Search

Genel olarak, tedarikçi seçimi birçok nitel ve nicel faktörü bünyesinde barındıran çok-kriterli bir karar problemidir. Bu çalışma, tekstil sektöründe faaliyet gösteren bir perakendeci için sözkonusu faktörleri belirleyerek üç aşamalı bir tedarikçi seçim modeli içinde değerlendirmektedir. Modelin ilk aşaması geniş bir aday tedarikçi havuzundan daha az sayıda nitelikli tedarikçilerin belirlenmesinde etkili olan faktörlerin göreli önem derecelerini belirlenmesi amacını taşımaktadır. İkinci aşamada ise birinci aşamada belirlenmiş tedarikçilerin ürettiği fiziki ürünlerden beklentileri karşılama düzeyini sorgulamakta önemli olan kriterler ve bu kriterlerin önem derecelerinin ortaya çıkarılması amacı ile tasarlanmıştır. Son aşama ise bir gözden geçirme aşaması olup birlikte çalışılan tedarikçilerin sistem performanslarını irdelemekle ilgili faktörlerini ve bu faktörlerin önem derecelerini tespit etmeye yöneliktir. Modelde, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) ve Analitik Serim Süreci (ASS) karar verme araçları kullanılmıştır. Geliştirilen model ve elde edilen faktör ağırlıkları perakende zincir firmalarından üreticilere kadar geniş bir yelpazede yer alan firmalara fayda sağlayacak niteliktedir.

Tekstil ürünleri hayatımızın her alanında yer alması ve tüketiminin çok büyük oranlarda olmasına rağmen, tekstilde geri dönüşüm çalışmaları olması gerektiği kadar değildir. Tekstil üretiminde ortaya çıkan çevresel etkiler ve geri dönüşüm olanaklarının araştırıldığı bu çalışmada, tekstil ürünlerinden örnek olarak seçilen bornozun Yaşam Döngü Değerlendirmesi (YDD: LCA - Life Cycle Assessment) yapılarak, ürünün “doğumdan-mezara” ortaya çıkardığı atık, fire ve telefler incelenmiş, çevreyle etkileşimi incelenmiştir. Çalışmada, doğal bir elyaf olan pamuk elyafı kullanılarak yapılmış olan bir bornozun, yaşamı boyunca yarattığı çevresel etkiler değerlendirildiğinde düşünüldüğü kadar çevre dostu olmadığı görülmüştür. Pamuklu tekstil üretim sürecinde ortaya çıkan atıkların kısmen değerlendirilebildiği öte yandan kullanılmış tekstil ürünlerinin ise geri dönüşümünde daha fazla yol alınması gerektiği belirlenmiştir.

Bu tez çalışması Pamukkale Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi (PAÜBAP) tarafından 2015FBE059 nolu proje ile desteklenmiştir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte elektrikli ve elektronik atık (e-atık) miktarında ciddi artışlar meydana gelmiştir. E-atıkların, geri kazanım imalat süreçleri ile yeniden kullanılabilir malzemelere dönüştürülmesi hem çevrenin korunumuna yönelik bir ihtiyaç hem de yasal bir zorunluluk haline gelmiştir. Ülkemizde yayınlanan "Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği" incelendiğinde, e-atık toplama ve geri kazanım hedeflerinde ciddi artışlar görülmektedir. Hedefler ve mevcut tesis sayıları dikkate alındığında yeni e-atık geri kazanım tesislerine ihtiyaç duyulacağı öngörülmektedir. E-atıkların geri kazanımında stratejik konulardan birisi olan geri kazanım tesislerinin yer seçimi çalışmaları, literatürde de gittikçe önem kazanmaktadır. Bu nedenle çalışmamızda, yasal düzenlemeler ve e-atıklar konusundaki bilinçlendirme faaliyetleri ile ülkemizde de önemi gittikçe artan e-atık geri kazanım tesisi yer seçimi problemi ele alınmıştır. Probleminin çözümünde, Türkiye'deki illerin, çok kriterli karar verme (ÇKKV) yöntemlerinden Gri İlişkisel Analiz (GRA) yöntemi kullanılarak, e-atık geri kazanım tesisi kurulumu bakımından önceliklendirilmesi sağlanmıştır. Ancak problemin çözümünde dikkate alınan e-atık potansiyeli, e-atıklar hakkındaki bilinç durumu ve çevre korunumu gereklilik düzeyi kriterlerinin, nicel değerlerle ifade edilmesinin zorluğu nedeniyle çalışma, algı tabanlı kelimelerle ifadelere olanak veren Bulanık Gri İlişkisel Analiz (F-GRA) yöntemi ile geliştirilmiştir. Çalışmanın karar vericiye esneklik sunması amacıyla kriter ve zaman boyutunda geliştirilen, senaryo analizi çalışmalarına yer verilmiştir. Bu analizler teşvikler, e-atık potansiyeli ve e-atıklar hakkındaki bilinç durumu kriterlerinin sıralamalar üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Özellikle teşvik kriterinin ele alındığı durumda, ilk sıralarda, beklenilenin aksine, doğu illerinin yer aldığı görülmektedir. Çalışma, bilimsel yazına sunduğu katkı kadar alanda ilgi duyan yatırımcılara yol gösterici niteliktedir. Ayrıca çalışmanın ülkemiz yatırım teşvikleri planlamasına da katkı sağlayacağı düşünülmektedir. With the development of technology, there have been serious increases in the amount of electrical and electronic waste (e-waste). E-waste recycling has become a necessity to protect the environment. It is also a legal obligation. When we investigate the "Regulation on Control of Waste Electrical and Electronic Equipment", it can be seen that there are serious increases in e-waste collection and recovery targets. Considering the targets and the number of existing facilities, it is anticipated that new e-waste recycling facilities will be needed. One of the strategic issues in e-waste recycling is the recycling facilities location selection. Which is becoming increasingly important in the literature. For this reason, we study on the e-waste recycling facility location selection problem. Grey Relational Analysis (GRA) method is used to solve the problem. Cities in Turkey are prioritized according to facility location. It is difficult to express some criteria with quantitative values. For this reason, the study utilizes the F-GRA method, which allows the use of perceptual words. The study include an experimental scenario analysis with criteria and time dimension. In scenario analysis we saw that incentives, e-waste potential and awareness about e-waste criteria were found to be effective on the ranking. Especially when the incentive criterion is taken into consideration, it is seen that the eastern cities took place on the top of the ranking. The study may be a guide to investors who make an investment about recycling. It can also be used as input to guide the government in re-planning investment incentives.

Ekonomik ve çevresel faktörler dikkate alındığında, kullanılmış ürünlerin geri kazanımının önemi günden güne artmaktadır. Ürün yaşam sürecinin son safhasına gelmiş olan ürünlerin, ya tamamen ya da kısmen geri kazanılabilmesi söz konusudur. Ürünlerin geri kazanılabilir parçalarına ulaşabilmek için üründe bir dizi demontaj işleminin uygulanması gerekir. Demontaj, ürün geri kazanımı, geri dönüşümü ve bertaraf işlemleri gibi ürün yaşam süreci sonunda kullanılan kritik bir süreçtir. Demontaj aktivitesi, demonte edilecek ürün çeşitliliğine bağlı olarak bir demontaj hücresinde yapılabileceği gibi bir demontaj hattı boyunca da gerçekleştirilebilir. Demontaj için getirilen ürünlerin sahip olduğu yapısal belirsizlikler, hem parçaların demontaj sürelerinin öngörülmesinde hem de demonte edilebilirlikleri ile ilgili belirsizlikler ortaya çıkarmaktadır. Özellikle bu belirsizlikler, demontaj hat dengeleme problemini daha karmaşık hale getirmektedir.Bu tezde, güncel problemlerden birisi olan, demontaj hatlarının dengelenmesi üzerinde durulmaktadır. Çalışmada, demonte edilecek üründe olabilecek yapısal belirsizlikleri demontaj hat dengeleme probleminde sürece dahil eden bulanık tabanlı bir sezgisel yaklaşım geliştirilmiştir. Söz konusu bulanıklaştırma işlemi demontaj görev sürelerine uygulanmaktadır. Önerilen sezgisel yaklaşım, sürü zekasına dayalı bir algoritma olan yapay arı kolonisi algoritmasıdır. Yapay arı kolonisi algoritması bu çalışmada bulanık tabanlı olarak ele alınmaktadır. Sonuç olarak, bulanık ortamda demontaj hatlarının dengelenmesine yönelik geliştirilen yapay arı kolonisi algoritması ile literatüre katkı sağlanmaktadır. Önerilen yöntemin sayısal sonuçları, literatürde yer alan bilgisayar ve cep telefonu örneklerinin yanı sıra tez kapsamında demonte edilen dizüstü bilgisayar üzerinde gösterilmektedir. The importance of recovery of used product increases day by day when economical and environmental factors are taken into account. Products which are at the end of their product life cycle can be recovered either completely or partially. In order to reach recoverable parts of products, disassembly operation should be applied to products. Disassembly is a critical process which is used at the end of the product life cycle as a key process of remanufacturing, recycling and/or disposal. Disassembly activities are performed in a disassembly cell depending on the variety of disassembled products. These activities can also be performed along the disassembly line. The structural uncertainties of delivered products may create other uncertainties, such as both estimation of disassembly task time of parts and availability of disassembly of the product. Especially, these uncertainties complicate disassembly line balancing problem.This thesis focuses on disassembly line balancing problem which is one of the most studied problems in the literature. In this study, fuzzy based heuristic approach is developed which includes the structural uncertainties of delivered products in disassembly line balancing process. Fuzzificiation process is applied to disassembly task times. Proposed heuristic approach is artificial bees colony algorithm which depends on swarm intelligence. Artificial bees colony algorithm is considered fuzzy based in this study. In conclusion, the study contributes the related literature by presenting artificial bees colony algorithm for disassembly line balancing on fuzzy environment. Numerical results of the proposed method are shown using the example of computer and cellular phone from the literature. In addition, the numerical result is presented for laptop example for the first time in the literature. 147

Bu çalışmada ülkemizde hızlı bir büyüme süreci geçiren doğaltaş sektöründe yer alan üretim işletmelerinde çalışanlar için performans değerleme sistemi tasarımı çalışması ele alınmaktadır. Performans değerlendirmesinde yaygın uygulama alanı bulunan Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) tekniği kullanılmıştır. AHP tekniğinde öncelik vektörünün elde edilmesi önemli bir problemdir ve bu problemin çözümü için birçok metot geliştirilmesine ve birçok kıyaslama çalışması yapılmasına rağmen en iyi yöntemin hangisi olduğuna dair genellemeye gidilememektedir. Bu çalışmada ise literatürde en fazla kullanılan dört metot (Ek Normalleştirme, Öz Vektör, Ağırlıklı En Küçük Kareler ve Logaritmik En Küçük Kareler) kullanılmıştır. Bu metotlardan hangisinin daha iyi sonuç verdiğinin bulunması amacıyla yapılan çalışmalarda karar vericinin ikili kıyaslamaları simülasyonlarla ve modellerle türetilmiş, öncelik vektörleri bu modellerden elde edilen veriler üzerinden kıyaslanmıştır. Ancak bu çalışmada, bu simülasyonların uzman görüşlerini gerçek anlamda yansıtamayacağı düşünüldüğünden uzman görüşleri birebir anket çalışmalarıyla çıkartılmıştır. Uzmanların değerlendirmelerinden bu dört farklı metot kullanılarak öncelik vektörleri çıkartılmıştır ve bu vektörler birbirleriyle kıyaslanmıştır. Sonuç olarak en iyi sonucu veren metot kullanılarak bu sektörün ihtiyacına ve dinamiklerine yönelik performans kriterleri ve bunların performans değerlendirmesinde önem dereceleri çıkartılmıştır. In this study, design of a performance management system is tried to be build up for workers in natural stone manufacturing facilities. Analytic Hierarchy Process technique, which is widely preferred in performance evaluations, is used to build up the system. Priority vector developing is an important problem in AHP and many models are developed and many studies are made to evaluate these models. However, there is no generalization to declare the best of these models. In this study widely preferred four of these methods (Additive Normalization, Eugen Vector, Weighted Least Square and Logaritmic Least Square) are used. Most of studies, made to compare methods, are based on the simulations and modeling of decision makers? pairwise comparisons, so priority vectors are developed regarding the data resulted in these simulations. But, in this study we believe that simulations would not represent decision makers? real evaluations, so we build up our comparison study on real evaluations of expert decision makers. Regarding experts? pairwise comparisons, four different priority vector developing models are used and resulting priorities compared with each other. With this study, performance criterias and their priorities in performance evaluation of workers in natural stone industry are founded using with the best priority developing method. 119

Üniversite birimlerinde, eğitim öğretim faaliyetleri kapsamında yer alan sınavların çizelgelenmesi önemli ve zor bir görevdir. Sınavların öğrenme sürecinin bir parçası olması nedeniyle, sınavların çakışmadan ve belirlenen sınav döneminde yapılabilmesi öğrenciler açısından yeterli değildir. Sınavların çizelgelenmesi çalışmalarında daha fazla unsura dikkat etmek gerekir. Bu çalışmada, sınav çizelgelemenin öğrencilerin başarısını açığa çıkaracak şekilde düzenlenmesi gerektiği fikri üzerine odaklanılmıştır. Öğrencilerin sınav döneminde başarılı olması, sınavları arasında yeterli hazırlanma ve dinlenme zamanı olmasıyla mutlak bağlantılıdır. Öğrencilerin sınavları arasında ihtiyaç duydukları hazırlanma ve dinlenme zamanı, sınavların zorluk dereceleri ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Bu nedenle sınavların sınav dönemine yayılımı gerçekleştirilirken derslerin zorluk derecelerinin de değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada sınavların çizelgelenmesi için, zorunlu kısıtların sağlanması ön koşulu ile zor olan sınavların birbirinden daha uzak zaman dilimlerine atanmasıyla en uygun sınav dönemi yayılımını sağlamaya yönelik iki farklı genetik algoritma modeli geliştirilmiştir. Bu şekilde, öğrencilere sıradaki sınava en uygun şekilde hazırlanabilmeleri için mümkün olan en uzun hazırlanma ve dinlenme süresini tanınarak öğrenci başarısının artırılabileceği düşünülmektedir. Bir minimizasyon problemi haline getirilen bu sınav çizelgeleme problemini çözmek için geliştirilen ilk genetik algoritma modelinde; zorunlu kısıtların sağlanabilmesi için, istenmeyen çözümler içeren kromozomların uygunluk değerine yüksek bir ceza puanı eklenerek seçim olasılıklarının düşürülmesi ve toplumdan zamanla silinmesi amaçlanmıştır. Geliştirilen ikinci genetik algoritma modelinde ise; topluma yeni katılan her bireyin zorunlu kısıtları sağlayıp sağlamadığı kontrol edilmektedir. Eğer zorunlu kısıtları sağlamıyorsa bir tamir fonksiyonu aracılığı ile çakışmalar ortadan kaldırılmakta, kaldırılamadığında ise kromozom yok edilmektedir. Bu yöntemle, geliştirilen genetik algoritma sadece kabul edilebilir bireylerden oluşan bir toplumda arama yapabilmektedir. Farklı parametre setleri ile yapılan deneyler sonucunda tamir fonksiyonu modelinin daha yavaş olmasına rağmen daha yüksek performans sergilediği görülmüştür. As it is known, exam scheduling is a difficult and lengthy task for which universities devote a large amount of human and material resources every year. Scheduling exams without any conflicts in the examination period is not enough for students because it is accepted that exams are the part of learning process. It is required to pay attention to much more components during timetabling in order to reach a ?good? schedule. In this study, we focus on students? success when scheduling exams. Student success is positively related to the adequate preparation and resting time among examinations. The amount of study time that students need among examinations (i.e. paper spread) is directly proportional to the difficulty of exams. Therefore, the main objective of this study is to maximize paper spread.In this study, two different genetic algorithm models are developed to optimize paper spread under several hard constraints and the difficulties of exams. When a student finishes a difficult examination at a time period, s/he shall have enough time to prepare him(her)self for the other difficult one. In the first genetic algorithm model, a high penalty value is added to the fitness value of the choromosome which generates an infeasible solution. Thus, the selection probabilities of this type of choromosomes for the next generation are decreased. The second genetic algorithm model controls whether each choromosome joining the population satisfies the hard constraints or not. If the hard constraints are not satisfied, conflicts are removed from the chromosome with an embedded repair function. If repair fails, the choromosome is destroyed. This method forces the genetic algorithm to search only in the feasible solution space. A set of experiments have been designed and studied. The results showed that the performance of the repair function model was better than the high penalty value model. 145

PAMUKKALE ÜN VERS TESFEN B L MLER ENST TÜSÜTEZ ÖZET B LD R FORMUENDÜSTR MÜHEND SL Ğ ANAB L M DALIYETK NL KLERE DAYALI KAR YER PLANLAMA VE ENDÜSTR MÜHEND SL ĞÖĞRENC LER Ç N B R UYGULAMAEmel KORDONÖZETş dünyasında yaşanan hızlı değişimler gerek örgütlerin gerekse çalışanların kariyerkavramına bakışını değiştirmiştir. lk kariyer adımlarının atıldığı eğitim hayatının da budeğişimlerden etkilenmesi beklenmektedir. Artık kariyer denilince uzun yıllar bir firmadaçalışmak değil, uzmanlık ve geliştirme kavramları akla gelmektedir. Bu nedenle eğitimsistemlerinin de uzmanlıklara ve geliştirmeyi amaç edinmiş yetkinliklere dayalıyapılandırılması gerekmektedir. Bu amaçtan yola çıkarak çalışmada lisans eğitimidöneminde yetkinliklere dayalı bir kariyer geliştirme yaklaşımı önerilmiştir. Yetkinlikleredayalı kariyer geliştirme sürecinin planlama aşaması uygulamada çalışılan ana konudur.Yaklaşım endüstri mühendisliği uzmanlık alanları olarak belirlenen planlama, bilgisistemleri ve kalite güvence sistem yönetimi alanlarında uygulanmıştır. Endüstrimühendisliği lisans eğitiminde öğrencilerin, bu alanlardan birinde gelişimlerinin sağlanmasıiçin uzmanlık alanlarının yetkinlik modelleri literatür araştırması, uzmanlar paneli, anket,odak grup toplantıları teknikleri kullanılarak oluşturulmuştur. Literatür taraması veuzmanlar paneli teknikleri ile yetkinlik listesi oluşturulmuş, anket tekniği ve odak gruptoplantıları ile yetkinlik modelleri oluşturulmuştur. Yetkinlik değerlendirmede,değerlendirme merkezi yöntemi kullanılmış, öğrenci-uzmanlık alanı uyum problemi ise ökliduzunluk ölçütü ile çözülmüştür. Çalışmada gelecekte eğitim sistemlerininyapılandırılmasında ve kariyer seçiminde önem kazanacak olan yetkinlik bazlı uygulamalariçin yol ve yöntem önerilmiş, endüstri mühendisliği mesleğinde de bir uygulama çalışmasıyapılmıştır. PAMUKKALE ÜN VERS TESFEN B L MLER ENST TÜSÜTEZ ABSTRACT B LD R FORMUGRADUATE PROGRAM IN INDUSTRIAL ENGINEERINGCOMPETENCY BASED CAREER PLANNING AND AN APPLICATION ON INDUSTRIALENGINEERING STUDENTSEmel KORDONABSTRACTThe rapid changes in the business world have changed the career notion of both organisations andemployees. The education, that the first steps taken, is also expected to be influenced by these changes. Career isno longer considered to be just working for a firm for years but valued as expertise and devolopments in one?smind. Because of this reason, education systems should be re-structured such that expertise and competencydevelopment are the central focus points. In search of this, this thesis proposes an approach for competencyfocused career planning in undergraduate level in universities. The planning phase of the career developmentprocess is the core focus of this research. The application of the proposed methodology is done on the followingwell-known industrial engineering (IE) domains: Planning, Information Systems, and Quality AssuranceSystems Management. In order to determine the competencies required in the domains above, a list ofcompetencies for each domain has been prepared through literature research, panel of experts, public survey,and focus group meetings. The competency model has been finalized by the use of survey and focus groupmeetings. At the application stage of the proposed methodology, an assessment center has been formed and thevolunteer industrial engineering students were evaluated to determine their competency levels for each IEdomain. Later, using Euclidian distance, students were assigned onto IE domains depending on theircompetency levels. The contribution of this thesis is that it proposes a new competency based career planningmethodology for industrial engineering undergraduate level students to improve their job satisfaction andsuccess. 198

PAMUKKALE ÜN VERS TESFEN B L MLER ENST TÜSÜTEZ ÖZET B LD R FORMUENDÜSTR MÜHEND SL Ğ ANAB L M DALIDOKUMA TEZGAHLARINDA Ç ZELGELEME YAKLAŞIMININ Ş SÜREÇLERMODELLEME NOTASYONU (BUSINESS PROCESS MODELING NOTATION - BPMN)LE GÖSTER MMustafa ÇÖREKC OĞLUÖZETBu tez kapsamında, tekstil ürünlerinin üretiminde darboğaz olarak algılanan dokumasürecinde karşılaşılan önemli problemlerden birisi olan dokuma tezgahlarında çizelgelemeproblemi incelenmektedir.Önerilen model, dokuma bölümünde birden fazla farklı yeteneklerde dokuma tezgahınınbulunduğu, dokunması gereken ürünlerin farklı özellikler barındırdığı durumlardakullanılabilir. Model, tek levent kullanımı ile normal yapılı kumaşların üretiminigerçekleştiren dokuma süreçleri için önerilmektedir. Modelde, dokunacak işlerinbölünmesine ve dolayısıyla bir işin aynı anda birden fazla dokuma tezgahında dokunmasınaolanak sağlanmaktadır. Aynı zamanda model, makinelerin yeteneklerini vekullanılabilirliklerini dikkate almaktadır. Bunun yanı sıra, modelde levent değişimi, desendeğişimi ve dokuma tezgahlarının bakımları dikkate alınmıştır.Önerilen model, dokuma tezgahlarının verimliliğini artırmak ve geciken işlerin sayısınıazaltmak amacını güden sezgisel bir yaklaşımdır. Model, bir dizi ş Süreçleri ModellemeNotasyonu (Business Process Modeling Notation - BPMN) diyagramı aracılığı ileaçıklanmıştır. BPMN diyagramları, kullanıcıların süreci daha iyi anlamalarına; bu da,modelin uygulama şansının arttırılmasına yardımcı olur. Ayrıca, modelin yazılımınıngeliştirilmesinde temel teşkil eder.Bu tez, ayrıca, çizelgeleme, dokuma ve BPM üzerine kapsamlı bir önbilgi sunmaktadır.Modelin olgunlaştırılması için tekstil üretim işletmelerinin dokuma bölümünde çalışanyetkililerle birlikte çalışılmış böylece modelin pratik kullanıma yönelik olmasına çabaharcanmıştır. PAMUKKALE ÜN VERS TESFEN B L MLER ENST TÜSÜTEZ ABSTRACT B LD R FORMUGRADUATE PROGRAM IN INDUSTRIAL ENGINEERINGREPRESENTING LOOM SCHEDULING APPROACH USING BUSINESS PROCESS MODELINGNOTATION (BPMN)Mustafa ÇÖREKC OĞLUABSTRACTThis thesis examines loom scheduling problem which is one of the most importantproblems encountered in the weaving process which is considered to be a bottleneck in textileproduction.The proposed model may be used for planning when there are more than one loom machine in theweaving department and different attributes for tasks to be assigned onto these looms. Proposedmodel considers the production of fabric using single beam. The model allows job splitting, thus,allocation of job onto mutliple looms. It also considers the looms? capability and availability whenassigning jobs. In addition, model takes into account the time requirements for beam change, patternchange and maintanence that may occur on looms.The proposed model is a heuristic approach that aims to increase loom productivity and tominimize the number of tardy jobs. The model is expressed through a serious of Business ProcessModeling Notation (BPMN) diagrams. The BPMN diagrams help users to understand process betterwhich may lead the higher applicability of the model. It also makes it easier to to develop the softwareof the proposed model if desired.The thesis also provides a comprehensive background on scheduling, weaving and BusinessProcess Modeling (BPM). During the the maturity phase of the model, the proposed approach hasbeen verified through a serious of discussions with the people from the weaving departments of textilecompanies. This enhances the practical use of the proposed model. 112