Search

Saray, mekânsal özellikleri ile hem hükümdar ve ailesinin yaşadığı hem de devlet yönetiminin yürütüldüğü yerdir. Hükümdarın özel yaşam alanı ve idare merkezini bünyesinde bulundurması itibariyle devletler saray mimarisine ayrı bir önem vermiştir. Estetik ve sanatsal özellikleri ile saraylar, temsil ettiği devletin kültür, medeniyet ve sanat özellikleri yanında siyasi ve ekonomik gücünü yansıtmaları bakımından da önemlidir. Araştırmamızın amacı, tarih boyunca iktidarın en büyük sembollerinden olan ve gücün mimarideki yansıması kabul edilen saray yapılarının coğrafyaya göre nasıl şekillendiğini ortaya koymaktır. Bu sebeple İslâm coğrafyasının farklı bölgelerinde aynı yüzyılda inşa edilmiş Kubâdâbâd Sarayı ve Elhamra Sarayı örnek iki yapı olarak seçilmiştir. Bu iki yapı plan, mimari ve tezyinî unsurlarıyla ayrı ayrı incelenmiş; karşılaştırma yapılarak İslâm coğrafyasının farklı bölgelerinde inşa edilmiş sarayların benzer ve farklı yönleri tespit edilmeye çalışılmıştır The palace is both the place where the Sultan and his family lived and the state administration was carried out. Due to being the private living space and the monarch’s administrative center, the states placed special emphasis on the palaces’ architecture. With their aesthetic and artistic characteristics, palaces are important in terms of reflecting the political and economic power as well as the cultural, civilization, and art characteristics of the state they represent. This research aims to reveal how the palace structures, considered one of the major symbols of monarchs and the reflection of power in architecture throughout history, were shaped according to geography. For this reason, Kubâdâbâd Palace and Alhambra Palace, which were built in the same century in different parts of the Islamic geography, are chosen as two exemplary buildings. These two structures are examined in detail by considering their plan, architectural and ornamental elements. And thus the similar and different aspects of the palaces built in different parts of the Islamic geography are determined by making comparisons.

ÖzHubeyş et-Tiflisî XII. yüzyılın başlarında Tiflis’te doğmuş, aynı yüzyılın sonlarına doğru muhtemelen Sivas’ta vefat etmiştir. Tıp, farmakoloji, kıraat, vücûh (çok anlamlılık), astronomi, astroloji, rüya yorumları gibi çeşitli alanlarda eserler vermiş çok yönlü üretken bir bilim adamıdır. Bağdat, İran ve Anadolu’da bulunmuş Abbasi veziri Şerefeddin Ali b. Tırâd-ı Zeynebî’ye, Büyük Selçuklu Devleti’nin son sultanı Ebü’l-Hâris Sencer b. Melikşah’a (ö. 552/1157), Anadolu Selçuklu Devleti sultanı II. Kılıçarslan ve oğlu Kutbeddin Melikşah’a eserler sunmuştur. Tiflisî bütün eserlerini Arapça ve Farsça yazmıştır. Bütün eserleri mensurdur. Eserlerinden Kanûnu’l-Edeb, Beyânu’s-Sınâ‘a, Usûlü’l-Melâhim ve Kâmilü’t-Tabîr Türkçeye çevrilmiştir. Rüya yorumları ile ilgili Kâmilü’t-Tabîr adlı eseri çok rağbet görmüş, Türkçeye birkaç kez tercüme edilmiştir. Bu çalışmada Tiflisî’nin hayatının Bağdat ve İran safhalarının olduğuna, Tiflisî’nin birkaç yeni eserine (Makâletün Muhtasaratün fî Fazli Sınâ‘ati’t-Tıb, Simârü’l-Mesâ’il, Risâle der Ulûm-ı Garîbe gibi), et-Telhîs, Vücûhü’l-Ku’rân ve Nazmü’s-Sülûk adlı eserlerinin yeni birer nüshasına, ona isnat edilen birkaç esere (Galib-i Kutubi, Kitab Menafi‘-i A‘zâ, Hısbu’l-Beden, Ahd-i Bugrât gibi) ve Kâmilü’t-Ta‘bîr’in Aydınoğlu İsa Bey’e sunulmuş bilinmeyen Türkçe bir tercümesine dikkat çekilmiştir., Hubeysh et-Tbilisi was born in Tbilisi at the beginnings of the 12th and probably died at Sivas towards the end of the century. He was a productive scholar who focused on multiple disciplines as medicine, pharmacology, recitation, wujûh (polysemy), astronomy, astrology, and dream interpretations. He had been in Baghdad, Iran and Anatolia, produced works and dedicated to the Abbasid vizier Sharaf al-din Ali bin Tirad-i Zaynabi, and Abu al-Haris Sanjar bin Malik Shah (d. 552/1157), the last sultan of the Great Seljuk Empire, and Kilic Arslan II, the sultan of the Anatolian Seljuk State, and his son Kutb al-din Malik Shah. All produced all his works in Arabic and Persian languages. All his works are composed in prose. Some of his works named Qanun al-Adab, Bayan al-Sinaa, Usul al-Malahim and Kamil al-Tabir have already been translated into Turkish. One of his work entitled Kamil al-Tabir on dream interpretations became so popular and multiple attempts were made to translate into Turkish. This study aims to address periods of Tbilisi’s life in Baghdad and Iran his latest works – as Makalat Muhtasarat fi Fazli Sınaat al-Tibb, Thimar al-Masail, Risala der Ulum-i Gariba – new versions of al-Talhis, Vujuh al-Qu’ran and Nazm al-Suluk, few works attributed to him named Galib-i Kutubi, Kitab Manafi-i Aza, Hisb al-Badan, Ahd-i Bugrat and an unknown Turkish translation of Kamil al-Tabir presented to Aydinoglu İsa Beg.

The number of studies on comparisons of technical features of arms in the sophisticated history of Medieval Ages is very limited. One of the reasons for this deficiency is the disregard of this topic in researches, and another reason is that the unclear information about the layers of archaeological finds. Such is the case for Medieval Anatolia as well. Excavation finds like knives, arrowheads and spearheads are not included in the interpretations of war history. Understanding the war technology of Crusaders, Seljuks and Mongols can only be possible by morphologic, archaeo-metallurgical and terminological examinations of the original excavation finds. In this study 64 arrowheads, which were revealed during the 1993, 2006 and 2007 excavations at Gıyaseddin Keyhusrev II Caravanserai, Isparta-Eğirdir, were discussed in morphologic, archaeo-metallurgical, and terminological perspectives. The finds were evaluated by their layer contexts, dimension, weight, morphology, terminology and typology features; they were classified in accordance with their figural features and compared with contemporary examples. Discussions and proposals were made about naming the types with proper technical terms which are mentioned in arrow treatises and warfare books related to the period. 8 of these arrowheads were examined by using archaeometric methods, their micro-structures and the others were determined by the use of Scanning Electron Microscope (SEM) and Energy Dispersive X-ray Spectrometry (EDS). Apart from the other published medieval arrowheads the samples subjected in this study are the first samples to be directly dated in light of the stratigraphic data collected from the layer contexts that were found in the excavation. Thus, the different types of arrowheads determined by this study are significant in means of the data collected from their technological features such as internal structure and hardness, for a comparative study with other contemporary samples, and building a data base on the technique data of Anatolian Seljuk arrowheads. ||| TR: Ortaçağ’ın karmaşık tarihi içinde orduların silah kabiliyetlerini teknik özellikler açısından karşılaştıran araştırmalar çok azdır. Bu eksikliğin bir sebebi bu konudaki araştırmalarda konuya yeterli önem verilmemesi bir diğeri de kazılardan elde edilen objelere ait tabaka bilgilerinin sağlıklı olmamasıdır. Anadolu-Ortaçağı için de durum böyledir. Kazılardan elde edilen bıçak, okucu, mızrak ucu gibi buluntular savaş tarihini izah edecek açıklamaların içinde yer almazlar. Haçlı, Selçuklu, Moğol savaş teknolojilerini anlayabilmek ancak orijinal kazı buluntularının morfolojik, arkeo-metalürjik, terminolojik boyutuyla incelenmesiyle mümkün olabilecektir. Bu çalışmada Isparta-Eğirdir’deki II. Gıyaseddin Keyhüsrev Kervansarayı’nın 1993, 2006-2007 yıllarında gerçekleştirilen kazılarına ait altmış dört temren, morfolojik, arkeo-metalürjik ve terminolojik açılardan ele alınmıştır. Buluntular tabaka bilgisi, ölçü, ağırlık, morfolojik, terminolojik ve tipolojik hususiyetleriyle birlikte değerlendirilmiş, biçimsel özellikleriyle sınıflanıp çağdaşı örneklerle mukayese edilmiştir. Ayrıca dönemin ok risaleleri ve savaş tarihi kitaplarında geçen isimlerden hangi teknik tabirin hangi tipe uygun olduğu tartışılıp tekliflerde bulunulmuştur. Bu objelerden sekizi arkeometrik yöntemlerle incelenmiş, taramalı elektron mikroskobu (SEM) ve enerji dağılımlı X-Işını Spektrometresi (EDS) ile içyapı ve diğer malzeme özellikleri tespit edilmiştir. Çalışmaya konu olan temrenler, daha önce yayınlanan Ortaçağ örneklerinden farklı olarak, bulundukları tabakaların sunduğu stratigrafik veriler ışığında doğrudan tarihlenebilen ilk örneklerdir. Dolayısıyla bu çalışmayla belirlenmiş olan farklı tipteki temrenlerin içyapı, sertlik gibi teknolojik hususiyetlerine ait veriler, çağdaşı örneklerin mukayesesi ve Anadolu Selçuklu temrenlerinin teknik verilerine ait oluşturulacak veri tabanı açısından büyük önem arz etmektedir.

13. yüzyılda başlayan Moğol istilâsı dünyanın birçok yerinde uzun süreli izler bırakmıştır. Günümüz Anadolu, Gürcistan, Azerbaycan, İran ve Irak coğrafyası da bu istilâdan nasibini almıştır. Ancak bu istilâyı sadece Moğol hanlarının bireysel başarıları ile izah etmek doğru olmaz. Moğol yayılmasında büyük komutanlar da önemli görevler üstlenmişlerdir.`Baycu Noyan` adlı Yüksek Lisans tezimizde Moğolların batıya yayılma sürecinde önemli görevler üstlenmiş olan Baycu Noyan'ın faaliyetleri ele alınmıştır. Baycu Noyan'ın hayatı ana kaynaklar ve araştırma eserlerinin imkân verdiği ölçülerde kronolojik sıra takip edilerek anlatılmıştır. Baycu Noyan, Moğolların 1229 yılında İsfehan seferinde görev aldı. Daha sonra Kafkas istilâsı için batıya gönderilen Curmagun Noyan'ın komutasında önemli görevler üstlendi. Baycu Noyan 1242'de Anadolu'ya gelerek Erzurum'u işgal etmiş ve sonrasında Türkiye Selçuklu Devleti'ni 1243 yılında Kösedağ Savaşı ile yenmişti. Bu savaştan sonra Moğolların Anadolu'da ilerleyişi kolaylaşmıştır. Moğollar sırasıyla Sivas, Kayseri ve Erzincan şehirlerini tahrip etmiştir. Baycu Noyan idaresindeki Moğolların askerî faaliyetlerinin Türkiye Selçukluların siyâsî düzenine olumsuz etkileri olmuştur. Çalışmamızda Baycu Noyan'ın sadece askerî faaliyetlerine değil, aynı zamanda bu askerî görevlerin başta Anadolu olmak üzere ortaya çıkardığı siyâsî, sosyal ve ekonomik sorunları da araştırmamıza dâhil edilerek 13. yüzyıl Anadolu tarihine ışık tutulmaya çalışılmıştır. The Mongol invasion, which began in the 13th century, has left long-termtraces in many parts of the world. The geography of Anatolia, Georgia, Azerbaijan, Iran, Iraq also was affected by this invasion. It is not true to explain the progress of the Mongols only with the individual achievements of the Mongol khans. The commanders who played a vital role in spread of the Mongolian armies to large geographies were also influential In our master thesis `Bayju Noyan`, the activities of the Mongolian commander Baycu Noyan, who played significant roles in the process of spreading the Mongols to the west, are discussed. Baycu Noyan's life is explained in chronological order by using main and research sources. Baycu Noyan was a commander in 1229 in Isfahan war. Then he had some important duties in the army that was sent to the West to invade Caucasia under the command of Curmagun. Baycu Noyan came to Anatolia with the Mongol armies in 1242 and invaded Erzurum, and after he defeated the Seljuk State in Kosedağ War. After this war, the expantion of the Mongols in Anatolia became easier and the cities of Sivas, Kayseri and Erzincan respectively were destroyed. Many Muslim Turks lost their lives in Anatolia. The military activities of the Mongols under the control of Baycu Noyan adminstration destroyed the state order of the Seljuk, (and as a result of this) Anatoila lost its independence In this study, political, social, and economic problems that emerged as a result of Baycu Noyan's military missions are also included in our research 134

Tez konumuz olan I. Haçlı Seferi 1096-1099 yılları arasında gerçekleşmiştir. I. Haçlı Seferi, Avrupa'nın ve Bizans'ın içinde bulunduğu siyasi, sosyal ve ekonomik sorunlar nedeniyle düzenlenmiştir. Kudüs'ü Müslümanların elinden kurtarmak sloganlarıyla hareket eden ordu, doğuda kendilerine ait devletçikler kurmuşlardır. Gerek Bizans'a karşı tutumları gerekse doğuda toprak kazanma hevesleri, onların sadece dini bir amaç uğruna gelmediklerini gözler önüne sermiştir. Papa II. Urbanus'un Clermont'taki konsilinden sonra, keşiş Pierre ve etrafına birikenlerin oluşturduğu haçlı grubu yola çıkış tarihini beklemeden yola koyulmuş ve daha Avrupa topraklarında yağmacı ruhlarını belli etmişlerdir. Ana orduyu teşkil eden Kontların da çoğunun doğuda bir krallık kurma hayalinde oluşu en azından Kontların niyetini belli etmiştir. I. Aleksios, kendisine yardıma gelecek askerler yerine, başında ünlü kontların bulunduğu büyük orduların gelmesinden dolayı endişeye kapılmıştı. Bu yüzden Haçlıların hemen Anadoluya geçmelerini sağlamıştı. Öncü birlik olarak tabir edebileceğimiz Pierre L'Hermit'in ana orduyu beklemeden İznik'e saldırması, yenilgi ile sonuçlanmıştı. Bu durum I. Kılıç Arslan'ın haçlı birliklerini hafife almasına neden olmuştu. Ana ordu Anadolu'ya geldiğinde, İznik ve Eskişehir'de I. Kılıç Arslan'ı yenerek Antakya'ya doğru yürüyüşlerini sürdürmüştü. Yolda ana ordudan ayrılan Baudouin, Urfa'da ilk Haçlı Kontluğunu kurdu. Antakya'nın kuşatılmasının ardından Haçlılara karşı gönderilen Musul Emiri Kürboğa, buraya vaktinde müdahale edemedi ve Antakya Princepsliği kuruldu. Esas hedef olan Kudüs'e ilerleyen ordu çeşitli şehirlerde katliamlar yaptı. Fatımi yönetimindeki Kudüs, Haçlılara karşı direnemedi. Haçlılar Kudüs'te de vahşet sergilemekten çekinmediler. Böylelikle Kudüs Krallığı kurulmuştur. Birinci Haçlı Seferi sonucunda, 1096-1099 yılları arasında üç devletçik kurulmuştur. Bunlar Antakya Princepsliği, Urfa Kontluğu ve Kudüs Krallığıdır. First Crusade, which is our thesis topic, took place between 1096 and 1099. The First Crusade was organized due to the political, economic and social problems that Europe and Byzantine were in. The army, acting with the slogan of saving Jerusalem from the hands of the Muslims, established their own statism in the east. Both their attitude towards Byzantium and their desire to gain land in the east reveal that they are not just for the sake of a religious purpose. After Pope Second Urbanus's concile in Clemont, the crusaders group of Pierre L'Hermit and those who accumulate around him set off without waiting for their departure dates. They have demonstrated their looters on European soil. The fact that most of the Counts, which led to the main army, dreamed of establishing a kingdom in the east, at least showed their intention. First Alexios was worried about the great armies with famous Counts, instead of the soldiers who would help him. Therefore, it was ensured that the Crusaders came to Anatolia immediately. Pierre L'Hermit's first attack, which we will call as the leading unit, attacked Iznik without waiting for the main army, resulted in defeat. This situation caused the First Kilij Arslan to underestimate the Crusaders. When the main army came to Anatolia, he defeated First Kilij Arslan in Iznik and Eskişehir and continued his marches towards Antioch. Baudouin, who left the main army on the way, established his First Crusader County in Edessa. After the siege of Antioch, the Mosul Emir Kerbogha, who was sent against the Crusaders, could not intervene in time and the Princeps of Antioch was established. The army advancing to Jerusalem, the main target, carried out massacres in various cities. Jerusalem under Fatimi was unable to resist the Crusaders. Crusaders did not hesitate to exhibit brutality in Jerusalem. Thus, the Kingdom of Jerusalem was established. As a result of the first crusade, three statists were established between 1096 and 1099. These are the Princeps of Antioch, County of Edessa and the Kingdom of Jerusalem. İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET -- i ABSTRACT -- ii RESİMLER DİZİNİ -- iii HARİTALAR DİZİNİ -- iv İÇİNDEKİLER -- v KISALTMALAR -- vii ÖN SÖZ -- viii GİRİŞ -- 1 BİRİNCİ BÖLÜM HAÇLILAR ÖNCESİ AVRUPA 1.1. HAÇLI SEFERLERİ ÖNCESİ AVRUPA -- 4 1.1.1. Karolenjiyen Devleti -- 4 1.1.2. Normanlar -- 8 1.1.3. Reconquista Ruhu -- 10 1.1.4. Haçlı Ruhu -- 11 1.2. HAÇLI SEFERLERİNİN NEDENLERİ -- 16 1.2.1. Dini -- 16 1.2.2. Sosyal -- 18 1.2.3. Ekonomik -- 18 1.2.4. Siyasi -- 19 1.2.5. Türklerin Akınları -- 20 1.3. HAÇLI SEFERİ ÇAĞRISI; CLERMONT KONSİLİ -- 21 İKİNCİ BÖLÜM HAÇLILARIN HAREKETE GEÇMESİ 2.1. ÖNCÜ BİRLİK; PİERRE L'HERMİT ORDUSU -- 26 vi 2.2. İKİNCİ ORDU; HAÇLILARIN YAHUDİ SEFERİ -- 33 2.3. ANA HAÇLI ORDUSUNUN YOLA ÇIKIŞI -- 37 2.4. HAÇLI SEFERİ ÖNCESİNDE DOĞU -- 41 2.4.1 Bizans -- 41 2.4.2 Anadolu Selçukluları -- 46 2.4.3. Suriye Selçukluları -- 51 2.4.4. Fatımiler -- 54 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM I. HAÇLI SEFERİ 3.1. HAÇLILARIN ANADOLU'DAKİ GÜZERGÂHLARI -- 57 3.2. URFA KONTLUĞU -- 64 3.3. ANTAKYA PRİNCEPSLİĞİ -- 69 3.4. KUDÜS KRALLIĞI -- 78 SONUÇ -- 87 KAYNAKÇA -- 89

Dünya tarihinin önemli gelişmelerinden biri olan Haçlı Seferlerinin, dini, siyasi, askeri, ekonomik ve sosyal gerekçeleri olmakla birlikte, en önemli gerekçenin Türklerin Anadolu yurt edinmelerine Batılı Hıristiyan güçlerin askeri tepkisi olduğu artık kabul edilmektedir. Haçlı Seferlerinin asıl amacı Anadolu'dan Türkleri atmak ve Türklerin liderliğindeki Müslümanları, Hıristiyanların kutsal topraklar olarak gördükleri bölgelerden çıkarmaktı. Bu maksatla 1095'de ilan edilen Haçlı Seferi, 15 Temmuz 1099'da Kudüs'ün zaptıyla sonuçlandı. Urfa, Antakya, Trablus ve Kudüs'te Haçlı devletleri kuruldu. Haçlılarla mücadelede yüzyıllar boyunca Türkler sürekli ön planda olmuştur. 1144'de Zengilerin önderliğinde Türkler, ilk Haçlı devleti Urfa'dan Haçlıları çıkardılar. Bunun üzerine 1147-1148'de yapılan İkinci Haçlı Seferi'ni yine Türkler başarısızlığa uğrattı. Sultan Selâhaddin Eyyûbî'nin, 1187'de Kudüs'ü kurtarması, Üçüncü Haçlı Seferi için gerekçe oldu. Bu defa Haçı kabul edenler kral ve imparatorlardı: Fransa Kralı Philippe Auguste, İngiltere Kralı Arslan Yürekli Richard ve alman İmparatoru Friedrich Barbarossa.Tez çalışmamızda incelediğimiz ve Türkçeye kazandırdığımız Haçlı kaynağı esas itibarıyla Freidrich Barbarossa'nın Haçlı Seferini konu edinmektedir. Bilinen kara yolunu takip ederek, Macaristan üzerinden Balkanlar'da Bizans topraklarına giren İmparator, Anadolu'da Türkiye Selçukluları arazisinden geçerek Kudüs'e gitmeyi amaçlamıştı. Selçuklu topraklarından anlaşmayla geçmek istemiş fakat Türklerin sert direnişiyle karşılaştı. Büyük kayıplar vermesine rağmen Konya'yı kuşatan ve bundan sonra da Silifke'ye ulaşmaya çalışan İmparator Freidrich Barbarossa, Göksu ırmağında boğularak can verdi. Selçuklu Türklerinin vurduğu ağır darbelerle, etkinliğini yitiren Alman Haçlı ordusu, Kutsal Topraklara ulaşsa da sonucu değiştirecek bir güç niteliğinde değildi. Freidrich Barbarossa'nın Haçlı Seferini doğrudan ve ayrıntılı olarak anlatan en önemli kaynak eser Historia de Expeditione Friderci İmparatoris'dir. Eserin yazarı olarak, ruhban sınıfından biri olan Ansbertus ön plana çıkmaktadır. Selçuklu dönemi Türk tarihi için de önemli ve değerli olan bu kaynak eserin Türkçeye kazandırılması ve notlarla açıklamak bu tez çalışmasının temel hedefidir. Üç bölümden oluşan tezimizin ilk bölümünde Haçlı Seferleri ve III. Haçlı Seferinin bir değerlendirilmesi yapıldı. İkinci bölümde kaynak eser ve yazarı tanıtıldı. Üçüncü bölümdeyse eserin Latince, Almanca ve İngilizce neşirleri karşılaştırılarak, Türkçe metni oluşturuldu ve notlarla açıklandı. Anahtar Kelimeler: III. Haçlı Seferi, Freidrich Barbarossa, Ansbertus, Türkiye Selçukluları It has received acceptance that, as well as it's religious, political, military, economical and social reasons, the essential reason of Crusades, which is one of the most important events in world history, is the military reaction of Western Christians against Turks trying to settle in Anatolia. The main reason of Crusades is to obliterate Turks out of Anatolia and to dispel Turkish-lead Muslims from the holly lands. For this purpose starting in 1095, Crusades ended up with conquest of Jerusalem on July 15, 1099. Crusader states were established in Edessa, Antioch, Tripoli and Jerusalem. Turks had always been in the forefront during struggles with the Crusaders for centuries. In 1144, under the leadership of Zengids, Turks dispelled the Crusaders out of Edessa, which is the first Crusader state. So the Second Crusades that took place in 1144-1148 was failed again by the Turks. Jerusalem's retrieval from the Crusaders by Saladin in 1187 triggered the Third Crusades. This time the Cross was accepted by the kings and emperors: King Philippe Auguste of France, King Richard Lionheart of England and Emperor Friedrich Barbarossa of Germany. The Crusader resource analyzed in this dissertation study and brought in Turkish, is mainly about the Crusade of Friedrich Barbarossa. Following the known road to Byzantine territories in the Balkans through Hungary, the Emperor aimed to reach Jerusalem through Turkish Seljuks' lands in Anatolia. Friedrich Barbarossa wanted to pass the lands via negotiations, however, he encountered with firm resistance of Turks. Although the big loss of his men, Friedrich Barbarossa surrounded Konya and after that while trying to reach Seleucia he drowned in the River Göksu. After receiving a major blow of Seljuk Turks and loosing its force, the German Crusader Army was no longer strong enough to change the results even if they reached the Holy lands. The most important resource work written in detail and directly about the Crusade of Friedrich Barbarossa is Historia de Expeditione Friderci İmparatoris. Ansbertus, a member of clergy, stands out as the writer of the work. Essential aim of the dissertation study is to bring this resource work, which is very important and valuable for Turkish History in Seljuks Era, in Turkish and explain it via annotations. This study consists of three parts and in the first part The Crusades and The Crusades III have been evaluated. Resource work and the writer have been introduced in the second part. Finally in the third part publications in Latin, German and English have been compared and so the Turkish version of the work has been formed along with annotations. Key words: The Crusades III, Friedrich Barbarossa, Ansbertus, Seljuks in Turkey. 126

Kutalmış oğlu Süleyman Şah tarafından kurulan Türkiye Selçuklu Devleti, Anadolu'yu bir Türk yurdu haline getirmesi bakımından büyük bir öneme sahiptir. Sultan I. Gıyaseddin Keyhusrev zamanında yükselme dönemine giren devlet, oğulları I. İzzeddin Keykavus ve I. Alâeddin Keykubad'ın saltanatları zamanında en parlak devrini yaşamıştır. II. Gıyaseddin Keyhusrev'in iktidarında ise devlet güçten düşmüş ve nihayet 1243 yılındaki Kösedağ Savaşı'nın ardından yıkılma sürecine girmiştir. Bu tarihten sonra Selçuklu devleti Moğol tahakkümü altında otoritesini her geçen gün kaybederken Anadolu halkı da büyük acılar çekmiştir. Moğollara karşı direnen Türkmenlerin faaliyetleri de bölgede ciddi kargaşaların yaşanmasına sebep olmuştur.Türkiye Selçuklu Sultanları Moğollar karşısında kaybettikleri savaşın ardından zaman içerisinde siyasi açıdan da etkilerini yitirmeye başlamıştır. Sultanların güçten düşmesi ile ortaya çıkan otorite boşluğu da yönetim kademesinde güçlenen devlet adamları tarafından doldurulmaya çalışılmıştır. Bahsettiğimiz bu buhranlı dönemde temayüz eden Vezir Sâhib Ata Fahreddin Ali, Moğol baskılarına boyun eğmek zorunda kalsa da şahsi çabaları ile gerek halkın gerekse Selçuklu hükümdarlarının menfaatlerini korumaya gayret etmiştir.Biz çalışmamızda genel olarak Sâhib Ata Fahreddin Ali'nin etrafında meydana gelen siyasi olaylara yer verdik ve onun hayatını biyografik olarak inceledik. Fahreddin Ali'nin uzun soluklu devlet görevi süresince vukua gelen hadiselerde ne derece söz sahibi olduğu ve sonuçlarına ne derece etki etki ettiğine değindik.Anahtar Kelime: Vezir, Selçuklu, Moğol, Sâhib Ata, Anadolu, Memlûk, Fahreddin Ali, Alâeddin, Gıyaseddin, Rükneddin, Pervâne Turkey Seljuq State, founded by Suleiman ibn Qutulmish, has a big importance for making Anatolia a Turkish State. The empire started its rise during the era of Kaykhusraw I, and his sons Izzeddin Keykavus and Keykubad brought its heyday. The rule of Keyhusreh II, caused the downfall of empire and at the end of Battle of Kösedağ (1243) the empire started to collapse. After that,Seljukians and Anatolian folk who were helpless against Mongols suffered greatly, thus leading to great turmoils in the area.Turkish Seljuq sultans lost their political influence gradually after their defeats against Mongols.Strong statesmen in charge tried to compansate for the lack of authority caused by the weak sultans. A significant figure of this depression era, Vezir Sâhib Ata Fahreddin Ali, tried to protect the best interests of both public and sovereign, even if he had to give into Mongol pressure.In this study, we tried to mention the political incidents involving Sâhib Ata Fahreddin Ali and examine his life biographically. Also we touched on how impactful on those events and how he affected the results.Keywords: Vizier, Seljuq, Mongol, Sâhib Ata, Anatolia, Mameluk, Fahreddin Ali, Alâeddin, Gıyaseddin, Rükneddin, Pervâne 186

Türkiye Selçuklu Devleti zamanında yetişmiş olmasına rağmen, kaynak eksikliği vb. sebeplerle haklarında çok fazla çalışma yapılmayan devlet adamlarından birisi de Hâce-i Cihân'dır. Onun hakkında bir takım menkıbevi bilgiler vardır. Burada onun hayatı, şahsiyeti ve kimliği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Hâce-i Cihân'ın görev yaptığı yerlerin bir kısmı sonraki zamanlarda kendi ismiyle anılmaya başlamış ve Selçukluların tarih sahnesinden çekilmesi sonrasında ortaya çıkan Karamanoğulları Beyliği ve Osmanlılar zamanında burası Hocacihan olarak adlandırılmıştır. Uzun asırlar boyunca dört ayrı devlet görmüş, bunun yanında ismi değişmeden bu güne kadar gelebilmiş nadir yerleşim yerlerinden olan Hocacihan Karyesi içerisindeki bağ, bahçe, akarsu ve dereler de çalışmaya konu edilmiş ve Selçuklu Dönemi'nden itibaren günümüze kadar gelebilen yörenin gelişimi ve değişimi incelenmiştir., There are lots of statesmen and scholars that don't make investigation so much about them because of having insufficient reference book in the period. They were educated period of Turkey Seljuq Empire; but they have been forgotten in the pages of history. Hace-i Cihan is one of the statesmen and scholars that don't know anything about them. There is not any studying that has introduced except on the order of anecdote information until today. This thesis study is involved in Hace-i Cihan's places of duty. Some of them started to be called with their own name in later periods. After Seljuk Empire was withdrawn from the stage of history, here called as Hocacihan in the period of Karamanoğlu Seigniory and Ottomans. For long centuries, Hocacihan has undergone a period of four separate states. Beside this, It has protected it's name without changing up until now. In Hocacihan Village vineyards and gardens, streams and runnels are mentioned to this studying. Also development of Hocacihan Village has been researched that can come until todays from Seljuq Period.

Anadolu'da Türk hâkimiyetinin tesisi açısından en önemli siyasî yapı olan Türkiye Selçuklu Devleti'ni yıkılışından az önce bir hayli uğraştırmış ve belki de yıkılışını hızlandırmış olan Babaî İsyanı'nın doğru anlaşılabilmesi Anadolu Türk tarihi açısından oldukça önemlidir. Türkiye Selçuklu Devleti'ne karşı başlatılan isyana kendi öz halkı niçin katılmıştı? Baba İlyâs ve Baba İshak önderliğinde 1240 yılında Türkiye Selçuklu Devleti'ne karşı gerçekleştirilen Babaî İsyanı'nı daha çok siyasî sebeplere ağırlık vererek, dinî, ictimaî ve iktisadî sebepleriyle incelemeye çalıştık. Babaî isyanlarını konu edindiğimiz bu çalışmamız giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte konumuza temel teşkil etmesi bakımından `isyan` ve `baba` terimlerinin açıklaması, bu kavramların Türk ve İslâm kültüründe yeri ve önemi anlatılarak örneklendirilmiştir. Birinci bölümde Türkiye Selçuklu Devleti'nin 1230-1240 yılları arasındaki siyasî durumunu; dinî, kültürel ve iktisadî yönleriyle/sebepleriyle destekleyerek ele almaya çalıştık. İkinci bölümde ise Babaî İsyanı'nı organize edenleri tespit ederek isyanın hazırlık safhasında yaşananlar ile isyanın silahlı olarak fiilen başlamasını ele aldık. Understanding the Babaî's rebellion which made trouble and accelerated the collapsing of Turkey Seljuk State that is the most important political structure of Turkish domination in Anatolia is very important for Anatolian Turkish history.Why did own community of State participate in the uprising against Seljuk Empire? We tried to analyze by focusing on political reasons, religious, social and economic reasons of the rebellion that is under the leadership of Baba İlyâs and Baba İshak against the Turkey Seljuk State in 1240.This study, which we focus on the Babaî rebellions, consists of an introduction part and two sections. In the introduction part, description of the terms `rebellion` and 'baba' are explained with examples of importance on Turkish and Islamic culture. In the first chapter, we mentioned that the political situation of the Turkey Seljuk State between 1230-1240 by religious, cultural and economic aspects. In the second chapter, we identified the organizers of the Babaî rebellion, we discussed preperation and the beginning process of rebellion. 99

Sultan Alâeddin Keykubad, yaklaşık on sekiz sene süren saltanatı boyunca her alanda istikrarlı bir politika takip etmiştir. Dış politikada da akılcı, uzlaşmacı ve ileri görüşlü bir siyaset izleyen Alâeddin Keykubad, bu sayede Türkiye Selçuklu Devleti'ni siyasi, ticari ve kültürel bir güç haline getirmeyi başarmıştır. Alâeddin Keykubad, ülkesinin bağımsız bir şekilde mevcudiyetini devam ettirebilmesi için Anadolu'dan geçen uluslararası ticaret yollarının gelirinden maksimum seviyede pay almak istemiş, dış siyasetini de bu temel üzerine oturtmuştur. Nitekim, tahta çıktıktan hemen sonra Avrupa ülkelerine karşı Venedik Dukalığına bazı ticari ayrıcalıklar veren bir anlaşma imzalamış; bu anlaşmadan kısa bir süre sonra da ilk seferini önemli bir liman şehri olan Alâiye üzerine düzenlemiştir. Alâeddin Keykubad, komşu devletlerle olan münasebetlerinde gereksiz risklerden kaçınmış ve otoritesini sarsacak düzeyde olmadıkça anlaşmazlıkları barış yolu ile çözmüştür. Zira, Moğollara, Eyyubilere ve Celâleddin Harezmşah'a karşı izlediği bu siyaset sayesinde, hem ülkesini olası bir yıkımdan korumuş, hem de herhangi bir istila hareketine karşı zaman kazanıp, önlemlerini almıştır. Ancak, son bağımsız Türkiye Selçuklu Devleti hükümdarı Alâeddin Keykubad'ın ölümünden sonra, onun izlediği başarılı siyaset halefleri tarafından devam ettirilemeyince, Türkiye Selçuklu Devleti Moğolların hâkimiyetine girmiştir., Sultan Alaeddin Keykubad has followed a stable policy in all areas throughout his eighteen year reign. In foreign policy, rational, conciliatory and forward-thinking policy followed Alaeddin Keykubad, the Seljuk Empire in Turkey whereby the political, commercial and cultural succeeded in bringing into force. Alâeddin Keykubad wanted to get the maximum share of the international trade routes passing through Anatolia in order to maintain his country's independent existence and he built his foreign policy on this basis. As a matter of fact, he immediately signed an agreement including some commercial privileges against the European countries, with the Duchy of Venice ; shortly after this agreement , he organized his first voyage to the Alâiye,which was an important port city. Alaeddin Keykubad avoided unnecessary risks in his relations with neighboring states and resolved disputes peacefully, unless he was at a level to shake up his authority. Because of this policy which he followed against the Mongols, Ayyubids and Jalaleddin Harezmshah, not only he protected his country from possible destruction but also gained time and measures against any invasion movement.. However, Alaeddin Keykubat’s death last independent ruler of Turkey Seljuk State, by successfully continued by his successors follow politics, Turkey Seljuk State has entered of the the Mongol domination.

Bu tez çalışması, Anadolu'ya göç eden Türkmenlerin Orta Asya'dan getirmiş oldukları âdetlerini, geleneklerini, aile yapısını, inançlarını ve Anadolu'yu Türkleştirme- İslamlaştırma konusunda büyük katkıları olan Ahî Teşkilatı, Anadolu velileri, mutasavvıflar gibi gönül erlerini incelemek amacıyla yapılmıştır.Bu çalışma hazırlanırken, esas çağdaş kaynaklar ile konuyla ilgili yerli ve yabancı araştırma eserlerinden faydalanılmıştır.Moğol istilasından kaçarak akın akın Büyük Selçuklu Devleti topraklarına kaçan Türkmenler, siyasi ve ekonomik sebeplerle Anadolu'ya sevk edilmiştir. Anadolu'ya gönderilmekle Büyük Selçuklu Devleti bu kadar insanı ülkesine yerleştirmekten kurtulmuştur. Diğer taraftan da Türkmenlerin kalabalık bir şekilde Anadolu'ya girmesi Anadolu'yu fethetmelerini kolaylaştırmış ve Anadolu'yu Müslüman-Türk yurdu hâline getirmelerini sağlamıştır.Anadolu'ya gelen Türkmenler ile Anadolu'da yaşayan yerleşik halk arasında sık sık sürtüşmeler yaşandığı için devlet ile Türkmenler karşı karşıya gelmiştir. Bu sebepledir ki Türkmenler, hem yerli halka hem de arkalarından gelen Moğollara karşı örgütlenmek zorunda kalmışlardır. Ahî Teşkilatı, bu örgütlenmeyi tesis etmiş ve Türkmenlere; uyum, yerleşim, eğitim ve meslek edinme konularında yardımcı olmuştur. Bu çabalar sonrası Hristiyan halkın elinde olan tarım ve ticaret Türkmenlerin eline geçmeye başlamış ve zamanla Türkmenler ekonomide söz sahibi olmuştur. Ayrıca eğitim ve sağlık problemlerinin çözümü ile sosyal yardımlar hususunda vakıf sisteminin çok büyük katkıları olmuştur. This thesis study, is done in order to put forward the customs, traditions, family structures and believes of Turkmens who migrated from Middle Asia to Anatolia. Also, it investigates the Ahi Order, Anatolian dervishes and holy people who tried to convert the Anatolian people into Islam and Turkish society.While preparing this study, I got information from main contemporary sources and the related national and international studies. The Turkmens, in flocks, who escaped from Mongolian invasion to the Great Seljuk State, were sent to Anatolia because of the political and economic reasons. Thus, the Great Seljuk State was free from settling that crowd of people down into their land. On the other hand, those so crowded Turkmens facilitated to conquer the Anatolia easier. As a result of this event, Anatolia turned into a Moslem-Turk land.As there were some problems with the Turkmens and the inhabitants of Anatolia, there were some conflicts between the Turkmens and the state. Hence, the Turkmens both had to organize themselves against the inhabitants and the Mongols who chased them at that time. Ahi Order, helped them to come together and train them to have professions and get education. As a result of this organization, Turkmens started to grasp some jobs and trade with the Christian people who were ruling those sectors up to that time. Consequently, the Turkmens had the power in economy. Moreover, the foundation system helped them to provide social aid and solve the education and health problems. 133

Türklerin 1071 Malazgirt Zaferi'nden çok önceki tarihlerde Anadolu topraklarıPers ve Arap akınlarına sahne olmuştur. Bu akınlara Emeviler Dönemi'nde Seyit BattalGazi, Abbasiler Dönemi'nden itibaren de Kavusoğlu Haydar ve Afşin Bey gibi Türkakıncı komutanları da katılmış Afyon'da Karahisar Kalesi ele geçirilmiş Amorium kentikuşatılmıştır. Abbasi akınların sonucunda Bizans yerleşimlerin çoğunlukla harapolduğu, günümüzde Afyon kent sınırları içinde yer alan Amorium'un tek kent olarakayakta kaldığı bilinmektedir. Malazgirt Zaferi'nden sonra Türk akınları artmış, OrtaAsya'dan yayılan sufi hareketleri bu akınlarla Anadolu'nun uç bölgelerine ulaşarakyerleşilen bölgelerin Türkleşme, İslamlaşma, kolonizasyon ve şenlendirilmesinde büyükkatkıları olmuştur. Tezin konusunu oluşturan ve Afyon Boyalıköy'ünde yer alankülliyenin, merkezden uzakta, günümüzde 100 haneli ücra bir alanda konumlanmışolması, sufi hareketlerin iskanlaşma politikasına uygun bir yerleşme politikasının bubölgede uygulandığına işaret eder. Kureyş Baba Külliyesi'nin herhangi bir yapısındangünümüze herhangi bir kitabenin ulaşmamış oluşu, külliyenin tarihlendirilmesinde vekülliyenin ana yapısının işlevi hakkında tartışmalara neden olmuştur. Bu tezkapsamında, Afyon'da yer alan Kureyş Baba Külliyesi'nin yapıları tek tek, kendi yapıtipileriyle konum, plan, mekan, tarihi ve siyasi koşulları dikkate alarak karşılaştırılmışve külliyenin tarihlendirilmesi ve işlevini hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Long before the victory of Turks in Malazgirt, Anatolia lands witnessed toPersian and Arabian invasions. In Umayyad period Seyit Battal Gazi, as from Abbasidperiod Turk commenders as Kavusoğlu Haydar ve Afşin Bey joined to these invasions.During these invasions Afyonkarahisar Castle conquared and Amorium city surroundedby abovementioned invaders. It is known that as a result of Abbasid invasions,Byzantine settlements were mostly ruined and settlement where known as Amorium andis located within the city limits of Afyon today, remained only city that had notcollapsed. After the victory of Malazgirt, Turkish raids increased and the Sufimovements spreading from Central Asia reached to the end regions of Anatolia andmade great contributions to Turkification, Islamization, colonization and revitalization.The social complex, which is the subject of this thesis and located in Afyon Boyalıköy,is located in an outlying area where has a 100 digits and away from the center. Thissituation indicates that a settlement is in accordance with the establishment policy of theSufi movements. No inscription has survived from any structure of Kureyş Baba SocialComplex. This situation is caused controversy about the date of the complex and thefunction of the main structure of the complex. Within the scope of this thesis, thebuildings of the Kureyş Baba Social Complex in Afyon is compared with each buildingtype by considering the location, plan, space, historical and political conditions andevaluated about the date and function of the complex. 173

Saltanat nâipliği bir müessese olarak her Türk-İslam Devleti'nde mevcut olan bir makam değildi. Bununla beraber var olduğu her devlette de aynı derecede pozisyona ve nüfuza sahip bulunmamaktaydı. Devletlerin merkezine ve eyaletlere tayin edilen saltanat nâiplerinden merkezde yer alan saltanat nâipleri saltanata yakın olmaları sebebiyle eyalet saltanat nâiplerinden farklı olarak iktidar üzerine doğrudan müdahil olabilme şansına sahipti. Çalışmamızın konusunu oluşturan Memlûk, Delhi Türk ve Türkiye Selçuklu Devletleri'nin merkezde yer alan askeri kabiliyete sahip saltanat nâipleri, idari işlerde de tecrübe sahibiydiler. Saltanat nâipleri sahip oldukları bu askeri, siyasi kabiliyetleri ve ayrıca kendilerinde bulunan meziyetleri ile devletlerin yönetim anlayışları çerçevesinde, hizmet ettikleri devletlerin yöneticilerinin başa geçmesinde veya hal edilmesinde belirgin bir şekilde rol oynamışlardır. Hatta onlardan sultanlık makamına dahi çıkanlar mevcuttur. Biz bu çalışma ile belirttiğimiz saltanat nâiplerinin iktidar üzerindeki etkilerini siyasi bağlamda öncesinde müstakil olarak her üç devlet üzerinde örnekleri ile ele aldık. Daha sonra ise bu saltanat nâiplerinin pozisyonlarının ve etkilerinin benzer ve farklı olan yerlerini tespit ederek karşılaştırmalı olarak bir değerlendirmede bulunup bunun akabinde bir sonuca ulaşmaya çalıştık.Anahtar SözcüklerSaltanat Nâipliği Makamı, Saltanat Nâibi, Niyâbet, İktidar, Gulam, Memlûk Devleti, Delhi Türk Sultanlığı, Türkiye Selçuklu Devleti The position of regent did not exist in each Turkish-Islamic State. In addition, the influence and the position of it were not the same in each state. The sultanate regents who were appointed to the center had more impact on the government due to being close to the sultanate than those that were appointed to the provinces. While also being the subject of our study, the sultanate regents of the Mamluk, Delhi Sultanate and Turkish Seljuk State were competent in terms of military as well as administration. The sultanate regents that had these skills in military and politics played a significant role on helping the people whom they served to become rulers. Some of them even reached the position of sultan. In this study, we discussed the impact of the aforementioned sultanate regents on the government in the political framework by giving examples from these three states independently. Furthermore, we tried to reach to a conclusion by evaluating the similarities and the differences of the position and impact of the sultanate regents comparatively. Key WordsSultanate Regent Position, Sultanate Regent, Regency, Government, Gulam, Mamluk State, Delhi Sultanate, Turkish Seljuk State. 197

Konya Karatay Medresesinin Süslemelerinin Desen ve Tasarım Özellikleri konulu tez çalışmasında yapının tezyinatını, motiflerini ve işçiliğini görsel anlamda ifade etmekle beraber, özünde barındırdığı anlamı kavramak, ayrıca bu zenginliğini uygulamalar ile yansıtma çabasını içermektedir. Medreseler, Türklerin İslamiyet'e geçişten sonra geliştirdikleri mimari yapılardandır. Anadolu'da Selçuklu dönemine ait medreseler geniş Anadolu coğrafyasına yayılmış olmasına rağmen çoğunluğu Konya çevresindedir. Medreseler mimari yapısı ile açık avlulu ve kapalı avlulu olarak değerlendirilir ayrıca kendi içlerinde de farklılıklar göstermektedirler. Gelişen mimarinin yanında Uygurlardan, Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularla gelişen çini sanatı ve sırlı tuğla Anadolu'ya gelmiş ve Anadolu Selçukluları ile Osmanlı döneminde çini sanatı daha iyi bir noktaya taşınmıştır. Bu dönemin mimari süslemesinde mozaik çini ve tuğla-taş işçiliği özellikle minareler, mihraplar, kemerler, eyvanlar ve kubbelerde dikkati çekmektedir. Üç bölüm halinde sunulan bu çalışmanın; Birinci bölümünde, Anadolu Selçuklu Devletinde medrese mimarisi, yazı ve tezyini unsurlar, özelliklerine göre sınıflandırılarak incelendi. İkinci bölümde, Konya Karatay Medresesi tarihi, yapısı, mimari özellikleri ve tezyinatı kataloglama yapılarak bilgisayar destekli çizim ve görseller ile oluşturuldu. Ayrıca kubbe kuşağında bulunan zemini bezemeli düğümlü kufi mozaik çini yazının diğer mimari yapılarda benzer örnekleri bu bölümde ayrı bir başlık adı altında sunuldu. Uygulamaların yer aldığı üçüncü bölümde Karatay Medresesi ve Anadolu Selçuklu yapılarında kullanılan motiflerden çıkışlı tasarımlar Corel Draw ve Rhinoceros programlarında görselleştirilmiştir. Desen çizimi bilgisayarda yapılan tasarımların çini uygulamaları yapılmış ayrıca CNC teknolojisi de kullanılmıştır. Bilgisayar destekli tasarımların Geleneksel Türk Sanatlarında etkin kullanımına vurgu yapılmıştır.`Değerlendirme ve Sonuç` bölümünde, Karatay Medresesi'nin tezyinat yönünden önemi, benzer yapılardaki süsleme özellikleri ile karşılaştırılmıştır. Karatay Medresesinin Anadolu Selçuklu mimarisi içindeki yeri belirlenmeye çalışılmış ve tespitlerimiz genel bir yorumla belirtilmiştir. This thesis entitled Ornaments Pattern and Design Properties of the Konya Karatay Madrasa both explains the decoration, ornaments and craftsmanship of the structure and addresses the efforts towards apprehending the meaning it incorporates in its essence and reflecting this richness with applications. Madrasas are architectural structures that Turks developed after they embraced Islam. Although the madrasas belonging to the Seljuk period in Anatolia are spread over wide Anatolian geography, most of them are located around Konya. Madrasas are identified as open courtyard and closed courtyard in terms of their architectural structure, and they also vary among themselves. In addition to the developing architecture, the tile art and glazed bricks which were developed from Uighurs to Karakhanids, Ghaznevids and Seljuks were conveyed to Anatolia, and the tile art was considerably improved during the Anatolian Seljuks and Ottoman periods. Mosaic tile and brick-stone craftsmanship attract attention especially in minarets, mihrabs, arches, iwans and domes of this period. This study consists of three parts; in the first part, the madrasa architecture, writing and decoration elements in Anatolian Seljuk State were classified and examined according to their characteristics. In the second part, Konya Karatay Madrasa's history, structure, architectural features and decorations were remodeled by cataloging through computer-aided drawings and visuals. In addition, similar examples of knotted kufi mosaic tile writing with floor decoration on the dome belt were presented under a separate title in this part. In the third part which the application section, designs derived from the ornaments used in the Karatay Madrasa and Anatolian Seljuk buildings were visualized with Corel Draw and Rhinoceros programs. The computer aided designs, Turkish tiles were made by traditional methods on the other hand applications was made by CNC technology. The computer aided designs are proposed to be used more effectively in Traditional Turkish Decorative Arts.In the evaluation and conclusion parts the importance of Karatay Madrasah in the terms of decoration and its ornamental features were compared with similar buildings. In our study the place of Karatay Madrasa in Seljuk's architecture was determined and our results were indicated in general aspects. 302

İslam toplumlarının sosyal tarihlerini isabetli ve doğru bir şekilde ortaya koymada vakıfların tarihî ve sosyolojik açıdan incelenmesi büyük önem arz etmektedir. Türkiye Selçukluları döneminde sultanın otoritesinin temsilcisi olan yönetici sınıf, onun hâkimiyetini ve meşruiyetini pekiştirmek üzere toplumun faydalanabileceği vakıf eserler yaptırmayı bir gelenek haline getirmiştir. Gulamhanede yetişerek Türkiye Selçukluları devrinde yönetici sınıf içerisinde yer alan devlet adamları, sultanın da onayıyla toplumda birçok kamu hizmetinin işleyebilmesi amacıyla çeşitli alanlarda vakıflar kurmuşlardır. Gulamhanede yetişerek XIII. yüzyılda devlet yönetiminde rol oynayan devlet adamlarından biri de Seyfeddin Torumtay'dır. Onun, Amasya'da kurduğu Gök Medrese Vakfı Türkiye Selçuklularından günümüze kalmış önemli bir vakıf eserdir. Bu çalışmada Türkiye Selçuklu devlet adamlarından, Seyfeddin Torumtay'ın hayatı ile Amasya'da kurduğu vakıf eseri ele alınacaktır., Statesmen who grow in the Gulamhane and became a part of the ruling class during the reign of the Turkey Seljukians established foundations in several areas in order to handle many public services in the society with the sultan's approval. One of he statesmen who grow in the Gulamhane and played a role in the state in the XIII. century is Seyfeddin Torumtay. Gök Madrasa Foundation established in Amasya by him is an important work that remains today from the Turkey Seljukians. Throughout this study Seyfeddin Torumtay's life as a Turkey Seljukian statesmen and the foundation work he established in Amasya will he embraced

Beyşehir yakınlarındaki Kubadabad saray külliyesi, iyi korunma durumu sayesinde, Anadolu Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad I (r.1219-1237) dönemi saray mimarisi için ideal bir örnek teşkil etmektedir. Aşağıdaki tez sarayın iktidar ve hükümdarlığa ilişkin mesajlarını ifade etmek için kullandığı retorik yöntemleri ve araçları tanımlayarak mevcut çalışmalara yeni bir bakış açısı sunmaktadır. Tezde bu olağanüstü örnek iki farklı kaynağa dayanarak tartışmaktadır: Tezin birinci bölümü Kubadabad'da kırk yıl boyunca yapılan kazı çalışmalarından elde edilen arkeolojik verileri incelemektedir. İkinci bölüm ise İbn Bibi tarafından yazılmış el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-Alâiyye adlı eserde verilen mimari referansları ve kullanılan retorik ögeleri araştırmaktadır. Bu tartışmalar ışığında, çevre ve/veya doğanın gerek saray mimarisinde gerekse saray edebiyatında görüldüğü üzere on üçüncü yüzyıl Selçuklu Anadolu'sunda kullanılan ana düşünce modellerinden biri olduğu öne sürülmektedir. The palace complex of Kubadabad near Beyşehir - regarding its good state of preservation - provides an ideal object for the study of palace architecture and the (courtly) rhetoric under the reign of the Rum-Seljuk Sultan ʿAlaʾ al-Din Kaykubad I (r.1219-1237). This thesis offers a new perspective to the existing studies by identifying common rhetorical methods, and tools that were used by the Sultan and Seljuk courtiers to articulate courtly/ royal messages on power and kingship. It argues that -in facing the process of renewal - nature has become a key element of the courtly/ imperial of rhetoric in the thirteenth century Seljuk Anatolia as far as the palace architecture –i.e. the choice of architectural form, composition, and materials – and court literature – i.e. historical narratives/ dynastic histories and advice literature – took nature as a major model of thought and organization along with religion and legends. The assumed influence of nature on architectural and literary rhetoric of palaces will be examined based on two different sources on the extraordinary example of Kubadabad: The first part of the study investigates the archaeological data gathered from forty years of excavation at Kubadabad. The second part discusses the work Al-Awamir al-Alaiyya fi'l-umr' al-Alaiyya written by the contemporary Seljuk courtier Ibn Bibi regarding architectural references and rhetorical elements. 157

Yer adları bir topluluk, millet yahut medeniyetin meskûn ve mevcut olduğu coğrafyadaki en mühim timsallerindendir. İnsan ve toplum bilincinin; kâinat ve mekân tasavvurunun tezahürüdür. Bu çalışma, Selçuklu Türkiye'sinde Türkler tarafından kurulmuş veya Türkler tarafından ihya ve yeniden iskân edilmiş yerleşim birimlerine, dağ, tepe, ırmak vb. coğrafî unsurlara verilen Türkçe yer adlarının tespitini amaçlamaktadır. Çalışmada; Selçuklu döneminden günümüze ulaşan vekayi-nameler, kronikler, Ermeni, Süryani, Bizans, Haçlı kronikleri, seyahatnameler, vakfiyeler ve vakfiye suretleri, köprü, kervansaraylara ait yapı kitabeleri ile mezar taşları, tarla alım satım senetleri, münşeat mecmualarından yararlanılmıştır. Şimdiye kadar yayınlanan, neşredilen, tercüme edilen birincil kaynakların ulaşılabilen tamamı taranmış ve içerdikleri Türkçe yer adları tespit edilmiştir. Tespit edilen yer adlarının, bu adların bulunduğu kaynakların yazıldığı veya meydana getirildiği dönemden hareketle ait olduğu zaman dilimi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Türklerin Anadolu'ya göç hareketlerinin yer adlarına yansıması bir anlamda bu göç hareketinin kalıcı olma amacı taşıdığını da göz önüne sermektedir. Kaynaklara, yazılı eserlere kadar yansıyan yer adlarının bulunması bu bölgelerin uzun zamandan beri benimsenip yerleşilen, yurt edinilen topraklar olduğu sonucuna ulaştırmaktadır. Bu çalışma ile Türk tarihinin dönüm noktalarından en önemlisi sayılabilecek Anadolu'nun fetih süreci, göç ve iskân tarihi hakkında önemli veriler sağlanması hedeflenmektedir. Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda, yayınlanan veya tercüme edilen eserlerde ayrı ayrı tespit edilen yer adları Türkçe 'de ilk kez tek çalışma içerisinde bir araya getirilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Selçuklular, Anadolu, Yer Adı Bilimi, Türkçe Yer adları. The names of places are one of the most important symbols of a community, nation or civilization. It is the manifestation of the consciousness of human and social consciousness, universe and space. This study aims to determine Turkish place names used in the Seljuk period. In this study, chronicles, Armenian, Assyrian, Byzantine, Crusade chronicles, travelogues, charitable foundations and chronicles of the Seljuk period are used. In addition, bridges, building inscriptions found in caravanserais, tombstones, field purchase, and sale notes were used. All of the primary sources published so far have been scanned and all the accessible Turkish sources have been scanned. Turkish names in these sources were determined. It was tried to put forward the period of time where the names of the places belonged. With this study, it is aimed to provide important data about the conquest process of Anatolia, migration and settlement history which can be considered as one of the most important turning points in Turkish history. In the studies conducted so far, the names of the places identified separately in the published or translated works have been tried to be brought together in a single study for the first time in Turkish. Key Words: Seljuks, Anatolia, Place Name Science, Turkish Place names. 204

Yerleşim alanları ve insanlar arasında sıkı bağlar vardır. Zaten insanoğlu daima kendisini güvende hissedebileceği ve yaşamsal ihtiyaçlarını karşılayabileceği alanları tercih etmiştir. Ayrıca bir yerin yerleşim alanı olabilmesi için doğal ve zengin kaynaklara ve de ticaret güzergâhına sahip olması gerekir. Günümüz Niksar'ı bu özelliklere sahip olması nedeniyle insanoğlunun M.Ö. 3000 yılından beri tercih ettiği yerleşim alanları arasında yer almaktadır. Niksar'da M.Ö. 3000 yıllarından beri birçok uygarlık varlık göstermiş ve dönemlerinin şartları el verdikçe Niksar'a mimari ve kültürel alanlarda katkıda bulunmuşlardır. 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Anadolu'nun kapıları Türklere açılmıştır. Bununla birlikte Anadolu'ya yapılan akınlar Anadolu'nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecine hız kazandırmıştır. Danişmend Ahmed Gazi 1080'de Sivas'ı daha sonra Tokat'ı ve Niksar'ı alarak bu sürece katkıda bulunmuştur. Danişmendliler tarih olarak İslamiyetin Türkler tarafından kabulünün yaklaşık 250-300 yıl sonra kurulmuş olmasına rağmen `İslam` ve `Cihad` anlayışını benimsemiş ve bu yolda kültürel olarak da çaba sarf etmişlerdir. Niksar'da kültür ve medeniyet göstergesi olan cami, medrese, han, hamam, türbeler yaptırarak Anadolu'nun İslamlaşması hususunda çaba sarf etmiştir. Türkiye Selçukluları ise bu şehre Danişmendlilerden sonra gelmişler ve bu şehri hem idari hem de seferlerde askeri merkez olarak kullanmışlardır. Danişmendliler gibi Türkiye Selçukluları Devleti de Niksar ve çevre kentlerde imar faaliyetlerine önem göstermiştir. Biz de çalışmamız Ortaçağ'da Niksar konusunu hazırlarken Danişmendli Beyliği ve Anadolu Selçuklu Devleti döneminde Niksar konularını ele aldık. There are tight links between settlement areas and people. Human beings have always preferred the areas where they can feel secure and meet their vital needs. In addition, in order to become a residential area, a natural and rich resource and trade route must also be available. Today's Niksar is one of the settlements that humanity has preferred since 3000 BC because of these features.In Niksar, since 3000 BC, many civilizations have existed and they have contributed to Niksar in architectural and cultural areas as the conditions of their periods have been enabled.After the victory of Malazgirt in 1071, the gates of Anatolia were opened to the Turks. However, the raids on Anatolia have accelerated the process of Turkization and Islamization of Anatolia. Danishmend Ahmed Gazi contributed to this process by taking Sivas afterwards Tokat and Niksar in 1080.Although the Danishmendids were established about 250-300 years after the acceptance of Islam by Turks, they adopted the `Islam` and `Jihad` approach and made cultural efforts in this way. As an indication of culture and civilization in Niksar, it made efforts by building mosques, madrasas, inns, Turkish baths and tombs about the Islamization of Anatolia.The Turkey Seljukids came after the city Danishmendids and used as a headquarters in this city both administrative and military expeditions. The Turkey Seljuks State as Danishmendids has also demonstrated the importance Niksar and public works in the surrounding cities.While preparing our study, we tried to explain by using the primary source Niksar's political situation, geographical structure, cultural assets, strategic and geopolitical position in the Middle Ages. 119

Çalışmamızın konusunu `Konya - Ereğli Müzesi'nde Bulunan Anadolu Selçuklu Dönemi Sikkeleri` oluşturmaktadır. Bu müzede yer alan Anadolu Selçuklu sikkeleri daha önce bilimsel açıdan incelenmemiştir. Çalışmamızda müzenin teşhir, depo ve define bölümlerinde korunan Anadolu Selçuklu dönemine ait 344 sikkenin tamamı incelenmiştir. Sikkelerden onsekizi (18) Süleyman Şah bin Kılıçarslan'a, beşi (5) Melikşah bin Kılıçarslan'a, biri (1) Rükneddin Mesud bin Kılıçarslan'a, onüçü (13) İzzeddin Kılıçarslan bin Mesud (II. Kılıçarslan)'a, otuzyedisi (37) I. Gıyaseddin Keyhusrev bin Kılıçarslan'a, yirmisekizi (28) I. İzzeddin Keykâvus bin Keyhusrev'e, altmışı (60) I. Alâeddin Keykubad bin Keyhusrev'e, biri (1) I. Alâeddin Keykubad bin Keyhusrev ile Nasıreddin Artuk Arslan'a (müşterek), ellisi (50) II. Gıyaseddin Keyhusrev bin Keykubad'a, biri (1) II. Gıyaseddin Keyhusrev ile Kilikya Ermeni Kralı Hetum'a (müşterek), onikisi (12) II. İzzeddin Keykâvus bin Keyhusrev'e, beşi (5) IV. Rükneddin Kılıçarslan bin Keyhusrev'e, doksanüçü (93) III. Gıyaseddin Keyhusrev bin Keykubad'a, ondördü (14) II.Gıyaseddin Mesud bin Keykâvus'a ve altı (6) sikke Üç Kardeşler'e (II. Keykâvus-IV. Kılıçarslan-II. Keykubad) aittir. Sikkeler ait oldukları dönemin en önemli maddi kanıtları arasında yer alırlar ve dönemin hem sosyo-ekonomik hem de kültürel hayatı hakkında bize ışık tutmaktadırlar. Her bir sikkenin ayrı ayrı incelenerek üzerinde bulunan yazıların okunması, süslemelerin çözümlenerek motiflerin ikonografik olarak değerlendirilmesi tezimizin amacını oluşturmaktadır. Bu bağlamda tezde ele alınan sikkeler, Anadolu Selçuklu dönemine ilişkin bilimsel çalışmalara kaynaklık edecek bilgileri barındırması bakımından önem arz ederler. Kataloğumuzda yer alan sikkeler, hükümdarların egemenlik dönemleri dikkâte alınarak kronojik düzende ele alınmıştır. Bu metodolojik düzen sikkeler arasındaki değişim ve gelişimi yakından izleme imkânı sunması açısından önemlidir.Anahtar Kelimeler : Sanat Tarihi, sikke, nümizmatik, Anadolu Selçuklu dönemi, Ereğli Müzesi. `The coins of Anatolian Seljukid period in Konya Eregli Museum` constitutes the subject of this MA thesis. The coins from this period conservated in the museum, have not been studied scientifically before. 344 coins from Anatolian Seljukid period are hold in the museum and collection of the coins is examined totally in the thesis. 18 coins are belonged to Suleyman Sah bin Kılıçarslan, 5 of them are belonged to Meliksah bin Kılıçarslan, one of the coins is belonged to Rukneddin Mesud bin Kılıçarslan, 13 coins from the collection are dated to Izzeddin Kılıçarslan bin Mesud (Kılıçarslan II), 37 coins are belonged to Gıyaseddin I Keyhusrev bin Kılıçarslan, 28 coins are belonged to Izzeddin I Keykâvus bin Keyhusrev, and 60 coins are dated to Alaeddin I Keykubad bin Keyhusrev, one of the coins is belonged to Alaeddin I Keykubad bin Keyhusrev and Nasireddin Artuk Arslan (co-emperor), 50 coins are belonged to Gıyaseddin II Keyhusrev bin Keykubad, one of the coins is belonged to Gıyaseddin II Keyhusrev and King Hetum of Cilician Armenian (co-emperor), 11 coins are belonged to Izzeddin II Keykâvus bin Keyhusrev, 5 pieces are belonged to Rukneddin IV Kılıçarslan bin Keyhusrev, 93 coins are dated to Gıyaseddin III Keyhusrev bin Kykubad, 14 pieces are belonged to Gıyaseddin II Mesud bin Keykâvus and also 6 of the coins are dated to the Three Brothers Period (Keykâvus II-Kılıçarslan IV-Keykubad II). Coins are the most important material evidence of the period that they belonged, and shed light on the socio-economic and cultural life of the time. To resolve the inscriptions of the coins and to examine each piece separately, to analyze the ornaments and evaluate the motifs iconographically are the aims of this study. In this context, the coins discussed in the thesis are important which accommodate the information that will be the source of scientific studies related to the Anatolian Seljuk period. The coins in catalog chapter of the thesis arte examined chronologically. Methodologically this scheme is important in terms of following the alteration and development of the coins.Keywords: Art history, coin, numismatic, Anatolian Seljukid Period, Ereğli Museum. 433

Kuran-ı Kerim'in ilk ayetleri , `Oku` emri ile başlamaktadır. Bu nedenle Allah'ın Hz. Peygamber ve onun ümmetinden ilk isteği okumaları idi. İslam dini eğitim ve öğretime her daim önem vermiştir. Bu konuda Hz. Peygamber ve onun ardından gelen müminler çok gayret sarf etmiştir. Nitekim Kuran-ı Kerim'de âlimler ve ilimlere dair birçok ayet vardır. Ayrıca bu konuda Hz. Peygamberin de birçok hadisinin olduğunu görmekteyiz.Anadolu Selçuklu Devleti, Türkistan'dan İslâm dünyasına oğuzların yaptıkları göç sonucunda kurulan bir Türk-İslam devletidir. Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu devletinin zayıflaması ve yıkılmasıyla birlikte bu mirasa konmuş özellikle Anadolu başta olmak üzere bu coğrafyanın Türkleşmesinde, ticari, ekonomik, sosyal, bilimsel ve düşünce anlamında gelişmesi ve güçlenmesine büyük katkı sunmuştur. Anadolu Selçuklu Devletinde eğitim-öğretimin ilerlemesinde politik ve ekonomik gelişmelerin etkili olduğu muhakkaktır. Bunun yanında devlet adamlarının ilmi çalışmaları önemsemeleri, Moğol baskısı ve diğer sebeplerden daha huzurlu bir ortamda yaşamak isteyen âlimlerin Anadolu'yu tercih etmeleri, Sultanların âlimlere rahat çalışma ortamı sağlamaları, ayrıca örgün ve yaygın eğitim kurumlarının yanında atabeylikmüesseseleride eğitim ve öğretimin gelişmesinde etkili olmuştur. XI. yy. süreci ve sonrasında İslam âleminin idari birliğini, Büyük Selçuklular, Anadolu Selçuklular ve Osmanlılar sırasıyla sağlamışlardır. İslam'ın yayılmasına dini, düşünce ve kültürel anlamda İslam'ın gelişmesine katkı sunmuşlardır. Muhteşem bir devlet yönetimi ve askeri teşkilat oluşturacak Osmanlılar, Anadolu Selçuklu Devletinin siyasi düşüncesini, eğitim politikalarını, ilmi çalışmalarını, eğitim kuruluşlarını kendilerine model alarak geliştirerek modernize ettikleri bu saydığımız tüm etkenleri politik yaşamlarında hayata geçirmişlerdir. The first verses of the Quran begin with the et Read 'order. That is why Allah's Prophet. Prophet Muhammad and his nation were the first to read the request. Islamic religion has always given importance to education and training. Hz. The Prophet and his followers have exerted much effort. Indeed, there are many verses in the Quran about scholars and sciences. In addition, Hz. We see that the Prophet had many hadiths. The Anatolian Seljuk State is a Turkish-Islamic state founded as a result of the migration of the Turks from Turkestan to the Islamic world. The Anatolian Seljuk State, with the weakening and collapse of the Great Seljuk State, made a great contribution to the development and strengthening of this geography especially in Anatolia, in the sense of commercial, economic, social, scientific and thought. It is certain that political and economic developments are effective in the progress of education in the Anatolian Seljuk State. In addition, the importance of scientific studies of statesmen, Mongol pressure and other reasons to live in a more peaceful environment of the scholars who want to live in Anatolia, the Sultans to provide a comfortable working environment for scholars, as well as formal and non-formal education institutions as well as atabeylik institutions were effective in the development of education and training. XI. YY. and the administrative unity of the Islamic world, the Great Seljuks, the Anatolian Seljuks and the Ottomans respectively. They contributed to the spread of Islam to the development of Islam in religion, thought and culture. The Ottomans, who will create a magnificent state administration and military organization, have implemented all the factors that we regard in their political lives by modernizing the political thought, educational policies, scientific studies and educational institutions of the Anatolian Seljuk State. 153

Anadolu Selçuklu Devleti, kurulduğu dönemin koşulları ve hȃkim olduğu coğrafya gereği çok sayıda göç olaylarına ev sahipliği yapmıştır. Bu göçleri yoğun bir şekilde başlatan, Anadolu'ya Büyük Selçuklu kontrolünde gelen Türk topluluklarıdır. Büyük Selçuklu kontrolünde başlayan bu göçler özellikle 1071 Malazgirt Savaşı ile artmıştır. Bunun sonucunda Anadolu Türkleşmeye başlamış ve Büyük Selçukluların amcazâdeleri tarafından Anadolu Selçuklu devleti kurulmuştur. İşte bu noktadan sonraki göçler genellikle iltica şeklinde gerçekleşmiştir. Özellikle, Moğol istilasından dolayı yurtlarını terk etmek zorunda kalan Türk toplulukları ve az sayıda İranlı ve Rus, Anadolu'ya gelerek Selçuklu hȃkimiyetine sığınmıştır. Moğollar nedeniyle Anadolu Selçukluları'na sığınanlar arasında `Horasan Erenleri` diye bilinen fikir adamları ve ȃlimler de vardır. Bu ȃlimlerden münferid olarak, aileleriyle Selçuklular'a sığınanlar da olmuştur. Moğol baskısıyla alȃkası olmayan, ilim yolculuğu sırasında Selçuklu himȃyesinde Anadolu'da yaşayan İbn Arabȋ gibi ȃlimlerden de söz etmek gerekir. Anadolu Selçuklular'nın bizzat muhatap olduğu bir unsur da Bizanslılardır; hatta en çok muhatap olduğu unsurdur. Bizans'a bağlı halktan bazı topluluklar, ekonomik nedenlerle Bizans topraklarını terk edip Selçuklu idaresi altında yaşamayı tercih etmiştir. Bu dönemde gerçekleşen sığınma/iltica hareketlerinin en ilginç örneklerine ise Bizans soylularıyla Selçuklu hanedan mensupları arasında rastlanır. Bu iki büyük yönetimde hȃkimiyeti elde etmek için mevcut hükümdara isyan eden ancak başarısız olan kişiler, en yakın komşusuna sığınmıştır. Bizans'tan Selçuklu'ya sığınıp mülteci olan kişiler daha çok komutanlar, soylular ve hanedan mensuplarımdan oluşmaktadır. Selçukluar'dan Bizans'a giderek mülteci olanlar ise hanedan mensuplarından ibarettir. Bu araştırma ile Anadolu Selçuklu döneminde meydana gelen göç ve iltica hareketleri, niteliklerine ve yapılış şekillerine göre tasnif edilerek incelenmiştir. Bu incelemenin daha iyi bir şekilde ifade edilebilmesi içinse arka planda; Selçuklular döneminde Anadolu'nun siyasi, sosyal, ekonomik, etnik tablosuyla bu tabloyu etkileyen Moğol istilası, Haçlı Seferleri gibi olaylara değinilmiştir.Anahtar Kelimeler: Göç, İltica, Sığınma, Anadolu, Selçuklu, Bizans, Moğol İstilası. Anatolian Seljuk State hosted numerous migration as a require of conditions its term of establishment. Turk communities came to Anatolia by Great Seljuk State's control started these migrations intensely. These migrations started by Great Seljuk State's control increased especially after the 1071 Malazgirt Combat. As a result of this Anatolia became a Turk homeland and a Seljuk State established by Great Seljuks State's cousins. Generally, migrations after this point materialized as asylum. Especially, Turk communities and a little Iranian and Russian had to abandon their homelands cause of Monghol infestation, came to Anatolia and refuged governance of Seljuks. There was some philosopher and scientist called `Horasan Erenleri` among people refuged to Anatolia cause of Monghols. Some of this scientist individually; some with his family refuged Seljuks. It must be told that there was some scientist who not connected to Monghol infestation used to live with Seljuk auspices like İbn Arabȋ. Byzantion is one of presences Anatolian Seljuks hook up; even the most one. Some communities connected to Byzantion abandoned Byzantion homeland and preferred governance of Seljuks cause of economic status. The most interesting refugee movements in this term are between Byzantion nobles and dynasty member of Seljuks. People revolted against the ruler and coulden't have a succees refuged their most close neihgbor. People became a refugee from Byzantion to Seljuks were commender, nobles and dynasty members. People became refugee from Seljuks to Byzantios were just dynasty members. With this research migration and refugee movements in Anatolia Seljuk State's term were examined by classifying according to their causes, features. In order to be able to explain the research better, status of Anatolia in terms of politic, social, economic, ethnic views and some events were mentioned such as Monghol infestation and the Crusades.Keywords: Migration, Refugee, Anatolia, Seljuks, Byzantion, Monghol infestation. 198

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. Çalışmamızın amacı, XI.-XIII. yüzyıllarda Anadolu'nun tasavvufî hayatının teşekkülünde tesir ve kaynaklık eden tasavvuf merkezlerini temel anlayışları ve başlıca temsilcileri çerçevesinde değerlendirip, Horasan tasavvufunun Anadolu'ya tesirlerini incelemektir. Tasavvuf tarihinin gelişimine baktığımızda, VII. yüzyıldan XIV. yüzyıla kadar ki süreçte zühd hayatından teşkilatlı tarikatları yetiştiren belli merkezler olmuştur. Bu merkezlerde İslâm fetihlerinin kronolojisi ile paralel bir tasavvufî gelişim süreci yaşanmıştır. İslâm ordularının Arap yarımadasından çıkışıyla Basra, Küfe ve Bağdat; İran'ın fethiyle Horasan, Hârezm ve Mâverâünnehir; Kuzey Afrika'ya geçilmesiyle de Mağrib ve Endülüs'te tasavvuf merkezlerinin oluşmaya başladığı görülmektedir. Anadolu'nun fethi ise sayılan bölgelerden çok daha sonra, XI. yüzyıl sonlarına rastlamaktadır. Söz konusu bölgelerin tasavvufî anlayışları, Anadolu'ya Malazgirt Savaşı sonrasında gelen göçlerle birlikte nüfuz etmeye başlar. XI. yüzyılın sonları ve bilhassa XIII. yüzyılın başlarından itibaren derviş ve sûfi gruplarının Anadolu'ya girişi hızlanmıştır. Anadolu'nun manevi kapıları gelen farklı temayüldeki tasavvufî zümreler tarafından aşılmış, gelen her dinî akım kendi inanç ve doktrinlerini yaymaya çalışmıştır. Çalışmamızın odak noktası olan Horasan tasavvuf anlayışının temsilcileri de Anadolu'ya ilk intikal eden zümrelerden olmuştur. Nitekim çalışmanın ilk bölümünde, VII.-XIII. yüzyıllarda Horasan tasavvuf kültürünün tarihsel gelişimi tasavvufun tarihsel süreciyle uyumlu olarak; Zühd Dönemi, Tasavvuf Dönemi, Vahdet-i Vücûd Telakkileri ve Tarikatlar Dönemi alt başlıklarında işlenmiştir. Konunun anlaşılır olması ve geniş bir perspektiften bakılabilmesi için ikinci bölümde, tasavvuf kültürünün hangi koşullarda ve hangi bölgelerden Anadolu'ya girdiği ve nasıl bir gelişme gösterdiği üzerinde durulmuştur. Ancak ele aldığımız tasavvuf merkezleri geniş bir coğrafyayı ve uzun bir tarihsel dönemi kapsadığından dolayı bahsettiğimiz bölgelerde teşekkül eden tasavvufî cereyanlar mümkün olduğunca ana hatlarıyla verilmeye çalışılmıştır. Son bölümde, Horasan tasavvuf anlayışının tarikatlar ve temsilcileri vasıtasıyla Anadolu'ya nüfuzu ve tesirleri incelenerek Anadolu'da teşekkül eden tasavvufî oluşumlarda etkileri değerlendirilmiştir. Hemen ilk bakışta Horasan tasavvufunun, özelde ise Melâmetîlik akımının ağır bastığı tespit edilmiştir. The aim of our study is to evaluate Sufism centers which are influential in the formation of the mystical life of Anatolia in the XI-XIII centuries, within the framework of their basic understanding and main representatives and to examine the effects of Khorasan Sufism on Anatolia. When we look at the development of the history of Sufism, in the process from the VII century to the XIV century, there have been certain centers that cultivate organized sects from the zuhd life. In these centers, a process of development of Sufism was experienced in parallel with the chronology of Islamic conquests. With the emergence of Islamic armies from the Arabian Peninsula, Basra, Kufe and Baghdad; with the conquest of Iran, Khorasan, Khorezm and Transoxiana; with the transition to North Africa it is seen that the Centers of Sufism began to be established in Maghreb and Andalusia. The conquest of Anatolia from this region much later, it was at the end of XI century. The sufistic understanding of these regions begins to permeate Anatolia with migrations after the Manzikert war. The entrance of dervish and sufi groups to Anatolia has been accelerated since the end of the XI century and especially from the beginning of the XIII century. The spiritual gates of Anatolia were crossed by the mystic sects of different religions, and every religious movement that tried to spread its beliefs and doctrines. The representatives of Khorasan Sufism, the focal point of our work, were among the first emeralds to arrive in Anatolia. In the first part of the study, In the VII-XIII centuries, the historical development of Khorasan sufism culture in accordance with the historical process of sufism; The Zuhd Period, Sufism Period, Wahdat al-wujud and Sectarian Period were examined in the sub-headings. In order to understand the subject and to look at it from a wide perspective, in the second chapter, it is emphasized which conditions and which regions of mysticism entered Anatolia and how it developed. However, as the sufistic centers covered a wide geography and a long historical period, the sufistic institutions formed in the regions we mentioned were tried to be given as main lines as possible. In the last chapter, the influence of Khorasan Sufism on the Anatolia was examined by the sects and representatives. Afterwards, the effects of mystic formations in Anatolia were evaluated. At the very first glance, it was found that Khorasan Sufism and Melametism in particular were heavily suppressed.

Selçuklu Devleti gücünü ve kültürünü genel olarak dini mimaride, cami, mescit, medrese, türbe ve külliye yapılarında göstermiştir. Günümüze kadar ulaşan bir çok sanat eseri hala geleceğin sanat anlayışına ışık tutar mahiyettedir.Dış görünümleri sade yapılar olan Selçuklu eserlerinde genel olarak taç kapıları, mihrap ve iç mekan bezemeleri olabildiğince gösterişlidir. Cami ve medreselerin içinde, duvar, kemer, kubbe geçişlerinde, eyvanlarda ve mihraplarda görülen firuze, patlıcan moru ve lacivert renkli sırlı tuğlalarla sağlanan geometrik desenler, çini mozaik süslemeler çağının üslubu ve en zengin örnekleridir.Anadolu Selçuklu dönemi çini mihraplarında kufi yazı örneklerini konu edindiğimiz çalışmamız kapsamında yedi farklı yapı tespit edilmiştir. Konya Alaaddin Cami, Konya Beyhekim Mescidi, Kayseri Gülük Camii, Sivas Gökmedrese, Afyon Mısri Camii, Afyon Çay Taş Medresesi ve Akşehir Ulu Camii mihraplarında kullanılan yazı, bezeme, renk mihrabın genel özellikleri Selçuklu dönemi sanat anlayışı ile uygulanmıştır. Yapı mihraplarında kufi yazı dışında, Selçuklu sülüsü kullanılmıştır. Kufi yazı genellikle rumi motifi ile kullanılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde; araştırmanın amacı ve önemi, kapsamı ve yöntemi yer almaktadır. İkinci bölümde hat sanatı hakkında genel bir bilgi, Aklam- sitte ve kufi yazının özellikleri ve çeşitlerinden kısaca söz edilmiştir. Üçüncü bölümde Anadolu Selçuklu dönemi çinili mihraplarda yer alan kufi yazılar hakkında bilgiler ve katalog bölümü yer almaktadır. Bu bölümde eserin tezyinatı, genel yazıları ve ayrıca kufi yazıları incelenmiş, her katalog başlığı altında değerlendirmeye yer verilmiştir. Son olarak dördüncü bölümde genel bir değerlendirme ile sonuca varılmıştır. Seljuk State has shown his power and culture generally with religious architecture, mosque, masjid, madrasa, mausoleum and structure of the Islamic social complex. Many works of art that have survived to the present day still shed light on the art concept of the future.In the Seljuk works, which are simple in their external appearance, crown gates, mihrabs and interior decorations are as spectacular as possible. The geometric patterns in the mosques and madrasahs, wall, arch, dome crossings, iwan and mihrabs, eggplant purple and dark blue colored glazed bricks are the style and the richest examples of the age of tile mosaic ornaments.Within the scope of our study, seven different structures have been identified in the Anatolian Seljuk period chimney mihrabs. Konya Alaaddin Mosque, Konya Beyhekim Mescidi, Kayseri Gülük Mosque, Sivas Gökmedrese, Afyon Mısri Mosque, Afyon Çay Stone Madrasa and Akşehir Grand Mosque mihrabs used in the writing, decoration, general characteristics of the color mihrab Seljuk period was applied with the understanding of art. In addition to the Kufic script, sülüs of the Seljuk was used in the structure niches. Kufic writing was generally used with the rumi motif.In the first part of the study; The aim and importance of the research, scope and method are included. In the second part, a general information about calligraphy, the properties and types of Akfizite and Kufic script are briefly mentioned. In the third chapter, there is a catalog and information about the Kufic scripts in the Anatolian Seljuk period. In this section, the inscriptions, general articles and kufic writings of the work have been examined and the evaluation is given under each catalog title. Finally, the fourth section concludes with a general evaluation. 146

Türk İslam devletlerinde ve özellikle Selçuklu Dönemi Anadolu Mimarisinde Ma'kıli yazı, yapı ve süsleme unsuru olarak kullanıldığı görülmektedir. 10. yüzyıldan itibaren Karahanlılar ve Gazne gibi devletlerde Ma'kıli yazı kubbeler minareler, kuleler ve türbelerde kullanılmıştır. Aynı tarihlerde, Selçuklular İran'da Ma'kıli yazıyı dini mimaride hem dış cepheyi kaplayacak şekilde hem iç süslemede kullanmışlardır. Selçukluların Anadolu'ya yerleşmesiyle birlikte kültürel değerlerle yoğrulan sanat birikimleri, birçok alanda eserlere yansımıştır. Selçuklular Anadolu'ya geldiklerinde karşılaştıkları taş malzeme ile Orta Asya'da kullandıkları tuğla malzemeyi sentezleyerek kullanmışlardır. Osmanlı öncesi Anadolu Selçuklu mimarisinde Konya'da bulunan 13. yüzyıl eserlerinden Akşehir Ulu Camii, Sırçalı Medrese, Karatay Medresesi, Sahip Ata Camii, Sahip Ata Türbesi, Hz. Mevlana'nın Sandukası, Beyşehir Eşrefoğlu Camii, Eflaki Dede Türbesi ve Akşehir Tacettin Dede Türbesi bu alandaki eserlere örnektir. Bu araştırmada, bahsi geçen eserlerdeki duvar yazıları, minber yazıları, mihrap yüzeyi, minare gövdesi gibi mimari unsurlarda kullanılan Ma'kıli yazının oluşturduğu geometrik kompozisyonlar incelenmiştir. Kullanılan malzeme ve teknik özelliklerinin belirlenmesi, çözümleme ve tanımlamaların yapılabilmesi için Ma'kıli yazının temeli olan çizgilerden hareketle, yapılardaki tezyinat kapsamlı şekilde incelenmiş ve değerlendirilmiştir., It is seen that Makili writing was used as a structural and decorative element in Turkish Islamic States and especially in Anatolian architecture of Seljuk period. Since the 10th century, the Makili script has been used in domes, minarets, towers, and tombs in the states such as Karahanlılar and Gazne. At the same time, the Seljuks used the Makili script in the exterior and interior decoration of religion architecture in Iran. With the settlement of Seljuks in Anatolia, the art accumulations mixed with cultural values were reflected in the works in many fields. Seljuks synthesized stone material faced in Anatolia with the brick material they used in Central Asia. Aksehir Grand Mosque, Sircali Madrasah, Karatay Madrasah, Sahip Ata Mosque, Tomb of Sahip Ata, Hz. Mevlana's Sarcophagus, Sadrettin Konevi Mosque, Beysehir Esrefoglu Mosque, Bulgur Tekke Mosque, Sircali Prayer Room, Tomb of Eflaki Dede, Hasbey Daru'l-Huffazi, and Tomb of Aksehir Tacettin Dede are examples of Pre-Ottoman Anatolian Seljuk architecture in this field in Konya in 13th century. In this study, the geometric compositions formed by Makili script in wall writings, pulpit writings, mihrab surface, and minaret of the above works were examined. In order for determination of materials and technical properties, analysis and identification in writings, the decorations in the structures were examined and evaluated extensively from the lines that are the basis of Ma'kıli script.