Search

İslâm’ın ilk dönemlerinde hükümler yazılı değildi. Muamelât hükümleri gibi dinin doğrudan hayata intikal eden hükümleri ezberleniyordu. Sonraki dönemlerde tedvin faaliyetlerinin başlamasıyla bu hükümler ilmî bir usul takip edilerek toplandı. Söz konusu hükümler önce zahirî anlamda ele alınmış ve başta fakihler olmak üzere hükümlerin amellere intikal eden yönleri değerlendirilmeye tabi tutulmuştu. Fakihlerin ardından kelam âlimleri, zahirî anlamları itibariyle akaid ve fıkıh arasında tenakuz varmış gibi görünen âyet metinlerini müteşâbihlerle çözmeye çalışmıştır. Nihayet mutasavvıflar da nasların yorumlanmasında etkin rol oynamıştır. Ancak mutasavvıflar önceki disiplinlerden farklı olarak âyetin zahirî anlamlarıyla birlikte kalplerine gelen feyizler ışığında işârî yorumlamalar yapmıştır. Bu bağlamda son dönem Osmanlı âlimlerinden İbn Acîbe’nin ahkâm âyetlerine yönelik tasavvufî yaklaşımı titiz bir şekilde incelenmeye çalışılmıştır. O, kendinden önceki müellifler gibi ilk olarak âyetlerin zahirî açıklamalarına yer vermiş, sonrasında kalbine gelen sezgi ile âyetlere yorumlar yapmıştır. Bu açıdan bakıldığında onun tefsiri her ne kadar tipik bir tasavvufî tefsir izlenimi verse de âyetin zahirîne yaptığı geniş açıklamalar onu benzerlerinden ayıran özelliklerdendir. Çalışmada esas alınan eser ise müellifin el-Baḥrü’l-medîd fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-mecîd isimli tefsiridir. Eserdeki açıklamalarından yola çıkılarak kendisinin fıkıh-tasavvuf diyalektiği içerisindeki yöntemi somut örneklerle sunulmaya çalışılmıştır., Those who wrote the first rulers of Islam. What was transferred to life like religion was memorized. With the onset of the following weeks, these procedures were requested. The aforementioned provisions were first dealt with from the outward point of view and, first of all, they were evaluated without preference. After the jurists, kalam scholars studied the verse text mutashabihs, which seem to be inconsistent between the outwardly positive akaid and fiqh. Finally, mystics also played an active role in the interpretation of the texts. However, unlike the previous disciplines, the Sufis are the enlightened interpretations that come to their hearts with the outward signs of the verse. In this context, the mystical verses of Ibn Acîbe, one of the last period Ottoman scholars, to be examined meticulously. The origin of the study is based on the author's work named al-Baḥr al-medīd fî Tafsīr al-Qurʾān al-majīd. It cannot be explained on the basis of the techniques in the techniques for presenting with the examples in the work.

'Ahâdîs' cihetiyle daha çok hadis ilminin, 'ahkâm' cihetiyle de fıkıh ilminin kapsamına giren "âhâdîsü'l-ahkâm" kavramı, fıkhın ikinci kaynağı olmakla birlikte fıkhın en fazla materyale sahip kaynağı konumundadır. Paydaş oldukları ve ayrıştıkları noktaların bulunduğu fıkhü'l-hadîs, dirâyetü'l-hadîs gibi hadis ilimleri arasında müstakil bir ilim sayılmamakla birlikte bu kavram etrafında oluşan literatür, müstakil hadis ilimlerinin literatürünü aşarak adeta başlı başına bir ilim haline gelmiştir. Her ne kadar bazı son dönem eserlerde "Ahkâm Hadisleri İlmi (ilmu ahâdîsi'l-ahkâm)" şeklinde bir kullanım mevcutsa da hadis ilimlerinden biri olmaktan ziyade müstakil bir disiplin olarak değerlendirilmesi kanaatimizce daha isabetlidir. Hz. Peygamber (s.a.s.) döneminden itibaren az da olsa bir araya getirilen hadislerin ağırlık merkezini ahkâm hadisleri oluşturmuş, sahabe ve tabiîn dönemlerinde tüm hadislere, özellikle bu hadislerin kitabet ve tedvininde artış sağlanmış, tabiîn sonrası dönemde ise tasnif çalışmaları ön plana çıkmıştır. Bu tasnif çalışmalarının sonuçlarından biri olarak hadisler, ağırlıklı olarak ale'l-ebvâb şeklinde tasnif edilmiştir. Hadise dayalı fıkıhtan yana olan hadis ehli ise ahkâm hadislerinin tasnifinde ale'r-ricâl sistematiğini kullanmıştır. Hadislerde mündemiç olan fıkhın, ikinci asırdan itibaren iki ayrı ilme dönüşmeye başlamasıyla, hadis-fıkıh birlikteliğini sağlamaya matuf olarak ahkâm hadisleri eserleri gün yüzüne çıkmaya başlamıştır. Katkıları zamansal ve bölgesel olarak artış veya azalma gösterse de mezheplerin, bu alanda zengin bir literatürün oluşmasındaki katkıları çok fazla olmuştur. Ahkâm hadisleri, hadis ve rey ekollerinin oluşumundaki önemli faktörlerden biri olduğu için, mezheplerin şekillenmesinde de rol oynamıştır. Bu rolüyle muhaddis ve fakih arasında oluşan makas daraltılmış, konuyla ilgili eserler fıkhî tartışmalarda otorite olarak kabul edilmiştir. Temel ahkâm hadisleri kaynaklarına yönelik başlayan şerh türü eserlerle, bu hadislere yönelik çalışmalarda fıkıh ilminin ağırlığı iyice artmıştır. İslam hukukunun temel kaynaklarından biri olarak oryantalistlerin de ilgi odağına giren ahkâm hadisleri, bu yönüyle de çeşitli tartışmalara konu olmuştur. Bu hadisler, İslam tarihi boyunca değişik bölgelerde ve günümüzde fıkıh eğitimi yöntemlerinden biri olarak da kullanılagelmiştir. Apart from being the second source for fiqh, the concept "ahadith al ahkam", which is mostly within the scope of the discipline hadith in terms of 'ahadith' and within the discipline fiqh in terms of 'ahkam', is the most bountiful resource for fiqh in respect to providing materials. Despite the fact that there have been common grounds with and dissimilarities form the distinct hadith disciplines such as fiqh al hadith and dirayat al hadith, the literature formed around this concept, though not considered distinct, has almost become a separate discipline by surpassing the literature of the already distinct hadith disciplines. Although there has been a usage such as "The Ahkam Hadiths Discipline (Ilmu ahadis al ahkam)" in some recent works, it is more appropriate to consider it as a separate discipline rather than as one of hadith disciplines. Albeit a small number, the majority of the hadiths brought together since the time of the Prophet (pbuh) were composed of ahkam hadiths. In the period of the companions (Sahabah) and followers (Tabiʿun), an increase was achieved in all hadiths, especially in the inscription and compilation of these hadiths. In the period following the followers (Tabi'un), however, the classification studies came into prominence. As one of the results of these classification studies, hadiths were classified mainly as ale'l-ebvab. The followers of hadith, who were in favor of the hadith-based fiqh, however, used the ale'r-rical systematic in the classification process of the hadiths. With the fiqh, which is already covered by the hadiths starting to evolve into a separate discipline from the hadiths since the second century, the ahkam hadiths works began to emerge in an attempt to indicate that hadith and fiqh are associated. Although it has increased or decreased depending on time and geography, the contribution of the sects to the formation of a rich literature in this field is quite high. As they are one of the important factors in the formation of hadith and ra'y schools, ahkam hadiths has also played a role in shaping the sects. As they are one of the important factors in the formation of hadith and ra'y schools, ahkam hadiths has also played a role in shaping the sects. By courtesy of this role, the gap between the mohaddis and the jurist (faqih) has narrowed, and the works on the subject have been accepted as the authority in the fiqh discussions. Along with being in the limelight of orientalists' attention, hadiths al ahkam have been the subject of various discussions in this respect as one of the main sources of Islamic law. These hadiths have been used as one of the methods of fiqh education in different regions throughout the history of Islam and today.

Yüksek Lisans Tezi, Bu çalışmada, yaşadıkları dönemin Hanefi mezhebinde otorite olan Mâtürîdî’nin “Te’vîlâtü’lKur’ân”, Cessâs’ın “Ahkâmu’l Kur’ân” tefsirlerinden belirlenen Mekkî ayetlerdeki hükümler ve konu ile ilgili yorumları incelenmektedir. Tez; giriş, iki ana bölüm ve sonuç olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırmanın konusu, amacı, önemi, kapsamı/sınırları, yöntemi, kaynakları ve konunun sunulması ile ilgili bilgiler verilmektedir. Birinci bölümde Mâtürîdî ve Cessâs’ın hayatları, eserleri ve tefsir yöntemleri hakkında kısaca bilgi verildikten sonra konunun kavramsal çerçevesi denilebilecek “hüküm/ahkâm”, “ayet”, “ahkâm ayetleri” tanımlanmakta; ahkâm ayetlerinin sayısı, tesbiti, üslubu, tasnifi ve Kur’an-ı Kerim’den hüküm çıkarma ile ilgili hususlarda açıklamada bulunulmaktadır. İkinci bölümde ise Mekkî sûre/ayet hakkındaki açıklamaların ardından, Mâtürîdî ve Cessâs’ın tefsirlerinden belirlenen Mekkî ayetlerdeki ibadetler, ahlak, muâmelât ve ukûbât ile ilgili ahkâm ayetlerine yaptıkları yorumlar, ayetlerden çıkardıkları hükümler incelenmektedir. Ayrıca ilgili başlıklar altına girmeyen bazı hüküm ayetleri “diğer bazı hükümler” başlığı altında ele alınmaktadır. Sonuç kısmında ise araştırmada ele alınan müfessirlerin ve meselelerin genel bir değerlendirmesi ile elde edilen sonuçlar yer almaktadır., In this study, the commandment in the Makki verses determined from the tafsirs of "Ta'wilat al-Qur'an" by Maturidi and "Ahkam al-Qur'an" by Al-Jassas, who were the authority in the Hanafi madhab of their time, and their interpretations on the subject are examined. The thesis consists of four parts: introduction, two main bodies and conclusion. In the introduction part, information. In the introduction, information about the subject and the purpose, the importance, scope/limitations, method, sources and presentation of the research are given.In the first chapter, after giving a brief information on the lives, works and tafsir methods of Maturidi and Al-Jassas, "judgement/ahkam", "verse", "ahkam verses," which can be called the conceptual framework of the subject, are defined, and explanations about the numbers, findings, wordage and classification of the ahkam verses, as well as the issues related to deriving judgments from the Qur'an, are made. In the second part, after the explanations about the Makki surah/verse, the comments made by Maturidi and Al-Jassas on the ahkam verses about worshipping, morality, muamalat (dealing) and uqubat (penal lawas) in the Makki verses, and the judgments they deduced from the verses are examined. In addition, some verses of judgements that do not fall under the relevant headings are discussed under the heading; "some other judgements." In the conclusion part, there is a general evaluation of the commentators and issues discussed in the research and the results obtained.

ÖZETYAZAR: ABDURRAHMAN KAKİCÜNETANABİM DALİ: Temel İslam BilimleriBİLİM DALI: Temel İslam Bilimleri (Arapça)TEZ DANIŞMANI: Prof. Dr. Kemal YıldızTEZ TÜRÜ VE TARİHİ: Yüksek lisans – 2021 / 2022ANAHTAR KELİMELERİ: Şafii fıkhı, Hazreti Aişe, Mezhep, Fıkıh usulü, İstinbat, Ahkam, Rivyet, Nikah, Hadis fıkhı.AİŞE RANHA'NIN RİVAYETLERİNİN ŞAFİİ MEZHEBİNE ETKİSİ (KİTÂBU'N-NİKAH ÖRNEĞİ)ÖZET Hazreti Aişe r.anha’nın fıkhın inşasında belirgin bir rolü bulunmaktadır. Zira kendisi daha gençlik dönemindeyken ve tüm algıları açıkken Allah resulü sallallahu aleyhi ve selleme eşlik etmiş, ondan Kuran ve hadis almıştır. Allah resulü sallallahu aleyhi ve sellem fetva soranların en özel konularında bile onun yanında fetva verirdi. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem vefat ettikten sonra Sahabe ve Tabiin uleması fetva sormak için kendisine müracaat etmişlerdir. Hazreti Aişe r.anha’nın ilmi İslam ümmeti için servet sayılmaktadır. Hazreti Aişe, muteber fıkıh mezheplerinin dayandığı bazı hükümlerin kaynağı konumundadır. Elimizdeki araştırmamızda okuyucu, İmamı Şafii mezhebi üzerinden Ahvali Şahsiye konusu ile ilgili olarak Hazreti Aişe’nin Nikah babındaki rivayetler, içtihat ve görülerinin etkisini anlayacaktır. Çalışmamız iki bölüme ayrılmıştır. Birinci bölümde Hazreti Aişe tarafından aktarılan ve Şafi imamlarınca kitaplarında delil alınarak üzerine şeri hükümler düzenlenen nakil ve rivayetleri dile getirdim. Bu bölümde rivayetlere ek olarak sadece bilinmesi ve açıklanması kaçınılmaz olan bazı konulara değinerek, rivayetleri aktarmakla yetindim. Öte yandan Şafii mezhebinin görüşlerine aykırı düşen bazı rivayetler de getirerek, mezhep imamlarının görüşlerini karşılaştırdım. Ayrıca konuları tamamlamak adına Şafii kitaplarında yer bulamayan bazı rivayetleri de aktardım. Ancak burada temelde Şafii mezhebinin kitaplarında geçen rivayetlerle yetinmeyi hedefledim. Şunu da belirtmek gerekir ki, hadis alimleri tarafından konu ile ilgili yapılan rivayetlerin büyük çoğunluğu, ya aynı metne yada hafif değişikliklere sahip metinlere dayanmaktadır. İkinci bölümde ise bu rivayetleri nikah babı ile ilgili bölümlere ayırdım. Bu rivayetlerin tamamını aktarmadan, belirli bölümlerine odaklanarak açıklamaya ve detaylandırmaya çalıştım. Nikah akdi, geçerli nikah akdinin tarifi, geçersiz nikah akdi türleri, nikah akdi ile ilgi hükümler, haram sayılan kadınlar, nişanlılık, mehir, nafaka, cinsel ilişki ile ilgili hümkümler, nikahın feshi ile ilgili hükümler ve çok eşlilik ile ilgili hükümler araştırma konumun kapsamında yer aldı. Bununla birlikte daha faydalı ve konuyu tamamlayıcı olacağını düşündüğümüz için, genelde fıkıh kitaplarında bulunmayan; “Hazreti Aişe’dan rivayet edildiği üzere Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’in evinden alıntılanan eş olma adabı” başlıklı konuyu ekledim. İkinci bölümün ardından gelen kapanış bölümünde ise araştırma sonuçlarına ve tez sonucunda verdiğim öne çıkan fikirlere yer verdim. Hazreti Aişe’nin rivayetleri tüm nikah konularını kapsamadığından ve yine tüm bu rivayetler tek bir kaynakta bulunmayıp, çeşitli kaynaklara dayandığından kaynakça bölümünde birkaç kaynağı dikkate aldım. Buna göre kaynaklarım arasında Nevevi, Sübki ve Mutii’nin el-Mecmu ve Gazali’nin el-Vesit gibi kitaplarım yer almaktadır. Ayrıca okuyucuya kolaylık sağlamak adına modern fıkıh kitabı metodolojisi uyguladım. Özetle araştırmamızın konusu Hazreti Aişe’nin Şaffi mezhebine etkisi, İmamı Şafii ve Şafii ve diğer mezhep imamlarının bu rivayetlerden çıkardıkları hükümlerin açıklanmasıdır. Başarı Allah’tandır. Başta ve sonra şükrümüz onadır ABSTRACTCANDIDATE: ABDURRAHMAN KAKİCÜNETDEPARTMENT: Basic islamic studiesFIELD: Basic islamic studies (Arabic) SUPERVISER: Prof. Dr. Kemal YıldızTYPE OF THE THESIS AND THE DATE: M.A. Thesis – 2021 / 2022 Key Words: Shafi’i jurisprudence, Imam Shafi’i, Aisha (r.a), Madhhab, Marriage, fatwa, Hadith jurisprudence.İmpact Narrations of Aisha in Imam Shafi'i School of Though (The Book of Nikah Marriage as Model).ABSTRACTAisha (r.a) bint Abu Bakr may Allah be pleased with them both had a prominent role in building Fiqh Islamic jurisprudence as she accompanied the Prophet may Allah's peace, mercy, and blessing be upon him and was in the prime of her youth, taking from him Qur’an and Hadith, and he may Allah bless him and grant him peace used to give fatwas to people in her presence even in matters related to personal status.The Companions of the Prophet and their followers may Allah be pleased with them were asking her for a fatwa after the death of the Prophet may Allah bless him and grant him peace on matters related to legal rulings. Aisha (r.a) would answer them either from Qur’anic verses, Prophetic Hadiths, or personal interpretations, as she has reached the level of ijtihad in legal sciences in general, and fatwa matters in particula After the end of the era of prophecy, the emergence of the first Islam, and the spread of the Islamic religion in the corners of the earth, the great imams of Islam among the followers and their followers took a special path in the legal fatwa, and each imam had his own method of deduction and ijtihad. Islamic sciences spread and began to take certain names. The science that is concerned with the words of the Prophet peace and blessings be upon him is called the science of Hadith, and the science that is concerned with matters of faith and responding to the heresies is called the science of monotheism, belief, and speech, etc. As for the science that discusses the matters of what is permissible and what is forbidden, the people’s livelihood and their treatment, and the fatwa, it is called the science of jurisprudence, and the one who works with this knowledge is called a jurist. Then this matter developed until the industrious jurist had companions and students who took the knowledge of their sheikh and spread it in various countries.The most important schools Madhabs that were spread and adopted by Muslims in the matters of lives and their adherence to their religion are: Imam Abu Hanifa al-Numan Madhab, Imam Malik bin Anas Madhab, Imam Muhammad bin Idris al-Shafi’I Madhab, and Imam Ahmad bin Hanbal Madhab. The reason for the popularity of these schools Madhabs is that the students of these imams wrote down the madhhabs, verified it and then spread it. As for the subject of our message, it is the Shafi’i Jurisprudence and the impact of the narrations of Aisha (r.a) may Allah be pleased with her on the madhhab, its rulings, and the fatwas deduced. Shafi’i Jurisprudence contains a set of studies and valuable literature written by imams throughout the Islamic ages, since the death of Imam al-Shafi’i until the present time. Aisha (r.a) played a role in establishing the guidelines for fatwas in the madhhab. We will learn about that in our research, and we will review examples from the Book of Marriage.

Al-Qurtubi born in Qurtuba of Andalusia. His life of learning starts in Qurtuba and continues in Egypt where he immigrates to it, following the invasion of Qurtuba in 633/1236. Firstly our article deals with a very important figure of Andalusian exegetical school during the VII. İslamic century, al-Qurtubi and his most important work is al-Jâmi li-Ahkâm al-Qur’an. He has used the book as complementary methodology of al-tafseer bi’l-riwayah and al-tafseer bi’l-dirayah together. And examples are given from the book about how the Quran was interpreted with the aid of the Quran itself, of hadith the sayings of the Prophet’s Companions, and the sayings of tabiun. He also did not neglect to note the political, social and historical events of his time. Although al-Qurtubi belonged to the Maliki school of thought he never limited himself with Maliki law. He gave importance to the principle of maqâsid al-Sharîa and maslahah especially in ayât-al-ahkâm. al-Qurtubi’s philosophy of slâmîc law is an analytical study of Qurtubi’s concept of maslaha (business matter, important matter) in relation to his doctrine of maqâsid al-sharî’a with particular reference to the problem of adaptability / immutability of İslâmîc Legal theory to social change. The Andalusian Tafseer Culture appeared during the third century, developed in the fifth century, reach the peak by the commentaries of Ibn Atiyyah and al-Qurtubi. They showed general features Andalusian exegesis markedly. he makes use of weak (zayıf) hadiths as well as appocrifical (mevzû) traditions, we think that number of them is few. His approach to accepting traditions as authentic is not very critical but lenient. He more interested in the content than the process of transmission. He assembles hadiths for solvation of question raised by the verse which he interprets. All these data may provide to us important contributions in terms of interpretation methods and approaches. Al-Qurtubi travelled east and settled in Munya Abi al-Khusayb in upper Egypt, where he died in 671/1273.

Kur’ân-ı Kerim’de pek çok ahkâm âyeti yer almaktadır. Umumiyetle bu ayetlere ilişkin illet ve sebebi akılla bilinebilen hükümler çoğunluktadır. Bunlar, hükmün delaletinin kuvvetine göre de kât’î ve zânnî şeklinde iki kısma ayrılmaktadır. Mezkûr özelliklerinden dolayı yer yer farklı yorumlandıkları görülmektedir. Ukûbât âyetleri, müeyyide niteliğine sahip olmalarıyla diğer âhkâm âyetlerinden farklıdır. Bu âyetlerin, ağır cezaî müeyyideler bildirmesi yanında Kur’ân’ın i‘câz, belâgat ve fesâhat gibi kendine özgü üslûplarıyla arz edilmeleri çok özel bir önemi haizdir. Bundan ötürü ahkâma ilişkin manaları, bu manaların geçtiği âyetin formundan bağımsız düşünmek mümkün değildir. Zira naslardaki lafızların delâlet ettikleri şer‘î hükmün ve maksatların bilinmesi, onların ifade ettikleri anlamların anlaşılmasına bağlıdır. Onun içindir ki hakikat, mecaz, sarih, kinâye ve benzeri belâgate dair mevzular fıkıh usûlü içerisinde de işlenmiştir. Ayrıca Kur’ân-ı Kerîm, mükemmel lafız, makul mana ve muktezâ-ı hâle uygun “elfâz-ı cezâle” ile “elfâz-ı rakîka“ üslûbunun güzel ahenginin sağlam ve akıcı sunumuna sahiptir. Bu, aynı zamanda hükümlerin illet ve hikmet dengesi gözetilerek belâğî bir üslupla serdedildiği ukûbâtı konu edinen âyetler özelinde de görülmektedir. Ukûbât âyetleri özelinde Kur’ân’ın mucizevi nazmının öne çıktığı âyet sayısı yaklaşık olarak otuz tanedir. Bunlar kısas, had ve diyet cezalarının esasını oluşturmaktadırlar. Kur’ân’daki tek bir harfin dahi gereksiz olmadığı hakikatinden hareketle konuya dair hükümlerin soyut birtakım hükümlerden ibaret olmadığını söylemek mümkündür. Dolayısıyla her âyetin cümle kurgusunu oluşturan öğelerin, ahenkli bir şekilde belli bir düzen ve diziliş içinde yer alarak fıkhî hükümlerle organik bir doku oluşturmuş ve onlara adeta ruh katmıştır. Oysa genel olarak hukukçuların hükümlerdeki illetlere daha fazla önem atfetmelerinden ötürü hukuk kurallarının ruhsuz bir ceset veya soğuk bir yüz olduğu yönünde genel bir kanaat hâkim olmuştur. Ancak bu, bir meselede hükümlerin illetlerini esas alarak; hükmün hikmeti, hükmün arzı, üslûbu ve belagati gibi unsurları birlikte işleyen İslam hukukunun ilk dayanağı Kur’ân-ı Kerim için isabetli bir yaklaşım olmasa gerek. Mezkûr unsurlar bütüncül bir perspektifle değerlendirildiğinde Kur’ân’daki hükümlerin aynı zamanda hikmet, rahmet ve şefkat vasıflarını da içinde barındırdığı görülecektir. Dolayısıyla Şâri‘ tarafından bu hükümlerin mükellef üzerindeki olumlu yönde yansımaları dikkate alınarak hikmetli bir şekilde vazedildiği anlaşılmaktadır. Bu da vazedilen hükümlerin kabulünü kolaylaştırmakta ve infazı durumunda vicdanlara itminan ve huzur vermektedir. Bu çalışmada ukûbât âyetleri, Kur’ân belâgati temelinde irdelenmeye çalışılacaktır. Böylece mezkûr âyetlerin vazettiği fıkhî hükümlerin içerdiği hikmet ve belâgat unsurlarını bir arada görmek ve değerlendirme imkânı olacaktır., Generally, the provisions whose justification and reason can be known through wisdom related to the jurisprudence verses are in majority. These provisions are also divided into two parts as definite and presumed according to the indication of the provision. Due to such properties, they have been interpreted differently from time to time. On the other hand, the uqûbât (criminal law) verses differ from the other provision verses, since they have punitive characteristics. These verses establish heavy punitive sanctions; besides, they have a specific importance that they are presented with the Qur’an’s own style such as miracle, declamation, and fluency. Therefore, it is not possible to consider the meanings related to the jurisprudence independent from the form of the verse in which these meanings occur. For, the knowledge of the religious decrees and purposes indicated by the words in the verses depends on the understanding of their meanings. For this reason, issues related to declamation such as truth, metaphor, clarity, trope, etc are also covered in the fiqh procedure. In addition, the Qur'an has a solid and fluent presentation of the beautiful harmony of the eloquence and tender discourse, pertinent to perfect wording, reasonable meaning, and relevancy to the circumstance. This also can be seen in the verses of criminal law where the provisions are presented rhetorically considering the justification and reason. The number of criminal law verses in the miraculous Qur’an is approximately thirty. These constitute the basis of the penalties of retribution, divine boundaries, and blood money. Based on the fact that even a single letter in the Qur’an is not superfluous, it is possible to say that the provisions on a subject are not just some abstract provisions. Therefore, the elements that make up the sentence construction of each verse have been harmoniously placed in a certain order and arrangement, creating an organic texture with the fiqh decrees and almost added spirit to them. However, there is a general opinion that the legal rules are likened to a soulless corpse or a cold face, as the law makers generally attach more importance to the justifications in the provisions. However, this is not an appropriate approach to the Qur'an, which is the first basis of the Islamic law that handles the elements such as the wisdom of the judgment, the presentation of the judgment, its style, and rhetoric together by grounding on the justifications of a provision in an issue. When the aforementioned elements are evaluated with a holistic perspective, it will be seen that the provisions in the Qur’an also contain the qualities of wisdom, mercy and compassion. Therefore, it is understood that Legislator has preached wisely considering the positive reflections of these provisions on the people. This facilitates the acceptance of the promulgated provisions and gives confidence and calmness to the conscience in case of execution. In this study, the verses about uqûbât (punishment) will be studied on the basis of Qur'an rhetoric. Thus, it will be possible to see and assess together the wisdom and rhetoric elements contained in the that abovementioned fiqh provisions preached by the aforementioned verses.

Human beings, who have been made the caliph on earth thanks to the mind bestowed to him to be tested by Allah, were created with the potential to commit both mischief and evil. In this respect, human beings are in need of guidance from the Creator. The purpose of the religion revealed by Allah is to show mankind and their society the true path that they should follow and ensure their happiness in both the material world and the afterlife. Therefore, mankind does not exist for the sake of religion, but the opposite. According to the Quran, which is the primary source of Islam, all the prophets sent to humanity throughout history were sent on Islam for this purpose. Prophet Muhammad is the last of the prophets sent by Allah on Islam. Islam, with its principles and decrees in the fields of faith, worship, morality and law, regulates human and social life by encompassing all its dimensions. Although the principles and provisions in the Quran, which has been revealed in the seventh century of the Gregorian Calendar, the society that is subject to those decrees is subject to social change due to its dynamic structure. The transition of religion to life by becoming livable and its encompassing of the society that it addresses is only possible if it is able to direct social change via the lifelike dialogue established with it. At this point, the relationship between what is stable and what changes should be correctly understood, as well as the axis that it operates upon. The purpose of this article is to eliminate the confusions in this regard by considering the relationship between social change and the provisions of Islam. In the preparation of the article, the studies and works written in regard to this subject were benefitted from. The studies and works utilized in the form of articles and books were shown in the bibliography, İmtihan edilmesi için Allah tarafından kendisine akıl nimeti verilerek yeryüzünde halife kılınan insan, aynı zamanda yeryüzünde bozgunculuk yapabilecek, kötülük işleyebilecek bir potansiyelle yaratılmıştır. Bu bakımdan insan, Yaratıcı tarafından kendisine yol gösterilmesine muhtaç bir varlıktır. Allah tarafından vahyedilen din, insan ve topluma üzerinde yürüyecekleri doğru yolu göstererek dünya ve ahiret hayatında onların mutluluğunu amaçlamaktadır. Dolayısı ile insan din için değil, din insan içindir. İslâm’ın temel kaynağı Kur’ân’a göre, tarih boyunca insanlığa gönderilen bütün peygamberler bu amaca matuf olarak İslâm üzerine gönderilmişlerdir. Hz. Muhammed, Allah tarafından İslâm üzerine gönderilen peygamberlerin sonuncusudur. İslâm, inanç, ibadet, ahlâk ve hukuk alanında getirdiği prensip ve hükümlerle insan ve toplum hayatını bütün boyutlarıyla kuşatarak düzenlemektedir. Miladi yedinci yüzyılda vahyedilen Kur’ân’daki prensip ve hükümler sabit olduğu halde, o hükümlere muhatap olan toplum, dinamik yapısıyla sosyal değişime konudur. Dinin yaşanır hale gelerek hayata intikal etmesi, muhatap aldığı toplumu kuşatması, onunla canlı diyalog kurarak sosyal değişimi yönlendirmesiyle mümkündür. Bu noktada sabit olanla değişken olan arasındaki ilişkinin doğru anlaşılarak mihverine oturtulması gerekmektedir. Bu makalede, sosyal değişimle İslâmî hükümler arasındaki ilişki ele alınarak zihin karışıklıklarının giderilmesi amaçlanmıştır. Makalenin hazırlanmasında konu etrafında yapılan çalışmalardan, yazılan eserlerden istifade edilmiştir. Makale ve kitap şeklinde istifade edilen çalışma ve eserler kaynakçada gösterilmiştir

Kur’ân’ın tefsiri ve onunla alakalı ilimlerde kaleme alınan eserler, İslamî ilimlerde araştırmalarda bulunmak isteyenlerin ihtiyaç duyacakları en önemli kaynaklardandır. Çünkü bütün İslamî ilimlerin ilk ve en önemli kaynağı, Kur’ân’dır. Bunun için bu çalışmamızda Kur’ân’ın tefsiri ve onunla alakalı ilimlerde yazılan eserleri tanıtmak suretiyle araştırmacılara yardımcı olmayı hedefledik. Böylelikle araştırmacılar, ihtiyaç duydukları bilgileri nereden alacaklarını bilecek ve bu bilgilere daha kısa sürede ulaşabileceklerdir. Ancak bu sahada yazılan bütün eserleri kısa da olsa tanıtılması, ciltler dolusu kitap yazmayı gerektirmektedir. Hem bu alanda yazılan eserlerin çok oluşu hem de çalışmamızın bir makale çerçevesinde olması sebebiyle sadece hicri IV-VI. asırlarda kaleme alınan belli başlı eserleri tanıtmayı uygun bulduk. Bunun için bu asırlarda kaleme alınan ve ulaşabildiğimiz belli başlı kaynakları, yazarlarının vefat tarihlerine göre ele alarak tanıtmaya çalışacağız., Quranic exegesis and the works on the sciences related to it are among the most important sources that those doing research in the Islamic sciences need. For the first and the most important source of the Islamic sciences is al-Quran. Therefore, we, in this paper, aimed to help researchers by introducing the Quranic exegesis and works written about the sciences related to it. By the help of this paper, the researchers will know where to find the information they need and will have the opportunity to have a quick access to it. But introducing all the works on this subject requires us to write voluminous books. Because both there are many existing books in the literature and the study is to be done within a paper, we focus on introducing the main works written in Hijri IV-VI.th centuries and present these works in the order of their author’s date of death.

İmtihan̈ edilmesï için̈ Allaḧ tarafından̈ kendisinë akıl̈ nimetï verilerek̈ yeryüzündë halifë kılınan̈ insan,̈ aynı̈ zamandä yeryüzündë bozgunculuk̈ yapabilecek,̈ kötülük̈ işleyebilecek̈ bir̈ potansiyellë yaratılmıştır. Bü bakımdan̈ insan,̈Yaratıcı̈tarafından̈kendisinëyol̈gösterilmesinëmuhtaç̈bir̈varlıktır.̈Allaḧ tarafından̈ vahyedilen̈din,̈insan̈vë toplumäüzerindëyürüyeceklerïdoğrüyolü göstererek̈ dünyä vë ahireẗ hayatındä onların̈ mutluluğunü amaçlamaktadır.̈ Dolayısı ilëinsan̈din̈için̈değil,̈din̈insan̈içindir.̈İslâm’ın̈temel̈kaynağı̈Kur’ân’ä göre,̈ tariḧ boyuncä insanlığä gönderilen̈ bütün̈ peygamberler̈ bü amacä matuf̈ olarak̈ İslâm̈ üzerinë gönderilmişlerdir.̈ Hz.̈Muhammed,̈ Allaḧ tarafından̈ İslâm̈ üzerine gönderilen peygamberlerin̈sonuncusudur.̈İslâm,̈inanç,̈ibadet,̈ahlâk̈vë hukuk̈alanındägetirdiğïprensip̈vëhükümlerlëinsan̈vëtoplum̈hayatını̈bütün̈ boyutlarıylä kuşatarak̈ düzenlemektedir.̈ Miladï yedincï yüzyıldä vahyedilen̈ Kur’ân’dakïprensip̈vëhükümler̈sabiẗolduğühalde, o hükümlere muhatap olan toplum,̈ dinamik̈ yapısıylä sosyal̈ değişimë konudur.̈ Dinin̈ yaşanır̈ halë gelerek̈ hayatä intikal̈ etmesi,̈ muhatap̈ aldığı̈ toplumü kuşatması,̈ onunlä canlı̈ diyalog̈ kurarak̈sosyal̈değişimïyönlendirmesiylëmümkündür.̈Bünoktadäsabiẗolanla değişken̈ olan̈ arasındakï ilişkinin̈ doğrü anlaşılarak̈ mihverinë oturtulması̈ gerekmektedir.̈Bümakalede,̈sosyal̈değişimlë İslâmî̈hükümler̈arasındakïilişkï elë alınarak̈ zihin̈ karışıklıklarının̈ giderilmesï amaçlanmıştır.̈ Makalenin̈ hazırlanmasındä konü etrafındä yapılan̈ çalışmalardan,̈ yazılan̈ eserlerden̈ istifadë edilmiştir.̈ Makalë vë kitap̈ şeklindë istifadë edilen̈ çalışmä vë eserler̈ kaynakçadägösterilmiştir., Human, who has been made the caliph on earth thanks to the mind bestowed to him to be tested by Allah, was created with the potential to commit mischief and evil. In this respect, human is in need of guidance by the Creator. The religion revealed by Allah aims at their happiness in the world and the hereafter by showing the people and the society the right way on which they will walk. Therefore, man is not for religion, but religion is for man. According to the Quran, the main source of Islam, all the prophets sent to humanity throughout history were sent on Islam to fulfil this purpose. Prophet Muḥammad is the last prophet sent by Allah on Islam. With its principles and decrees in the fields of faith, worship, morality and law, Islam regulates human and social life by encompassing all its dimensions. Although the principles and provisions in the Qur'an, revealed in the 7th century AD, are fixed, the society that is collocutor to those provisions is subject tösocial̈changëwitḧits̈dynamic̈structure.̈Religion’s̈ becoming liveable and its coming to life is only possible through besieging the society and directing social change by establishing a lively dialogue with it. At this point, the relationship between the fixed and the variable should be correctly understood and placed on its pivot. In this article, it is aimed to eliminate the confusion by considering the relationship between social change and Islamic rulings. In preparing this article, the studies and works written on the subject were used. The studies and works utilized in the form of articles and books are shown in the bibliography

TEZ13020 Tez (Yüksek Lisans) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2020. Kaynakça (s. 356-385) var. XIII, 386 s. :_res. (bzs. rnk.), tablo ;_29 cm. Bu çalışmada, meşhur kelam, fıkıh ve tefsir âlimi İmâm Ebû Mansûr el- Mâtürîdî’nin (ö. 333/944) büyük ölçüde, Te’vîlâtü’l-Kur’ân adlı eseri esas alınarak toplumsal düzen ve hukukla ilgili konu ve ayetlere yaptığı yorumlar ele alınmıştır. Çağdaş dönemde İmâm Mâtürîdî’nin din ile şeriat arasında ayrım yaptığı, buna göre onun Kur’ân’da belirlenen hükümlerin ictihâdla neshedilebileceği görüşünde olduğu ileri sürülmüştür. Ayrıca din-siyaset arasında ayırım yaptığı ve cihadı dinin bir gereği olarak görmediği de savunulmuştur. Bu itibarla çalışmamızda onun toplumsal düzen ve hukukla ilgili konu ve ayetlere yaklaşımı ele alınmıştır. Böylece onun hem İslâm geleneğindeki yeri, hem de onun üzerinden ileri sürülen iddiaların tutarlı olup olmadığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Giriş, dört bölüm ve sonuçtan oluşan çalışmanın giriş bölümünde İmâm Mâtürîdî’nin hayatı ile ilmî kişiliğine kısaca değinilmiştir. Birinci bölümde onun dinşeriat ve din-siyaset ilişkisine dair yorumları ile klasik ve çağdaş dönemde yapılan yorumlarla karşılaştırılmış ve onun yaklaşımında herhangi bir farkın bulunup bulunmadığı ortaya konulmuştur. İkinci bölümde genel devlet ve devletler hukukuyla ilgili görüşlerine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ceza hukuku; dördüncü bölümde ise ahvâl-i şahsiye ile ilgili ayetlere yaptığı yorumlar ele alınmış, klasik dönemdeki yaklaşımlarla mukayesesi yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda onun din ile şeriat arasında ayrım yapsa da Kur’ân tarafından belirlenen hükümlerin ictihâdla neshedilemeyeceği görüşünde olduğu görülmüştür. Din ile siyaset arasında bir ayrıma gitmediği, bu itibarla da onun yorumlarından laikliğin çıkarılamayacağı sonucuna varılmıştır. Bunun yanı sıra onun cihadı İslâm’ın yayılması ve İslâm topraklarının genişletilmesi amacına matuf olarak dinin bir gereği olarak gördüğü neticesine ulaşılmıştır. Ayrıca ahkâm ayetleriyle ilgili ortaya çıkan tartışmalarda Hanefî âlimlerin görüşlerini savunduğu, dolayısıyla sıkı bir Hanefî olduğu anlaşılmıştır. In this study, the famous scholar of kalam fıqh and tafseer Imam Abu Mansur al-Maturidi’s (d. 333/944) comments on social order and law were discussed based largely on the basis of Te’vîlât Al-Qur’an. It has been suggested in the modern era that Imam Mâtürîdî distinguishes between religion and sharia, and accordingly, the provisions set in the Qur’an can be abrogated via judicial opinion of scholars. It has also been argued that he discriminates between religion and politics and does not see jihad as a necessity of religion. In this respect, his approach to social order and legal issues and verses is discussed in our work. Thus, his place in the Islamic tradition and the consistency of the allegations put forward over him were tried to be demonstrated. In the introduction of the study consisting of an intorduction, four chapters and a result, the life and scholarly personality of Imam Mâturîdî were briefly mentioned. In the first chapter, his comments on the religious-sharia and religious-politics relationship and the comments made in the classical and contemporary period were compared and it was revealed whether his approaches were different or not. In the second chapter, his views on general public and state law are included. In the third chapter, criminal law; In the fourth chapter, his comments on verses related to personal situations were discussed, and compared with the approaches in classical era. The study found that although it distinguishes between religion and sharia, the provisions set by the Qur'an cannot be abrogated via judicial opinion of scholars. It was concluded that there was no distinction between religion and politics, and that the idea of secularism cannot be reached from his comments. In addition, it was concluded that he saw jihad as a necessity of religion as a basis for the spread of Islam and the purpose of expanding İslâmic territory. It is also understood that he is a strict Hanefî because he defends the views of the Hanefî scholars in the emerging discussions about the verses that gives explicit rules. Bu Çalışma Ç.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje no: .

Osmanlı kadınları tıpkı erkekler gibi haksızlığa maruz kaldıklarında devletin hukuki temsilcilerinebaşvurmuşlardır. Davalı ve davacı olarak yer aldıkları mahkemede şahsen ya da vekilleri vasıtasıyla sözlüolarak durumlarını ifade etmişlerdir. Bu süreçte kadınlar haklarını öncelikle şer’iyye mahkemelerindearamışlar, istedikleri sonucu alamazlarsa şikâyet dilekçeleri yazarak Divan-ı Hümayun’a başvurmuşlardır.Divan-ı Hümayun görüşmeleri sonunda alınan kararların müsveddeleri temize çekilerek belirli defterlere tarihsırasına göre özet olarak kaydedilmiştir. Divan-ı Hümayun Sicilleri adı verilen bu defter serilerinin enönemlilerinden biri de bölgelere göre sınıflandırılmış olan şikâyetleri içeren Ahkâm Defterleridir. Bu çalışmadaİstanbul eyaletine ait, 19. yüzyılda tutulmuş Ahkâm Defterleri içinde yer alan, tarımsal faaliyetlerle ilgilikadınlar tarafından yapılan başvuruları içeren 202 hüküm kaydı, içerdikleri şikâyet konuları açısındandeğerlendirilerek, kadınların toprak ile ilgili daha çok hangi konularda yaşadıkları sorunlardan dolayı Divan-ıHümayun’a başvurdukları tespit edilmeye çalışılmıştır. Kadınların başvuruları üzerine alınan kararları içerenbu kayıtlar konu bakımından sınıflandırıldığında, kendilerine ait olan tımar, mülk çiftlik, tarla ve arazilere,mera, yaylak, kışlak, otlak, çayır, bağ, bahçe ve bostana, hissedarların, akrabaların veya bölge sakinlerindenbir kimsenin haksız müdahalesinin engellenmesi amacıyla yapılan başvurular, tüm kayıtlarda olduğu gibikadınların başvuru gerekçeleri içinde de en çok karşılaşılan başvuru nedenidir. Bunun yanısıra mirasenintikalde yaşanan sorunlardan dolayı yapılan başvuruların yüksekliği de dikkat çekmektedir (“miri toprağın,sazlık ve kamışlığın mirasen intikali” ile ilgili 60, “mülk, bağ, bahçe ve tarlanın mirasen intikali” ile ilgili 27kayıt mevcuttur). Bu kayıtlar içinde kadınların kendilerine mirasen intikal eden topraklarının, sahibi arztarafından fazladan vergi almak için başkasına verilmek istenmesi nedeniyle yaptıkları başvurulara da sıkrastlanmaktadır. Bazı anlaşmazlıklara istinaden birden fazla kayıt tutulduğu da görülmüştür. Müdahale vemirasen intikal ile ilgili bazı örnek kayıtlar, kadınların Divan-ı Hümayun’a başvurmalarına neden olananlaşmazlıkları ve bu başvurulara istinaden geliştirilen çözümü gösteren birincil kaynak olması bakımından değerlendirilmiştir. Ottoman women, just like men, applied to the legal authorities of the state when they were subjected to injustice. They expressed their situations verbally in person or through their attorneys in the court wherein they took part as a defendant or plaintiff. In this process, women first sought their rights in the Sharia courts, and if they could not get the result they wanted, they wrote petitions and applied to the Divan-ı Humayun (Imperial Council of Ottoman). After making the fair copies of the draft decrees taken at the end of Divan-ı Humayun meetings, they were briefly written in certain books in the date order. One of the most important of these book series that are called Divan-ı Humayun Registers is the Ahkâm Books which covers complaints classified by their regions. In this study, a total of 202 decree records obtained from Ahkam Books, which were kept in the 19th century in the province of Istanbul, about the applications filed by women with respect to agricultural activities have been evaluated in terms of the subject of complaints in their contents in order to find out the major problems the women experienced regarding land that led them to apply to the Divan-ı Humayun. When these records containing the decrees made on women's applications are classified in terms of their subject, the primary reason for the applications of women, similar to all other records, was to stop unjust interventions by the shareholders, relatives or other residents of the area in their properties such as enfeoffed land, farms, farmlands, lots, pastures, meadows, vineyards, gardens, or orchards. In addition to this, the high number of applications filed due to the problems experienced related to descent is also remarkable (there are 60 records regarding the "descent of demesne", and 27 records regarding the "descent of property, vineyard, garden, and farmland"). Also frequently seen among these records are the applications made by women because the lands descended to them were attempted to be transferred to others by the "sahib-i arz" (owner of the land on behalf the state) in order to get surplus tax. It was also observed that multiple records were kept based on certain disputes. Some sample records related to intervention and descent have been evaluated as the primary sources showing the causes of the disputes that led women to apply to the Divan-ı Humayun and the resolutions developed in return.

Makale, Arap dili ve belağatının zirve ismi olan ez-Zemahşerî(ö. 538/1144), hem Doğu’da hem Batı’da özellikle tefsir alanında meşhur olmuş bir âlimdir. Ancak onun fakihlik yönü arka planda kalmış ve onun bu özelliğini inceleyen çalışmalara çok az rastlanmaktadır. Mutezilî bir âlim olarak da bilinen Zemahşerî, dirayet tefsiri alanında en iyi örneklerinden biri olarak kabul edilen “Keşşâf Tefsîri”nde inançla ilgili ayetleri, mensup olduğu itikadî ekolün prensiplerine göre yorumlarken, ahkâma dair ayetleri ise mezhep taassubu gütmeden ve Arapça kaidelerinin yardımıyla detaylı fıkhî izahlar yapar. Çünkü o, ayetteki hükümleri sadece mensubu olduğu Hanefî mezhebi esaslı ele almaz aynı zamanda diğer mezhep imamlarının görüşlerine de yer verir. Nitekim Mezhepler üstü/non-confessional bir yaklaşımla gerek mezhep imamları, gerekse sahabe, tâbiîn ya da tebe-i tabiûn âlimlerinin görüşlerine başvurarak rivayet metodunu kullanır. Bununla birlikte bizzat kendisi de hüküm istinbatında bulunur ve şahsî izahlarını kendisine has “فإن قلت/قلت ” "...dersen-derim ki" üslubuyla açıklar ve görüşlerini lügat, sarf, nahiv ve belağat gibi Arap dili unsurlarına ya da Câhiliye şiirlerine dayandırdığı dirayet metodunu kullanarak ifade eder. Her ne kadar Keşşâf tefsiri, kısmen i’tizâlî görüşler içermesi nedeniyle özellikle sünnî kesim tarafından itirazedilmiş ise de onun fıkhî açıklamaları, Razî, Beydâvî, Nesefî, Ebu’s-Suûd ve Elmalılı Hamdi Yazır gibi kendisinden sonra gelen birçok müfessir’in eserlerine kaynaklık etmiştir. Bu çalışmada Zemahşerî'nin hayatı ve ahkâm ayetlerini yorumlama metodu hakkında kısa bilgi verildikten sonra onun ibadetler konusunda mezheplere muhalif olarak kendi dirayetiyle elde ettiği bazı örnekler sunulmaya gayret edilecektir., Abūal-Qāsım Maḥmūd b. ʽUmar al-Zamakhsharī(d. 538/1144), the peak name of Arabic language and eloquence, became famous both in the East and in the West, especially in the field of exegesis, but his jurisprudential (fiqh) perspective remained in the background and no studies were conducted to reveal its characteristics. Al-Zamakhshari, also known as a Muʽtazilī scholar, interprets the verses according to the basic principles of the creed in al-Kashshaaf, which is accepted as one of the best examples in the field of dirayat at-tafsir; however, he makes detailed fiqh explanations on the verses of the ahkām without any sectarian commitment. Because, he does not deal with the provisions of the verse solely on the basis of the Hanafī sect, al-Zamakhshari also includes the views of other sect imams. As a matter of fact, he employs the narrative method with a non-confessional approach by referring to the opinions of both sect imams and aṣ-ṣaḥabah, Tabi‘in or tabi‘ al-tabi‘īn. Moreover, he also produces judgment and explores his personal explanations in his unique style of “فإن قلت / قلت” "if you say-I say". He expresses his views by utilizing the dirayah method which he bases on ancient-Arabic poems or Arabic language elements such as vocabulary, grammar, syntax and rhetoric. In addition, although the exegesis of Al-Kashshaaf has been excommunicated especially by the Sunnī scholars due to involving i’tizālī ideas, his jurisprudential explanations have been a source of books of many successors such al-Rāzī, al-Bayḍāwī, al-Nasafī, Abū al-Suʿūd and Elmalili Hamdi Yazır. In this article, after giving brief information about al-Zamakhsharī's life and method of interpreting the rule verses, it will be tried to present some examples of his worship, which he obtained as opposed to sects.

Bu çalışma, IX. asrın başlarında işarî tefsir literatürünün Fas'taki önemli temsilcilerinden İbn Acîbe'nin (ö.1224/1809), el-Bahru'l-Medîd adlı tefsirinde, ahkâm ayetlerinin işarî yorumunu ve bu yorumu ortaya koyarken kullandığı yöntemlerin tespit ve tahlilini içermektedir. Dört bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde, Ahmed İbn Acîbe el- Hasenî'nin hayatı, ve eserleri ele alınmıştır. "Tasavvufî-İşarî Yorum Geleneği ve Bahru'l Medîd" başlığı altında, hicri II. asrın başlarından itibaren zühd ve takva hareketi sonucunda karşımıza çıkan ve ilk günden itibaren tartışılan, tasavvuf anlayışının bir ürünü olan işarî tefsirin ortaya çıkışı, meşruiyeti, kabul şartları ve işarî yoruma yönelik eleştiriler ile el-Bahru'l-Medîd'in işarî yorum geleneğindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde "Bahru'l Medîd'in Ahkâm Ayetlerine İlgisi" başlığı altında, Kur'an'da ki ahkâm ayetlerinin tespitine dair görüşler ele alınmış, Ahkâm Tefsirinde öne çıkan eserler ile ahkâm ayetlerinin tespitinde kendisinden yararlandığımız Cessas (ö.370/981) ve onun "Ahkâmu'l Kur'an" isimli tefsirine dair kısa bilgilere yer verilmiştir. Ayrıca İbn Acîbe'nin ahkâm ayetlerine yüklemiş olduğu işarî manalar tablo halinde sunulmuştur. Çalışmamızın üçüncü bölümünde, İbn Acîbe'nin ahkâmla ilgili ayetlerin işarî tefsirinde ve kavramlara yüklediği işarî manaların istişhadında izlediği yöntem tespit edilmeye çalışılmıştır. Dördüncü bölümde ise ahkâm ayetlerine ve bu ayetlerde geçen kavramlara yükledikleri manalar, bu manaların ortaya konulmasında izlenen yöntemler, yararlandıkları kaynaklar ve mezhebî görüşlerinin işarî yoruma etkisi üzerinden Bahru'l Medîd ile el-Kuşeyrî'nin (ö.465/1072) Letâifü'l-İşârât'ının karşılaştırılmasına yer verilmiştir This study includes the determinations and analysis methods which are used while giving the bâtınîte meanings to Judgement verses by Ibn Acîbe who is one of the most important representatives of bâtınîte commentary literature of Morocco at the beginning of the 19th century. In the first part of this study which has been consisted from four parts, it's been discussed and evaluated Ahmed Ibn Acîbe el-Hasenî's life and his Works. Under the title of "Mystical and Bâtınîte Commentary", it's been tried to determine the importance of El Bahru'l Medîd in the bâtınîte commentary tradition with the appearance of bâtınîte commentary which is a product of mysticism comprehension that has been discussed from its first day that we met as a result of the movement of piety and taqwa; its Justification, acceptance necessities and the criticisms to bâtınîte commentary. Therewithal under the title of Judgement it's been given place to the knowledge about what are the judgement verses in Qur'an, the most significant works in Judgement commentary, Cessas who we benefit from himself for the determination of the Judgement verses and his commentary named as "The judgement of Qur'an". And also, the bâtinite meanings to the judgement verses given by Ibn Acîbe are given in the chart. In the third part of the study, it's been tried to determine the way which Ibn Acîbe followed on the witness of the bâtınîte commentary of verses and the bâtınîte meanings of the terms. Eventually, in the fourth part, over the approaching methods to the Judgement verses, El Kuseyri's Letaifu'l Isarat which is the known first commentary of all bâtınîte commentaries that are related to Ibn Acîbe's commentaries and the commentary of whole Qur'an has been compared over the meanings have been given to terms, the methods to expose those terms, the sources that have been used and the effect of sect sentiments to the bâtınîte commentary. İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET -- İ ABSTRACT -- İİ İÇİNDEKİLER -- İİİ KISALTMALAR -- Vİ ÖN SÖZ -- Vİİ GİRİŞ -- 1 I. ARASTIRMANIN KONUSU VE ÖNEMİ -- 1 II. AMAÇ -- 1 III. KAYNAKLAR VE YÖNTEM -- 2 BİRİNCİ BÖLÜM İBN ACÎBE VE İŞARÎ YORUM GELENEĞİ 1.1 AHMED B. ACÎBE EL-HASENÎ -- 3 1.1.1 Hayatı -- 3 1.1.2 Eserleri -- 6 1.2. TASAVVUFÎ-İŞARÎ YORUM GELENEĞİ VE BAHRU’L MEDÎD -- 11 1.2.1 Tasavvufî ve İşarî Yorumun Ortaya Çıkışı -- 11 1.2.2 Tasavvufî /İşarî Tefsirin Meşruiyetine Dair Deliler -- 15 1.2.3 Tasavvufî Ekole Yapılan Eleştiriler -- 19 1.2.4 Tasavvufî Tefsirin Kabul Şartları: -- 20 1.2.5 İşarî Yorum Geleneğinde Bahru’l Medîd’in Yeri -- 22 İKİNCİ BÖLÜM AHKÂM AYETLERİ VE BAHRU’L MEDÎD 2.1 BAHRU’L MEDÎD’İN AHKÂM AYETLERİNE İLGİSİ -- 27 2.1.1 Kur’an’da Ahkâm Ayetleri -- 27 2.1.2 Ahkâm Tefsirinde Öne Çıkan Eserler: -- 29 2.1.3 Cessas ve Ahkâmu’l Kur’an -- 31 iv 2.2 AHKÂM AYETLERİNDEKİ KAVRAMLARIN İŞARÎ KARŞILIKLARI -- 34 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İBN ACÎBENİN İŞARÎ YAKLAŞIMI 3.1 İŞARÎ YORUMU ORTAYA KOYMA YÖNTEMİ -- 62 3.1.1 Dil Üzerinden İşarî Yorum -- 62 3.1.2 Umum-Husus Anlayışından Hareketle İşarî Yorum -- 66 3.1.3 Derecelendirme Yoluyla İşarî Yorum -- 68 3.1.4 Kavramları Maddi-Manevi Olarak Ayrıştırma Yoluyla İşarî Yorum -- 71 3.1.5 Hüküm İfade Eden Kavramlar Üzerinden İşarî Yorum -- 73 3.1.6 Ayetin Genel Manasından Hareketle İşarî Yorum -- 76 3.1.7 Zahirî Manaya Uygun İşarî Yorumlar -- 77 3.2 İBN ACİBE’NİN İŞARİ YORUMDA İSTİŞHAD USULÜ -- 79 3.2.1 İşarî Yorumun Ayetlerle İstişhadı -- 79 3.2.2 İşarî Yorumun Hadislerle İstişhadı -- 81 3.2.3 İşarî Yorumun Şiirle İstişhadı -- 83 3.2.4 Hikâye ve Menkıbelerle İstişhad -- 85 3.2.5 Farklı Kişilerin Görüşleriyle İstişhad -- 87 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İŞARÎ YORUM GELENEĞİNDE KUŞEYRÎ VE İBN ACÎBE 4.1 AHKÂM AYETLERİNİN İŞARÎ TEFSİRİNDE İBN ACİBE İLE KUŞEYRÎ’NİN KARŞILAŞTIRILMASI -- 89 4.1.1 Kavramların İşaret Ettiği Mana Yönünden Farklılıklar -- 91 4.1.2 Yöntem ve Usul Açısından Farklar -- 96 4.1.3 Mezhebi Görüşleri Açısından Mukayese -- 101 4.1.4 Yararlandığı Kaynaklar Açısından Farklılıklar -- 104 SONUÇ -- 109 KAYNAKÇA -- 111 v EKLER -- 114 EK-1 Tablo 2.3. Cessas Tarafından Ahkâm Olarak Tefsiri Yapılan Ayetlerin Listesi -- 114 EK-2 Tablo 3.1. İbn Acîbe’nin Ahkâm Ayetlerine İşarî YorumYaklaşımları -- 118

Yüksek Lisans Tezi, Bu çalışmada Azerbaycan Türkçesinde ilk tefsir olma özelliğini taşıyan Bakuvi (ö. 1938)'nin Keşfü'l-Hakayık an-Nüketi'l Ayati ve'd-Dakayık isimli tefsirinde ahkam ayetleri mukayeseli olarak değerlendirilmiştir. Şii ve Sünni müfessirlerin görüşleri Bakuvi'nin görüşleri ve tercihleri ile karşılaştırılmıştır. Çalışmanın en önemli amaçlarından biri mezhep çatışmalarının arttığı bir zamanda taassuptan uzak birleştirici bir üslupta yazılmış bu tefsiri tanıtmak ve yüz yıl önce olduğu gibi şimdi de ümmeti ittihat ve ittifaka çağırmaktır. Giriş ve iki bölümden oluşan çalışmamızın ilk bölümünde müfessirin şahsiyeti, faaliyetleri ve ilmi kimliği araştırılmış, eserleri tanıtılmıştır. İkinci bölümde ahkam ayetleri, Şii ve Sünni kaynaklar ve klasik tefsirler kullanılarak delillendirilmiş, Bakuvi'nin de bu konulardaki görüşleri nakledilmiştir. Bu çalışmada Azerbaycan Türkçesinde ilk tefsir olma özelliğini taşıyan Bakuvi'nin Keşfü'l-Hakayık isimli tefsirinde ahkam ayetleri ile ilgili görüşlerinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır., In this study, the interpretation named ''Kashf al-Haqayıq an-Nukat al-Ayat wa al-Daqayıq" of Müfessir Bakuvi (d. 1938) who is form Azerbaijan, was evaluated as comparative. The views of the Shi'ite and Sunni observers were compared with the views and preferences of Bakuvi (d. 1938). One of the most important aims of the study is to introduce this interpretation in a unifying style faraway from fanaticism in a time when sectarian conflicts are increasing, and to invoke the ummah to unity and alliance as it was a hundred years ago. In the first part of our study, which consists of introduction and two chapters, the personality, activities and scientific identity of the glossator were searched for, and his works were introduced. In the second chapter, the verses of ahkam were evidenced by referring to Shiite and Sunni sources and classical exegesis, and Bakuvi's views on these issues were given. In this study, it is aimed to evaluate the views of Bakuvi, which is the first commentary in Azerbaijani Turkish, on the verses of ahkam in the gloss named Kashf al-Haqayıq.

Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki ilişkiler 1497 yılında II. Bayezid döneminde başlamış, II. Mustafa döneminde 13 Temmuz 1700 yılında imzalanan İstanbul Antlaşması'ndan sonra hız kazanarak devam etmişti. 1768'de başlayan Osmanlı-Rus Savaşı sonunda Küçük Kaynarca Antlaşması imzalanmıştır. Bu tarihten itibaren Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki gerginliğin en önemli sebepleri arasında Kırım meselesi önemli yer tutmuştur. Rusların Kırım'ı işgali ve Karadeniz'e inmeleri Osmanlı-Rus ilişkilerine yeni bir boyut kazandırmıştı. İki devlet arasındaki ilişkilerde 1782 yılında imzalanan Ticaret Antlaşması'nın önemli bir yeri vardı. Bu süreçle ilgili tutulan kayıtlar Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan ve yaptığımız tez çalışmasına da konu olan Düvel-i Ecnebiye Defterleri serisi içerisindeki 86/4 Numaralı Rusya Ahkam Defteridir. 86/4 Numaralı Rusya Ahkâm Defteri'nin Transkripsiyon ve İncelenmesi (s. 1-95) adlı çalışmamız, Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 17 Temmuz 1774'te imzalanan Küçük Kaynarca ve 1782 yılında imzalanan Ticaret Antlaşması'ndaki ticaretle alakalı maddelerinin uygulanmasında yaşanan sorunlara ışık tutmaktadır. Ayrıca, Rus tüccarlardan alınan vergiler, mallarının yağmalanması, izn-i sefine vb. sorunla birlikte, ticarete konu olan ürünler hakkında da önemli bilgileri içermektedir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Rusya, Ticaret, Ahkam, Karadeniz. The relations between Ottoman Empire and Russia had begun in the reign of Bayezid II in 1497, and accelerated after the signing of the Istanbul Agreement in the reign of Mustafa II. on July 13, 1700. The treaty of Küçük Kaynarca had been signed at the end of the Ottoman-Russian war starting at 1768. From this date, the Crimean issue had taken important place among the most important reasons of the tension between Ottoman Empire and Russia. The occupation of Crimea by Russia and its landing to Black Sea brought a new dimension to the Ottoman-Russia relations. The Treaty of Trade signed by two states in 1782, had got an important place in the place between these two states. The records kept regarding this process has been found in the Ottoman Archives of the Prime Ministry. The Russian Ahkam Defteri with the number 86/4 in the Duvel-i Ecnebiye Defterleri (The Foreign States Records) series which become within the records mentioned have been the subject of our thesis study.Our study sheds light on problems occured upon the application of articles related to trade in the Küçük Kaynarca Treaty, signed on July 17, 1774 and The Trade Treaty, signed in 1782. Also, our study contains many important knowledges such as taxes from Russian merchants, plundering the goods, izn-i sefine (permission for ship) and the products subject to trade between the Ottoman Empire and Russia.Key Words: Ottoman, Russia, Trade, Ahkam, The Black Sea. 535

Ruslar, 16. Yüzyılın başlarında Altınordu hakimiyetinden çıkmışlardır. 1552?de Kazan?ı, 1556?da Astrahan Hanlıklarını ve oranın bölge halklarını da kendi himayeleri altına alan Ruslar, 16. Yüzyılın ortalarından itibaren Karadeniz?e yönelik faaliyetlere başlamışlardır. Bu yayılma süreci içerisinde Ruslar, birçok iç ve dış sorunlarda mücadele etmek zorunda kalmıştır. Lehistan meselesi nedeniyle yayılma faaliyetleri birsüre kesintiye uğramışsa da 17. Yüzyılda yeniden aktif bir hal almıştır. Ruslar izlemiş oldukları aktif politikayla Karadeniz?e çıkmayı başarmışlardır. Bu süreç içerisinde Ruslar, Kırım Hanlığı ve Osmanlı Devletine karşı önemli mücadeleler vermiştir. Ruslar, 1711 Prut Savaşında ve 1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya savaşında Osmanlı?ya karşı kaybetmiş olsa da sonraki yıllarda yapılan savaşlarda galip gelerek Osmanlıya rakip devlet halini almıştır. 1768-1774 yıllarında yapılan Osmanlı-Rus savaşından sonra imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı ile Rusya devleti arasında ticarete dair hususlar, Rusya?yı Karadeniz?de söz sahibi yaparken, aynı zamanda da rekabetin ekonomik boyutunu da gözler önüne sermiştir. Rusya ele geçirdiği bölgelerde konumunu güçlendirmek için yürüttüğü politika sonucu Kırım?ı da ilhak etme muvaffakıyeti elde etmiştir Osmanlı Devletinin Avrupa devletlerine "imtiyaz-ı mahsusa" adı altında tanıdığı imtiyazlardan Rusya da yararlanma hakkı elde etmiştir. 1783 yılında iki devlet arasında imzalanan 81 maddelik ticaret antlaşmasıyla ticaretin hangi şartlarda gerçekleşeceği kararlaştırılmıştır. Russians defeated Golden Horde and gained their freedom at the very beginning of the sixteenth century. They began maritime activities at the Black Sea after the first half of the sixteenth century when they conquered Kazan Khanate in 1552, Astrakhan Khanate in 1556 and subjugated the regional people. During this expansion Russians had to face many internal and external issues. Though their activity was interrupted because of the question of Poland it gained momentum with the seventeenth century. Russians reached the Black Sea because of their aggressive politics. They had to fight against Ottomans and Crimean Khanate. Although they lost in Pruth River Campaign in 1711 and in 1735-1739 the Ottoman-Russian-Austria war against Ottomans they won battles and became a strong opponent of Ottoman Empire in the subsequent years. Commercial clauses of Treaty of Küçük Kaynarca which was signed after the Russo-Turkish War of 1768-1774 approved the strong claims of Russians on the Black Sea and showed the economic side of the rivalry as well. Russia annexed Crimea as a result of a politics that they followed in order to establish their hegemony on the newly captured territories. Russians also had the right to benefit from concessions that Ottomans granted to European powers under the name of private privilege (imtiyaz-ı mahsusa). In this regard, a trade agreement of 81 clauses was signed in 1783 that specifies the terms of commerce between two sides.

ÖZETFRANSA AHKÂM DEFTERİ (1634-1666) (İNCELEME-METİN)Kanuni döneminden itibaren başlayan Osmanlı-Fransız dostluğu bazı gerginlikler haricinde, çalışma konumuz olan Fransa Ahkâm defterinin tutulduğu 1634-1666 yılları arasında da devam etmiştir. Osmanlı Devleti, Fransızlarla ilgili davalarda tarafsız bir tutum sergilemiş, can ve mal güvenliği sağlanarak her türlü ihtiyaçlarının karşılanması ve Fransız din adamlarının ibadetlerini serbestçe yapabilmeleri için yerel yöneticilere hükümler gönderilmiştir.Bu çalışmada, çeşitli anlaşma ve ahidname metinlerinin, elçilere ve tüccarlara hitaben yazılan siyasî ve iktisadî hükümlerin transkripsiyon ve değerlendirilmesi yapılarak, 17. Yüzyıl Osmanlı-Fransız ilişkilerinin 32 yıllık dilimine ait siyasî, ticarî ve hukukî veriler incelenmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Fransa, Ahkâm, Defter, Diplomasi, Elçilik, Siyaset, Ticaret, KültürABSTRACTTHE FRANCE PROVISION REGISTERS (1634 – 1666)(ANALYSIS – TEXT)The Ottoman-French friendship starting during the reign of Suleyman the Lawgiver also continued from 1634 to 1666 which was recorded at number 26/1 France Provision Registers in the registers of Foreign States despite some political tensions. The Ottoman Empire remained neutral in the cases of the French and decrees were sent to administrators in order to meet their needs for the life and property security and provide French clergymen with religious freedom within a tolerant framework that nobody interfered in.The aim of this research is to give information about political, commercial and cultural relations between two states by transcribing and evaluating the texts of various treaties and pacts and political and economic decrees which was written for ambassadors and merchants with the data of 32 years in the seventeenth century. Keywords: The Ottomans, France, Registers of Provisions, Policy, Trade , Culture

Hadisleri anlama çabaları ilk dönemlerden itibaren yapılmaktadır. İlk dönemlerde hadisin anlaşılmasına fıkhu’l-hadîs denirken daha sonraki süreçte özellikle yazılan eserle-re ahkâm hadisi ifadesini kullanılmaktadır. Ahkâm hadisleri çalışmaları belirli özellikler taşıyan eserlerdir. Bu özellikler, isnat ve metin dengesi içerisinde onlarca maddeyi içermek-tedir. Rivayete yer verme şekilleri de bunlardandır. Her bir âlim kendi metodu çerçevesinde eserine aldığı rivayetleri ayrı ayrı incelemeye tabi tutmuştur. Söz konusu usuller ri-vayetleri daha iyi anlama adına yapılan faaliyetlerdir. Farklı zaman ve zeminlerde yaşamış âlimlerin rivayetlere yer ver-me usullerini tespit etmek ahkâm hadislerini anlamada yar-dımcı olacaktır. Onların eserlerinde uyguladığı metotların ortak ve farklı yönleri ortaya çıkarılacaktır. Makalede söz konusu âlimlerin eserleri üzerinden karşılaştırmalı inceleme neticesinde ortak noktalar tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu araştırmada, ahkâm hadisleri çalışmalarında dikkate alınan rivayete yer verme şekillerinde ortak noktaların neler oldu-ğu ve farklılıkları oluşturan sebeplerin nelerden meydana geldiği belirlenmeye çalışılacaktır., Understanding the efforts of the hadiths are from the earliest times. Understanding of the fiqh al-hadith after hadith said to the first period, the process works especially written statement judgments used in the hadith. Specific features that work with the hadiths of Allah artifacts. These features are attributed to the substance and include dozens of text in the balance. Do not place the rumors of this material in forms. The work of scholars within the framework of their own narrative of each method separate-ly kept under review. These are activities performed on be-half of a better understanding of narrative procedures. Dif-ferent time and place-making procedures of soils to deter-mine the canon lived in the hadith narrations scholars will help you to understand. Their commonalities and differ-ences in the methods applied will be enacted in the works. Article, through the works of such scholars as a result of a comparative study tried to determine common points. In this study, making judgments hadith studies taken into ac-count in the forms of narration, what are the common points and differences, that in the attempt to determine what reasons.

Hadisler, İslâm’ın temel iki öğretisinden birisidir. Kur’an ve Hadis’in anlaşılması İslâm’ın doğru olarak tanınmasına etki edecektir. Rasûlüllâh döneminden günümüze kadar hadislerin anlaşılmasına yönelik çabalar vardır. Bunlar, Fıkhu’l-Hadîs ve Ahkâm Hadisleri ifadeleriyle isimlendirilmişlerdir. Fıkhu’l-Hadîs, hadisleri anlamaya yönelik çabaların ismi olmuştur. Ahkâm hadisleri ise mezkûr alanda verilen eserlerde daha fazla zikredilmiştir. Ahkâm hadisleri alanında yazılan eserlerde, söz konusu isim farklılığı gibi bölüm başlıklarında da belirli bir uygulama mevcut değildir. Her bir âlim, kendi bilgi birikimi, bulunduğu ortam ve bireysel tercihleriyle çalışmalarını şekillendirmişlerdir. Hatta Doğu İslâm dünyası ile Endülüs arasında bölgesel olarak nitelendirilebilecek ahkâm hadis kitaplarındaki bölümlerde farklı yaklaşımlar tespit edilmektedir. Dolayısıyla, ahkâm hadis kitaplarındaki bölümlerde herkes tarafından kabul edilecek bir tasnif ve isimlendirme bulunmamaktadır., Hadith, the teachings of Islam is one of the two main. Understanding of the Qur’an and the Hadith will impact the recognition of Islam as true. There are efforts to understand the hadith from the Prophet to the present. These are named Fiqh al-Hadith and hadiths of judgment.Fiqh al-Hadith, as the name of the effort to understand the hadith, hadiths of judgment given in the judgment mentioned in works more. Works written judgments in the field of hadith in the chapter titles such as the difference in name is not available in a specific application. Each scholar, his knowledge and experience, to bring about the work environment and individual preferences.Judgments of the Eastern Islamic world and the Andalusian sections, different approaches are determined in the hadith books. Therefore, the judgments will be accepted by all sections of hadith books, there is not a classification and nomenclature.

Ömer Hilmi Efendi 18. Yüzyılda yaşamış Osmanlı Devleti'nin büyük hukukçularından biridir. Yazmış olduğu eserler hem çağını hem de sonra gelecek olan nesli aydınlatıcı nitelikte olmuştur. Osmanlı devletinin çeşitli kademelerinde memuriyet görevi almış, fıkıh ilmine dâir nitelikli eserler yazmıştır. 47 yaşındayken vefât etmesine rağmen, arkasında Miyaru'l-Adale, Ahkamu'l-Arazi ve İthafu'l-Ahlâf fi Ahkami'l-Evkâf gibi eserler bırakmayı başarmıştır.Onun 21 bölüm ve 482 mes'eleden oluşan ?İthafu'l-Ahlâf fi Ahkâmi'l-Evkâf? adlı eseri, 1307 yılında İstanbul'da basılmıştır. Bölümler kendi içerisinde fasıllara ve mes'elelere ayrılarak konu bütünlüğü sağlanmıştır. Ayrıca kanun metni şeklinde yazılan mes'elelere örnek olaylar ilave edilmiş ve bu şekilde okuyucuların kitaptan faydalanması amaçlanmıştır.Günümüze ışık tutacağını düşündüğümüz eser Latin harfleriyle günümüz diline uygun olarak yazılıp aktarılmıştır. İncelenen eser İmam Serahsî'nin el-Mebsût adlı eseri ve Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye ile karşılaştırılmış, eksik veya fazla yönleri, benzerlikleri ve farklılıkları inceleme konusu yapılmıştır. Ömer Hilmi Efendi is one of the great jurists of Ottoman Empire who had lived 18th century, His works have been an illuminating attribute both his age and next generations. He has worked as a civil servant within various positions in Ottoman Empire and he has written remarkable works in Islamic law. Although he died at the age of 47, he had managed to leave books such as Miyaru?l-adale, Ahkamu?l-Arazi ve İthafu?l-Ahlaf fi Ahkami?l-Evkâf behind him.His book İthafu?l-Ahlaf fi Ahkâmi?l-Evkâf that consists of 21 chapters (bâb) and contains 482 problems (masala) was published in Istanbul in 1307. The integrity of subject has been provided using terms of parts (fasl) and problems. The case studies added to the problems in form of text of law and taking advantaged for readers was aimed in this form.This book which we think illuminate to the present was Latinized. The book that has been reviewed was compared with works of el-Mebsût written by İmam Serahsî and Mecelle-i Akam-ı Adliyye and it?s less or more aspects, similarities and differences according to them was studied 209

Bu tez son dönem İslâm âlimlerinden Ömer Nasuhi Bilmen'in ahkâm ayetleriyle ilgili görüşlerinin ne olduğunu ortaya çıkarmak ve meydana getirdiği tefsir eserindeki görüşlerin kendi içtihadının sonucu ortaya çıkmış görüşler olup olmadığını tespit etmek amacıyla hazırlanmıştır. Söz konusu tespit yapılırken ahkâm ayetlerinin tamamı değil örneklendirme metoduyla daha ziyade geçmişten bu yana üzerinde tartışmaların yoğunlaştırıldığı ayetler incelenmiştir. Ayetler incelenirken genel itibarıyla önce konuyla ilgili tarih içerisinde oluşmuş görüşlere yer verilmiş, sonra da Bilmen'in görüşlerine değinilmiştir. Daha sonra ise konuyla ilgili farklı yaklaşım tarzlarına, farklı fikirlere sahip araştırmacıların görüşlerine yer verilerek geçmiş ve günümüz arasında bir anlamda köprü görevi yapmış olan Bilmen'in fikrî olarak nerede durduğu tespit edilmeye çalışılmıştır.Araştırmamız dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümü olarak hazırlanan birinci bölüm tezin konusu, amacı, yöntemi ile bilmenin hayatı ve eserlerine ilişkin açıklamalardan oluşmaktadır. İkinci bölümde temel ibadetlerden namaz, oruç, hac ve zekâtla ilgili ayetlerin açıklanması ve incelenmesine yer verilmiştir. Üçüncü bölüm ise aile hukuku ve ceza hukukuyla ilgili ayetlerin incelenmesine ayrılmıştır. Son bölümde ise diğer bazı ayetlerin tahlili yapılmıştır.Anahtar Sözcükler: Ömer Nasuhi Bilmen, Ahkâm, Ayet, Aile Hukuku, Ceza, Görüş, Faiz, İbadetler This thesis is prepared to disclose Ömer Nasuhi Bilmen?s, one of the contemporary Islamic scholars, conception of Ahkam Verses as well as to determine whether the ideas in his exegesis works are generated from his own ijtihad. In preparation of this thesis, verses on which the discussions from the past to present focused are examined by using sampling method rather than taking all the Ahkam Verses. While examining the verses, initially the related views formulated during the course of the history are taken account; later Bilmen?s conception of these verses is discussed. Subsequently, Omer Nasuhi Bilmen is aimed to be identified intellectually in terms of where he stands in the history from an intellectual point of view among other intellectuals having different perceptions and approaches.The thesis is composed of four sections. In the first section, which is prepared as an introduction, the theme, purpose and method of the thesis as well as main remarks regarding Bilmen?s life and works are included. In the second section interpretation and explanation of the verses regarding main pillars of Islam Salah (prayers), Zakah (giving of alms), Saum (fasting during Ramadan) and Hajj (pilgrimage to Mecca) are included. The third section is reserved for the interpretation of verses regarding family law and criminal law. In the last section some of the other verses are examined.Keywords: Ömer Nasuhi Bilmen, Ahkam, Verse, Family Law, Penalty, , Usury, Worship. 106

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. Bu tez, İrşâdü'l-akli's-selîm ilâ mezâya'l-Kitâbi'l-Kerîm? adlı eseriyle Ebussuûd Efendi'yi tanıtmayı, tefsirindeki tutumunu ve ahkâm ayetlerine yaklaşım tarzını tespit etmeyi amaçlamaktadır.Tezimizin yazım aşamasında Ebussuûd Efendi'nin söz konusu tefsirinin Arapça aslından ve Ali Akın'ın Türkçe tercümesinden karşılaştırmalı olarak istifade ettik.Tezimiz, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Ebussuûd Efendi'nin hayatını, şahsiyetini ve eserlerini tanıtmayı amaçladık. İkinci bölümde, Ebussuûd Efendi'nin tefsirinin yazılışı ve genel özellikleri üzerinde durarak, tefsirini, dirayet ve rivayet yönünden incelenmeye çalışılıp ayrıca tefsirinin kaynaklarına değindik.Tezimizin ana gövdesini oluşturan üçüncü bölümde, Ebussuûd Efendi'nin ahkâm ayetlerine getirdiği yorumları daha iyi gözlemleyebilmek için konu başlıklarına ayırıp bu bağlamda ibadetlere, aile hukukuna, ceza hukukuna, ticaret hukukuna ve çeşitli meselelere getirmiş olduğu yorumlara değinmeye çalıştık. This study aims to introduce the scholar Ebussuud Efendi, and expound on his attitude at Qur?anic exegesis and his approach to the judgmental verses (ayatul ahkam) upon which the essential principles of religion are based.The sources benefited while preparing this study are the original work of Ebussuud Efendi in Arabic and its Turkish translation by Ali Akın for comparison.The study consists of three parts: the first part introduces the life, personality, and works of Ebussuud Efendi. The second part introduces Ebussuud Efendi?s book of Qur?anic Exegesis concerning how it was written, its basic features, an evaluation of his work with respect to dirayat and riwayat (his own interpretations and his dependence on reported knowledge, that is, the Prophetic Traditions and the opinions of the Prophet?s Companions), and the sources he benefited from. In the third and main part, the interpretations of Ebussuud Efendi are focused on under different headings such as worship, family law, penal law, commercial law, and his interpretations on miscellaneous issues.

İslam dininin iki temel kaynağı olan Kur'an ile sünnet arasında kurulan ilişki, şer'i ilimler açısından çok büyük bir önem arz etmektedir. Bu çalışmada ele aldığımız Yahya b. Kesîr'e ait; "Sünnet Kitaba kâdîdir, Kitap ise, sünnete kâdî değildir" sözü, bu bağlamda zikredilmiş dikkat çekici bir ifadedir. Çalışmada, söz konusu ifadenin nazari olarak ifade ettiği anlam ve pratik olarak uygulamaya akseden yansımaları tespit edilmeye çalışılmaktadır. Çalışma bu konuda yapılan bazı tespitler ve bunlarla ilgili bazı tekliflerle son bulmaktadır.The Evaluation of the Statement "The Sunnah is the Judge (Qadi) Upon the Quran" in Theory and PracticeThe relation established between the Quran and the Sunnah which are the basic sources of Islam is very important from the viewpoint of Islamic sciences. In this context the statement of Yahya b. Kesîr as "The Sunnah is the judge (qadi) upon the Quran but the Quran is not the judge upon the Sunnah" is eye catching. In this study, the meaning of this statement in theory and its reflections in practice are designated. This study ends with some determinations and proposals in this subject.https://www.marife.org/marife/article/view/381, Atıf / Cite as: Erbaş, Muammer. ""Sünnet Kur'ân'a Kâdîdir" Sözünün Teorik ve Pratik Değeri". Marife 7/2 (2007): 111-139. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343843., {"references":["Acar, İsmail, İslam Hukukunda Zina Suçu ve Cezası Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme, (Basılmamış doktora tezi), DEÜ SBE, İzmir 1999.","Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, Mısır 1313, I-VI.","Ateş, Süleyman, Yüce Kur'ân'ın Çağdaş Tefsiri, I-XII, İstanbul 1989.","el-Buharî, Muhammed b. İsmail, el-Camiu's-Sahih, I-VIII, İstanbul 1313.","el-Cassâs, Ahmed b. Ali, Ahkâmu'l-Kur'ân, I-III, Kahire ts.","Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, I-II, Ankara 1988.","el-Cüveynî, Ebu'l-Meâlî Abdulmelik, el-Burhan fi Usûli'l-Fıkh, I-II, Ys. 1399.","ed-Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman, es-Sünen, I-VI, Dımaşk 1349.","Demirci, Muhsin, Kur'ân Tarihi, İstanbul 1997.","Ebu Hayyan el-Endelusî, el-Bahru'l-Muhit, I-VIII, Riyad 1329.","Erdoğan, Mehmet, Akıl Vahiy Dengesi Açısından Sünnet, İstanbul 1995.","Ebu Davud, Süleyman b. Eş'as, es-Sünen, I-V, Mısır 1952.","Ebu Zehra, İslam Hukuk Metolojisi, (Çev. Abdulkadir Şener), Ankara 1986.","Hamidullah, Muhammed, Kur'ân-ı Kerîm Tarihi, (Çev. Salih Tuğ), İstanbul 1993.","İbn Abdilberr, Câmiu Beyâni'l-Ilm ve Fadlih, I-II, Riyad 1994.","İbnü'l-Arabî, Muhammed b. Abdullah, Ahkâmu'l-Kur'ân, I-IV, Kahire 1974.","İbnü'l-Cevzî, Zadü'l-Mesir fî Ilmi't-Tefsir, I-IX, Beyrut 1987.","İbn Hazm, Ali b. Ahmed, el-İhkam fî Usûli'l-Ahkâm, I-II, Beyrut 1985.","İbn Kesîr, İsmail, Tefsiru'l-Kur'âni'l-Azim, I-IV, Beyrut 1966.","İbn Kuteybe, Te'vilu Muhtelifi'l-Hadis, Kahire 1966.","İbn Mâce, Muhammed b. Yezid, es-Sünen, I-II, Mısır 1953.","İbn Teymiyye, Mukaddime fî Usûli't-Tefsir, Dımaşk 1936.","İzmirli, İsmail Hakkı, Târih-i Kur'ân, İstanbul 1956.","Keleş, Ahmet, Hadislerin Kur'an'a Arzı, İstanbul 1998.","Keskin, Yusuf Ziya, Recm Cezası: Ayet ve Hadis Tahlilleri, İstanbul 2001.","Kırbaşoğlu, M. Hayri, Alternatif Hadis Metodolojisi, Ankara 2002.","Kırbaşoğlu, M. Hayri, İslam Düşüncesinde Sünnetin Yeri, Ankara 1993.","el-Kurtubî, Muhammed b. Ahmed, el-Câmi' li Ahkâmi'l-Kur'ân, I-X, Beyrut 1993.","Malik b. Enes, el-Muvatta', I-II, Mısır 1353.","el-Müslim, İbn el-Haccâc, es-Sahih, I-IV, Mısır 1331.","en-Neseî, Ebû Abdurrahman, es-Sünen, I-VIII, Mısır 1930.","er-Râzî, Fahreddîn, Mefâtihu'l-Gayb, I-XI, Beyrut 1997.","Reşid Rıza, Tefsiru'l-Menâr, I-XII, Beyrut 1999.","Öğüt, Salim, \"Ehl-i Hadis\", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1994.","es-Sâbûnî, Muhammed Ali, Ravâiu'l-Beyân Tefsîru Ayâti'l-Ahkâm mine'l-Kur'ân, I-II, Kuveyt 1972.","es-Suyûtî, Celâleddîn, ed-Dürru'l-Mensur fi't-Tefsir bi'l-Me'sur, I-VIII, Mısır 1314.","es-Suyûtî, Celâleddîn, eel-İtkân fi Ulumi'l-Kur'ân, I-II, Beyrut 1992.","eş-Şâfiî, Muhammed b. İdris, Ahkâmu'l-Kur'ân, Beyrut 1991.","eş-Şâfiî, Muhammed b. İdris, er-Risale, (Terc. Abdulkadir Şener-İbrahim Çalışkan), Ankara 1997.","eş-Şâtıbî, Ebû İshak, el-Muvafakat, I-IV, Beyrut ts.","eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethu'l-Kadir, I-V, Kahire 1993.","eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali, İrşâdu'l-Fuhûl ila Tahkiki'l-Hak min Ilmi'l-Usûl, Mısır 1937.","et-Taberî, Muhammed b. Cerîr, Câmiu'l-Beyân an Te'vîli Âyi'l-Kur'ân, I-XII, Mısır 1955.","et-Tirmizî, Muhammed b. İsa, es-Sünen, I-V, Beyrut ts.","Yakut el-Hamevi, Mucemu'l-Buldan, I-V, Beyrut 1955.","Yavuz, Adil. \"Kur'an'da Eksiklik Olduğu İddiaları Bağlamında Bazı Surelerle İlgili Rivayetler Üzerine Bir Değerlendirme (Ahzâb, Muavvizeteyn, Kunut ve Nurayn Rivayetleri)\". Marife 6/1 (2006): 7-39. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343709.","Yavuz, Y. Şevki, \"Ehl-i Sünnet\", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1994.","Yıldırım, Suat, Peygamberimizin Kur'ân Tefsiri, I-II, İzmir 2006."]}