Search

De Bossenstrategie besteedt aandacht aan het belang van het behoud van autochtone genenbronnen: “Veel oorspronkelijke Neder-landse boomsoorten zijn zeldzaam geworden. Genetische bronnen van deze soorten moe-ten worden beschermd.” Naar schatting heeft minder dan 3 procent van de bomen en strui-ken in Nederland een autochtone afkomst. De helft van de ongeveer honderd inheemse boom- en struiksoorten wordt bedreigd met uitsterven. Vier soorten zijn al uitgestorven: de grove den, de koraalmeidoorn, de wollige sneeuwbal en de wilde amandelwilg. In dit ar-tikel gaan we in op de vraag waarom autoch-tone bomen en struiken beschermd moeten worden en hoe we dat kunnen doen.

We examined for a number of plant species if they were part of the natural flora of arable fields in the Netherlands, based on old reports of arable fields in the floristic literature, herbarium collections and archaeobotanical collections of locally cultivated grain. Orlaya grandiflora turned out to have grown as a wild plant in Southern Limburg since the Roman period up until 1939. Bromus grossus, an internationally threatened species of the European Habitats Directive, was collected a few times in the arable fields of Southern Limburg in the 19th century up until 1930, but probably it occurred already much longer in this area and also elsewhere in the Netherlands. Aira caryophyllea subsp. plesiantha was not only part of the wild flora of arable fields in Southern Limburg, but also in the area of Groesbeek southeast of Nijmegen. In an arable field being part of a nature reserve near Groesbeek, this subspecies was found back in 2010 and 2015 by the first author. Of the other investigated species, also Adonis aestivalis (last record: 1935), Ajuga chamaepitys (1930), Asperula arvensis (1925), Nigella arvensis (1912), Stachys annua (1971), and the neophytes Calepina irregularis (still present recently) and Vaccaria hispanica (±1950), were found to be part of the wild flora of arable fields, at least in Southern Limburg, but partly also elsewhere in the Netherlands. We propose to reconsider the status of these taxa during the next assessment of the Dutch Standard List and Red List of vascular plants, using the data presented in this article. Aan de hand van oude

Rationale: Isotopic analysis of archaeological charred plant remains offers useful archaeological information. However, adequate sample pre-treatment protocols may be necessary to provide a contamination-free isotopic signal while limiting sample loss and achieving a high throughput. Under these constraints, research was undertaken to compare the performance of different pre-treatment protocols. Methods: Charred archaeological plant material was selected for isotopic analysis (δ13C and δ15N values) by isotope ratio mass spectrometry from a variety of plant species, time periods and soil conditions. Preservation conditions and the effectiveness of cleaning protocols were assessed through Fourier transform infrared spectroscopy and X-ray fluorescence (XRF) spectrometry. An acid–base–acid protocol, successfully employed in radiocarbon dating, was used to define a contamination-free isotopic reference. Acid–base–acid isotopic measurements were compared with those obtained from untreated material and an acid-only protocol. Results: The isotopic signals of untreated material and the acid-only protocol typically did not differ more than 1‰ from those of the acid–base–acid reference. There were no significant isotopic offsets between acid–base–acid and acid-only or untreated samples. Sample losses in the acid–base–acid protocol were on average 50 ± 17% (maximum = 98.4%). Elemental XRF measurements showed promising results in the detection of more contaminated samples albeit with a high rate of false positives. Conclusions: For the large range of preservation conditions described in the study, untreated charred plant samples, water cleaned of sediments, provide reliable stable isotope ratios of carbon and nitrogen. The use of pre-treatments may be necessary under different preservation conditions or more conservative measurement uncertainties should be reported.

Deze rapportage is het resultaat van een bouwhistorisch en archeologisch onderzoek dat werd uitgevoerd tussen 2012 en 2014 in de Aarlese Hoeve aan de Oirschotseweg 117 te Best. Dit onderzoek leverde verrassende resultaten op. De datering van het gebint bleek aanzienlijk ouder dan verwacht, de constructie van de oudste delen wijkt sterk af van het gebinttype zoals bekend is in de regio, de verstoringsgraad van de ondergrondse resten bleek mee te vallen en de conservering van de organische resten is uitstekend. Uit dit onderzoek blijkt dat de Aarlese Hoeve de oudste bekende bovengrondse boerderij van Nederland en mogelijk zelfs van West-Europa is. Binnen het agrarische erfgoed is een 13e-eeuwse boerderij uniek. Het gebouw is niet alleen een waardevol onderzoeksobject vanwege de ouderdom, maar ook omdat de 13e en de 14 eeuw een kennislacune vormen binnen zowel de archeologie als de bouwhistorie van de boerderijbouw. Men ging vanaf die periode namelijk stijlen op poeren plaatsen, waardoor archeologen meestal niets in de bodem terugvinden. Bovengrondse voorbeelden zijn er ook nauwelijks. De Aarlese Hoeve is inmiddels aangewezen als rijksmonument.

Between 2009 and 2014, a research project was carried out by several research institutes and commercial companies in order to study and publish three settlement sites of the Single Grave Culture located in the Western Netherlands. These sites were excavated more than twenty years ago, but unfortunately the results were only scarcely published, and mostly in Dutch. This research project provided an excellent opportunity to unlock the high quality archaeological information. The presence of organic remains and numerous artefacts in cultural layers and the thorough excavation of these layers have produced a wealth of data regarding Late Neolithic behavioural variability in a dynamic wetland landscape. In this article, a summary of the results of this project will be presented.

Deze publicatie bundelt de resultaten van de in december 2012 uitgevoerde opgraving op de locatie van molen de Nachtegaal in Middenbeemster. Van De Nachtegaal zijn verschillende funderingsresten opgegraven. Ook zijn er aanwijzingen gevonden dat vlakbij deze achtkantige molen een zeventiende-eeuwse voorganger stond. Er zijn enkele bouwsporen en verschillende kuilen met dierskeletten en stukken van molenstenen aangetroffen. Deze 'Rapportage Archeologische Monumentenzorg' (RAM) laat zien dat het zinvol is om op terreinen van monumentale molens archeologisch onderzoek uit te voeren. Aangezien de met deze werkzaamheden samenhangende bodemingrepen meestal binnen de gemeentelijke vrijstellingsrichtlijnen archeologie vallen, is dit soort onderzoek niet altijd vanzelfsprekend. Toch is het de moeite waard. Archeologisch onderzoek levert informatie op over de opbouw, constructie en datering van de bestaande molen, maar er kunnen ook oudere sporen en structuren tevoorschijn komen.

Het doel van het booronderzoek was om een zo volledig mogelijk beeld te verkrijgen van de in de ondergrond aanwezige archeologie. Hier gaan resten schuil van een nederzetting uit de midden-ijzertijd tot en met de Romeinse tijd. De omvang van het archeologische rijksmonument beslaat het gehele perceel en beperkt zich dus niet tot de delen waar het dekzand het hoogst is. Het is zeer goed mogelijk dat de vindplaats zich naar het zuiden toe doorzet. Hier is geen onderzoek naar verricht, maar de hoge zandrug, waar de vindplaats zich op concentreert, loopt richting het zuiden door. Een overtreding was de aanleiding van het onderzoek. Het perceel bleek zonder monumentenvergunning geëgaliseerd te zijn. In het kader van de handhaving Monumentenwet is de omvang van de schade vastgesteld. Op basis daarvan is een vergunningprocedure gestart om de oorspronkelijke staat van maaiveld te herstellen voordat het terrein als akkerland in gebruik kon worden genomen.

Tussen 2004 en 2010 is door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (en diens voorgangers) een geo-archeologisch onderzoek verricht in het Boornedal nabij Oldeboorn. Doel was het verwerven van inzicht in vaststellen van de aard en conservering van het afgedekte pleistocene landschap in en langs het dal van het riviertje de Boorne. Het uiteindelijke doel van dit onderzoek is het waarderen van een aantal geselecteerde vindplaatsen (en het ontwikkelen van een methodiek daarvoor) volgens de criteria van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), waarbij expliciet wordt gekeken naar de mogelijke chronologische relatie tussen de vindplaatsen en de lithostratigrafie in het dal van de Boorne. Het geo-archeologische onderzoek richtte zich op de lithostratigrafie. De resultaten worden in dit rapport besproken. Op basis van het onderzoek kan worden geconcludeerd dat de pleistocene ondergrond geleidelijk verdronken is. Alleen in het dal zijn aanwijzingen gevonden voor erosie van dit dekzand. In de hogere delen van dit pleistocene landschap zijn bodemhorizonten herkend. De overgang tussen het zand en afdekkende veen is veelal geleidelijk en in de top van het zand is doorworteling zichtbaar. Dit is een aanwijzing dat op de onderzochte locaties het pleistocene substraat grotendeels goed bewaard is gebleven, met uitzondering van enkele diepere insnijdingen. Opvallender is de geringe ouderdom van het door ons in het onderzoeksgebied onderzochte veen: in de lage delen is dit pas vanaf het Midden-Neolithicum gaan groeien. Op basis van eerder onderzoek is aannemelijk dat de hogere delen zelfs pas vanaf de Midden-Bronstijd bedekt zijn geraakt met veen. Er zijn echter meer dateringen nodig om hierover generiek uitspraken te kunnen doen die ook regionale geldigheid hebben. Op basis van de huidige gegevens luidt de conclusie dat op locaties met archeologische resten uit het Mesolithicum mogelijk alleen nog anorganische resten aanwezig zijn. De organische archeologische resten lijken zich te beperken tot de periode tussen het Midden-Neolithicum en de Midden-Bronstijd. De afdekking met veen en klei heeft als positief resultaat dat eventuele aanwezige archeologische resten op een dermate grote diepte liggen dat de kans klein is dat deze door modern landgebruik zijn aangetast. Kortom de kans is groot dat de ruimtelijke integriteit (spreiding van vondsten en structuren) van deze archeologische resten hoog is.

Lit.opg., bijl.

Met lit. opg.

Lit.opg.

Met lit. opg.

The Noordoostpolder is an archaeologically rich area in the central Netherlands. A sediment profile, situated on a dune slope, was sampled near a Neolithic settlement site on the former island of Schokland. To reconstruct the local and regional vegetation around a Neolithic settlement, pollen, non-pollen palynomorphs and macrofossils were analyzed. The lowest part of the profile represents mid-Holocene peat growth on Pleistocene cover sand. Based on anthropogenic indicators like Cerealia and apophytes, the impact of early Neolithic people living in the nearby settlement was prominent. In addition to the pollen record, the spores of coprophilous fungi appeared to be valuable palaeoenvironmental indicators for human impact. The sampled sequence shows the effects of a rising water table related to sea level rise. The results support Cappers and Raemaekers’ (2008) model of small-scale wetland farming in the early Neolithic.

In dit artikel krijgt Elatine hydropiper verreweg de meeste aandacht, omdat over deze soort de rijkste historische documentatie beschikbaar is en omdat zij de grootste verscheidenheid in standplaats toont. Hoewel zij niet strikt tot het rivierengebied beperkt is, haar zwaartepunt gedurende het grootste deel van het Holoceen in de rivierdalen. Dit blijkt uit tientallen paleobotanische vondsten, die de kwalificatie 'best gedocumenteerde stroomdalplant van Nederland' wettigen.