Search

İçte ve dışta meydana gelen bütün olaylardan anlık haberdar olmak isteyen Sultan II. Abdülhamid’e gönderilen resmî ve özel maruzat ve jurnallerden günümüze ulaşabilenler tarih çalışmaları bağlamında son derece önemli kaynaklardır. Çalışmamızın ana kaynağını oluşturan ve 1891’de bir imam tarafından yazılarak padişaha sunulan maruzat da bu bağlamda değerlendirilerek ele alınmıştır. Dönemin olaylarına resmi perspektifin dışında bireysel bakışın verilmiş olması ve çözüm yollarının önerilmesi ayrıca kıymete haiz olarak değerlendirilmiştir. Bu maruzatta; Cizvit ve Protestanların Adana ve çevresindeki misyonerlik faaliyetleri, bunlarla ilgili duyulan kaygılar, Çerkez muhacirlerinin iskân sırasında karşılaştıkları sorunlar, Ermeni isyanlarında kamu görevlilerinin sorumlulukları, Nusayrî olaylarının altında yatan nedenler, Kolera salgını, kadınların eğitimsizliğinin açtığı sorunlar, Adana valisinin çarpık ilişkileri iddiaları, kamu hizmetindeki suiistimaller gibi dönemin gündemini meydana getiren önemli olaylar yer almakla birlikte padişah ve hükümet bilgilendirilmekle kalınmamış sorunlarla ilgili çözüm önerileri de sunulmuştur., The official and private requests and denouncements sent to Sultan Abdulhamid II, who wanted to be instantaneously informed about all the incidents happening inland and outland, are remarkably important sources in the context of historical studies. The request, which constitutes the primary source of our study and was written by an imam in 1891 and submitted to the Sultan, was evaluated and discussed in this context. Apart from of the official perspective, providing an individual outlook to the incidents of that era and suggesting solutions were also considered valuable.In this request, the Sultan and the Government were not only informed about the important incidents that constituted the agenda of the era, but also solutions were presented for the problems such as the Jesuits and Protestants' missionary activities in Adana and its surroundings along with concerns about them, the problems faced by the Circassian immigrants during the resettlement, the responsibilities of public officials in the Armenian revolts, the reasons behind the Nusayri incidents, the epidemic Cholera, the problems caused by illiteracy of women, the allegations of indecent relations of the Adana governor, and the misconduct in public service.

Temettuat Defterleri, yakın dönem Osmanlı sosyo-ekonomik çalışmaları bağlamında çok kıymetli veriler barındırmaktadır. Haddizatında vergi ve askerlik muafiyeti dolayısıyla kamu ve özellikle mali kayıtlarda yer almayan kadınların, istisnai de olsa ilk defa kendilerine özel tutulan temettuat defterlerinde yer almaları ayrı bir öneme sahiptir. Bununla birlikte yapılan bazı çalışmalarda birkaç cümle ile bahsedilmesinin dışında kadının ekonomik gücünün tespiti noktasında yeterince değerlendirilebildiğini söylemek oldukça zordur. Bu durum bizim müstakil kadın temettuat defterlerini ele almamıza neden olmuştur. Bu bağlamda Nefs-i Muğla, Bozöyük, Gökabad, Mesevli, Tırahiye ve Ula kazalarında toplam üç yüz on iki hanede üç yüz otuz kadın hane reisine ait temettu kaydı bulunmaktadır. Temettu sahibi kadınlardan büyük kısmı yalnız olmakla birlikte bir kısmı kız kardeş/kardeşleriyle, bir kısmı da kaynana-gelin olarak birlikte yaşadığı hanelerinde müştereken vergi mükellefi olarak kayıt edilmiştir. Temettuat mükellefi kadın hane reisi sayısının toplam hane sayısına oranı %5’tir. Bu oran babası veya eşi öldüğü için aile reisi olarak temettu vergisiyle mükellef tutulan kadınlar bağlamında makul bir düzey olduğunu söylemek mümkündür. Erkek ve kadın mükelleflere ait verilerin mukayesesi, bize Osmanlı toplumunda kadının ekonomik gücünün sağlıklı olarak değerlendirilmesi noktasında katkı sağlayacaktır. Bu defterler bize Osmanlı kadınının gerek işgücüyle ve gerekse tasarruf ettikleri mülkleriyle hayatını idame ettirecek ekonomik üretimin ötesinde temettu vergisiyle kamu maliyesine katkı sağlayacak kadar üretimin parçası olduğunu göstermiştir.

Akrabalık ilişkisiylebirbirlerine bağlanan fertlerin bir araya getirdiği topluluk veya hane halkıanlamlarına gelen aile, kişi ve toplum arasında atılan en esaslı köprüdür.Tanzimat Dönemi Osmanlı aile yapısı genel özelliklerine bakıldığında, ailedebaba baskınlığı devam etmekle beraber aile üyelerinin kişisel özgürlüklerieskiye oranla daha geniş bir alana yayılmıştır. Aile içerisindeki gelenekselnizam devam ettirilmişse de aile bir bütün olarak modernleşmeye başlamıştır. Buçalışmada 1839-1876 tarih aralığını kapsayan Ayıntab Şer’i Mahkeme Kayıtlarıçerçevesinde Ayıntab’da aile birliğinin oluşması, aile birliğinin dağılması veeş-çocuk sayısı hakkında bilgi verilmektedir.

Osmanlı Devleti'nin tanzimatla hız kazanan çağdaşlaşma sürecinde, şehir yaşamında meydana gelen değişmeler, merkezden bağımsız olmamıştır. Bu bağlamda tezimizde, XIX. yüzyılın çağdaşlaşma çabaları içerisinde, Ayıntab kazası incelenmiştir. Çalışmamızda Tanzimat Dönemi olarak bilinen 1839-1876 tarihleri arasında, Ayıntab Kazası'nın idari, fiziki, sosyal ve ekonomik durumu, Tanzimat reformları ve bu dönemde kazayı etkileyen diğer dinamikler konu edilmiştir. Çalışma, Tanzimat Dönemi Ayıntab'ını daha geniş bir çerçeveden incelemek amacıyla dört ana bölüm halinde hazırlanmıştır. İlk olarak yüzyıllardır birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Ayıntab kazasının kısa tarihçesi verilerek, idari yapısı ve görevlileri, dini kurumlar ve görevlileri ile diğer görevliler ele alınmıştır. Ayıntab'da görev yapan yöneticiler, yöneticilerin yetki ve sorumlulukları ile halkla olan münasebetleri incelenerek, kazadaki idari yapının ortaya konulması amaçlanmıştır. Öte yandan Ayıntab kazasının fizikî yapısı ve nüfusu incelenmiş olup fizikî yapıyı oluşturan etmenler tespit edilerek bu etmenlerin, konumları, sayıları, üstlendikleri roller ortaya konmuştur. Ayrıca toplumsal ilişkilerin şekillesinde önemli rolü olan mahalleler fiziki ve dini gruplar açısından değerlendirilmiştir. Diğer taraftan Ayıntab kazasının sosyal yapısı; toplumun temeli olan aile kavramı, bazı toplumsal olaylar ile sosyal hayatın vazgeçilmez parçası olan vakıf kurumları çerçevesinde konu edilmiştir. Son olarak Ayıntab kazasında ekonomik yapı incelenerek esnaf grupları, tarım ve hayvancılık, tahsil edilen vergiler ile merkezi gelir kaynakları üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Ayıntab kazası, vakıflar, sosyal yapı, fiziki yapı, nüfus, ekonomik yapı The changing of cities weren't independed from headquarter of Ottoman state in the trend of modernization of Ottoman state. In our thesis, we tried to search Ayıntab town in this concept. In this study, Ayıntab town's physical, social and economical situation and other dynamics which are influzing the town are defined as a subject in Tanzimat period between 1839 and 1876. This study has been divided into four part to examine Ayıntab in Tanzimat period widely. In the first part, Ayıntab's history is summarized and administration and its staffs, religious foundations, and other staffs are explained. Administration of Ayıntab and its relation with public is tried to be explained to determine the administration constitution of the town because Ayıntab had many different civisilation troughout the history. Morever, the physical constitution of town and its population are searched and the factor of physical constitution is tried to be explained. For these, physical constitution's numbers and its roll has been defined. Ayıntab's social position; the basement of Society is family, so its family constitution and its relations are mentioned and some social events, Vakıfs are mentioned. At last, economical Position of Ayıntab is searched in the line of farming, ranch, taxes and also incomes of town is mentioned Key words: Ayıntab town,Vaqıfs, Social Constitution, Physical and Demographic position. 250