Search

Вывучэнне тэрміналагічнай лексікі ў межах курса «Беларуская мова (прафесійная лексіка)» мае асаблівае значэнне, таму што стварае перадумовы для вырашэння дыдактычных задач вышэйшага парадку – фарміраванне ў студэнтаў як у будучых спецыялістаў тэрміналагічнай культуры і адначасовае развіццё ўстойлівых уменняў і навыкаў правільна ўспрымаць і будаваць навуковыя тэксты па спецыяльнасці. Падчас працы над тэрміналагічнай лексікай чырвонай ніткай павінна праходзіць ідэя аб тым, што дакладнасць і аднастайнасць прымянення тэрмінаў у прафесійнай камунікацыі з’яўляюцца маркерамі тэрміналагічнай культуры спецыяліста, забяспечваюць аб’ектыўную яснасць яго прафесійнага маўлення.

Вывучэнне тэрміналагічнай лексікі і ўсведамленне яе спецыфікі стварае перадумовы для вырашэння дыдактычных задач вышэйшага парадку - развіцця ўстойлівых уменняў і навыкаў правільна ўспрымаць і будаваць навуковыя тэксты па спецыяльнасці. У сувязі з гэтым вельмі важна, каб студэнты ўсвядомілі, што і слова-тэрмін, і агульнаўжывальнае слова маюць адзіную слоўную прыроду, выконваюць у мове аднолькавыя функцыі, але пры гэтым адрозніваюцца сутнасцю гэтых функцый, што тэрмін не называе паняцця, як агульнаўжывальнае слова, а паняцце яму прыпісваецца. З гэтай мэтай, акрамя апісаных вышэй, у нашай практыцы выкладання дысцыпліны “Беларуская мова (прафесійная лексіка)” студэнтам хіміка-тэхналагічнага профілю прапаноўваецца шэраг дадатковых спецыяльных заданняў.

Мэтай дадзенага артыкула з'яўляецца выяўленне крыніц фарміравання беларускай музычнай тэрміналогіі. Матэрыялам даследавання паслужылі даныя лексікаграфічных крыніц.

Вывучэнне навуковай тэрміналогіі з'яўляецца абавязковым складнікам курса "Беларуская мова (прафесійная лексіка)". У практыцы выкладання дысцыпліны студэнтам хіміка-тэхналагічнага профілю прапаноўваецца шэраг дадатковых спецыяльных заданняў.

У артыкуле разглядаецца праца Навукова-тэрміналагічнай камісіі, створанай у 1921 годзе, па распрацоўцы розных тэрмінасістэм і складанні тэрміналагічных слоўнікаў.

The aim of the study is to develop scientific grounds for typologizing Belarusian dictionaries of linguistic terms. The typology of terminological dictionaries is considered a method of scientific research based on the isolation of a set of dictionaries based on type – a generalized and idealized model.The problem of typology is one of the most ambiguous and least studied problems of metaterminography. Its solution is important for developing vectors for further development of the theory and practice of terminography. The classification of terminological dictionaries in linguistics has not been carried out before, since dictionaries have not been subject to a systematic scientific analysis.By employing the descriptive method and the immediate constituent analysis, the typology of Belarusian dictionaries of linguistic terms is demonstrated.It takes into account the type of contentization, the type of formalization, and the functional type of the dictionary. In accordance with the first criterion, the following dictionaries are identified: a) explanatory encyclopaedic; dictionaries-directories; terminological dictionaries proper; b) bilingual and multilingual; c) registry: projective, registration, navigation. According to the type of formalization, autonomous and incorporated dictionaries are named. In functional terms, following the indicator “purpose-function,” the author distinguishes cognitive, cognitive-regulatory, communication, communication-regulatory, cognitive-didactic, communication-didactic, procedural, navigation, and demonstration dictionaries. As regards the indicator “destination-addressee”, the author identifies segmentation and everation dictionaries.In the future, the developed typology can be used with a view to studying essential signs, functions, forms of organization of dictionaries, and identification of lacunae in the Belarusian applied terminography comparatively. Мэта даследавання – распрацоўка навуковых падстаў для тыпалагізацыі беларускіх слоўнікаў лінгвістычных тэрмінаў. Тыпалогія тэрміналагічных слоўнікаў разглядаецца як метад навуковага даследавання, у аснове якога ляжыць падзел сукупнасці слоўнікаў з дапамогай тыпу – абагульненай, ідэалізаванай мадэлі.Праблема тыпалогіі з’яўляецца адной з найбольш неадназначных і найменш распрацаваных праблем метатэрмінаграфіі. Актуальнасць яе вырашэння абумоўлена важнасцю выпрацоўкі вектараў далейшага развіцця тэорыі і практыкі тэрмінаграфіі. Класіфікацыя тэрміналагічных слоўнікаў па мовазнаўстве да гэтага не праводзілася, паколькі самі гэтыя слоўнікі не былі аб’ектам сістэмнага навуковага аналізу.З дапамогай дэскрыптыўнага метаду і метаду непасрэдна складальных абгрунтоўваецца тыпалогія беларускіх слоўнікаў лінгвістычных тэрмінаў, якая ўлічвае тып кантэнтызацыі, тып фармалізацыі, функцыянальны тып слоўніка. У адпаведнасці з першым крытэрыем адрозніваюцца слоўнікі а) тлумачальныя энцыклапедычныя; слоўнікі-даведнікі; уласна тэрміналагічныя слоўнікі; б) двухмоўныя і шматмоўныя; в) рэестравыя: праектыўныя, рэгістрацыйныя, навігацыйныя. Паводле тыпу фармалізацыі вылучаюцца слоўнікі аўтаномныя і інкарпараваныя. У функцыянальным плане паводле паказчыка «прызначэнне-функцыя» адрозніваюцца слоўнікі кагнітыўныя, кагнітыўна-рэгуляцыйныя, камунікацыйныя, камунікацыйна-рэгуляцыйныя, кагнітыўна-дыдактычныя, камунікацыйна-дыдактычныя, працэдурныя, навігацыйныя, дэманстрацыйныя. Паводле паказчыка «прызначэнне-адрасат» вылучаюцца слоўнікі сегментацыйныя і эверацыйны.У перспектыве распрацаваная тыпалогія можа выкарыстоўвацца з мэтай параўнальнага вывучэння істотных прымет, функцый, формаў арганізацыі слоўнікаў, выяўлення лакун у беларускай прыкладной тэрмінаграфіі.

На ўсіх этапах станаўлення і развіцця тэрміналогіі як часткі моўнай сістэмы вызначэнне сутнасці паняцця “тэрмін” мела вялікае значэнне.Разам з тым да гэтага часу няма адзінага меркавання даследчыкаў па шэрагу істотных пытанняў тэрміназнаўства: адсутнічае агульнапрызнанае азначэнне тэрміна, не вырашана пытанне аб яго граматычным выражэнні, аб патрабаваннях, якія прад’яўляюцца да тэрміна, аб месцы тэрміналогіі ў складзе мовы і інш.

У сучаснай тэрміналогіі лясной прамысловасці праяўляецца тэндэнцыя да сістэмнасці як у плане зместу, так і ў плане выражэння, і ў цэлым яна характарызуецца структураванасцю, цэласнасцю, звязнасцю і адноснай устойлівасцю.

Материалы XIV Междунар. науч. конф. студентов, магистрантов, аспирантов и молодых ученых, Гомель, 13–14 мая 2021 г.

У артыкуле аналізуецца ваенная тэрміналогія ў творчасці Васіля Быкава. Увага звяртаецца на тэрміны-словазлучэнні, тэрміны, словы. В статье анализируется военная терминология в произведениях Василия Быкова. Обращается внимание на термины-словосочетания, термины, слова.

Нягледзячы на тое, што лясная прамысловасць з'яўляецца адной са старэйшых галін прамысловасці Беларусі, яе тэрміналогія на беларускай мове пакуль не можа быць ахарактарызавана як абсалютна ўпарадкаваная і стандартызаваная. Інавацыйныя працэсы, якія адбываюцца на сучасным этапе ў лесапрамысловай сферы, абумоўліваюць міждысцыплінарнасць і імклівую зменліваць прадметнай вобласці, перманентнае пашырэнне яе паняційнай базы, што патрабуе асаблівага падыходу да выпрацоўваемых тэрмінаў. Пераадоленне апісаных праблемных аспектаў магчыма праз арганізацыю мэтанакіраванай сумеснай працы лінгвістаў і спецыялістаў у галіне лясной прамысловасці.

В Республике Беларусь лесное хозяйство и лесная промышленность относятся к числу стратегически важных отраслей, характеризующихся стабильными темпами развития и, соответственно, динамичным увеличением количества терминов и терминологических слов.

У артыкуле прапануюцца матэрыялы для навучання студэнтаў беларускай спецыяльнай лексіцы лясной гаспадаркі. Прыводзяцца тэарэтычныя звесткі аб разрадах лесагаспадарчай лексікі (тэрмінах, номенах, прафесіяналізмах), яе семантычных групах, структурных тыпах, спосабах тэрмінаўтварэння. Прапануюцца заданні для замацавання тэарэтычных ведаў і выпрацоўцы практычных навыкаў і ўменняў.

Сістэмныя сувязі адзінак у межах тэрміналогіі лясной прамысловасці (ТЛП) праяўляюцца найперш праз вылучэнне тэматычных груп, у аснове чаго ляжыць экстралінгвістычны прынцып (тэрміны звязаны адзін з адным, паколькі ўзаемазвязаны абазначаемыя імі з’явы самой рэчаіснасці).

Беларуская мова (прафесійная лексіка) : метад. рэкамендацыі / [склад. В. Э. Зіманскі] ; М-ва адукацыі Рэспублікі Беларусь, Установа адукацыі "Віцебскі дзяржаўны ўніверсітэт імя П. М. Машэрава", Каф. беларус. мовазнаўства. - Віцебск : ВДУ імя П. М. Машэрава, 2019. - 57 с. - Бібліягр.: с. 10. - Руска-беларускі слоўнік юрыдычных тэрмінаў: с. 44-57., Выданне змяшчае практычны, кантрольны і даведачны матэрыял па дысцыпліне. Адрасавана студэнтам юрыдычных спецыяльнасцей завочнай формы атрымання адукацыі. Можа быць выкарыстана студэнтамі дзённай формы атрымання адукацыі, а таксама работнікамі праваахоўнай сферы.

Беларуская мова і літаратура ў славянскім этнакультурным кантэксце : матэрыялы III Рэспубліканскай навукова-практычнай канферэнцыі, Віцебск, 20-21 лістапада 2019 г.. - Віцебск : ВДУ імя П. М. Машэрава, 2019. - С. 18-21. - Бібліягр.: с. 21 (4 назвы)., Аналiз iснуючых тэрміналагічных мадэлей найбольш распрацаваных беларускамоўных галін навукi паказвае, што новы тэрмін, як правiла, фармiруецца па асацыяцыі i афармляецца па падабенству. Гэта прынцыпова важная акалiчнасць. У выніку самой сваёй формай тэрмін падказвае, якое класіфікацыйнае месца займае азначанае паняцце ў сiстэме паняццяў вывучаемага навуковага прадмета. У гэтым сутнасць тэрміналогп як iнструмента пазнання i ўсебаковага апiсання аб'екта даследавання.

У артыкуле разглядаюцца этапы станаўлення беларускай навуковай тэрминалогіі, аналізуюцца ўласнабеларускія і запазычаные словы ў матэматычнай тэрміналогіі.

Гісторыя беларускай літаратурнай мовы : вучэб.-метад. комплекс па вучэбнай дысцыпліне для спецыяльнасці 1-21 05 01 Беларуская філалогія (па напрамках) / [склад.: А. С. Дзядова] ; Установа адукацыі "Віцебскі дзяржаўны ўніверсітэт імя П. М. Машэрава", Філалагічны фак., Каф. беларускага мовазнаўства. - Віцебск : ВДУ імя П. М. Машэрава, 2018. - 159, [1] c. - Бібліягр.: с. 158-159., У вучэбна-метадычным комплексе знайшлі асвятленне ўсе тэмы курса гісторыі беларускай літаратурнай мовы. Распрацаваны змест практычных заняткаў у выглядзе пытанняў і заданняў па асобных тэмах. Змешчаны тэставыя заданні па трох модулях дысцыпліны, метадычныя рэкамендацыі для студэнтаў і выкладчыкаў па комплексным лінгвістычным аналізе старажытнага тэксту, тэмы рэфератаў, спісы асноўнай і дадатковай літаратуры.

Сяргейчык, А. М. Больш спрыяльны крымінальны закон: праблема тэрміналагічнага забеспячэння / А. М. Сяргейчык // Проблемы борьбы с преступностью и подготовки кадров для правоохранительных органов : международная научно-практическая конференция, посвященная 100-летию милиции Беларуси (Минск, 10 февраля 2017 г.) : тезисы докладов. - Минск : Академия МВД, 2017. - С. 215.

В работе осуществлена попытка обобщения имеющегося опыта в сфере изучения спе- циальной лексики белорусского языка в период 1990–2016 гг., определения спектра реша- емых проблем, осмысления направлений проведенных исследований. При анализе работ ре- презентативного характера – диссертаций и научных монографий – внимание обращается на наиболее разработанные проблемы и показательные для развития национального термино- ведения. Предполагается, что определение имеющихся подходов изучения специальной лек- сики белорусского языка и их систематизация способствуют как осмыслению имеющегося опыта, так и усовершенствованию методов исследования специальной лексики белорусского языка в дальнейшем, выбору новых направлений. Анализ работ за последние 25 лет в Бела- руси показал, что определенный опыт, безусловно, имеется. На основе изучения хронологии и тематики проведенных исследований можно сделать вывод относительно активности этой деятельности и круга разработанных вопросов. В период 90-х гг. ХХ ст. – начала ХХІ ст. основными аспектами исследований стало изучение вопросов истории и современного со- стояния терминологии; теория термина, определение статуса термина и его семантики, соот- ношение терминов и нетерминов, сопоставительный аспект терминологических систем разных языков, проектирование терминологии, теория и практика терминографии, функционирование и упорядочение терминосфер, государственная стандартизация, международная координа- ция и унификация, формирование научного стиля. Как показал анализ, разноаспектные ис- следования ориентированы на решение комплекса теоретических и прикладных вопросов. Отмеченные направления изучения специальной лексики на практике часто не имеют четкого противопоставления, а теоретико-практическим исследованиям характерно пересечение тем и проблем. Предполагается, что решение проблем отечественного терминоведения способ- ствует дальнейшему развитию отдельного направления лингвистических исследований – тео- рии терминоведения. У даследаванні ажыццяўляецца спроба падагульнення наяўнага вопыту ў справе вы- вучэння спецыяльнай лексікі беларускай мовы ў перыяд 1990–2016 гг., вызначэння спектра ўзнятых праблем, асэнсавання кірункаў праведзеных даследаванняў. Пры аналізе прац рэпрэ- зентатыўнага характару – дысертацый і навуковых манаграфій – увага звернута на найбольш распрацаваныя праблемы і паказальныя для развіцця нацыянальнага тэрміназнаўства. Акрэ- сле нне наяўных падыходаў да вывучэння спецыяльнай лексікі беларускай мовы і іх сістэматыза- цыя спрыяе як асэнсаванню назапашанага вопыту, так і ўдасканаленню метадаў даследавання спецыяльнай лексікі беларускай мовы ў далейшым, выбару новых кірункаў вывучэння спе- цыяльнай лексікі. Мяркуецца, што вырашэнне праблем айчыннага тэрміназнаўства паспрыяе далейшаму развіццю асобнага кірунка лінгвістычных даследаванняў – тэорыі тэрміназнаўства. Научни скупови / Српска академија наука и уметности ; књ. 157. Одељење језика и књижевности ; књ. 28

У артыкуле аналізуюцца структурныя і семантычныя мадэлі вызначэння назваў відаў беларускай фауны.

Веснік Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэта. - 1997. - N 1 (3). - С. 13-17. - Бібліягр.: с. 17 (5 назв.)., У артыкуле аналізуюцца структурныя і семантычныя мадэлі вызначэння назваў відаў беларускай фауны.