Search

Sigetvar is a fortress in Hungary and it was added to the Ottoman lands in 1566 as a result of the last expedition made by I. Süleyman. After being conquered, Sigetvar, a sanjak of Budin Province, later became a detached state. The purpose of this article is to provide information about the legal status and population of Muslim and non-Muslim reaya in Sigetvar in the light of the detailed book of 1579. Thus, with the transition of Sigetvar to Ottoman domination, here is to give information about the Ottoman domination organization. The main source of our work is the registered grand registry book with the number 138 in 1579 in the "Munich Collections" in the German Archive. On the first page of the book belonging to the III. Murad period, the phrase “Defter-i Mufasall-ı Liva-i Sigetvâr bi- Dergâh-ıÂlî”islocated. This book contains detailed information about the administrative structure of Sigetvar, which was under Ottoman rule in 1579, population, settlement, products grown and taxes levied. As it is known, local history studies are very important in revealing the administrative organization, social and economic situation of a region., Sigetvar, I. Süleyman’ın yaptığı son sefer sonucunda 1566 yılında Osmanlı topraklarına katılmış Macaristan’da bir kaledir. Fethedildikten sonra Budin Eyaleti’nin bir sancağı olan Sigetvar daha sonra müstakil bir eyalet durumuna gelmiştir. Bu makalenin amacı, arşivde bulunan 1579 yılına ait ilk mufassal tahrir defteri ışığında, reayanın hukuki durumu ve nüfusu hakkında bilgiler sunmaktır. Böylece, Sigetvar’ın Osmanlı hâkimiyetine geçmesi ile birlikte burada Osmanlı hâkimiyeti teşekkülü hakkında bilgi sahibi olunması amaçlanmaktadır. Çalışmanın ana kaynağını Almanya Arşivi’nde “Munich Collections” da bulunan 1579 tarihli 138 Numara ile kayıtlı mufassal tahrir defteri oluşturmaktadır. III. Murad dönemine ait olan defterin ilk sayfasında “Defter-i Mufasall-ı Liva-i Sigetvâr bi- Dergâh-ı Âlî” ibaresi yer almaktadır. Bu defterde, 1579 yılında Osmanlı hâkimiyeti altında bulunan Sigetvar’ın idarî yapısı, nüfus, iskân, yetiştirilen ürünler ve alınan vergiler hakkında ayrıntılı bilgiler mevcuttur.

Bu kitap, Osmanlı Devleti`nin yapmış olduğu ilk nüfus sayımında Devrek kazası kayıtlarını içermektedir. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Başbakanlık Osmanlı Arşivi`nde bulunan 675 numara ile kayıtlı M. 1831 tarihli Bolu Sancağı Nüfus Defteri`nin 508 ila 602 varakları arası "Ahâlî-i kazâ-i Devrek der-Livâ-i Bolu" başlığı altında Devrek kazası ve köylerinde bulunan Müslüman nüfusu içermektedir. İlk nüfus sayımlarına göre Devrek kazası bir merkez ve 16 köyden meydana gelmekteydi. Devrek kazasına tabi köylerde toplam Müslüman nüfus 6106 olarak kaydedilmektedir. 1831 yılına ait Devrek kazası nüfus bilgilerini içeren bu çalışmanın, Devrek tarih ve kültürüne ışık tutması ve Devreklilerin kendi geçmişleriyle bağ kurmalarında bir nebze de olsa katkı sağlaması umut edilmektedir.

Bugün Kosova’nın önemli şehirlerinden biri olan Vulçıtrın, Kosova’nın başşehri Priştine’nin 27 km kuzeybatısında ve Mitriviça’nın 10 km güneydoğusunda yer almaktadır. Vulçıtrın, Kosova ovasının kuzey bölümünde, Çiçavitsa Dağı’nın eteklerinde, Sitnitsa nehrinin kıyısında konumlanmıştır. Vulçıtrın adı Arnavutlar’da Vushtrri, Slav kökenli kaynaklarda Vucitrn, Türkler’de Vıçıtırın/Vuçıtırın olarak, Osmanlı kaynaklarında ise Vulçıtrın/Vılçıtrın şeklinde geçmektedir. Vulçıtrın, 1455 yılında II. Mehmed zamanında kesin olarak Osmanlı hâkimiyetine geçmiş ve 1462 yılında Rumeli Eyaleti’ne bağlı olarak kurulan ilk sancak olmuştur. Vulçıtrın’da 1455 yılında Müslüman nüfus bulunmaz iken 1477 yılından itibaren Vulçıtrın’da Müslüman nüfusa rastlanmaktadır. 15 yüzyılın sonlarına doğru, 1486 yılında Vulçıtrın’da 43 Müslüman yaşamaktadır. Bu da yüzyıl içerisinde bölgenin demografik ve dinsel yapısının değiştiğini göstermektedir. Bu çalışmanın konusu XV. asırda Osmanlı hâkimiyetine geçmiş olan Vulçıtrın nahiyesinin idarî, iktisadî ve demografik yapısıdır. Araştırmanın temel kaynaklarını Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan 1455, 1477, 1485, 1486 yılına ait tahrir defterleri oluşturmaktadır. Bilindiği üzere Tahrir defterleri 15. yüzyıl Osmanlı şehir tarihi açısından son derece önemli bilgiler ihtiva etmektedir., Today, Vulchtrin which is one of the most important cities of Kosovo, is located 27 km northwest of capital city of Kosovo, Pristina and 10 km southeast of Mitrivica. Vulchtrin is situated on the banks of Sitnitsa river, at the foot of the Chichavitsa Mountain, in the northern part of the Kosovo plain. Vulchtrin is known as Vushtrri in Albanians, Vucitrn in Slavics, Vucitrri/Vucitri in Turks, and Vilchtrin/Vulchtrin in Ottoman sources. In 1455, Vushtrri is definitively dominated by the Ottomans at the time of II. Mehmed and became the first ensign established in 1462 under the Rumeli Province. While there were no Muslim populations in 1455, it was observed that there were Muslim populations in 1477. Towards the end of the 15th century, in 1486, 43 Muslims have lived in Vushtrri. This shows that the demographic and religious structure of the region has changed during the century. The subject of this study is the administrative, economic and demographic structure of the district of Vushtrri in fifteenth century. The main sources of the research are the Tahrir books of the Ottoman Archives of the Prime Ministry of 1455, 1477, 1485 and 1486. As it is known, Tahrir books contain very important information about 15th century Ottoman city history

Toplumsal tarih araştırmalarında en önemli kaynaklardan biri hiç şüphesiz ki şer‘iyye sicilleridir. Şer‘iyye sicilleri içerisinde yer alan tereke kayıtları, ölen kişinin geride bıraktığı malları gösteren belgelerdir. Tereke kayıtlarında bulunan bilgiler o döneme ait ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan önemlidirler. Bu çalışmada, 1799-1800 yılları arasında Ankara’da kadın-giyim kuşamı incelenecektir. Şer’iyye sicilleri içerisinde yer alan tereke kayıtlarından hareketle 18. yüzyılın ikinci yarısında Ankara’da kadın giyim kuşamı ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Bu çalışmamızın temel kaynağını 878 Numaralı Ankara Şer’iyye sicilinde yer alan tereke kayıtları oluşturmaktadır., One of the most important sources of social history research is undoubtedly the Şer’iyye Sicilleri. Land registry records in the Şer’iyye Sicilleri are documents that show the goods left behind by the deceased. The information contained in the Terek records are important for the economic, social and cultural aspects of that period. In this study, women's clothing will be examined between 1799-1800 in Ankara. In the second half of the 18th century, women's clothing in Ankara will be discussed in detail, based on the land registry records in the Şer’iyye Sicilleri. The main source of this study is the land Şer’iyye Sicilleri in the Ankara Şer’iyye registry number 878.

Doç. Dr. Samira Kortantamer Armağanı olarak hazırlanan bu eser, iki hatırat yazısı ile on yedi makale çalışmasından oluşmaktadır. Mandeville'in kayıtlarına göre Memlûk Türk Devleti, Yahudi asıllı İtalyalı Seyyah Obadiah'ın gözlemlerine göre 15. yüzyıl Mısır'ı ve bunun Memlûklar ile ilgili kayıtları, en-Nâsır Muhammed b. Kalavun'un üst yönetim mensupları ile olan illişkileri ve ümera arasındaki çekişmeler, Memlûklar devrinde Dımaşk ümerası, vezaret makamının Memlûklar ile Selçukîler açısından mukayesesi, İlhanlıların önemli hükümdarlarından Olcaytu Han'ın dini yönü, on yedinci asırda Cezayir Dayılarına ait üç Türkçe mektup, Suriye Ermenileri, 1941 tarihli bir İngiliz Büyükelçilik görevlisinin seyahat notları, 19. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar Adana'da görülen salgın hastalıklar, Hurufat defterlerine göre Beyrut ve Hasankeyf, Isabel Fry'ın tespitleri ışığında Türk kadınının eğitim hakkı, ilk kadın milletvekillerinden Mihri Pektaş'ın meclisteki faaliyetleri, İkinci TBMM'deki Urfa Milletvekilleri ve bu süreçteki meclisin faaliyetleri, Göbekli Tepe D Tapınağı Dikilitaş betimlemeleri ve bunun Sümer anlatıları arasındaki benzerlikleri, eserde müstakil olarak işlenen konulardır.

Çalışmamızda, XV. ve XVI. yüzyıllarda; Prizren sancağının idarî, coğrafî, iktisadî ve sosyal yapısını ortaya çıkarılmıştır. Prizren sancağı Balkan coğrafyasının orta batı kısımlarında; Roma, Bizans, Bulgar ve Sırp ve hâkimiyetinde kalmış ve 1455 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilmesiyle birlikte Osmanlı hâkimiyetine geçmiş bir idarî birimdir. Osmanlı Rumeli'sinin taşra yapısına katkıda bulunmak gayesiyle, temel idarî ünitelerden olan Prizren sancağı ele alınmıştır. Bu sancak çalışmasından hareketle, Osmanlının Rumeli coğrafyasında tatbik ettiği taşra idarî yapısını ortaya çıkarılmıştır. Diğer taraftan, bir coğrafî ünite olan sancak ayrıntısına inerek, bu coğrafyada yaşayan toplulukların sosya-ekonomik ve dinî yapısını ve belirli dönemler içerisindeki gelişimini belirlemeye çalışılmıştır. Araştırmada kullanılan temel kaynak külliyatını; yerli ve yabancı arşivlerdeki belirli belge ve defter koleksiyonları teşkil etmektedir. Osmanlı sancak çalışmalarında kuşkusuz en önemli kaynak külliyatını tahrir defterleri oluşturmaktadır. Bu defterlerde, bir bölgenin sosyal ve ekonomik yapısı hakkında ayrıntılı bilgiler mevcuttur. Bu tez çalışmamızda, döneme ait tahrir defterleri değerlendirilerek, defterde yer alan bilgiler çerçevesinde Prizren'e bağlı nâhiyeler ve bu nâhiyelere ait yerleşim birimleri ve buraların sosyo-ekonomik durumu tespit edilmeye çalışılmıştır. Keza arşivlerimizde bulunan diğer kaynaklardan; mühimme defterleri, ruznamçe defterler, vakıf defterleri ... gibi bir çok koleksiyondan da faydalanılmıştır.Prizren'e ait 1522 yılındaki tahrire göre sancak, üç kaza, on iki nâhiye halinde idarî birimlere ayrılmıştır. Bu nâhiyeler; Prizren, Bihor, Tırgovişte, Eflâkân, İstaviç, Gora, Opolye, Piştirik, Debri, Dumoştiçe, Rudine ve Radovine'dir. Bunun yanında Ma'den-i Jajna adında bir maden şehri de bulunmaktadır. 1530 tarihli muhâsebe icmâl defterinde de idarî yapı, Eflâkân Nâhiyesi hariç, 1522 tarihli tahrir defteri ile aynıdır. 1550 tarihli tahrir defterinde ise İstaviç'in nâhiyelikten çıkarıldığını ve buna karşılık Hoça'nın nâhiye olarak teşkilatlandırılarak Prizren sancağına bağlandığını görmekteyiz. 1570, 1580 ve 1590 tarihli tahrir yılında, sancağın idarî yapısını oluşturan nâhiyelerde bir takım değişiklikler göze çarpmaktadır. Buna göre 1550 tarihli tahrirde 11 olan nâhiye sayısı 1570, 1580 ve 1590 tarihli tahrirde 5'e inmiştir. Bu nâhiyeler Prizren, Hoça, Ma'den-i Jajna, Bihor ve Tırgovişte nâhiyeleridir.Çalışmamızda, bu nâhiyelerin nüfus miktarı, yapısı ve tahrir sayımlarına göre dağılım ve eğilimlerini ortaya çıkarmaya çalışılmıştır. Diğer taraftan, bu yerleşim birimlerinde meydana gelen; ziraî, ticarî ve sınaî faaliyetleri hakkında bilgi sunmak hedeflenmiştir.Çalışmamızda üzerinde durduğumuz esas noktalardan biri de Prizren sancağındaki üretim faaliyeti ve reâyanın vergilendirilmesidir. Bu manada, her tahrir sayımında sancağın hemen hemen bütün üretim alanları belirlendiği gibi, kimlerin ne kadar vergi verdikleri, hangi devlet görevlisinin ne kadar vergi toplamakla mükellef olduğu, yani dirlik dağılımı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Tahrir Defteri, Prizren, Balkanlar, Sancak, Eyalet, Rumeli Our study is a doctoral thesis aiming to reveal the administrative, geographical, economic and social structure of Prizren Sanjak in the XVth and XVIth centuries. Sanjak of Prizren is in the central western part of Balkan geography where was dominated by Roman, Byzantine, Bulgarian and Serbian and it became an Ottoman administrative unit which was conquered by the Ottoman State in 1455. Our general aim in this research was to examine the sanjak which is one of the basic administrative units to contribute to the rural construction of the Ottoman Rumelia. It is our most important goal to reveal the provincial administrative structure that the Ottoman Empire applied in the Rumelian geography in this study. On the other hand, we attempted to determine the development of the social-economic and religious structure of the communities, living in this geographical region within certain periods, with indepth study to the sanjak which is a geographical unit. The basic sources in these study are certain documents and register book collections in domestic and foreign archives. Of course, the most important sources of the Ottoman sanjak studies are the Ottoman cadastral record books (Tahrir Registers). In these books, detailed information about the social and economic structure of a region was available. In this study, we tried to determine the socio-economic status of the sub-districts that related Prizren and their settlement units with the evaluation of the information in the register books which mention this period.Also we used other sources in our archives such as Mühimme registers, Ruznamçe registers and Foundation registers, etc. According to the census of 1522 belonging to Prizren, the Sanjak was divided into administrative units in the form of three townships and twelve sub-districts.These are the sub-districts: Prizren, Bihor, Tırgovişte, Eflakân, İstaviç, Gora, Opolye, Piştirik, Debri, Dumoştiçe, Rudine ve Radovine. There is also a mine town named Ma'den-i Jajna. The administrative structure in the İcmâl registers is the same as the year of tahrir of 1522 except Eflakan sub-district. In the year of 1550, we see that Istaviç was removed from sub-district, and Hoça was organized as a sub-district and connected to Prizren. In the register years of 1570, 1580 and 1590, some changes were made in the sub-district that constituted the administrative structure of the sanjak. According to this, the number of the sub-districts which had 11 in the previous year, decreased to 5. These are the sub-districts of Prizren: Hoça, Ma'den-i Jajna, Bihor, and Tırgovişte. In our work, according to tahrir (register) we tried to reveal the distributions, tendencies, the structure and the amount of population of these sub-districts. On the other hand, we tried to provide information on agricultural, commercial and industrial activities in these regions and in the light of this data, we tried to reveal the provincial administration that the Ottoman State applied in the Rumelian geography. One of the main points that we have mentioned in our work is the production activity in Prizren sanjak and the taxation of the subject.In this sense, as in almost all the register (tahrir), all the fields of the production are identified, how much taxes are given to whom, government officials are obliged to collect taxes; so, the distribution of dirlik has been revealed.Key words: Tahrir Books, Prizren, Balkans, Sanjak, State, Rumelia 415

Osmanlı hâkimiyeti altında bulunmuş bölgelerin sosyo-ekonomik yapısını ortaya koyan en önemli kaynaklardan biri tahrir defterleridir. Prizren sancağına ait 55 numaralı mufassal tahrir defterinden istifade edilerek sancağın XVI. yüzyılın sonlarındaki sosyo-ekonomik durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, Rumeli eyaleti hakkında genel bilgi verilerek, Prizren Sancağı'nın coğrafi konumu ve Prizren'in eski çağlardan başlayarak 16. yüzyıl sonuna kadar tarihçesi anlatılmıştır. Daha sonraki tahrir defterlerinin tanımı ve Prizren tahrir defterleri ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır.Tahrir defteri içerisinde sancağa ait istatistikî veriler elde edilerek tablolara dönüştürülmüş ve bu çerçevede belli başlıklar hâlinde değerlendirmeye çalışılmıştır.1590 tarihli defter üç bölüm hâlinde incelenmiştir. Birinci bölümde, idarî yapı incelenmiştir. İdarî yapıda sancak idaresi ve sancak idarecileri olmak üzere iki başlık altında tasnif edilmiştir.İkinci bölümde iktisadî hayat incelenmiştir. Bu bölüm; ziraî üretim, vergiler, para ve fiyatlar olmak üzere üç kısma ayrılarak, ayrı ayrı değerlendirmeye tâbi tutulmuştur.Üçüncü bölümde ise, demografik yapı ve vakıflar incelenmiştir. Sonuç olarak, 1590 tarihine göre Prizren Sancağı'nın idarî, nüfus ve toprak yapısı ile ilgili geniş bir tablo hazırlanarak ekte sunulmuştur. Bu bilgiler dâhilinde 1590 yılında Prizren Sancağı'nın sosyo-ekonomik yapısı hakkında veriler ortaya çıkarılmıştır. One of the most important sources is writing-books which revealed the condition of socia-economical structures of the regions that they were under the Ottoman Empire sovereignty.By being benefited from the page- number 55 inside the writing-book concerning with Prizren Sanjak;it has been tried to be proved the condition of socia-economical structure of Prizren Sanjak in the ends of 16th century. In this article it has been tried to be mentioned on geographical-site the history of Prizren sanjak starting from the ancient times till the end of 16th century. The following writing-books and Prizren writing book were examined in detailed way.The statistics knowladges pertaining to the sanjak were turned into the certain tables and they were tried to realize definite titles according to those tables.The writing book dated 1590;was examined in three parts.ın the first part it was mentioned the administrative constitution.Administrative constitution has been classified into titles as being the sanjak administration and the sanjak administers.In the second part it has been surveyed financial life in Prizren.This part has been subjected to value seperately in three sections such as agrarian products,excises, means and terms. it has been also investigated demographic-structure and the endowments in the third part.As a result, the serbian sanjak related with management state, population-state and the state of region has been presented inside the tables in detailed way, according to the year of 1590s. 146

Osmanlı tarihi araştırmalarında en önemli kaynaklardan bir tanesi de şüphesiz Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde bulunan Hurufat Defterleridir. Bu defterlerde vakıf müesseseleri hakkında birçok bilgi bulunmaktadır. Hurufat Defterleri ilmiye sınıfının yürütme organı olan kazaskerlik tarafından düzenlenirdi. Bu organ kendi içinde Anadolu ve Rumeli olarak ikiye ayrılmış olup yetki alanları belirlenmiştir. Böylece defterler Anadolu ve Rumeli olarak ikiye ayrılarak kazalar ’’elif’’ harfinden başlamak suretiyle alfabetik sıraya göre defterlere kaydedilmiştir. Osmanlı Devleti vakıf müesseselerine azami derecede önem verir, bu minvalde devlet teşekkülü en ücra kasaba ve köylere kadar uzanırdı. Defterlerde; kaza, kasaba, köy, mahalle adı, vakfı inşa eden kişi, vakfın adı, görev şekli, görevden ayrılanın adı, göreve yeni başlayanın adı, atama arzını yapan kişinin adı ve atama tarihi yazılırdı. Bu durumda defterlerin çok yönlü olduğu söylenebilir. Özellikle sosyoekonomik ve demografik yapı hakkında ciddi bilgiler içermesi nedeniyle Hurufat Defterlerinin tarih araştırmalarında çok önemli bir yere sahip olduğu söylenebilir., One of the most important sources in Ottoman historical research is undoubtedly the Hurufat notebooks in the Archives of the General Directorate of Foundations. There is a lot of information about foundation institutions in these notebooks. The Hurufat notebooks used to be arranged by the Kazaskerlik, the executive organ of the scholar class. This body is divided into two as Anatolian and Rumelia, and its jurisdictions have been determined. Thus, the notebooks were also divided into two as Anatolian and Rumelia, and the districts were recorded in the notebooks in alphabetical order, starting with the letter "elif". The Ottoman State gave maximum importance to those foundation institutions, hence, the state organizations had extended up to the most remote towns and villages. In notebooks; the details like the name of the district, town, village, neighbourhood, the person who built the foundation, the name of the foundation, the type of duty, the name of the person who left the job, the name of the person who started the new job, the name of the person who made the designation and the date of designation had been noted. Under these circumstances, it can be said that notebooks are highly versatile. Moreover, it can also be said that Hurufat Notebooks have a very important place in historical research, especially due to the serious information they contain about socioeconomic and demographic structure.

1725 tarihli B/157 numaralı Bursa şer’iyye sicilinin transkripsiyon ve değerlendirmesi yöntemi ile oluşturulan bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin hukukî süreci ve bu sürecin idarî yapı bazında oluşturduğu düzenin incelenmesi tezin çıkış noktası olmuştur. Osmanlı şehir tarihi çalışmalarının kuşkusuz en önemli kaynakları arasında şer’iyye sicilleri gelmektedir. Sicil kayıtları incelenerek bir bölgenin hukukî, idarî, sosyal ve ekonomik yapısı hakkında ayrıntılı bilgiler elde edilebilir. Bu çalışmada B/157 numaralı Bursa kadı sicilinde üç yüz on bir belge incelenerek, Bursa’nın idarî yapısı, sosyal, kültürel ve ekonomik durumu tespit edilmeye çalışıldı. Bu çalışmaya Bursa’nın tarihsel sürecinden bahsedilerek başlanmıştır. Daha sonra şer’iyye sicili ve Osmanlı’da hukuku ele alındı. Burada sicillerde kullanılan belge çeşitleri konularına göre tasniflendirildi ve açıklandı. Tezin birinci bölümünde ise Bursa’nın idarî yapısı üzerinde duruldu. İkinci bölümde Bursa’nın sosyal ve kültürel yapısı ele alındı. Üçüncü bölümde ise Bursa’nın ekonomik yapısı hakkında bilgiler yer almaktadır., This study is formed by evaluation and transcription of B/157 number Bursa Sharriyah register which dated in 1725. The key point of the thesis is analyzing the judicial process and the order of management that is created. The Sharriyah registers are certainly significant for studying the history of Ottoman Empire’s cities. The court records contain important information about law, administrative management as well as the social and economic structure that can be collected for any region that belongs to Ottoman Empire by analyzing these registers. In this research, three hundred and eleven court reports were translated from Ottoman Turkish to modern Turkish language, these are evaluated from the B/157 numbered Bursa Sharriyah register which creates the knowledge about Bursa's social, cultural and economic structure. This study has started by analyzing the history of Bursa followed by Sharriyah registers and Ottoman law. All the court records are used for various subjects with regard to classify and it’s explained. In the first section, we are researching the administrative structure of Bursa. In the second section, the studies also emphasize social and cultural structure. In the third section, we are studying about the economic structure of Bursa

Bu araştırmanın amacı, Diyarbakır örneği bağlamında Osmanlı ailesini, Osmanlı Devleti’nin sosyal ve ekonomik yönünü açıklığa kavuşturmaya vesile olmaktır. Bu maksatla; Diyarbakır şehrinin şer’iyye sicilleri tetkik edilmiştir. Çalışmada Diyarbakır şehrinin sosyal, kültürel, ekonomik yönleri incelenmiştir. Sicili üzerinde çalıştığımız Diyarbakır merkezi olan Amid’in şark ve garb olarak iki kısma ayrılmış nahiye ve köylerin yanı sıra başka şehirlerden gelen ve misafir olarak kalmaktayken vefat eden misafir kimselerin isimlerinin bulunduğu kısım da bulunmaktadır. Bölgede çok sayıda etnik grup olmakla beraber kayıtlardan da anlaşıldığı üzere sadece Müslüman ahalinin kayıt edildiği defter olmaktan ziyade karışık ve merkezi bir defter kaydı olarak her etnik ve dinden insanların kayıtları yer almaktadır. Bölgenin etnik ve dini çokluğu, dillerin, kültürlerin, dinlerin kaynaştığı ve beraber yaşadığı bir yer oluşu ona ayrı bir özellik kazandırmaktadır. Nitekim bu özellik yer, şahıs, mahalli isimlerin doğru tespitini güçleştirmiştir. Sicilin transkripti sırasında arşivde yıpranma ve yazıların silikliği sebebiyle transkript sırasında oldukça zorluk çekilmiştir. Şer’iyye sicilleri üzerinde yapılan çalışmalar sayesinde günümüzdeki insanlar kendi atalarının geçmişteki isimlerini, mal varlıkları ve günlük yaşamda kullandıkları eşyaları bilmelerine olanak sağlamaktadır. Aynı zamanda insanlar arası ve insan devlet hukuk sistematiğine ışık tutması sicillerin bir diğer önemli boyutudur., The aim of this study is to be able to clarify the social and economic aspects of the Ottoman family and therefore the Ottoman Empire in the context of Diyarbakir. For this purpose; Tereke records of the city of Diyarbakir were examined. İn this study, the social, cultural and economic aspects of the city of Diyarbakir were investigated. We are working on the record of the Diyarbakir center Amid in oriental and garb divided into two parts of villages and villages, as well as guests from other cities who have died in the guest records are also records. As it can be seen from the records of many ethnic groups in the region, and as a record of a mixed and central book rather than just a book of Tereke of the Muslim people, the ethnicities of every ethnic and religious people are included. The region's ethnic and religious diversity, languages, cultures, religions and living together in a place that gives it a special feature. As a matter of fact, this feature made it difficult for locals, locals, local names to be identified correctly. The fact that there is a lot of difficulty during the transcript due to the erosion in the archive and the silicity of the writings during the translation of the record into the new Turkish letters is another time-consuming aspect of our work. Thanks to the work done on the Şer’iyye registers, the people of our day allow them to know the past names of their ancestors, their assets and the items they use in daily life. At the same time, shedding light on the inter-human and human-state legal system is another important aspect of the registers.

Şer'iyye Sicilleri Osmanlı Devleti'nde kaza idari birimi altında, davalarda verdikleri kararların ve merkezden gelen emirlerin kaydedildiği defterlerdir. Bizim araştırdığımız tezin konusu ise 433 Numaralı Birecik Şer'iyye Sicilidir. Bu sicilden yararlanarak Birecik'in sosyal, ekonomik, kültürel, bölgesel ve kent yapısını ayrıntılı bir şekilde görebiliriz. Bu yönden şer'iyye sicillerinin ehemmiyeti çok büyüktür.Birecik'e 1899-1900 yılları arasında sosyo-kültürel açıdan baktığımız zaman yoğun olarak Müslümanların kısmende olsa gayr-i müslimlerin hayatlarını idame ettirdiklerini görüyoruz. Genelde Müslümanlar; tarım, hayvancılık, ziraat gibi ekonomik faaliyetlerle uğraşmışlardır. Gayr-i Müslimler ise daha çok sanat ve ticaret gibi şehir yapısını ilgilendiren mesleklerle uğraşmışlardır.Bu çalışmayla 1899-1900 yıllarında Birecik'in sosyal yapısını, ekonomik faaliyet alanlarını, kent olarak; mahallelerini, kazalarını ve köylerini, bu dönemde yoğun olarak kullanılan kişi adlarını ve lakaplarını, Müslümanlar ile Gayr-i müslimler arasındaki sosyal ilişkileri yansıtmaya çalıştık.Anahtar Kelimeler:Birecik, Şer'iyye Sicili, Dava, Mahkeme Court records are the reference books in both regional and urban historical research and they are extremely important. If the city history researchers want to investigate first-hand sources, they have to look at court records. The subject of our thesis is Birecik Court Record No: 433. Taking advantage of this record, we can see in detail the social, economic, cultural, regional and urban structure of Birecik. In this respect, the importance of the court records is immense.When we look at Birecik from a socio-cultural perspective between the years of 1899-1900, we see that most of the residents are Muslims and a small part of the residents are non-Muslims. Muslims in general; they have engaged in economic activities such as agriculture, livestock and agriculture.In this study, we tried to reflect the social structure of Birecik, the areas of economic activity, the neighbourhoods, sub provinces and villages, the names and nicknames of the people used in this period, the social relations between Muslims and non-Muslims.Key Words: Birecik, Court Records, Case, Court 295

Bu araştırmanın amacı, Diyarbakır örneği bağlamında Osmanlı ailesini, Osmanlı Devleti'nin sosyal ve ekonomik yönünü açıklığa kavuşturmaya vesile olmaktır. Bu maksatla; Diyarbakır şehrinin şer'iyye sicilleri tetkik edilmiştir. Çalışmada Diyarbakır şehrinin sosyal, kültürel, ekonomik yönleri incelenmiştir. Sicili üzerinde çalıştığımız Diyarbakır merkezi olan Amid'in şark ve garb olarak iki kısma ayrılmış nahiye ve köylerin yanı sıra başka şehirlerden gelen ve misafir olarak kalmaktayken vefat eden misafir kimselerin isimlerinin bulunduğu kısım da bulunmaktadır. Bölgede çok sayıda etnik grup olmakla beraber kayıtlardan da anlaşıldığı üzere sadece Müslüman ahalinin kayıt edildiği defter olmaktan ziyade karışık ve merkezi bir defter kaydı olarak her etnik ve dinden insanların kayıtları yer almaktadır. Bölgenin etnik ve dini çokluğu, dillerin, kültürlerin, dinlerin kaynaştığı ve beraber yaşadığı bir yer oluşu ona ayrı bir özellik kazandırmaktadır. Nitekim bu özellik yer, şahıs, mahalli isimlerin doğru tespitini güçleştirmiştir. Sicilin transkripti sırasında arşivde yıpranma ve yazıların silikliği sebebiyle transkript sırasında oldukça zorluk çekilmiştir. Şer'iyye sicilleri üzerinde yapılan çalışmalar sayesinde günümüzdeki insanlar kendi atalarının geçmişteki isimlerini, mal varlıkları ve günlük yaşamda kullandıkları eşyaları bilmelerine olanak sağlamaktadır. Aynı zamanda insanlar arası ve insan devlet hukuk sistematiğine ışık tutması sicillerin bir diğer önemli boyutudur. Anahtar Kelimeler: Diyarbekir, Şer'iyye sicili, Dava, Mahkeme The aim of this study is to be able to clarify the social and economic aspects of the Ottoman family and therefore the Ottoman Empire in the context of Diyarbakir. For this purpose; Tereke records of the city of Diyarbakir were examined. İn this study, the social, cultural and economic aspects of the city of Diyarbakir were investigated. We are working on the record of the Diyarbakir center Amid in oriental and garb divided into two parts of villages and villages, as well as guests from other cities who have died in the guest records are also records. As it can be seen from the records of many ethnic groups in the region, and as a record of a mixed and central book rather than just a book of Tereke of the Muslim people, the ethnicities of every ethnic and religious people are included. The region's ethnic and religious diversity, languages, cultures, religions and living together in a place that gives it a special feature. As a matter of fact, this feature made it difficult for locals, locals, local names to be identified correctly. The fact that there is a lot of difficulty during the transcript due to the erosion in the archive and the silicity of the writings during the translation of the record into the new Turkish letters is another time-consuming aspect of our work. Thanks to the work done on the Şer'iyye registers, the people of our day allow them to know the past names of their ancestors, their assets and the items they use in daily life. At the same time, shedding light on the inter-human and human-state legal system is another important aspect of the registers.Key Words: Diyarbekir, Court Records, Case, Court 345

Osmanlı İmparatorluğu’nda nüfus sayımları modern anlamda ilk olarak 1831 yılında yapılmaya başlanmıştır. Bu tarihten önceki sayımlar genellikle vergi ve arazi tespitine yönelik yapılan tahrir sayımlarıdır. Bu sayımlar bölgeye ait nüfus özellikleri konusunda aydınlatıcı bilgiler verse de nüfusun tespiti için yetersiz kalmıştır. Modern manada yapılan nüfus sayımları ile devlet, sahip olduğu insan potansiyeli, askeri gücü ve vergi yükümlülükleri hakkında ayrıntılı bilgilere sahip olmaya çalışmıştır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan H.1252 / M.1836 tarihli, NFS.d kodu 2795 numarası ile kayıtlı olan “Van Eyaleti Dahilindeki Gevaş, Karçıkan, Havasor ve Vastan Nahiyelerinin Gayrimüslim Erkek Nüfus Defteri” esas alınarak hazırlanan bu çalışmada Osmanlı’da nüfus ve Van’ın geçmişten günümüze kısa tarihi ele alınmış, daha sonra 2795 numaralı defterdeki veriler incelenerek o zamana ait bölgenin sosyal durumu ve nüfus özellikleri üzerinde durulmuştur., In the Ottoman Empire, the population censuses were first introduced in 1831 in the modern sense. The censuses before this date are generally censuses for tax and land determination. Although these censuses provided illuminating information about the population characteristics of the region, they were insufficient to determine the population. With the modern population censuses, the state has tried to have detailed information about the human potential, military power and tax obligations. In this study, which was prepared on the basis of the "Non-Muslim Population Registry of Gevas, Karcık, Havasor and Vastan Districts in Van Province" which was recorded with H.1252 / M.1836 date, NFS.d code and 2795 number in the Prime Ministry Ottoman Archive, the population and the short history of Van from the past to the present were examined. Then, using the data in book 2795, the social situation and population characteristics of the region were discussed.

Şeri'yye sicilleri XV. Yüzyılın yarısından başlayarak XX. Yüzyılın ilk çeyreğine kadar olan süreçte Osmanlı devletinin büyük bir bölümünde tutulmuş olan birinci el kaynaklardan biridir. Söz konusu kaynaklar toplumların; siyasi tarihinin yanı sıra askeri, kültürel, sosyal ve iktisadi yapı hakkında bilgiler içermektedir. Şer'iyye sicilleri şehirlerin tarihi hakkında yapılacak araştırmalarda da çok büyük bir önem arzetmektedir. Kadıların, merkez ile yaptıkları resmi yazışmalar, halkın şikâyet ve dilekleri ferman ve hükümler bahsettiğimiz hususlar dışında ait olduğu bölgenin sosyal ve iktisadi hayatı hakkında bize çok değerli bilğiler veren mahkeme kararları incelenmeden Osmanlı Devleti'nin siyasi, idari ve sosyal tarihi hakkında bilgi edinmek mümkün değildir. Şer'iyye Sicilleri kapsam olarak çok geniş olduğu için araştırma yapılacak birçok konu için başvurulacak tek kaynaktır. Şer'iyye mahkemelerini ilgilendiren konuya ait yazılar belirli kurallara göre yazılırdı. Bölgesel konuların yazıldığı bölüme `sicili mahfuz`, merkezden gelen emirlerin yazıldığı bölüme ise `Sicili Mahfuz Defterü` denirdi. Bu çalışmada 238 numaralı Seydişehir (Konya) Şer'iyye sicillerini (Rumi 1318- 1922 miladi 1903-1922) inceledim. Söz konusu siciller Vekâlet Hüccetlerinden oluşmaktadır. Üzerinde çalıştığım siciller çeşitli konular içermekle birlikte ağırlıklı olarak miras, alacak, nikah ile ilgili konular bulunmaktadır. Sicil içeriğinde genellikle dava konusa itilaflı konular ya da devir, satış, gibi konularla ilgili vekâlet verme işlemleri bulunmaktadır. Bu çalışma bölgenin sosyal, kültürel, ekonomik, tarihiyle ilgili önemli bilgiler içermektedir. Sharia records that has been beginning in the mid-century of XV., till the period until the first quarter of the XXth century, which is one of the primary sources held in a large part of the Ottoman Empire. These sources comprises, military, cultural, social and economic structure of the societies besides the political history. The Sharia records are also of great importance in research on cities' history. Official correspondences of the Cadis (muslim judges) with the center, complaints and wishes of the people, fermans (edicts) and provisions, that it is not possible to obtain information about the political, administrative and social history of the Ottoman Empire without examining the court decisions that give us valuable information about the social and economic life of the region to which we belong. Because the Sharia records are so wide in scope, they are the only source to be searched for many issues to be investigated. Writings on the subject of the Sharia courts were written according to certain rules. The divisions in which the regional subjects are written are called the `Sicili Mahfuz` (Protected Registry), while the division from which the orders from the center are written is called the `Sicili Mahfuz Defterü` (Protected Registry Book).In this study, I examined Seydişehir (Konya) Sharia Record (Julian 1318- 1922 Gregorian 1903-1922) number 238. These records are made up of deputation deeds. The registers I work on include various topics, but mainly about heritage, holdings and marriage. In the record, there are usually controversial issues related to the litigation issue, or proxy issues regarding matters such as transfer, sale or transfer, sale, etc. are subject to the process of giving deputation. This study contains important information on the social, cultural, economic and historical aspects of the region. 307