Search

Мақалада қазақ және қытай тілдеріндегі кешірім сұрау әдебінің лингвомәдени ерекшеліктері қарастырылған. Сонымен қатар, этикеттің қоғамдағы тілдің қарым-қатынасын жақсарту және сыпайы сөйлеу әрекетіндегі алатын орны сөз етілген.Мақаланың негізгі мақсаты – қазақ және қытай қоғамындағы тілдік қарым-қатынасқа бағытталған этикет формулаларын салыстырмалы түрде зерттеу. Осыған орай, адресант пен адресат арасындағы қарым-қатынастың сыпайы формада қолдану ережелерін, қазақ және қытай халықтары арасында жүзеге асырылатын тілдік бірлігінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын лингвомәдениет, салт-дәстүр мен ұлттық менталитет тұрғысынан салғастыру. Проблеманы зерттеу әдіснамасы тарих, әлеуметтану және лингвистика ғылымдарымен тығыз байланысты. Этикетті жүзеге асыруда адресант пен адресат арасындағы коммуникацияның теориясы мен практикасы қарастырылған. Мақалада қазақ және қытай тілдеріндегі этикет ерекшеліктеріне байланысты талдау, сипаттау, тарихи, салғастырмалы эмпирикалық және әлеуметтік ғылыми-зерттеу әдістері қолданылған.Көптеген зерттеушілердің пікірінше, адамдардың қарым-қатынасы сол ортада қалыптасқан ұлттық менталитет пен заңдылықтарға, ережелер мен принциптерге негізделуі тиіс. Себебі, адам қоғаммен бірге дамып, жетіледі. Кез келген адам өзге халықтың тілдік этикетін жүзеге асыру барысында сол елдің тілін меңгеруімен қатар, менталитеті мен дүниетанымын, рухани даму тарихын білуі қажет. Өйткені, әрбір халықтың мәдени ерекшелігі бірдей болмауы себебінен коммуникацияны жүзеге асыру барысында проблема туындайды. Сонымен қатар, мақалада қазақ және қытай қоғамындағы әдептің дәстүрге сай үйлесімділік пен сыпайылыққа негізделгені, адамдардың бір-біріне сыйластық пен құрмет көрсетуінің негізгі мәселе екендігі және адамдар арасындағы адамгершілік пен сыпайылыққа негізделген қағидаларды ұстану арқылы ғана қоғамды дұрыс қалыптастыруға болатындығы қарастырылған.Зерттеу нәтижелері ЖОО тәжірибесінде тіл мамандарын оқытуда, магистранттар мен докторанттардың ғылыми зерттеу жұмыстарында пайдалану үшін маңызды., В статье рассматриваются лингвокультурные особенности этикета извинения в казахском и китайском языках. Также изучается роль этикета в улучшении языкового общения и выражения вежливости в обществе.Основной целью статьи является сравнительное исследование этикетных формул, используемых в казахском и китайском обществе. В связи с этим авторы сопоставляют правила употребления формул вежливости в языковом общении между адресантом и адресатом, сходства и различия языкового единства казахского и китайского народов с точки зрения языковой культуры, традиций, национального менталитета.Методология проблемного исследования тесно связана с историей, социологией и лингвистикой. Авторамирассматриваются теория и практика общения адресанта и адресата с использованием формул этикета. В статье используются методы анализа, описания, исторического, сопоставительного, эмпирического и социального исследования в зависимости от специфики употребления этикета в казахском и китайском языках.По мнению многих исследователей, человеческие отношения должны основываться на национальном менталитете и законах, правилах и принципах, сформированных в этой среде, потому что человек развивается и взрослеет вместе с обществом. В процессе реализации речевого этикета другого народа говорящий должен знать язык этой страны, а также менталитет, мировоззрение и историю его духовного развития. Это связано с тем, что не все народы имеют одинаковые культурные особенности, что создает проблемы в осуществлении коммуникации. В статье также отмечается, что этикет в казахском и китайском обществе основан на согласованности и вежливости казахских и китайских традиций, а самое главное – чтобы люди проявляли уважение друг к другу. Общество может быть сформировано правильно, если соблюдаются принципы гуманности и вежливости.Результаты исследования важны для использования в практике высшей школы при подготовке языковедов, в научно-исследовательской работе магистрантов и докторантов., The article deals with the linguo cultural features of the etiquette of an apologyin the Kazakh and Chinese languages. In addition, the study focuses on the role of etiquette in improving language communication and polite speech in society.The main purpose of the article is comparative study of etiquette formulas aimed at language communication in the Kazakh and Chinese society. In this regard, the rules of polite usage of the language communication between the addressee and the addressee, the similarities and differences of the linguistic unity of the Kazakh and Chinese peoples are compared in terms of language culture, traditions, national mentality.The problem research methodology is closely connected with the sciences of history, sociology and linguistics. The research intends to examine the theory and practice of communication between the addresser and the addressee in the implementation of the etiquette. The article uses methods of analysis, description, historical, comparative, empirical and social research, depending on the specifics of the usage of the etiquette in the Kazakh and Chinese languages.According to many researchers, human relations should be based on the national mentality and the laws, rules and principles formed in this environment, because a person develops and matures together with society. In the process оf implementing thе language etiquette оf another pеоple, everyone should know thе language of that country, as well as the mentality and worldview and thе history of spiritual development. This is due to the fact that not all peoples have the same cultural characteristics, which creates problems in the implementation of communication. The article also emphasizes that the etiquette in Kazakh and Chinese society is based on traditional harmony and politeness, the main thing is that people show respect and dignity to each other, and that society can be formed correctly if the principles of humanity and politeness are observed.The results of the research are helpful for the use in the practice of higher education institutions for training linguists and for research works of undergraduate and doctoral students., Филологические науки, Выпуск 1 (64) 2022

Мақалада құбылыстарды, деректерді, шындық процестерді белгілейтін және эмоционалды-экспрессивті бағалаудың маңызды функцияларын орындайтын қарым-қатынас үдерісіндегі фразеологизмдер қарастырылады. Фразеологизмдер қорында халықтың атадан-балаға мирас ретінде берілген салт-дәстүрлері мен ұлттық-мәдени құндылықтары арқылы жүйеленген мәдениет ерекшеліктері сақталатыны және фразеологизмдер құрамындағы мағынасы күңгірттенген сөздердің тарихи деректерді, ұлттар арасындағы әлеуметтік-мәдени, саяси-экономикалық байланыстарды тасымалдайтыны сөз болады. Мақалада құмық тіл біліміндегі фразеологизмдердің зерттелу тарихы сараланады. Мақала мақсаты – фразеологизмдерді лексикаланған және грамматикаланған сөз тіркестерімен қатар қарастырған ғалымдардың еңбегін жүйелеу. Осы мақсатқа жету үшін қойылған міндеттер: құмық тілінің фразеологиялық сөздіктері мен фразеология саласына қатысты ғылыми еңбектерді саралау және жүйелеу, құмық тіл білімінің фразеология саласының зерттелу деңгейін айқындау. Тарихи-мәдени дәстүрлер мен ұлттық менталитеттің ерекшеліктері көрініс табатын фразеологиялық бірліктердің, олардың бейнелену уәждерінің қалыптасуы мен дамуы талданады. Фразеологизмдердің лексикалық, грамматикалық тұлғасын саралай отырып, сол халықтың тарихи-мәдени дәстүрлері мен ұлттық менталитетінің ерекшеліктерін айқындай аламыз. Зерттеу жұмысының ғылыми маңыздылығы: этнолингвистика мен лингвомәдениеттану салаларына үлес қосады. Мақаланың практикалық маңыздылығы: зерттеу нәтижелерін «Лингвомәдениеттану», «Этнолингвистика», «Фразеология теориясы» сынды арнайы курстар дәрістерін құрастыруға, оқу-әдістемелік кешендер дайындауда, курстық және дипломдық жұмыстарды жазу барысында немесе тақырыптарын әзірлеуде қолдануға болады. Құмық тілінің фразеологиясы мәселелерін арнайы зерттеп жазған шетелдік ғалымдардың еңбектері зерттеудің әдіснамасын құрайды. Зерттеу нәтижелері құмық тіл білімінің дамуына, түркі тілдерінің салыстырмалы бағытта зерттелеуіне септігін тигізеді., В процессе общения фразеологизмы выполняют важнейшие функции фиксации явлений, фактов, процессов действительности, их эмоционально-экспрессивной оценки. Широкое место среди них занимают исторически сложившиеся традиции и обычаи народа, национально-культурные корни и устоявшиеся особенности культуры. Со временем первоначальное значение слова в составе устойчивых словосочетаний начинает исчезать или приближаться к забвению. Слово переходит от одного народа к другому по-разному. Посредством таких переходов можно узнать культурные связи и отношения между народами далеких эпох, даже если не осталось каких-то исторических свидетелей и памятников. В статье анализируется изучение устойчивых словосочетаний в кумыкском языкознании. Цель статьи-систематизация трудов ученых, рассматривавших фразеологизмы наряду с лексикализованными и грамматизированными словосочетаниями. Для достижения данной цели поставлены задачи: ранжирование и систематизация фразеологических словарей кумыкского языка и научных трудов, относящихся к области фразеологии, определение уровня изученности фразеологической отрасли кумыкского языкознания. Анализируются возникновение и развитие фразеологизмов, их образов, в которых отражаются особенности историко-культурных традиций и национального менталитета. Дифференцируя лексическую, грамматическую идентичность фразеологизмов, мы можем выявить особенности историко-культурных традиций и национального менталитета этого народа. Научная значимость исследовательской работы является дополнительным вкладом в области этнолингвистики и лингвокультурологии. Практическая значимость статьи: результаты исследования могут быть использованы при составлении лекций спецкурсов «Лингвокультурология», «Этнолингвистика», «Фразеология», при подготовке учебно-методических комплексов, при написании курсовых и дипломных работ или при разработке тем. Методологию исследования составляют труды зарубежных ученых, изучивших проблемы фразеологии кумыкского языка. Результаты исследования способствуют развитию кумыкского языкознания, связанному с изучением тюркских языков., In the process of communication, phraseology performs the most important functions of establishing phenomena, facts, and processes of reality, and evaluating them emotionally and expressively. It has a wide range of historically formed Customs and traditions of the People, national and cultural roots and established cultural features. Words contained in regular expressions go back thousands of years, and the original meaning begins to be forgotten or blurred, approaching oblivion. The word is transmitted from one nation to another in different ways. Through such word transitions, it is possible to learn about cultural ties and relations between peoples of distant eras, although sometimes there are no historical witnesses and monuments left. The article analyzes the study of stable phrases in kumyk linguistics. The purpose of the article is to systematize the work of scientists who considered phraseologisms in parallel with lexical and grammatical phrases. To achieve this goal, the tasks set are: to analyze and systematize phraseological dictionaries of the kumyk language and scientific works related to the field of phraseology, to determine the degree of study of the phraseological field of kumyk linguistics. The emergence and development of phraseological units, their images, which reflect historical and cultural traditions and features of the national mentality, are analyzed. By differentiating the lexical and grammatical identity of phraseologisms, we can determine the historical and cultural traditions of this people and the peculiarities of the national mentality. The scientific significance of the research work is an additional contribution to the field of ethnolinguistics and linguoculturology. Practical significance of the article: the results of the research can be used in the preparation of lectures for special courses "Linguoculturology", "Ethnolinguistics", "phraseology", in the preparation of educational and methodological complexes, in the writing of coursework and theses or in the development of topics. The methodology of the study consists of the works of foreign scientists, specially written for the study of phraseology of the kumyk language. The results of the research contribute to the development of kumyk linguistics, the study of Turkic languages in communication., Филологические науки, Выпуск 3 (66) 2022

Вступление. Личные местоимения как носители дейктических функций являются эгоцентрическими единицами текста и выражают существующие в данном национальном языке нормы речевого этикета, с которым связаны специфические религиозные, исторические и бытовые ассоциации, отражающие национально-исторический опыт народа, его культуру. В художественном тексте личные местоимения, употребляемые в диалогах персонажей, по замыслу автора могут нести значимое коммуникативно-прагматическое и художественное содержание. Цель, основные направления и идеи научного исследования. Цель данной работы – определение видов возможной интеллектуальной и эмоционально-экспрессивной информации, передаваемой в художественном тексте личными местоимениями в рамках диалогов персонажей. Оттенки этой интеллектуальной и эмоциональной информации, связанные со специфическими религиозными, историческими и бытовыми ассоциациями, отражающими национально-исторический опыт народа, его культуру, выявляются при сопоставительном анализе языкового материала, принадлежащего генетически и типологически различным языкам (в данном случае – русскому, английскому, испанскому, казахскому и эстонскому). Краткое описание научной и практической значимости работы. Статья представляет интерес для развития теории дейксиса, прагматики, лингвистической теории перевода и практического применения в работе над переводом художественного текста. Краткое описание методологии исследования. Основной метод исследования – сопоставительный анализ коммуникативно-прагматического содержания личных местоимений в русском, английском, испанском, казахском и эстонском языках в диалогических фрагментах художественного текста. Основные результаты и анализ, выводы исследовательской работы. Традиционно определяемые как стилистически нейтральные единицы речи, местоимения в рамках текста могут быть наделены значимой интеллектуальной и эмоционально-экспрессивной информацией, часть которой нередко утрачивается при переводе. Для избежания потери такой информации переводчику необходимы знания лингвокультурологических сфер различных языков. Ценность проведенного исследования заключается в изучении системных дейктических значений личных местоимений и описании их как единиц, синтезирующих в себе элементы языка и культуры. Такой подход к личным местоимениям в структуре художественного текста может оказать практическую помощь переводчику в работе над переводом диалогических фрагментов текста, отражающих социальные и эмоциональные отношения персонажей, имеющие значение для понимания особенностей сюжета и текста в целом., Кіріспе. Дейктикалық функцияларды тасымалдаушы ретінде жеке есімдер мәтіннің эгоцентрлік бірліктері болып табылады.Олар белгілі бір ұлттық тілде бар діни, тарихи және күнделікті халықтың ұлттық-тарихи тәжірибесін, мәдениеін көрсететін ассоциациялармен байланысты сөйлеу этикетінің нормаларын білдіреді. Көркем мәтінде кейіпкерлердің диалогында қолданылатын жеке есімдіктер автордың ниетіне сәйкес елеулі коммуникативті-прагматикалық және көркем мазмұнға ие бола алады. Ғылыми зерттеудің мақсаты, негізгі бағыттары мен идеялары. Бұл жұмыстың мақсаты - кейіпкерлердің диалогы шеңберінде жеке есімдіктер арқылы көркем мәтінде берілетін интеллектуалды және эмоционалды экспрессивті ақпараттың түрлерін анықтау. Халықтың ұлттық-тарихи тәжірибесін, мәдениетін көрсететін нақты діни, тарихи және күнделікті ассоциациялармен байланысты бұл интеллектуалды және эмоционалды ақпараттың реңктері генетикалық және типологиялық әр түрлі тілдерге жататын лингвистикалық материалды салыстырмалы талдау кезінде ашылады (бұл жағдайда, орыс, ағылшын, испан, қазақ және эстон тілдері). Жұмыстың ғылыми және практикалық маңыздылығына қысқаша сипаттама. Мақала дейксис теориясын, прагматиканы, аударманың лингвистикалық теориясын дамыту үшін және көркем мәтінді аудару бойынша жұмыста практикалық қолдану үшін қызығушылық тудырады. Зерттеу әдістемесінің қысқаша сипаттамасы. Негізгі зерттеу әдісі - көркем мәтіннің диалогтық үзінділеріндегі орыс, ағылшын, испан, қазақ және эстон тілдеріндегі жеке есімдіктердің коммуникативті және прагматикалық мазмұнын салыстырмалы талдау. Негізгі нәтижелер мен талдау, зерттеу жұмысының қорытындылары. Дәстүр бойынша стилистикалық бейтарап сөйлеу бірліктері ретінде анықталған, мәтін ішіндегі есімдіктерге интеллектуалды және эмоционалды экспрессивті ақпарат берілуі мүмкін, олардың кейбіреулері аударма кезінде жиі жоғалады. Мұндай ақпаратты жоғалтпау үшін аудармашыға әр түрлі тілдердің лингвистикалық және мәдени салаларын білу қажет. Зерттеудің маңызы жеке есімдіктердің жүйелік дейктикалық мағыналарын зерттеуде және оларды тіл мен мәдениет элементтерін синтездейтін бірлік ретінде сипаттауда. Көркем мәтін құрылымындағы жеке есімдерге мұндай көзқарас аудармашыға мәтіннің диалогтық үзінділерін аударумен жұмыс жасауда практикалық көмек көрсете алады. Бұл диалогтар персонаждардың әлеуметтік -эмоционалдық қатынастарын көрсетеді және мәтін сюжеты мен тұтастай мәтін ерекшеліктерін түсіну үшін маңызды., Introduction. Personal pronouns as bearers of deictic functions are egocentric units of the text and express the standards of speech etiquette of a concrete language that are connected with specific religious and historical associations, morals and manners, history and culture of nation. According to the author's intention, personal pronouns are able to reproduce the important communicative, pragmatics and artistic significances in the dialogical fragments of the text. The purpose, main directions and ideas of research. The purpose of this article is a research of kinds of the possible intellectual and expressive emotional information, what personal pronouns may appeared in the dialogical fragments of the text. The nuances of this intellectual and expressive emotional information that connected with specific religious and historical associations, morals and manners, history and culture of nation, can be discovered by comparative analysis of genetically different languages. In this article, we use comparative analysis of personal pronouns in Russian, English, Spanish, Kazakh and Estonian Short description of scientific and practical meaning of this article. This article can be interesting for development of deictic theory, pragmatic theory and for translators for literary texts. Short description of methodology of research. The main method of this research is a comparative analysis of communicative pragmatic meaning of personal pronouns in Russian, English, Spanish, Kazakh and Estonian in the dialogical fragments of the text. Main results and conclusions of research. Personal pronouns are defined indifferent units of the speech but will have a most important intellectual and emotive information in the text. This information will be lost in translation as inexpressible sense. The translator must aware lingua culturological fields of genetically different languages in order to keeping that intellectual and emotive information in his translation of original text. The importance of the research consists in study of systemic deictic significances of personal pronouns and in description personal pronouns as units of language synthesizing lingua and cultural elements. This approach to translating and interpreting of personal pronouns in the literary texts can be useful for translators in their practice work., Филологические науки, Выпуск 3 (62) 2021