilir olması Kafkasya?nın önemini daha da artmıştır. Hazar enerji kaynakları, bölgesel güçler açısından önemli olduğu kadar bu kaynakları Ortadoğu kaynaklarına alternatif olarak gören küresel güçler açısından da büyük önem arz eden bir konumdadır. Hazar Denizi?nin Karadeniz?e ve açık denizlere çıkışını sağlayan en kısa yol ise Kafkas güzergâhı üzerindedir. Kafkasya Kuzey Kafkasya ve Güney Kafkasya olarak ikiye ayrılmaktadır. Kuzey Kafkasya siyasi olarak Rusya Federasyonu?nun egemenliği altındadır. Güney Kafkasya ise fiili olarak bağımsız olan üç devletten oluşmaktadır. Kafkasya, Rusya Federasyonu?nun diğer SSCB coğrafyası ile birlikte `yakın çevresi? içinde kabul ettiği ve arka bahçesi olarak gördüğü bir bölgedir. Kafkasya Rusya Federasyonu için jeopolitik ve jeostratejik olarak hayati bir önem ihtiva etmektedir. Avrupa ve Orta Asya arasında bir geçiş köprüsü olmasının yanı sıra, Karadeniz ve Hazar Denizi?ne kıyısının olması sebebiyle, Rusya Federasyonu?na Karadeniz-Boğazlar-Akdeniz yolu ile Süveyş Kanalı?na inebilme imkanı sağlamaktadır. Rusya Federasyonu, Kuzey Kafkasya üzerindeki hâkimiyetini ilânihaye sürdürmek istemekte, Güney Kafkasya da ise kontrolü dışında yaşanan gelişmelerde sürece dâhil olarak müdahil olmaya devam etmek istemektedir. Bütün bu politikaları ilk olarak 1993 yılında ilan ettiği ve belli aralıklarla revize ettiği `yakın çevre? politikası çerçevesinde yürütmektedir.Anahtar Kelimeler: Enerji, Kafkasya, Rusya Federasyonu, Yakın Çevre Technological developments of the 20th Century has added one more component which is energy to the classic factors of production (the combination of labor, capital and raw materials). Energy has not been only one of the factors of production, but it has also turned into the most important input of production and industry. Undoubtly, energy is the forcing power of development and improvement of every aspects of modern world. Since energy poses an unquestioable and inevitable role in social and economic life, almost every country has used energy which is defined as the most significant factor of power to gain superiority over other countries. Energy causes an inevitable power struggle among different countries because it is indispensible for modern world and humanity but still unsustainable and non-renewable. And these power struggle intensifies in energy rich countries. As a result, Middle East with highly energy-rich sources is the land where the densest power struggle takes place. However, Caucasus became another region where different countries struggle for energy-rich lands and it has been an alternative energy source region to Middle East.Caucasus has been an important geopolitical region at every period of history. The importance of the region has increased with discovery of Caspian Sea?s energy-rich sources and availability of these sources to other countries by dissolution of Soviet Union. And the shortest route from Caspian Sea to Black Sea is via the Caucasus region. Caucasus region is divided as North Caucasus and South Caucasus. North Caucasus belongs to Russian Federation politically while South Caucasus consists of three independent states.Russia accepts Caucasus region into its `near abroad? with other Soviet Union territories and names it as `backyard?.Caucasus region holds a vital importance for Russian Federation in terms of geopolitical and geostrategical location. In addition to being a bridge between Europe and Middle Asia, Caucasus region?s borders with Black Sea and Caspian Sea enable Russian Federation to reach Suez Canal via Black Sea-Bosphorous-Mediterranean route. Russian Federation has been developing plans and strategies to maintain its presence and power in North Caucasus and to intervene in incidents which go on in South Caucasus without Russia?s control. Russia publicized all of these policies in 1993 for the first time and revises them intermittently in terms of `near abroad? policy. Key Words : Energy, Caucasus, Russian Federation, Near Abroad 157

Soğuk Savaş'ın bitişi uluslararası ilişkilere yeni kavramlar ve eski kavramlara yeni yorumlar getirmiştir. Yeniden yorumlanan ve insan güvenliği gibi boyutların da dâhil edilmesiyle genişletilen güvenlik algısı, Avrupa Birliği'nin (AB) dış politika tercihlerini ve uygulamalarını etkilemiştir. Soğuk Savaş'ın çift kutuplu yapısının zayıflayan etkisiyle, daha önce bastırılan ya da üstü örtülü duran devlet içi etnik çatışmalar serbest kalmış ve artan sayıdaki bu etnik çatışmalar diğer uluslararası aktörler üzerinde geniş ölçüde olumsuz etkiler yaratmıştır. Küresel çapta artan karşılıklı bağımlılık, ülkeleri herhangi bir tehlikenin istikrarsızlık ve yıkım kaynağına dönüşebileceği daha savunmasız bir çevreye sürüklemiştir. Bu nedenle, AB, kendi güvenliği ve istikrarı üzerinde olduğu kadar küresel güvenlik boyutunda çok önemli yansımaları bulunan yakın çevresindeki çatışmaların da barışçıl yollarla çözümlenmesine dâhil olma ihtiyacı hissetmiştir. AB'nin, güvenlik aktörü olarak uluslararası alandaki rolü, AB'nin etkinliği, imkânları ve köklü etnik çatışmaların barışçıl yollarla çözümlenmesine katkılarıyla birlikte uzun zamandır tartışılmaktadır. Güney Kafkaslardaki istikrarsızlık ve tehlike AB'nin kendi güvenliği ve refahı için öncelikli endişelerinden biri haline gelmiştir. Bu bağlamda, AB'nin Güney Kafkaslar'daki çatışmaların, Abhazya, Güney Osetya ve Nagorna-Karabağ, çözüm süreçlerine dâhil olması AB'nin uluslararası bir aktör olarak çabalarının, yeteneklerinin, zayıflıklarının ve gücünün gözlemlenebileceği önemli olaylardır. Bu tez AB'nin bölgedeki çatışma çözümü çabalarının etkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. İleri sürdüğü arguman, AB'nin artan güvenlik ve ekonomik çıkarlarına rağmen, Güney Kafkasya çatışmalarında oynadığı rolün sınırlı olduğudur. Bunun nedeni AB'nin kendi iç kısıtlamaları (kurumlararası rekabet ve üye devletlerin yaklaşımlarındaki tutarsızlıklar) ve aynı zamanda bölgedeki diğer aktörlerin (özellikle Rusya) etkisidir. Çalışmanın vardığı sonuç şudur: AB'nin bu bölgedeki çatışmaların barışçıl yollarla çözüm sürecine yapıcı katkıları, sadece Birliğin güvenliğini sağlamakla kalmayacak; aynı zamanda AB'nin uluslararası güvenlik aktörü olarak yetenek ve gücünü de arttıracaktır. The end of the Cold War has introduced new dynamics and new interpretations for the old concepts in the international relations. The security perception which has been re-conceptualized and broadened with the inclusion of soft dimensions, i.e human security, has affected the EU?s policies and actions related to its foreign policy preferences and implications. The formerly suppressed or covered intra-state ethnic conflicts have been released with the fading effect of the Cold War bipolar structure, and the increased number of these conflicts has brought wider negative consequences over the international actors. The rise of interconnectedness around the globe has dragged nations into a more vulnerable environment where any possible threat might become a source of instability and devastation. Therefore, the EU felt the necessity to engage further in peaceful resolution of the violent conflicts around its vicinity which has crucial reflections over global security as well as the EUs own security and stability. The EU?s international role, as a security actor, has long been discussed along with the EU?s efficiency, capability and its contributions in peaceful resolution of the deep-rooted conflicts. The instability and threats in the South Caucasus region became a primary matter of concern for the EUs own security and prosperity. In this context, the EUs involvement and its impact in the three long-standing South Caucasian conflicts, Abkhazia, South Ossetia and Nagorno-Karabakh, can be considered as important cases where the EU?s efforts, capabilities, weaknesses or strength can be observed. This thesis attempts at revealing the EUs conflict resolution impact in the region. Its major argument is that although the EUs security and energy interests in the region have increased, the EU has a limited role to play in the South Caucasian conflicts, due mainly to its internal constraints (inter-institutional rivalries and inconsistencies in Member States approaches) but also to the impact of other actors in the region, especially Russia. This study concludes that the EUs constructive contributions to the peaceful resolution processes in this region would not only assure the Unions security, but also would confirm and improve the EUs capabilities and strength as an international security actor. 205

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, Orta Asya ve Kafkasya dünyanın ilgisini üzerine çekmiştir. Dünyanın iki süper gücünden biri ortadan kalkarken aynı zamanda oldukça stratejik bir bölgede büyük bir boşluk bırakmıştır. Bu stratejik bölge; jeopolitik, güvenlik ve siyasi açıdan taşıdığı önemle dünya politikalarını şekillendirecek bir etkiye sahiptir. Ancak uzun yıllar uluslararası alanda yalnızlaşmış olan Türkiye için bu bölgenin önemi diğer devletlerden farklıdır. Bağımsızlığını yeni kazanan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan; Türkiye'nin tarihsel, dinsel ve kültürel bağlarla bağlı olduğu Türkî Cumhuriyetleri olarak uluslararası politikadaki yerini almıştır ve Türkiye artık yalnız değildir.Türkiye Cumhuriyeti dış politikasında her zaman Batı ülkeleri ile olan ilişkileri ön planda tutmuştur. Bu ilişkiler Türkiye'nin içinde bulunduğu siyasal durum kadar, dünya siyaset ortamındaki dengeler ile de doğrudan ilişkilidir. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması ile bu ilişkiler değişmiş ve artık yeni bir dünya düzeni ortaya çıkmıştır. Türkiye, yeni düzen içinde alacağı yer ile Batı'ya olan bağlılığını ve dengesiz politikasını lehine düzeltme fırsatını yakalamıştır. Etnik ve kültürel açıdan ortak yanları bulunan eski Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ülkeleri ile ilişkiler kurmuş yeni fırsatlar yakalamıştır.Genel olarak bu çalışmada; Türkî Cumhuriyet ülkelerinin profilleri, Türkiye'nin bölge ülkeleri ile ilişkileri ve yeni dünya düzeni içerisindeki fırsatlardan faydalanmak için hâkimiyet arayan uluslararası aktörlerin bölge ile ilgili faaliyetleri incelenmeye çalışılacaktır.Anahtar Kelimeler: 1) Türkiye 2) Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 3) Türkî Cumhuriyetler 4) Orta Asya 5) Kafkasya After the dissolution of the Union of Soviet Socialist Republic, Middle Asia and Caucasia attracted the world attention. While two of the world?s super powers disappear, also a big gap at a notably strategic region occurred. This strategic region has the influence to form the world?s policies with the geopolitical, security and political importance it has. However, the importance of this region for Turkey, which has been alone in the international arena for many years, is quite different than other states. Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Tajikistan and Turkmenistan, who had newly obtained freedom, took place in the international policy as ?Turkic Republics?, to which Turkey has historical, religious and cultural ties, and now Turkey is no longer alone.The Turkish Republic has always given importance to relations with Western countries in a foreign policy. These relations are directly related with the political situation in which Turkey is present, as well as the balances in the world politics atmosphere. With the dissolution of the Union of Soviet Socialist Republics, these relations changes and the new world order appeared. Turkey had the chance to turn its loyalty to West and its instable policy to its favor via the place that it will take place within this new order. Turkey established new relations with the former countries of Union of Soviet Socialist Republic, with whom it has ethnical and cultural common aspects, and caught new opportunities.In general, in this study; The profiles of the countries of the Turkic Republics, Turkey?s relations with the countries in the region which are done by international actors who look for sovereignty to benefit from opportunities in the new world order will be studied to examine.Key Words: 1) Turkey 2) Union of Soviet Socialist Republics 3) Turkic Republics 4) Middle Asia 5) Caucasi 134

İnsanlık tarihi boyunca ulusların birbirleriye olan ilişkilerinde bir ya da birden fazla kavram önemli rol oynamıştır. Özellikle Sanayi Devrimi'nden sonra hammaddeye ve bunun işlenmesi için de enerjiye ihtiyaç duyulmuştur. Enerji 21. yy.'da ulusların gelişmişlik derecesinin baş parametresi olmuştur.Çalışmamızda, Dünya'nın başta doğalgaz olmak üzere, enerji üretiminde ve ihracında önde gelen ülkelerinden olan Rusya Federasyonu'nun enerji politikaları ele alınmıştır. Öncelikle enerjinin tanımı ve enerji politikalarının gerekliliği ele alınmış, daha sonra ise çalışmamıza konu olan Rusya Federasyonu'nun enerji kaynakları ve enerji nakil hatlarından bahsedilmiştir.Gelişme bölümünde, Rusya'nın izlediği enerji politikasının tarihsel süreci ve enerji güvenliği ele alınmıştır. Ayrıca Sovyet öncesi ve sonrası Rusya Federasyonu'nun dış politikası incelenmiş ve ileriki konular için ön bilgiler verilmiştir. Bunun yanında kısaca Rusya'nın Kafkas Stratejisi'ne de değinilmiştir.Tezin sonuç bölümünde ise Kafkas bölgesinin jeopolitik önemi anlatılmış ve bu coğrafyada yaşayan etnik grupların tanımı yapılarak, gerek kendi aralarında gerekse Rusya ile olan çatışmalarından bahsedilmiştir. Sonuç olarak, Kafkas bölgesinde olan çatışmaların, enerji ve özellikle Rusya'nın enerji politikasıyla olan paralelliliği masaya yatırılmıştır. Bu yakınlıkla ilgili güncel tartışmalarla konu desteklenmiştir.Anahtar Kelimeler: Enerji Politikaları, Rusya Federasyonu, Kafkasya Throughout the history of humanity one or more notions have played an important role in relations between nations. Especially after the industrial revolution, there aroused a necessity for raw material, and so for the energy to machine raw materials. Energy, has become the leading parameter that shows the nations' development level in 21th century.In this work, Russia Federation's energy policy, which is amongst the leading energy producer and exporter in the world especially in natural gas, has been dealed. First of all, the definition of energy and the necessity for energy policies have been discussed, and then energy sources and energy transportation lines of Russia Federation have been told.In the development part, the historical process of energy policy of Russia has been mentioned. Furthermore, international policy of Russian Federation before and after Soviet times has been inspected and pre-informations have been given for latter issues. In addition to this, Caucasian Strategy of Russian Federation has been mentioned.In the result part of thesis, jeopolitical importance of Caucasian territory has been told and by defining the ethnic groups living in this geography, the conflict between the groups and Russia has been mentioned. Finally parallelism between the conflict in Caucasian territory and energy, especially Russia's energy policy has been discussed. This connection has been supported by current developments.Key Words: Energy Policies, Russia Federation, Caucasian 180

Güney Kafkasya tarih boyunca hem jeopolitik, hem de stratejik açıdan bölgesel güçler için önemli bir bölge olmuştur. Uzun süre Rus egemenliği altında kalan Güney Kafkasya`da, 1991 yılında Sovyetler Birliği`nin dağılmasıyla yeni devletler oluşmuş ve uluslararası camiada dengeler değişmeye başlamıştır. Rusya Federasyonu`nun da uluslararası arenada yerini almasıyla G.Kafkasya`da egemen olma mücadelesi şiddetlenmiştir.Rusya Federasyonu için G.Kafkasya bölgesi, kendi istikrar ve güvenliğini sağlayabilme açısından çok önemlidir. Rusya, doğrudan G.Kafkasya ile ortak sınıra sahip olması nedeniyle başka güçlerin bölgede hakim olmalarına karşı olmakla birlikte, aynı zamanda kendi dış politikasını oluştururken bölgeni Yakın Çevre`si olarak hayati çıkarlarının kesiştiği bölge olarak nitelendirmiştir. Bu nedenle Rusya, bölgede oluşan olaylarla doğrudan ilgilenmekte ve önem göstermekte. Bölge devletlerinden Azerbaycan ve Gürcistan dünya politikasına kendi ulusal çıkarları bağlamında katılabilmek için Rusya`nın bölgedeki rolünü dengelemek açısından Batı yönümlü politikalar sürdürmekteler. Ermenistan ise bölgede Rus gücünü simgeleyen en önemli faktör olarak kalmaktadır. Bu etken, bölgede jeopolitik dengenin sağlanması açısından Rusya için önem taşımakta.Rusya Federasyonu, dış politikasının ana hatlarını oluşturan Avrasyacı ve Atlantikçi akımlar üzerinde kurulan doktrinler, konseptler ve stratejilerle Güney Kafkasya devletleriyle ilişkilerin niteliğini belirlemiştir. Rusya, kendisinden koparak bağımsızlığını kazanan bu devletleri yeniden kendi bünyesine katabilmek için çeşitli stratejiler ve politikalar uygulamakta. Bunun için etki alanındaki siyasi ve ekonomik araçları kullanmaktadır. Bazen bölgedeki petrol/doğal gaz hat ve güzergahlarını kontrol altında tutma girişimlerinde bulunmakla, bazen de daha Sovyetler Birliği zamanında bilinçli olarak ?böl ve yönet? politikası uygulamakla, sürgün ve zorunlu göç politikalarıyla milletleri parçalayarak kriz alanları oluşturmuştur. Bölgedeki Karabağ, Güney Osetya, Abhazya gibi sorunların da temelinde Rusya`nın bölgeyi kontrol altında tutma isteğinden yaranan milliyetçilik politikaları yatmaktadır. Bu yüzden, bölgesel sorunların çözümü Rusya`nın katılımı olmaksızın mümkün gözükmemekle beraber, Rusya`nın dış politikasının ana ilkelerine uymadığı için, Rusya`nın girişimiyle de çözümün sağlanması yakın ve orta vadede imkansız olarak gözükmekte. Throughout the history the South Caucasus has been an important region for the regional powers both from geopolitical and strategic standpoints. In 1991, after the collapse of the Soviet Union, several new states were founded in the South Caucasus, which had been under Russian domination for a long period of time, and the balance on international scene commenced to change. Formation of the Russian Federation on the international scene had made the combat for domination In the South Caucasus more severe.For the Russian Federation, the South Caucasus region is very important to ensure its own stability and security. Since Russia has a direct common border with the South Caucasus, it is against to other forces? domination in the region, and at the same time characterizes the region where its vital interests intersect as ?Close Neighborhood?, while shaping its foreign policy. For this reason, Russia is directly interested in the events occurring in the region and pays close attention to them. Among regional states, Azerbaijan and Georgia pursue pro-Western policies in order to participate in the world politics, balancing the role of Russia in the region. Armenia, on the other hand, remains the most important factor symbolizing the Russian power in the region. This factor is essential for Russia in terms of providing geopolitical balance in the region.The Russian Federation, has determined the nature of relations with South Caucasus states based on the doctrines, concepts and strategies formed on the grounds of the Eurasian and the Atlantic streams, which are the main contours of her foreign policy. Russia applies different strategies and policies against these states, which became independent from Russia, in order to rejoin them. Political and economic tools are used in order to pursue this aim. Sometimes attempting to control the petrol/natural gas pipelines and routes in the region, and sometimes intentionally appliying 215

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Güney Kafkasya bölgesindeki üç yeni devletin bağımsızlığını herhangi bir ayırım gözetmeksizin 1991 yılında tanıyan Türkiye özellikle, ortak dil, kültür ve tarihi paylaştığı Azerbaycan'la yakın bir ortaklık ilişkisi geliştirmiştir. Kafkasya politikasının temelini bölgenin sahip olduğu enerji kaynakları oluşturmuştur. Bu kapsamda Azerbaycan önem arz ederken Gürcistan ise bu kaynakların Türkiye'ye aktarımında önemli bir ülkedir. Türkiye'nin Güney Kafkasya'da sorunlu ilişki içinde olduğu tek devlet Ermenistan'dır.Çalışma kapsamında; giriş bölümünde konunun içeri, amacı ve metodolojisi belirtilmiştir. İkinci bölümde teorik alanda mutlak ve göreceli kazanç kavramları ve bölgenin siyasi yapısı bu teorik eksende incelenmiştir. Üçüncü bölümde, Güney Kafkasya jeopolitiğinde, Ermenistan'ın yeri ve Azerbaycan ile rekabetine değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, Amerika ve Rusya'nın Güney Kafkasya politikası ve bu politika ekseninde Ermenistan ile olan ilişkileri ele alınmıştır. Dördüncü bölümde Türkiye'nin Güney Kafkasya politikası ve bu politikada Ermenistan ile olan ilişkisi değerlendirilmiştir. Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde, ?futbol diplomasisi? ile başlayan normalleşme sürecinde; soykırım iddiaları, Ermeni diaspora faaliyetleri, Dağlık Karabağ, ?Kardeş? ülke Azerbaycan ve Rusya faktörleri değerlendirilmiştir. Sonuçta, Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde kazan-kazan politikasının realitesi tartışılmıştır. After the dissolution of the Soviet Union, Republic of Turkey has been recognized three new states? independence without distinction of any kind in the Southern Caucasus geopolitical region in 1991. Azerbaijan is the one of those three states that Republic of Turkey developed close partnership with due to the both nations? common language, culture and history. Natural energy resources have taken the top priority while defining the Caucasus foreign policy. In this scope, even though Azerbaijan stands out as an important country, Georgia plays an important role as well transferring these resources into Turkey. The only country that the Republic of Turkey has political difficulties in Southern Caucasus region is Armenia.In the scope of this study, Introduction part in the introduction content of the topic, purpose and methodology indicated. Second part has been analyzed theoretically in terms of absolute and relative gains concepts and the region?s political structure. In the third part, Armenia has been evaluated with its competition with Azerbaijan in Southern Caucasus geopolitics. In this part, Southern Caucasus politics of United States of America and Russia and their political relation with Armenia has been discussed. In the fourth part, Southern Caucasus politics of Republic of Turkey and its political relation with Armenia has been evaluated. Started with ?football diplomacy?, during the normalization stage of political international relationship between Turkey and Armenia; ?Armenian genocide allegations?, ?Armenian diaspora activities?, ?Nagorno-Karabakh?, ?brotherly country Azerbaijan? and ?Russian? factors have been evaluated. As a result, reality of win-win situation has been discussed in terms of international relations between Republic of Turkey and Armenian. 216

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Hazar Bölgesinde Azerbaycan, Türkmenistan, Kazakistan, Özbekistan dahil olmak üzere bir çok ülke bağımsızlığını kazanmıştır. Bölgenin hidrokarbon enerji kaynakları bakımından zengin olması, bölgenin küresel aktörler açısından odak noktası haline gelmesine sebep olmuştur. Türkiye'nin bölgeyle dil, din ve kültürel bağlarının bulunması Türkiye'nin bölge ülkeleriyle inisiyatifi elinde bulunduran bir dış politika izlemesini sağlamıştır. Bu çalışmada Türkiye'nin Orta Asya ve Kafkaslardaki bölgesel politikaları enerji güvenliği bağlamında ele alınacaktır. Türkiye'nin bölgede geliştirdiği politikalar Soğuk Savaş ve dış politika perspektifleri açısından ele alınacaktır. Türkiye'nin enerji politikaları, dış politikası, boru hatları projeleri ve bunların birbirleriyle olan etkileşimleri analiz edilecektir. ABD, Rusya, AB, Çin ve İran gibi bölgesel ve küresel aktörlerin enerji ve dış politikaları büyük oyun bağlamında araştırılacaktır. Hazar Havzası'nın jeopolitik öneminin artacağı tahmin edilmektedir. Türkiye'nin bölgeyle olan tarihsel bağları ve jeostratejik konumundan faydalanarak bölgedeki devlerle ilişkilerini geliştirmesi ve doğu - batı ve kuzey - güney enerji koridorunun kilit ülkelerinden biri haline gelmesi beklenmektedir. After the dissolution of the Union of Soviet Socialist Republics, many states in the Caspian Region including Azerbaijan, Turkmenistan, Kazakhstan, Uzbekistan etc. have gained their independence. Due to rich hydrocarbon reserves, the region became the focal point of global actors. Linguistic, religious, cultural ties between the region countries and Turkey led Turkey to follow an initiative foreign policy. In this thesis the regional politics between Turkey and regional countries will be analyzed in the concept of energy security. The Turkish energy politics in the region since the cold war from the view of foreign policy perspective will be studied. Turkey's energy politics, foreign policy, pipeline projects and their interaction between them will be analyzed. We study the foreign and energy relations of countries such as USA, Russian Federation, European Union, China and Iran in the context of New Great Game as well. It is anticipated that the importance of Caspian Region will increase. It is expected that Turkey will develop better relationships with the regional countries by using her historical ties and will become one of the key countries of the east - west and north - south energy corridor. 115

Herhangi bir devlet organizasyonun olmadığı durumlarda toplumsal düzenin devamlılığı nasıl sağlanmıştır sorusu sosyal bilimcilerin araştırdığı konulardan olmuştur. Evans Pritchard'ın, Nuer kabilesi üzerine yaptığı çalışma, toplumdaki kurumların toplumsal ve ekonomik örgütlenme üzerindeki etkilerini ortaya koymuştur. Tez konusu olarak Kafkas Toplumlarında Kurumlar ve Ekonomik Örgütlenme Biçimlerinde Değişim konusunu seçmemizin nedeni, bu toplumun da tıpkı Pritchard'ın çalıştığı Nuer kabilesi gibi yüzlerce yıl herhangi bir devlet düzenlemesi olmadan istikrarlı bir yönetim organizasyonu sergilemiş olmasıdır. Toplumsal kurumlar, toplumun ekonomik örgütlenme biçimini de belirlemiş, kurumsal değişim ise beraberinde toplumsal ve ekonomik örgütlenme biçiminin değişimini getirmiştir.Çalışmamızın birinci bölümünde kavramlara dair çizilecek çerçevede Kafkas toplumunun sosyal yapısını yorumlamada nasıl bir yol izleneceğine dair teorik kavramlar tablosu ortaya konacaktır. Bu yüzden yorumlamanın anahtarları olarak kullanacağımız kavramlar tanıtılacaktır. Kurum kavramına ve toplumsal değişmenin ne olduğunu belirlemeye çalışacağımız bu bölümde, tarihi anlamlandırmanın kalıpları olan kavramlar da Weber'in Toplumsal etkinliği anlamaya yönelik çalışması olan Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı izleğinde yürüyecektir. Bununla birlikte toplumsal etkinliği anlamaya yönelik çalışmalar yapan diğer sosyologların görüşlerine de özet olarak yer verilecektir. Çalışmanın bundan sonra gelen bölümleri Weber'in bu teorilerinin süreğinde Kafkas toplumunun yapısını anlamlandırmaya yönelik olacaktır. Bu yüzden toplum, toplumsal etkinlik, kurum, kural, kurumsal değişime dair farklı görüşler bu bölümde ele alınacaktır.İkinci bölümde Kafkas toplumlarının sosyal örgütlenme biçimi ve bu sosyal örgütlenmenin hususiyetleri ele alınarak, toplumun yapısal karakteri ortaya konulmaya çalışacaktır. Sosyal örgütlenme biçimi, bir yönüyle ekonomik etkinliklerin düzenlenmesine devkaynaklık ettiği için, toplumun yönetim sistemi ve bu yönetim sisteminin zihniyet yapısı ortaya konulmaya çalışacaktır. Toplumsal değişim büyük oranda kurumlar ve kuralların değişimine bağlı olan bir süreç olduğundan dolayı, kurumların ve kuralların değişimine sebep olan faktörler ele alınacak ve sosyal örgütlenme biçimindeki değişimde bu bölümde incelenecektir. Özellikle 18-19. yüzyıllar, bölgenin sosyal yapısının, dışa açılmak zorunda bırakıldığı dönemlerdir. Bu yüzden de değişim büyük oranda bu yüzyıllarda olmuştur. Biz de çalışmamızda Kafkas toplumlarında değişimden bahsederken özellikle bu yüzyılları göz önünde bulunduracağız.Üçüncü bölümde ise Kafkas toplumlarındaki ekonomik etkinliklerine kısaca değinildikten sonra, bu ekonomik etkinlikler ve bir önceki kısıtlamalar dâhilinde Kafkas toplumunun ekonomik örgütlenme biçimi ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır. Kurumsal değişimin fiyatlardaki değişime bağlı olduğu gerçeğini göz önünde bulundurarak ekonomik etkinliklerin ve kimi fırsatların toplumsal kuruluşlar bazında nasıl anlaşıldığı ortaya konulmaya çalışılacak, kurumsal değişime bağlı olan ekonomik örgütlenme biçimindeki değişim yahut daha farklı bir ifadeyle zihniyetteki değişime bağlı olan ekonomik yapıdaki değişim ele alınacaktır. The question How is the continuity of social order achieved in the event of lacking in any governmental system is one of the matter being searched by sociologist. With the study, related to Nuer tribes, Evans Pritchard had tried to bring up the influences of settled societies on social order we select The variation of instutitions and their economic organization form in Caucasus Communities as a thesis subject since this community has preserved its sturucture without any governmental organization for centuries. İt is a good example of How affective of these instutions while arranging the economic activities.İn the first chapter of our study, a theoretical concepts table concerning the way/the route while commenting on Caucasus Community's social form will be put forward. So the concepts used as keys of interpretation will be introduced. Also, in this part we will try to determine instution concept and what a social change is. İn addiation to this, the concepts, which are explanation forms of history, will follow the example of Weber's social an economic organizations theory related to understanding social activity. Besides this, the other sociologist opinions studying interpretation of social activity. Will be discussed in a summary form. The other parts of study will try to explain the form of Caucasus community in the light of Weber's theories. Depending on this, different views related to Society, social activity, instutitions, rule, instutitional variation will be mentioned in this part.In the second part, structural character of community will be brought up by considering Caucasus Community's social organization form and pecularities of it since, The form of social organization is a source for arranging economic activities in one respect; administration system of the community and its mentality form will be tried to explain.Due to the social variation process which is to some extent- depend on variation of the institutions and rules; The facts of causing the change of the institutions and rules; will be held and together with this variation in the social organization will be analysed in this chapter.viiParticularly, 18-19. centuries are the periods in which the social form of region is obliged to come out. Because of this, the variation was carried out at that Times. While triying to Express the variation in Caucasus communities we will consider especially the centuries.In the third chapter; after briefly mentioning the economic activities in Caucasus societies; Together with these economic activities and preceding restrictions, economic organization form of Caucasus Society will be tried to being revealed. By considering the fact that, the variation in instutitions is depend on the variation in prices. The subject how the economic activities and some opportunities are understood on the basis of social instutitions. The variation of economic organization form which is depend on institutional variation in other words, the variation, in other words, the variation in the form of economics linked with the variation in mentality will be held. 164

Kafkaslar, Asya ve Avrupa arasındaki ekonomik, toplumsal ve kültürel karşılaşmaların ve etkileşimlerin kesişme noktası olagelmiştir. Coğrafî özelliklerinden ötürü bölgede büyük, kalıcı devletlerin doğması mümkün olmamış, fakat bölge 19. yy.'a kadar Osmanlı ve İran gibi iki önemli Müslüman devletin rekabet alanı olmuştur. 19. yy.'ın ortalarına doğru Rusya da bu rekabetin önemli aktörlerinden birisi haline gelmiştir. Tarihî Türk-Rus rekabetinin önemli çatışma alanlarından biri olan Kafkasya bölgesinde, Birinci Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkan gelişmeler, İngiltere'nin politikalarının şekillenmesinde ciddi bir faktör haline gelmiştir.Bolşevik İhtilali sonrası Sovyet Rusya'nın genelinde olduğu gibi Kafkasya'da da kaos ortamı oluşmuştu. İhtilal sonrasında sosyalist ideolojinin Kafkasya bölgesine yayılması tehlikesi İngilizler tarafından istenmemekteydi. Bunun dışında Kafkasya'da oluşan boşluğu doldurmak için bir Alman-Osmanlı ittifakı harekete geçmiştir. Savaşın ağır ekonomik yükünü kaldırmakta zorlanan Almanların Tiflis üzerinden Bakü enerji kaynaklarını elde ederek Hazar çevresini kontrol etme arzusu ile Osmanlı kuvvetlerinin Kafkasya'ya yönelerek Panturanist-Panislamist tehdidi İngilizlerin güvenlik doktrinlerini harekete geçirmiştir. İngilizler tarafından beklenmeyen bu sorunlar, İngiliz Hükümetini bölgenin kontrolünü sağlamak için somut adımlar atmaya sevk etmiştir. Caucasia has been concurrence of interaction of economical, social and cultural between asia and europe. Because of geographical features it had never been possible for great and stable states in the region. However, the region became rivalry field between Iran and Ottoman states untill 19th century. Russia had been one of the important actors of this competition in the middle of 19th century. The Caucasia that had been one of the crashing fields of Historical Turk-Russian competition affected the change of the British Policy İn the region.After Bolshevik Revolution, the Caucasia was involved in chaos as well as in other part of russia. The British government aimed to prevent the danger of Socialist ideology in the region. On the other hand, the allied German-Turkish troops moved towards Transcaucaisa to have some benefits in the region. The aim of Germany in the region was to take control of Transcaspian by retaining Baku energy sources. İn addition, the Panturanism-Panislamism movement of Turks in caucasia and central asia was perceived as a great menace by British Government. İn order to prevent these unexpected situations, the British government had to take measures to maintain the control in the region. 160

Kafkasya,Devrim,İstiklal Savaşı,Türkiye Büyük Millet Meclisi, Ermeni Meselesi Caucasus,Revolution, War of Independence, Grand National Assembly of Turkey, Armenian Question 139

Kafkasya, sahip olduğu doğal kaynaklar ve jeopolitik konumundan dolayı yüzyıllar boyunca büyük güçlerin etkisi altında kalmıştır. Özellikle de Rusya Kafkasya bölgesinde en etkin ülkelerden biri olmuştur. Kafkasya'nın en kritik ülkesi Azerbaycan olduğundan dolayı Rusya dış politikası genel manada Azerbaycan üzerinden şekillenmiştir.Bu çalışmanın araştırma problemi; Soğuk Savaş ardından dağılan SSCB'nin varisi olan Rusya'nın Kafkasya bölgesinde yeniden etkin olabilme çabalarını ve Azerbaycan'ın buna karşı izlediği politikaları belirtmek olarak ifade edilebilir. Bu bağlamda bu çalışmanın amaçlarını şu şekilde ifade etmek mümkündür:a)Başta Azerbaycan olmak üzere Kafkasya bölgesinde bulunan toplulukların Soğuk Savaş sonrasında hangi etmenlerin ve bölgede çatışan küresel veya bölgesel hangi güçlerin etkisi altında kalmaktadırlar?b)Rusya Federasyonu'nun Soğuk Savaş sonrasında Kafkasya ve Azerbaycan üzerinde izlediği iç ve dış politikalar neler olmuştur?Bu sorulara cevap ararken geniş manada bir litaratür taraması yapılmıştır. Bu tarama sırasında güncel kaynaklar kullanılmıştır. Sürekli gelişen olaylar izlenen politikalarda değişiklerin yaşanmasına neden olmuştur.Bu çerçevede yapılan çalışma sonucunda Azerbaycan'ın göz önünde olduğu Kafkasya bölgesinde uzun yıllardır Rusya'ile diğer aktörlerin çatıştığı ama Rusya'nın etkin olduğu öne çıkmaktadır. Azerbaycan'ın sahip olduğu enerji kaynakları ile dünya piyasasında daha fazla söz sahibi olabilmek için Rusya ve diğer güçler kıyasıya yarışmaktadır. Rusya geliştirdiği Yakın Çevre politikası ile SSCB'nin etki alanına yeniden ulaşmayı hedeflemektedir. Bu açıdan bakıldığında çalışmada Rusya'nın bu politikasına karşı diğer devletlerinde politika belirledikleri görülmüştür. Azerbaycan'ın bu kıskaç altında kendi izlediği politikaların da son derece önemli olduğu söylenebilir. Caucasus has been under the influence of big powers for centuries for its natural recourses and geopolitical position. Especially Russia has become one of the most active states in Kaukasus region. As Azerbaijan is the most critical country of Caucasus, Russian foreign policy has been generally shaped via Azerbaijan.The research problem of this study considers making clear the efforts of Russia, being the successor of Soviet Union, to become re-active in Caucasus region and the policy of Azerbaijan towards this attitude. In this respect the objectives of this study can be expressed as:a)Which factors and powers, conflicting globally or regionally in the region, are the Communities in Caucasus region, especially Azerbaijan, under the influence after Cold War?b)What are the domestic and foreign policy of Russian Federation for Caucasus and Azerbaijan after Cold War?A widely literature review has been made while looking for the answers of these questions. During the review, current sources have been used. Perpetually developing events have brought about the changes at the existing policy.Within this framework, the result of the study indicates that Azerbaijan is being taken consideration, although Russia is active, Russia and other actors have been in conflicts in Caucasus region for years. Russia and other powers compete cruelly in order to have more voice in the world market through energy resources owned by Azerbaijan. With its ?Near Abroad Policy? Russia aims to reach the influence area of Soviet Union again. In this respect, it is seen that also other states have defined their policy towards this policy of Russia and it can be said that Azerbaijan?s own policy is considerably important under this snare. 164

Stratejik olarak Kafkasya'nın önemli bir bölgesinde yer alan Gürcistan, 1801 yılında Çarlık Rusya tarafından ilhak edilerek, bir Rus eyaleti haline gelmiştir. Ayrıca Gürcistan, Karadeniz'e kıyısı olması, Osmanlı ve İran topraklarına giden yol üzerinde bulunması nedeniyle kilit bir noktada yer almaktadır. Bu yüzden Çarlık Rusya, güneye yayılmak için Gürcistan'ı ileri bir karakolu haline getirmiştir. Gürcistan üzerindeki Çarlık Rusya hâkimiyeti, daha sonraları Sovyet Rusya hâkimiyeti olarak devam etmiştir. Gürcü toprakları Sovyet Rusya hâkimiyeti öncesinde yüzyıllar boyunca güçlü bölgesel devletlerin ilgisini çektiği için bu devletler tarafından sürekli olarak istilalara maruz kalmıştır. Bu istilalar sebebiyle, Gürcistan'da Kral Vahtang Gorgasal ve Kraliçe Tamara dönemleri haricinde, güçlü bir devlet kurulamamıştır. Gürcü devletleri küçük krallıklar şeklinde teşkilatlanarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Öte yandan Gürcistan'daki etnik yapı, gerek Çarlık Rusya gerekse Sovyet Rusya hâkimiyeti sırasında uygulanan siyasetlere bağlı olarak oldukça karışık bir nitelik kazanmıştır. Sovyetler Birliğinin Kafkasya, Orta Asya ve Orta Doğu'yu kontrol etmesi açısından oldukça önemli bir mevkide yer alan Gürcistan, 1917 Bolşevik ihtilali sonrasında Sovyet yönetimine karşı, Gürcü Menşevikler tarafından sahiplenilmiş ve ülke kısa bir süreliğine bağımsız hale gelmiştir. Ancak Ermenistan ve Azerbaycan'ın Sovyetleştirilmesi sonrasında Kızıl Ordu birlikleri Tiflis'e girmiş ve 1921 yılında Gürcistan'da Sovyet yönetimi kurulmuştur. Gürcistan'da Sovyet yönetimin devamını sağlayacak olan siyasi, ekonomik ve sosyal yapılanma oluşturulurken Gürcü etnik kimliği üzerindeki baskılar oldukça sert olmuştur. Ayrıca Sovyetler Birliğinde, ?Milliyetler Politikası? adı altında uygulanan siyasetle, Sovyet modeli ulus yaratma çabaları, Gürcistan'ın köklü kültür geleneğine sahip olması nedeniyle istenilen sonucun alınmasını engellemiştir. 1980 yılı sonrasında Sovyetler Birliğinde uygulanan reformlar, Gürcistan'da milliyetçi hareketlerin çıkmasına neden olmuştur. 1991 senesinde ise dağılan Sovyetler Birliğinin yerini alan Rusya Federasyonu ile bağımsız Gürcistan arasındaki ilişkiler sorunlu bir şekilde gelişerek günümüze kadar gelmiştir.Anahtar Kelimeler: Gürcistan, Sovyet Gürcistan, Çarlık Rusya, Sovyetler Birliği, Menşevik, Bolşevik, Sovyet Rusya, Stalin Lying in a strategically important region of Caucasus, Georgia was declared a Russian province after its annexation by Tsarist Russia in 1801. Moreover, with its shoreline on the Black Sea and location on the route to Ottoman and Iranian lands, Georgia has a key geographical position. Therefore, Tsarist Russia used Georgia as a post to expand further into the South. Tsarist Russia?s rule over Georgia was succeeded by the rule of Soviet Russia. Prior to the sovereignty of Soviet Russia, Georgian lands, which attracted the attention of powerful regional countries for centuries, were constantly invaded by them. Because of these invasions, a strong state could not be established in Georgia except for the reigns of King Vahtang Gorgosal and Queen Tamara and they existed as small kingdoms. On the other hand, policies of Tsarist Russia and Soviet Russia caused the ethnic structure of Georgia to become very complex. Having a fundamentally important location for the Soviet Union to control Caucasus, Central Asia and Middle East, Georgia was claimed by Georgian Mensheviks against the Soviet administration after the Bolshevik Revolution in 1917 and experienced independence even for a short period. However, after taking Armenia and Azerbaijan under Soviet rule, the Red Army entered Tbilisi and established Soviet rule in Georgia in 1921. There was a considerably brutal pressure over Georgian ethnical identity while the political, economical and social structuring was going under to ensure the continuation of Soviet rule in Georgia. Moreover, the efforts of the Soviet Union to create a nation under the Soviet model in line with its policy called ?Nations? Policy? failed because of Georgia?s strong cultural traditions. The reforms which took place in the Soviet Union after 1980 caused nationalistic movements in Georgia. The relationship between independent Georgia and the Russian Federation, which replaced the Soviet Union after its disintegration in 1991, developed problematically until today.Keywords: Georgia, Soviet Georgia, Tsarist Russia, Soviet Union, Menshevik, Bolshevik, Soviet Russia, Stalin 94

Bu tez çalışmasında Avrupalılık kimliğinin AB Kafkasya siyasetindeki rolü incelenmiştir. Genel anlamda Avrupalılık kimliği demokrasi, insan hakları, hukukun üstünlüğü ve piyasa ekonomisi çerçevesinde tanımlanmıştır. AB'nin bütünleşme zeminini oluşturan değerler aynı zamanda dış politikasının yönünü de belirlemektedir. AB'nin bölgesel politikaları çerçevesinde Kafkasya'da yaşanan ?dönüşüm? ise çok yönlü ve birbirini tamamlayıcı araçlarla şekillendirilmeye çalışılmaktadır. Bu ?dönüşüm? aynı zamanda bir Avrupalılaşma sürecini ifade etmektedir. Bu çalışma Avrupalılık kimliğinin AB'nin Kafkasya siyasetin deki anlamını ve yerini ortaya koymaya çalışmakta, uluslararası ilişkilerde kimliğin bir araç olarak nasıl işlevselleştiğini incelemektedir. Bu bağlamda birinci bölümde kimlik kavramının uluslararası ilişkiler ve Birlik açısından anlamı tartışılmış, AB'nin kimlik merkezinden bütünleşme perspektifi ortaya konulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde ise, Avrupalılık kimliğinin ve değerlerinin hukuki temelleri ve bu amaçla işlevselleşen kurumları incelenmiştir. Üçüncü bölümde, Kafkasya'nın genel siyasi yapısı ve bölgede rekabet eden küresel aktörler ve bu aktörlerin ekonomik ve siyasi hedefleri değerlendirilmiştir. Aynı zamanda, AB'nin bölge politikaları ve sorunlarına yaklaşımında Avrupalılık değerlerinin rölü değerlendirilmiştir.Yapılan inceleme sonucunda AB'nin geliştirmiş olduğu projeler, mali yardımlar ve diğer siyasi araçlarla Avrupalılık değerlerini temsil eden normlar üzerinden bölgeyi dönüştürme çabası ortaya konulmuştur.Anahtar Kelimeler: Avrupalılık, Bütünleşme, Kimlik, Çıkar, Öteki, AB-Kafkasya İlişkileri, Konstrüktivizm, Hegemonya, Avrupa Merkeziyetçiliği, Yönetişim. The role of European Identity which is effective on EU?s Caucasus policy was examined in this thesis. European identity is depicted within the framework of democracy, human rights, superiority of law and the market economy. The values of Europe which are based upon integration motivatiın of European Union lead to direction of its own foreign policy. The evolution is Caucasus which is based on European identity is shaped by using sophisticated and mutually complemantary policy instrument. Further, this dissertation study portrays the role of European identity in Caucasus policy and how identity become fuctional in international relations as a policy instrument. In this case, the meanig of identity is discussed from view point of European Union and international relations in the firts chapter. İn addition to this, European integration perspective is olsa explained in terms of identity. İn the second chapter, legal roots of European identity and norms, and the instutions established for this purpose are examined. Finally, general political structure of Caucasus and the other global actors which struggle with each other in this region are described in the third chapter. Moreover, the approach of European Union to the regional policies and problems, and how the western values play a key role are explicates in this chapter.Consequently, in the end of the examinatorial, EU?s transformation efforts which includes projects developed by EU, economical aids and the other political intrument are explained from the point of norms which represent European identity.Keywords: Europeanization, Integration, Identity, Interest, Other, EU-Caucasu Relations, Constructivism, Hegemony, European Centralism, Governance 138

Bu çalışmanın amacı gerek jeopolitik gerek jeostratejik gerekse jeoekonomik açıdan büyük bir önem arz eden Güney Kafkasya bölgesinin Türk Dış Politikası'ndaki parametrelerini belirterek; 2001 yılı sonrası Türkiye'nin bölgeye yönelik uygulamış olduğu politikanın, bölgede vuku bulan ABD-Rusya rekabetini ne ölçüde etkilediğinin reelpolitik açıdan analiz edilmesidir.Çalışmanın ortaya koymaya çalıştığı bir diğer mefkure (hedef) ise tek kutuplu bir yapılanmadan çok kutuplu bir yapılanmaya doğru bir seyir izleyen günümüz dünya sisteminde, bölgesel bir güç konumundan küresel bir aktör olma yolunda ilerleyen Türkiye'nin bu doğrultuda sergilemiş olduğu politik duruşun diğer küresel aktörlerin pozisyonlarını ne ölçüde etkilediğinin Güney Kafkasya bölgesinin temel alınarak açıklanmasıdır.Bu çerçevede çalışmanın birinci bölümünde Güney Kafkasya'nın konumu, bölge devletleri, kriz ve çatışma alanları ele alınarak, bölgenin genel hatları ortaya konulmuştur. Diğer taraftan bölgenin jeopolitik ve jeostratejik özelliklerine değinilerek, Güney Kafkasya'nın küresel ve bölgesel politikalar açısından hangi konumda olduğu belirtilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde ise Güney Kafkasya'da yer alan Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan'ın bölgesel politikaları ve bölgede nüfuz sahibi olmak isteyen Türkiye, Rusya ve ABD gibi aktörlerin bu sürece etkileri incelenmiştir.Üçüncü bölüm de ise Türkiye'nin 2001 yılı sonrası Güney Kafkasya politikasını etkileyen iç ve dış faktörler ayrıntılı bir şekilde ele alınmış; bu sayede Türkiye'nin bölgeye yönelik uygulamış olduğu politikanın kökenlerine de ışık tutulmaya çalışılmıştır. Dördüncü bölümde başta Türkiye olmak üzere Rusya ve ABD'nin Güney Kafkasya politikaları ele alınarak, Güney Kafkasya'nın Türkiye, Rusya ve ABD dış politikasındaki önemi incelenmiştir.Beşinci bölümde Türkiye'nin Güney Kafkasya politikasının bölgede vuku bulan ABD-Rusya rekabetini ne yönde etkilediği, 2001 yılı sonrası Türkiye-Rusya ve Türkiye-ABD ilişkileri kapsamında analiz edilerek çalışma sonlandırılmıştır.Anahtar Kelimeler: Güney Kafkasya, Türk Dış Politikası, ABD-Rusya Rekabeti, Uluslararası Sistem, Güç Mücadeleleri The aim of this study is to analyze the effect of policy of Turkey after 2011 on USA-Russia competition which occurred in the region in real political terms; by expressing parameters of South Caucasus region which has importance both geopolitically, geo-strategically and geo-economically in Turkish Foreign Policy.Another aim of the study is to explain; in today?s world system which has a course from single pole structure to multi pole structure; how far the political standing of Turkey which moves from being a regional power to a global actor would influence the position of other actors on the basis of South Caucasus region.In this sense in the first section of the study; general frame of the region was put forward considering the location of South Caucasus, states of the region, areas of crisis and conflict. On the other hand; considering geo-political and geo-strategic features, the position of South Caucasus was tried to be mentioned in the sense of global and regional policies. In the second section, regional policies of Azerbaijan, Georgia and Armenia which are located in South Caucasus and the effect of actors such as Turkey, Russia and USA which want to be politically exposed in the region were analyzed.In the third section, internal and external factors which influence South Caucasus policy of Turkey after 2001 were discussed in details; in this way Turkey?s policy implemented on the region was tried to be retraced. In the fourth section, South Caucasus policies of Russia and USA, being turkey in the first place, were mentioned and the importance of South Caucasus in the foreign policy of Turkey, Russia and USA were analyzed.In the fifth section, how the South Caucasus policy of Turkey influenced USA-Russia competition in the region was analyzed in the scope of Turkey-Russia and Turkey-USA relations after 2001 and the study was concluded.Key words: South Caucasus, Turkish Foreign Policy, USA-Russia Competition, International System, Power Struggle 214

Bu tez çalışmasında; Türkiye'nin SSCB'nin yıkılmasının ardından Kafkasya'daki komşularımız Azerbaycan ve Ermenistan'la olan ilişkileri ve bu ilişkilerin Türkiye'nin dış politikasına etkileri incelenmektedir.Ancak bu etkilerin temellerini atan ve tarihte de var olan ilişkilere değinilmiştir. SSCB yıkılmadan önceki bu iki devletle olan ilişkiler, ABD, Fransa, Sovyetler gibi büyük devletlerle de etkileşim halinde bulunmuştur. Azerbaycan ve Ermenistan'ın bağımsızlıkları önceki dönemden sonra bağımsızlık sonrası dönemde de yine büyük devletlerle olan münasebetler büyük oranda yoğunluk arz etmiştir. SSCB yıkıldıktan sonra hem iki devletle, hem de büyük devletlerle olan politik ilişkileri; çeşitli olaylar çerçevesinde belirlenmiştir. Bu olaylar sınır kapısı sorunu, çok daha eskilere dayanan diaspora, Dağlık Karabağ, PKK-Ermeni işbirlikleri ve yapılan çeşitli antlaşmalardır.Bu tezin amacı sözü edilen olaylar ışığında 1990 sonrası dönemdeki Azerbaycan ve Ermenistan'la Türkiye arasında olan ilişkilerin diğer devletlerle olan ilişkilere de yansımaları incelemektir.Anahtar Kelimeler: Azerbaycan, Ermenistan, Türk Dış Politikası, Diaspora, Dağlık Karabağ. In this thesis study, the relations of Turkey with Azerbaijan and Armenia being of neighbours in Caucasian following demolition of union of soviet socialist republics and effects on foreign policy are examined. However, relations being the basis of these affects and existing in the history are described in this study. Before demolition of USSR, interaction is seen with USA, France, Soviets, etc. Independency of Azerbaijan and Armenia constituted density for relations with great states before and after the independency. Political relations with these two states and great states were determined within the scope of various events following demolition of USSR. These events include the problem of border gate, Nagorna Karabagh, PKK- Armenia relations and various agreements. The aim of this thesis is to examine the reflections of these relations of Azerbaijan and Armenia and Turkey to the relations with other states for post-1990 period in the light of this information.Keywords: Azerbaijan, Armenia, Turkish foreign policy,Diaspora,Nagorno-Karabakh 157

Halihazırdaki çalışmada, hem Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu sıkıntılı duruma menfi bir katkı yapan; hem de birçok Kafkasyalıyı yüzyıllardır yaşadıkları yerlerden koparmış olan 1864 Kafkas Göçü'ne değinilmiştir. Bu yapılırken konunun siyasî yönü biraz daha önde tutulmuştur. Böylece, yaşanan 1864 Göçü'nün, Rusya'nın bölge milletlerine uygulamış olduğu acımasız politikaların sonucunda gerçekleştiği ortaya konulmaya çalışılmıştır.XIX. yüzyılda Devlet-i Aliyye, gerek devlet işlerini doğru dürüst yönetecek idarecilerden; gerekse gittikçe birey odaklı yönetim anlayışına ulaşan dünyanın, Osmanlı tebaasını tahrik etmesi karşısında lüzumlu uygulamaları hayata geçirmekten mahrum kalmıştır. Bunun dışında bilim ve teknolojide daha da güçlenen Batı'ya yetişme şansını kaybetmiştir. Tam da devletin bu sıkıntılı döneminde Kırım Savaşı patlak vermiştir. Savaş, İngiltere ve Fransa'nın yadımlarıyla kazanılmasına rağmen bundan sonra Kafkasya, yoğun bir Rus baskısına maruz kalacaktır. Bunun sonucu olarak da -önceki zamanlarda daha çok gruplar halinde olmasına karşılık- Kafkasyalılar kitleler halinde Osmanlı Devleti'ne göç edeceklerdir.Kitlesel/büyük hacimli olarak yaşanan bu göçler Osmanlı'yı sıkıntılar içerisinde yakalamıştır. Buna rağmen devlet göçmenlere elinden geldiğince yardımda bulunmuştur. Onlara boş araziler vermiştir. İaşelerini gücü yettiğince karşılamıştır. Bazı vergilerden muaf tutmuştur. Eğer Devlet-i Aliyye muhâcirlere kucak açmamış olsaydı yaşanacak daha büyük trajedileri tahmin etmek zor olmasa gerektir.Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Göç, XIX. yy., Kitlesel. The Current study, both the troubled situation in the Ottoman Empire, contributing to a negative, and have lived for centuries in many places broken peoples to the 1864 Caucas Migration which has been mentioned. While the political aspect of this subject were a little more a head. Thus, in the 1864 Migration's occurred as a result of Russia's regional nation implemented merciless policies that tried to expose.Ottoman Empire in the XIX. Century, both goverment administrators to manage their business properly, and the world started to become increasingly focused on the individual, in the face of the Ottoman citizen necessary to drive applications has been deprived of spending life. İn addition to, further strengthening science and technology, the West has lost the change to catch up. Full of the stade of this troubled period, the Crimean War broke out. War, although Britain and France to win after that by aids Caucasus, will be subjected to an intense Russian pressure. As a result, the previous time -response- Caucasians are more in groups will migrate en masse to the Ottoman Empire.Mass / volume as the major problems experienced in these migrations has caught the Ottomans. However, he could stade aid to immigrants were found. Gave them free land. Eat force met to the utmost. Some taxes exempted. If you had not signed the Ottoman Empire to live welcoming refugees is not difficult to guess the larger tragedies.Key Words: Caucasia, Migration, XIX. Century, Mass. 103

Transkafkasya bölgesi Sovyet sonrası dönemde bölge güçlerinin ve bölge dışı güçlerin hâkimiyet kurma hedefleri içerisinde yer almıştır. SSCB'nin ardılı Rusya Federasyonu, bölgeyi Yakın Çevresi olarak görmektedir ve Rusya'nın temel amacı Transkafkasya'nın bölgesel gücü olmaktır. Küresel güç ABD de, 2000'li yılların başlarından itibaren Transkafkasya'da etkin olmaya başlamıştır. Bölge bugün çift kutuplu bir yapıdadır. Türkiye'nin ise bölgeyle hem tarihi hem de coğrafi açılardan bağları vardır. Orta Asya ve Hazar Denizi enerji kaynaklarına yakın olması sebebiyle Transkafkasya, global açıdan kilit coğrafyalardan biri haline gelmiştir. Gürcistan da bu bağlamda sahip olduğu jeopolitik konum itibariyle bölgenin iki temel gücünün ve diğer güçlerin ilgisini çekmiştir. Karmaşık etnik-sosyal yapıya sahip, zayıf bir devlet olan Gürcistan ayrılıkçı hareketlerle istikrarsız bir ülke haline gelmiştir. Bu çerçevede bölgesel güç adayı Türkiye ile Transkafkasya'nın iki hegemonundan biri olan Rusya Federasyonu'nun Gürcistan'ın içerisindeki sorun alanlarına yönelik belli politikaları olmaktadır. Türkiye'nin ve Rusya'nın Gürcistan'ın sorun alanlarına yönelik bakış açılarında önemli farklılıklar vardır ve bu farklılıklar işbirliği ve çatışma temelinde incelenebilir.Anahtar Sözcükler: Türkiye, Rusya Federasyonu, Gürcistan, Güvenlik, Neorealizm, Transkafkasya, Sorun Alanları, Abhazya, Güney Osetya Transcaucasus has become a target area to design hegemony of regional powers and extraterritorial powers in the time period after SSCB. Successor of SSCB, Russian Federation considers the region as Near Abroad and Russia?s main aim is to become Transcaucasian regional power. Global power USA also has become active in Transcaucasus beginning from the in early 2000?s. The region is in a bipolar structure now. Turkey has both historical and geographical links with the region. Since it is close to the Middle Asia and Caspian energy resources, Transcaucasus has become one of the key geographies globally. In this context, Georgia has attracted interest of region?s two main powers and the other powers with its geopolitical position. As a weak state with complex ethnic-social structure, Georgia has become an inconsistent country because of separatist movements. In this context there are some policies of Turkey as a regional power nominee and Russian Federation as one of the hegemon powers of Transcaucasus towards the problematic domains inside of Georgia. There are serious differences of Turkey and Russia?s point of views towards the Georgian problematic domains and this can be analysed in the basis of cooperation and conflict.Key Words: Turkey, Russia Federation, Georgia, Security, Neorealism, Transcaucasus, Problematic Domains, Abkhazia, South Ossetia. 394

Bu çalışmanın amacı Soğuk Savaş sonrası dönemde AB ve Türkiye'nin Güney Kafkasya-Karadeniz bölgesi ile ilişkilerini ve bu çerçevede bölgeye yönelik politikalarını incelemek, bu politikaların ne ölçüde örtüştüğünü ve AB ile Türkiye ilişkilerine ne şekilde yansıdığını ortaya koymaktır. Bu bağlamda, bölgenin AB ve Türkiye'ye sunduğu fırsatlar ile karşı karşıya getirdiği tehdit ve riskler inceleme konusu yapılmış, AB ve Türkiye'nin bu unsurları nasıl algıladığı ve bu algı doğrultusunda ne tür politikalar geliştirdiği, söz konusu politikaların başarılı olup olmadığı araştırılmıştır.Güney Kafkasya-Karadeniz bölgesinin jeopolitik önemi Soğuk Savaş sonrası dönemde artmış ve bölge ?Yeni Büyük Oyun? olarak adlandırılan büyük bir jeopolitik mücadeleye sahne olmuştur. Bu mücadelenin özünde enerji ve enerji arz güvenliği yer aldığı için çalışma esas olarak enerji-güvenlik bağlamında yürütülmüş ve AB ile Türkiye'nin bölge ve birbirleriyle ilişkileri de bu çerçevede bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur.Yapılan değerlendirmelerde AB ve Türkiye'nin Güney Kafkasya-Karadeniz bölgesine ilişkin temel önceliklerinin enerji-güvenlik bağlamında büyük ölçüde örtüştüğü ve bölgeye yönelik politikalarının da benzerlikler taşıdığı, ancak bölgenin iki aktörün birbirleriyle olan ilişkilerinde tam olarak yansımasını bulamadığı sonucuna varılmıştır. The aim of this research is to examine relations of EU and Turkey with South Caucasus-Black Sea region and policies towards the said region within this context; and further to evaluate the consistency of this policies by taking their reflections on EU Turkey relations into consideration. In this respect, opportunities provided as well as risks and threats caused by this region are analyzed for EU and Turkey; and the conception of EU and Turkey are also investigated so as to clarify policies developed and to examine whether these policies are satisfactory, or not.South Caucasus-Black Sea region has increased in geopolitical importance since the end of Cold War, and the region has withnessed a great geopolitical struggle titled ?New Great Game?. Since the main focus of this struggle is energy and energy-security context is taken as basis for this study which handles relations EU and Turkey with the region and with each other within this context.As a result of the evaluation process, it is detected that basic priorities of EU and Turkey are consistent with each other within the energy-security context in South Caucasus- Black Sea region; and further that adopted policies towards the region of EU and Turkey are also similar; overlapping attitudes of both actors regarding the region can not be reflected on their interrelations. 230

Sovyetler Birliği'nin yıkılması ve Soğuk Savaş döneminin sona ermesiyle bir-likte, Birlik üyesi devletler bağımsızlıklarını ilan etmeye başlamıştır. Güney Kafkasya bölgesinde bulunan Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan da bağımsızlığını ilan ederek uluslararası sisteme bağımsız aktörler olarak katılmıştır. Bu devletlerin bağımsızlıklarına ulaşmalarıyla, SSCB döneminde dondurulmuş sorunlar olarak nitelendirilen sınır içi etnik anlaşmazlıklar otorite boşluğu ile birlikte çatışmaya dönüşmüştür. İlk çatışma Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesinde yaşayan Azeriler ve Ermeniler arasında başlamış, kısa sürede Azerbaycan ve Ermenistan arasında bölgesel bir savaşa yol açmıştır. Gürcistan sınırları içinde yaşayan Abhaz ve Osetlerin Gürcistan'dan ayrılma talepleri de Gürcü-Abhaz ve Gürcü-Oset çatışmasının çıkmasına sebep olmuştur. Diğer taraftan, Güney Kafkasya bölgesinin sahip olduğu jeopolitik ve jeostratejik konum yeni dünya düzeninde önemini daha fazla arttırmış, bölge sahip olduğu enerji kaynakları ve enerji koridoru olması sebebiyle büyük bir avantaj yakalamıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte, Rusya Federasyonu, Türkiye ve İran gibi bölgesel güçler, ortaya çıkan güç boşluğunu doldurabilmek amacıyla bölgesel bir rekabete girişmiştir. Bu çerçevede Bölgesel güçlerin Güney Kafkasya devletleriyle kurdukları ilişkiler, etnik temelli çatışmaların seyri konusunda belirleyici olmuştur., After the Cold War and the collapse of the USSR, the states which were members of the Union, started to declare independence. South Caucasus States namely Azerbaijan, Armenia and Georgia also declared independence and joined the international system as soverign actors. After their independence, intrastate ethnic problems which were frozen during the USSR rule started to cause conflicts. First conflict started between Azeri and Armenian people living in the Nagorno Karabakh region of Azerbaijan and soon after turned into a regional war between Azerbaijan and Armenia. Seperation demands of the Abkhaz and the Ossettians living in Georgian territory caused Georgian-Abkhaz and Georgian-Ossetian conflicts. On the other hand, geopolitical and geostrategical position of the South Caucasus Region increased its importance in new world order. After the collapse of the USSR, regional powers such as Russian Federation, Turkey and Iran started to compete in order to bridge the authority gap in the region. In this context, regional powers? relations with the South Caucasus States determined the course of the ethnic conflicts.

1917 Rus ihtilallerinden 1921 Mart ayına kadar Batum'da sırasıyla Çarlık Rusya, Türkiye, İngiltere, Gürcistan ve Sovyet Rusya hâkimiyet kurmuşlardı. Ayrıca, Ermenistan, Azerbaycan, Almanya, Fransa, İtalya ve Amerika'nın Batum ile alakalı politikaları mevcuttu. Bu devletler arasında Batum'u elde etmek için mücadeleler sürerken, bunun yanında şehirde yaşayan Müslümanlar, Ruslar, Rumlar, Ermeniler ve Gürcüler de bu mücadeleye taraf olmaktaydılar. Çalışmada, mücadeleye taraf olan devletlerin arşiv, gazete ve diğer materyallerine elden geldiği kadar ulaşılarak, şu sorulara objektif olarak yanıtlar verilmeye çalışılmıştır: a) Batum'u elde etmek için bu kadar devlet ve millet neden mücadele içerisine girmiştir? Bunlar için Batum'un önemi ve özellikleri nelerdir? b) Batum'da yaşayan halk, hangi devlet ya da devletleri desteklemekteydi? Neden? c) Batum'da hâkimiyet kuran devletler şehri nasıl idare etmişlerdir? Bu devletler şehrin idaresinde başarılı olabilmişler miydi? Bunun nedenleri nelerdir? d) 1918-1921 yılları arasında bölgede ve dünyadaki gelişmeler Batum'u nasıl etkilemiştir?Coğrafî şartları nedeniyle mükemmel denilebilecek bir limana sahip olan Batum, sadece Kafkasya'nın değil, İran, Doğu Anadolu ve Orta Asya'nın çıkış kapısı olmasının yanında, Bakû-Batum demiryolu ve petrol boru hattı ile gelişmiş bir sanayi şehriydi. Bu nedenlerden dolayı hem bölge devletlerinin, hem de emperyalist devletlerin Batum ile ilgili politikaları mevcuttu. Bu devletlerin Batum üzerinde hak iddiaları, tarihî, dinî, etnik, askerî, siyasî ve iktisadî unsurlar çerçevesinde gelişmişti. Türkiye için, 400 yıllık bir geçmiş ile tarihî ve bölge halkının % 80'inin Müslüman olması nedeniyle hilafet bağı ile de dinî unsurlar ön plana çıkmaktadır. İktisadî ve diğer unsurlar ise arka planda kalmaktadır. Gürcistan için ise bölge halkının çoğunluğunun Gürcü olması nedeniyle etnik unsur ön plana çıkmaktadır. Fakat Batum halkının etnik kökenleri hakkında tartışmalar bugün bile devam etmektedir. Ayrıca bu insanlar kendilerini ?Gürcü? değil, daha çok ?Müslüman? olarak tanımlamaktadır. Bunun dışında Gürcistan tarihte Batum'a çok kısa aralıklarla sahip olmuştu. Bu nedenle tarihî açıdan da Batum'da hak iddia etmesi anlamsızdı. Fakat iktisadî açıdan Batum Gürcistan için hayati bir önem taşımaktaydı. Türkiye ve Gürcistan'ın dışında sıcak denizlere ulaşmaya çalışan Rusya için Batum, en fazla askerî, siyasî ve iktisadî açıdan önemliydi. Zaten Rusya Batum'u elde eder etmez, bu amaçlarına uygun bir hale getirmiştir. İngiltere, Bakû petrollerine ulaşmak ve Ortadoğu ile Hindistan'a Bolşeviklerin ilerlemesini engellemek için Batum'u işgal ettiğinden, bu şehirde askerî, siyasî ve iktisadî emellere sahipti. Diğer devletler de, Batum Müslümanlarına yardım eden Azerbaycan'ın dışında, Batum için sadece iktisadî açıdan ilgilenmekteydi. Bu devletler Batum'u elde etmek için mücadelelerini sürdürürlerken Batum halkı, 1918 yılında yapılan halkoylamasında büyük bir çoğunlukla Türkiye'nin hâkimiyetini istemişti. Bunun dışında Gürcistan da dâhil olmak üzere Türkiye dışında hiçbir devlet Batum'da halkoylamasına müracaat edilmesini talep edememekteydi. Zaten Batum'daki İngiliz idarecileri de defeatle Batum halkının çoğunlukla Türkiye'yi istediğini belirtmişlerdi. Batum'da en fazla iddia hakkı olan devletin Türkiye olmasına ve Batum halkının büyük bir çoğunlukla Türkiye taraftarı olmasına rağmen Türkiye, Moskova Antlaşması'yla Batum'u Sovyet Gürcistanı'na vermeyi, özel şartlar çerçevesinde kabul etmişti. The Tsarist Russia, Turkey, England, Georgia and Soviet Russia ruled Batum from the Russian Revolutions (1917) to March 1921. Moreover, Armenia, Azerbaijan, Germany, France, Italy and America had pursuing over Batum. While among these states were struggling to obtain Batum, Muslims, Russians, Greeks and Georgians living in the city favored this struggle for power. In this work, the following questions are objectively answered by the using the archives, periodicals and other materials of above mentioned states as far as possible: a) Why so many states and nations did struggle to obtain Batum? What were the features and importance of Batum for them? Which state or states did the people of Batum support? Why? c) How did the ruling states governed the city? Were these states successful about the administration of the city? What were the causes this? How did the developments in the world and region between the years 1918-1921 influence Batum?Batum, has a excellent port due to the geographical conditions, is the outlet of not only Caucasus, but also Persia, Eastern Anatolia and Central Asia, as well as a developed industrial city by the Baku-Batum railways and pipeline. As a consequence of the above mentioned reasons, both regional and imperialist states pursued policies over Batum. These states? claims were built up on Batum were took place in the framework of historical, religious, ethnic, military, political and economic elements. A shared history of 400 years and religious connection based on a %80 of Muslim population in the city which directly belong to the Ottoman caliphate, were the basic motives for Turkey. Economic and other elements were attributed less importance. For Georgia, concerning the majority of city?s population was Georgian ethnic elements came to foreground. But the debate over the ethnicity of Batum`s population continues even today and also the local people defined themselves as Muslim rather than Georgian. Apart from this, Georgia dominated Batum during very short intervals in history. On the other hand, Batum had a vital importance for Georgia in economic means. Batum had military, political and economic importance for Russia, who was aiming to reach warm seas. Likewise, as soon as Batum is obtained by Russia, she was reinforced for the above mentioned purposes. England had military, political and economic aims on Batum, concerning the Baku oil reserves and to prevent Russian advance towards Middle East and India. Expect Azerbaijan who helped Batum Muslims, all other states interested in Batum for economic means. While the above mentioned states were struggling to rule Batum, the overwhelming majority of Batum population preferred the Turkish administration in the referendum of 1918. In addition to this, apart from Turkey, any other state had not demanded referendum to be held in Batum. Anyhow, British authorities in Batum had predicated on a number of occasions that the majority of Batum population preferred the Turkish administration. However, having the utmost right upon Batum and the majority of people of Batum demanding the Turkish rule, Turkey admitted to give Batum to Soviet Georgia with the Treaty of Moscow under the special conditions. 704