Search

Bir dilin tarihî, sosyal ve kültürel nedenlerle, değişik bölgelerde ya da ülkelerde, zamanla ses yapısı, şekil yapısı ve söz varlığı bakımlarından önemli farklarla birbirinden ayrılan kollarına lehçe (diyalekt) denir. Kırgız Türkçesinin Kuzey, Güneydoğu ve Güneybatı (İçkilik) olmak üzere üç büyük diyalekti vardır. Bunların içinde de ağızlar yer alır. Kırgız diyalektleri arasında ses, şekil, söz varlığı ve anlam bakımlarından önemli farklılıklar vardır., A variety of language that is distinguished from other varieties in time by its use in different regions or countries with considerable differences in terms of phonology, morphology and vocabulary because of historical, social and cultural reasons is called dialect. Kirghiz Turkish has three dialects namely North, Southeast and Southwest (Ichkilik) dialects and these also include some local dialects. There are significant differences among Kirghiz dialects in terms of phoneme, morpheme, vocabulary and semantics.

Soru, dillerde yer değiştirme, ekler, parçacıklar ya da kelimeler gibi çeşitli dil bilgisel araçlarla oluşturulur. Soru yapımı araçları bakımından oldukça zengin olan Kırgız Türkçesinde soru, temel olarak soru parçacıkları, soru kelimeleri ve vurgu yoluyla yapılır. Kırgız Türkçesinde soru cümlesi türleri olarak E/H (Evet/Hayır) soruları, onay soruları, seçmeli sorular, nk-soruları, yansımalı sorular, retorik sorular ve bildirme soruları yer alır. E/H soruları bı soru parçacığı ile, ee, ?o, ıya, -çı, da, tura, turbaybı parçacıklarıyla, -sA, -bA son ekleriyle ya da sadece vurguyla yapılır. Nk-soruları kim `kim`, emne `ne`, kança `kaç`, kayda `nerede`, kanday?nasıl? vb. soru kelimeleriyle yapılır. Hiçbir soru unsuru içermeyen, sadece ilgili bağlam ve vurgu ile yapılan nk-soruları da vardır. Kırgız Türkçesinde diğer soru türleri bu iki temel soru türüne dayalı olarak ortaya çıkmaktadır. Onay soruları, seçmeli sorular, E/H yansımalı sorular, E/H retorik soruları ve E/H bildirme soruları E/H sorularına, nk-yansımalı sorular, nk-retorik sorular ve nk-bildirme soruları ise nk-sorularına dayalı olarak oluşturulur. Kırgız Türkçesinde soru cümlelerinin temel işlevi soru sormak ve bilgi almaktır. Soru cümlelerinin gerçek anlamının ortaya çıkmasında konuşur ve işitirin sosyal konumu, bilgi düzeyleri, niyet ve tutumları, dilsel ve sosyal bağlam, yani iletişim ortamında bulunan dil içi ve dil dışı etkenler son derece önemlidir. Dolayısıyla anlam sabit olmayıp konuşur, işitir ve bağlama bağlı olarak ortaya çıkar. Bu etkenlerle ilgili olarak soru cümleleri soru dışında şüphe, merak, öfke, tehdit, yargı, alay, heyecan, aşağılama, küçümseme, sevgi, övgü, izin, rica, öneri, emir gibi soru dışı anlamları da bildirir. Dolayısıyla soru cümleleri dilin anlamını zenginleştiren çok önemli bir dilsel araçtır.Anahtar Sözcükler: Kırgız Türkçesi, Soru, Soru Yapımı, Soru Parçacıkları, Nkkelimeleri, E/H Soruları, Nk-Soruları. Questions in languages are formed through a variety of linguistic tools such as relocation, affix, particles or words. In Kyrgyz Turkish, which is quite rich in terms of the tools of forming question, the questions are basically formed through particles of questions, question words and emphasis. In Kyrgyz Turkish the types of question sentences are Y/N (Yes/No) questions, tag questions, alternative questions,nk-questions, echo questions, rhetorical questions and declarative questions. Y/N questions are formed through bı question particle, ee, ?o, ıya, -çı, da, tura, turbaybıparticles; -sA, -bA suffixes or just an emphasis. Nk-questions are formed through the question words; kim `who`, emne `what`, kança `how many`, kayda `where`, kanday `how` and so on. There are also types of nk-questions which do not contain any elements of question and just formed through the relevant context and emphasis. The other forms of questions in Kyrgyz Turkish are based on these two basic types of questions. The tag questions, alternative questions, Y/N echo questions, Y/N rhetorical questions and Y/N declarative questions are based on Y/N questions, and the nk-echo questions, nk-rhetorical questions and nk-declarative questions are based on nk-questions. The primary function of the question sentences Kyrgyz Turkish is to ask questions and acquire information. In revealing the real meaning of interrogativesentences, the social position, the information levels, the intents and attitudes of the hearer and speaker, linguistic and social context i.e. the inter-linguistic and extralinguistic factors in communication is extremely important. So the meaning is not fixed and emerges depending on the speaker, hearer and context. Regarding such factors, except question, the question sentences may also report meanings such as doubt, curiosity, anger, threat, judgment, ridicule, excitement, humiliation, scorn,love, praise, permission, request, order etc. as well. So the question sentence is a very important linguistic tool that enriches the meaning of the language.Keywords: Kyrgyz Turkish, interrogative/question, forming questions, question particles, Nk-words, Y/N Questions, Nk-Questions 609

Çalışmamızın ana konusunu `Kırgızcadan Türkçeye çeviri` oluşturmaktadır. Türk Lehçeleri alanında bu konudaki çalışmalar yetersiz olduğu için, çalışmamızda ilk olarak çevirinin ne olduğu, çeviri tipleri, dünyada ve Türkçeye'de çeviri tarihi, çeviri teorileri, çevirinin prensip ve sorunlarını belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmamızın ilk bölümü bu konulara ayrılmıştır. Çalışmamızın ikinci bölümünde temel olarak Kırgızcadan Türkçeye çeviri konusu ele alınmıştır. Bu bölümde Kırgız Türkçesi ile Türkiye Türkçesi tarihî ve linguistik açılardan karşılaştırılmış, farklılık ve benzerlikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Daha sonra, ulaştığımız sonuçların ışığı altında çeviri esnasında rastlanabilecek problemler ve bunların çözüm yolları tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmamızın üçüncü bölümünde çeviri konusuna metin türleri açısından yaklaşılmış, hatalı çeviri örnekleri ve bu yanlışlıklarla ilgili açıklamalar verilerek çeviri problemleri ve uyulması gereken prensiplerin daha açık ortaya konulmasına çalışılmıştır. Our study mainly focuses on translation from Kirghiz into Turkish. As there is not enough study in regard to dialects of Turkish, in the study we have, first of all, tried to specify what the translation is, types of translation, history of translation in Turkish people and the world, the translation theories, the principles and problems in translation. The first section of the study that comprises three sections deals with the abovementioned concerns. In the second part of the study, we handled the main focus: translation from Kirghiz into Turkish. In this section, The Kirghiz Turkish and Anatolian Turkish have been compared in terms of historical and linguistic aspects; the differences and similarities have been specified. Then, in the light of the respective findings, we tried to establish the problems and their solutions likely to be encountered during the translation process. The third section of the study analyzed issue of translation from Kirghiz into Turkish in terms of text genres. At the end of the study, the samples for erroneous translations and comments on the errors have been given and the translation problems and principles have been tried to demonstrate clearly. 352

Tarihi olaylar, milli duygular, sosyal yaşantı, kültür, yaşanılan coğrafya, dini inançlar gibi pek çok etken sonucunda ortaya çıkan atasözleri doğal olarak o millete özgüdür. Milletlerin hayatiyetinin devamlılığında en önemli unsurlardan biri olan kültür aktarımını sağlamada atasözleri çok büyük işlev görmektedir. Aynı zamanda atasözleri milletlerin ruhunu yansıtan milli bir değer, kültür tarihi hakkında bilgi veren tarihi bir kaynaktır. Atasözleri Türk dilinin ve Türk topluluklarının en önemli ortak değerlerinden birisidir. Atasözleri önemli bir edebiyat ürünü olmanın yanı sıra tarih boyunca toplumun eğitiminde, topluma öğüt verme ve yol göstermede çok önemli vazifeler görmüş ve bugün de bu işlevi devam etmektedir. Ayrıca Türk lehçeleri arasında birçoğu tamamen aynı şekilde ifade edilen atasözleri günümüz Türk topluluklarının ortak bir geçmişten geldiklerinin de en önemli göstergelerinden birisidir. “Yeni Uygur Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki Ortak Atasözleri” adını taşıyan bu çalışmada, günümüz Uygur Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasındaki atasözleri ele alınmıştır. İncelemelerimiz sonucunda aynı kökten gelen, aynı dilin farklı türlerini konuşan, aynı inanca sahip olan Yeni Uygur ve Türkiye Türklerinin atasözleri arasında da önemli oranda ortaklık tespit edilmiştir. Proverbs, which emerged as a result of many factors such as historical events, national feelings, social life, culture, geography, religious beliefs, are naturally unique to that nation. Proverbs have a great function in ensuring the transfer of culture, which is one of the most important elements in the continuity of the vitality of nations. At the same time, proverbs are a national value that reflects the spirit of the nations, a historical source that provides information about the history of culture. Proverbs are one of the most important common values of the Turkish language and Turkish communities. In addition to being an important literary product, proverbs have played a very important role in the education of the society, in giving advice and guiding the society throughout history, and this function continues today. In addition, proverbs among Turkish dialects, many of which are expressed in exactly the same way, are one of the most important indicators that today’s Turkish communities come from a common past. “New Uyghur Turkish and Turkish in Turkey Joint Proverbs” In this study, bearing the name, today Uyghur Turkish proverbs between Turkey and Turkish are discussed. As a result of our investigation cognate, different types of speaking the same language, have the same belief that New Uyghur and Turkey have been identified as significant partnership between the Turkish proverbs.

Yaşamın her alanında hayvanlardan faydalanan Türkler’in hayvanlar konusunda geniş bir kültür yapısı vardır. Hayvanlar sayesinde beslenmiş, savaşmış, korunmuş, süslenmiş vb. buna karşı gereken saygıyı da göstermiştir. Türkler için hayvanların çok önemli bir yeri vardır. Bu önem hayvan adlarında da büyük bir zenginlik olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapılan bu çalışmada Türk dilleri içinde iki güzide lehçe olan Kırgız ve Altay Türkçesi arasında hayvan adları ve hayvansal terimler karşılaştırılmıştır. Gerek ses, gerek anlam olarak değerlendirmeler yapılmıştır. Elde edilen bulgular hem söz varlığı, hem de hayvanlara verilen değer açısından önem arz etmektedir Turks who benefit from animals in all areas of life have a wide cultural structure about animals. Thanks to the animals, they fought, fought and preserved and showed the necessary respec. Animals have an very important place for Turks. This importance also appears as a great wealth in animal names. İn this study, animal names and animal terms were compared between Kirghiz and Altaic Turkish, which are two distinguished dialects in Turkish languages. Both sound and meaning were evaluated. The findings obtained are long-lasting both in terms of vocabulary and the value given to animals.