Search

Bu tez çalışmasının amacı, Batı Anadolu ve Balkanlar’daki en erken çanak çömleklerin ortaya çıkışı ve kullanım amacını saptamak, ayrıca çanak çömlek özelinde söz konusu iki bölge arasında herhangi bir etkileşimin olup olmadığını ortaya çıkarmak, bölgeler arası teknolojik, tipolojik ve işlevsel farklılıkları ortaya koymaktır. Anadolu’da erken çanak çömleklerin ortaya çıkışı M.Ö. 9000’lere tarihlense de, düzenli bir teknoloji olarak benimsendiği tarihlerin M.Ö. 7000’ler olduğu görülmüştür. Batı Anadolu ve Marmara Bölgesi’nde ise çanak çömleklerin ortaya çıkışı M.Ö. 6680/6600 yıllarına tarihlendirilmektedir. Balkanlar’da, Kuzey Yunanistan’ın Makedonya kesiminde M.Ö. 6600-6400 tarih aralığında en erken çanak çömleklerin üretilmeye başlandığı görülürken, Kuzeydoğu Bulgaristan’da ise bu tarih aralığı M.Ö.6400/6200-5900 yılları arasındadır. Bahsedilen bölgelerden ele geçen çanak çömleklerden elde edilen veriler, katkı maddesi, form, işlev, yüzey rengi ve bezeme gibi kriterler doğrultusunda incelenerek bölgeler arası karşılaştırmalar yapılmıştır. Batı Anadolu ve Balkanlar’dan elde edilen erken çanak çömlekleri yukarıda belirtilen kriterler kapsamında incelediğimizde, ortaya çıkan veriler ile bu iki bölgede her ne kadar benzer özelliklere sahip çanak çömleklerin olduğu görülse de birtakım farklılıkların da olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen veriler benzerliklerin öncü çanak çömlek teknolojisinin Batı Anadolu üzerinden Balkanlar’a taşınmış olabileceğine işaret etmektedir. Balkanlar’daki erken çanak çömleklerde tespit edilen farklılıklar ise, Balkanlar’daki erken yerleşimcilerin çömlekçilik teknolojisini ya yerel tercihler ile ya da farklı bölgelerden kültürel alışveriş ile şekillendirmiş olabileceğini düşündürmektedir. Bunun yanı sıra Anadolu’daki erken çanak çömlek üretiminin, elde edilen veriler doğrultusunda, tarım ve hayvancıktan oluşan beslenme ekonomisinin yaygın ii olarak geliştiği tarihten yaklaşık bin yıl sonra ortaya çıktığı görülmektedir. Batı Anadolu ve Balkanlar’da da değişen beslenme ekonomisinin çanak çömlek üretimini tetiklediğini söylemek oldukça zordur. Ayrıca hem Anadolu’daki hem de Balkanlar’daki en erken çanak çömleklerin pragmatik işlevlerinin yanı sıra kimlik ifadesi, prestij göstergesi vb. sembolik anlamlar taşıyan nesneler olarak farklı işlevler için kullanılmış olabileceği öngörülmektedir. The purpose of this study is to determine when the earliest pottery in Western Anatolia and the Balkans emerged and for what purpose they were used. In addition, it is to reveal whether there is any interaction between the two regions in particular for pottery, and to reveal the technological, typological and functional differences between regions. Although the emergence of early pottery in Anatolia is dated to 9000s B.C., the dates when it was accepted as a regular technology are 7000s B.C. The emergence of pottery in Western Anatolia and Marmara Region, is dated to 6680/6600 B.C. In the Balkans, the earliest pottery started to be produced 6600-6400 B.C. in Northern Greece and 6400-5900 B.C. in Northeast Bulgaria. The data obtained from the pottery in the mentioned settlements have been examined in accordance with criteria such as additive, form, function, surface color and decoration, and a comparative study have been conducted among regions. When we examine the early pottery obtained from Western Anatolia and the Balkans within the scope of the mentioned criteria, it has been determined that there are some differences, although there are pottery with similar characteristics in these two regions. The data obtained indicate that the pioneering pottery technology may have moved to the Balkans through Western Anatolia. The differences detected in the early pottery in the Balkans suggest that the early settlers in the Balkans may have shaped the pottery technology either by local preferences or by cultural exchange from different regions. In addition, it is seen that the early pottery production in Anatolia emerged about a thousand years after the widely developed nutrition economy consisting of agriculture and animal husbandry. It is quite difficult to say that the changing nutrition economy in Western Anatolia and the Balkans triggered the production of pottery. It iv is predicted that the earliest pottery in both Anatolia and the Balkans may have been used as objects bearing symbolic meanings such as identity expression and prestige, as well as pragmatic functions

Beycesultan was an important city located in Western Anatolia during the 2nd millennium BC. The complex political situation in the area caused conflicts between the Arzawan political entity and the Hitites in central Anatolia. Several episodes of destruction by fire at the settlement are thought to be results of these conflicts and the human remains found within the settlement were the victims. The site was resettled after these large fire destructions, believed to be by original settlers. The aim of this work to understand the nature of the deposition of the human remains within the settlement and whether these people were killed in the attacks and/or by the fires. The study of human remains from one building reveals that the human bones within this space were deposited secondarily, which raises more questions about the identity of the new settlers.

Edirne İli Lalapaşa ilçesiHasanağa Köyü’nde tarla sürümü sırasında bulunan taş sanduka mezarın kazısıEdirne Arkeoloji Müzesi tarafından yapılmıştır. Roma dönemine tarihlenen mezariçinde üç iskelet ele geçmiştir. Antropolojik analizlerinin yapılması için TrakyaÜniversitesi Arkeoloji Bölümüne gönderilen iskeletlerin, genç bir kadın, ortayaşlı bir erkek ve 15 yaşlarında Adolesan bir bireye ait olduğu belirlenmiştir.Erkek bireyle ilişkili bir adet sikke tek mezar buluntusudur. Adölesan bireyiyerleştirmek için mezar tekrar açıldığında, daha önceden var olan diğer ikibireyin kemiklerinde dağılmalar olmuştur. Ölüm sebepleri belli olmayanbireylerin kemiklerinde, bazı eklem deformasyonları ve anemi dışında, belirgin hastalıkizlerine de rastlanılmamıştır.

ÖZET BOZ, Başak. Dişlerde Mikro Aşınma Tekniğinin Beslenme Alışkanlıklarını Belirlemedeki Yeri: Eski Anadolu Toplumlarından Örnekler, Doktora Tezi, Ankara 2006 Diş yüzeylerinde yer alan mikro aşınma izlerinin beslenme alışkanlıklarımn belirlenmesindeki yerinin belirlenmeye çalışıldığı bu çalışmada, mikro aşınma tekniği, dört eski Anadolu topluluğu olan Neolitik dönem Aşıklı Höyük ve Çatal Höyük ile Tunç dönemi İkiztepe ve Oylum Höyük dişleri üzerinde uygulanmış ve bu toplulukların beslenme alışkanlıklan ile ilgili ipuçları elde edilmeye çalışılmıştır. İncelenen toplumlarda ayrıca cinsiyet, yaş, aşınma derecesi ve faset faktörünün mikro aşınma izlerinin oluşumunda etkili olup olmadığı araştınlmıştır. Bu çalışma sonunda, 1- Faset ve yaş faktörünün mikro aşınma şekillerini etkileyen bir faktör olduğu belirlenmiştir. 2- Makro aşınma derecelerinin Çatal Höyük ve Aşıklı Höyük'te mikro aşınma izlerini etkilediği buna karşın, İkiztepe ve Oylum Höyük örneklerinde etkilemediği tespit edilmiştir. 3- İncelenen topluluklarda mikro aşınma izlerinin cinsiyetler arasında fark göstermediği belirlenmiştir. 4- Topluluklar arasında mikro aşınma izlerinde beliren farkın izlerin miktarlarından çok boyutlarında olduğu görülmüştür. Aşıklı Höyük dişlerinin diğer yerleşim yerlerine kıyasla daha büyük çukurluk ve çizik boyutlarına sahip olduğu belirlenmiştir. Çatal Höyük örnekleri Aşıklı Höyük'e göre daha küçük fakat İkiztepe ve Oylum Höyük örneklerine göre daha iri şekiller sergilemiştir. İkiztepe ve Oylum Höyük örnekleri ise tüm mikro aşınma değerlerinde benzer sonuçlar vermiştir. Mikro izlere dayanılarak, Aşıklı Höyük'te tüketilmiş olan besinlerin diğer yerleşim yerlerine göre daha iri, sert parçacıklar içerdiği ve daha az işlenmiş olmaları muhtemeldir. Çatal Höyük insanlanmn Aşıklı Höyük toplumuna göre daha yumuşak besinler tükettikleri buna karşın Tunç çağı merkezlerle kıyaslandığında daha iri parçacıklar içerdiği ileri sürülebilir.VI Arkeolojik bulgulara göre beslenme alışkanlıklarının farklı olduğu düşünülen îkiztepe ve Oylum Höyük yerleşim yerinde öne sürülebilecek savlar, bu merkezlerde farklı besin türlerine rağmen yiyecekleri hazırlama ve saklama şekillerinin benzer olduğu ya da tüketilmiş olan besinlerin mikro aşınma şekillerine yansıyacak farklılıkta olmadıkları şeklindedir. Bu çalışma sonucunda, mikro aşınma izlerinin incelenen toplulukların beslenme alışkanlıkları ile ilgili ipuçları sağlama potansiyeli olduğu ancak bunun belirli yiyecekleri işaret etmesinden çok yiyeceklerin nasıl tüketildiklerine dair bilgiler olduğu kanısına varılmıştır. Anahtar Sözcükler Mikro Aşınma, Neolitik, Tunç Çağı, faset, yaş, cinsiyet, makro aşınma vıı ABSTRACT BOZ, Başak. The Place of Dental Microwear in Reconstructing Diet: Samples of Ancient Anatolian Sites, Ph.D, Ankara 2006 This thesis examines the dental microwear of Neolithic Aşıldı Höyük and Çatal Höyük, Bronze age İkiztepe and Oylum Höyük in Anatolia. The aims of the thesis are to understand the dietary habits of these ancient people and to understand the place of dental microwear analysis in reconstructing diet. The factors of age, sex, wear stages and facets are also examined in this study. The result are, 1 -Biological age and wear facets are found to be important factors for microwear features formation. 2- Gross wear are found to effect the microwear features on Çatal Höyük and Aşıldı Höyük samples whereas İkiztepe and Oylum Höyük samples has shown no differences between the wear stages. 3- There is no indication that could suggest that males and females were eating different food in these societies. 4- The differences between sites occur on the sizes of the microwear features. Aşıklı Höyük samples display bigger pit length and width and striation width compared to the other sites. Çatal Höyük revealed larger features than those from İkiztepe and Oylum Höyük. The Bronze age sites show no statistical differences between the microwear features Based on these results, the settlers of Aşıklı Höyük consumed their food with bigger and harder particle size and less processed way than the other sites. Çatal Höyük people were consuming softer food than Aşıklı Höyük people but have greater variety and larger particles comparing to İkiztepe and Oylum Höyük. İkiztepe and Oylum Höyük also exhibited a great variety within the sites. On the basis of associated archaeological remains, people of İkiztepe and Oylum Höyük had different diet however, similar results in microwear could be an indication of twovm possible explanations. The preparation and cooking techniques might have been similar in these two groups, or the consumed food was not so different that would have greatly affected the microwear features. As a result of this work, dental microwear analysis has been shown to be an important tool for reconstructing the diet of ancient populations. However, this kind of analysis yields information about food preparation and cooking techniques rather than information on only specific food items. Key Words Microwear, Neolithic, Bronze Age, facet, age, sex, gross wear 315

ÖZET Konya ilinin Çumra ilçesine bağlı Küçükköy'e yaklaşık 2 km uzaklıkta yer alan Çatalhöyük Neolitik yerleşimi radyokarbon tarihlendirme yöntemine göre günümüzden 8450-7670 yıl öncesine tarihlendirilmektedir. Bu tarih dendrokronolojik analiz sonuçlarıyla da doğrulanmıştır (Hodder 1996a: 3). Çatalhöyük, Anadolu ve Yakın Doğu arkeolojisi açısından gerek yerleşimin yayıldığı alanın büyüklüğü gerekse o dönem insanlarının sanat ve dini inanışlarının bir göstergesi olarak bu dönemin aydınlatılmasında oldukça önemli bir yer tutmaktadır. 1960'lı yıllarda J. Mellaart tarafından gerçekleştirilen kazılardan ele geçmiş olan toplam 480 iskeleti içeren seri içinden 12 diş örneği bu çalışma için seçilmiştir. Her bir diş üzerinde 2 farklı aşınma yüzeyi incelenmiş ve her bir faset için elde edilen sonuçlar aralarında karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda, mikro aşınma izlerinin yüzeyler arasında büyük farklılıklar gösterdiği belirlenmiştir. Bu iki aşınma fasetinin besin maddesinin çiğnenmesi sırasında farklı işlevler sonucunda oluşması mikro aşınma izlerinin gösterdiği çeşitliliğin nedeni olarak açıklanmıştır. Daha sonra her bir aşınma faseti. farklı toplumlar ile karşılaştırılmıştır. Bölge 1 aşınma faseti, Suriye'de Neolitik bir yerleşim yeri olan Abu Hureyra iskelet serisinden seçilen örneklem (8 birey) ile karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak Çatalhöyük örneklemi. Aba Hureyra seramiksiz 2A ve 2B seviye örnekleri ile seramikli 2C örneklemi arasında bir yere oturmuştur. Faset 9 aşınma faseti ise, daha önce insan üzerinde bu fasetin incelenmemiş olması sebebiyle orangutan, goril ve şempanze ve bir fosil hominoid grubu olan Griphopithecus alpaniye (Paşalar- Bursa- Türkiye) ait diş örnekleriyle karşılaştırılmıştır. Ancak bu karşılaştırma sonucunda beklendiği gibi Çatalhöyük insanlarının beslenme alışkanlıklarının söz konusu hominoid grupları ile bir benzerlik göstermediği belirlenmiştir.Tüm verilerin ışığı altında incelenen örneklem her ne kadar Çatalhöyük popülasyonunun tamamını yansıtmaktan uzak olsa da eldeki sonuçlar bu popülusyonun. genel olarak yumuşak besin maddelerinden oluşan ve kökler, yumrular, baklagiller tahıl ve eti içeren zengin bir mutfakları olduğunu ortaya çıkartmıştır. in SUMMARY The site of Çatalhöyük is situated approximately 2 km south of Küçükköy in Çumra, subpro vince of Konya. The site was a ceramic Neolithic settlement, radiocarbon dated to between 8450-7670 yr B.P. It is confirmed with Çatalhöyük dendrocronology (Hodder 1996a: 3). Çatalhöyük takes an important place in Near Eastern and Anatolian archeology due to its size, art and ritual. The site has the potential to shed ligth on many aspects of the region. 12 teeth have been chosen from all the skeletal remains which were excavated in 1960's by J. Mellaart, totalling some 480 indivicuals. Two different wear facets are studied on each tooth and the results are compared. This comparison shows that these wear facets have different proportions of microwear features. The disparity bctwcnn these facets is explained by their different functions in the chewing cycle. The selected wear facets are compared with teeth from other groups. Regionl is compared with a group of teeth (8 indivicuals)from the Neolithic settlement of Abu Hureyra in Syria. The microwear observed on the Çatalhöyük samples falls between the prepottery (2 A. 2b) and pottery (2C) sample of Abu Hureyra. Facet 9 results from Çatalhöyük teeth are compared with three groups of extant hominoid (pan. pongo and gorilla) and one extinct group called Griphopithecus alpani (Paşalar-Bursa-Turkey). The results showed that there is no similarity between the dietary habits of these hominoid groups' and those of the Çatalhöyük population's. Although the size of the sample from Çatalhöyük is unable to reflect the whole population's diet, the information tells us that Çatalhöyük Neolithic people had varied diet -including pulses. tubers,grains and meat-without overreliance on any one food substance. 107