Search

ÖZET 1959-60 Kıbrıs Antlaşmaları, sui generis olarak nitelenen Kıbrıs Cumhuriyeti 'ni kurarak, Ada tarihi bakımından çok önemli bir dönüm noktası ortaya çıkarmıştır. Kıbrıs Cumhuriyeti anayasası ile bahse konu antlaşmalar arasında yapılan karşılıklı göndermeler, uluslararasılaştırılmış bir anayasayı ve hukuksal statüyü ifade etmektedir. Garantör devletler, Garanti Antlaşması hükümleriyle sadece Kıbrıs'ın bağımsızlığım, toprak bütünlüğünü ve güvenliğini değil, aynı zamanda Temel Hükümlerle kurulmuş olan anayasal düzenini de tanıyarak garanti etmişlerdir. Sözü edilen Temel Hükümler, devletin ve onu yönetecek hükümetin iki toplumlu niteliğini belirlediğinden, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin hükümet şekli ve yöneticilerinin hangi topluma mensup olacakları konusu, bu devletin iç işi olmaktan çıkmıştır. Öte yandan Anayasa' nın 182. md.'si de, Temel Hükümlerin hiçbir biçimde `değiştirme, ilave veya kaldırma suretiyle tadil edilemeyeceğini` hükme bağlamıştır. Bu nedenle, gerek bu hükümlerde, gerekse 1959-60 Antlaşmalarında yapılacak herhangi bir değişiklik, bu antlaşmaların tüm taraflarının rızasını gerektirecektir. 1959-60 Kıbrıs Antlaşmalarıyla yaratılmış olan hukuksal statü, bu antlaşmalara taraf olmayan devletler bakımından da birtakım hak ve yükümlülükler yaratmaktadır. Pacta tertiis kuralı gereği uluslararası hukukta, antlaşmaların üçüncü devletler bakımından hak ve yüküm yaratmayacağı kabul edilmekle birlikte, bu kuralın birtakım istisnaları olduğu kabul edilmektedir. Bu istisnalardan biri objektif rejim yaratan antlaşmalardır. 1959-60 Antlaşmaları, Kıbrıs Cumhuriyeti bakımından objektif bir siyasal ve ülkesel rejim yarattıklarından, sözü edilen istisna içerisinde yer almaktadırlar. Geçmişte, temsilciye baskı, devlete karşı kuvvet kullanımı ya da tehditi, eşit olmayan antlaşma, egemen eşitliğe ve self-determination hakkına aykırılık, ağır ihlal nedeniyle sona erdirme ve kuvvet kullanma yasağı getiren jus cogens karakterli kuralla BM Şartı 'na aykırılık gerekçelerine başvurularak, 1959-60 Antlaşmalarının geçersiz olduğu ya da sona erdirildiği ileri sürülmüştür. Fakat antlaşmalar hukuku kuralları çerçevesinde yapılan değerlendirmeler, bu iddiaların gerekli unsurların bulunmayışı nedeniyle yerinde olmadığını göstermiştir. Bu nedenle sözü edilen antlaşmalar bugün halen yürürlüktedir. Yürürlükteki antlaşmalar, taraf devletleri bağlar ve iyi niyetle uygulanmaları gerekir. Fakat Kıbrıs Cumhuriyeti'nin, 1960 yılında antlaşmalarla yaratılmış olan özelliklerini yitirmiş olması ve ortadan kalkması olgusu, 1959-60 Kıbrıs Antlaşmalarının birtakım hükümlerini 326uygulanamaz kılmıştır. Bu koşullar altında taraf devletler, 1959-60 Antlaşmalarının lafsı yerine ruhuna ağırlık vererek, bu antlaşmalarla iki toplum arasında yaratılmış olan dengeyi gözetmek ve buna zarar verecek her tür eylemden kaçınmak durumundadır. 327 ABSTRACT The 1959-60 Cyprus Treaties had established the Republic of Cyprus. Because of the references between these treaties and the constitution of the Republic, main subject matters of this state had gained international dimensions. Though, this system of treaties causes an internationalised statue for the Republic and parties other than Cyprus have rights and duties concerning problems which is normally a matter of domestic issue for that state. For instance, according to the articles of the Treaty of Guarantee, Turkey, Greece and the United Kingdom recognise and guarantee not only the independence, territorial integrity and security of Cyprus, but also the provisions of the Basic Articles of its Constitution. Basic Articles are the articles, which determine the main characteristics of the Republic's government. Because of this system, these characteristics have become the international responsibility of the Republic. The `balance` that established by these Basic Articles could not be considered as an internal matter and constitutional issue of the Republic. Normally, because of the rule pacta tertiis treaties in international law could not affect the third parties. But 1959-60 Cyprus Treaties are creating an `objective regime`. This characteristic of these treaties, just like the case of Switzerland causes international responsibility for all states to respect their provisions and the Republic's statue. It has been argued that the 1959-60 Cyprus Treaties are invalid or terminated by some reasons recognised in international law. For some period, the Greek Cypriot administration has suggested that these treaties were `imposed treaties` and could not be valid. Another argument has been basied on the description that these treaties were concluded by a kind of use of force against the Republic and they were `unequal treaties`. This administration has also declared the Treaty of Alliance as terminated because of its alleged breach by Turkey. It has been argued that the Treaty of Guarantee should be considered void, because Article 4, in allowing unilateral use of force, conflicts with the rule of peremptory norm prohibiting use offeree and Article 2/4 of the UN Charter. Rules of international law concerning these causes of invalidity and termination do not allow us to consider the 1959-60 Cyprus Treaties invalid or terminated. They are valid and stijl in force. Although there are some important difficulties to apply all the provisions of these treaties due to the disappearance of the bicommunal Republic of Cyprus, the spirit and balance emerged 328with these treaties should be taken into consideration. This conclusion derives from the rule pacta sunt servanda. 329 WBWXDkSntOH MEMKMZÎ 347

TÜRKÇE ÖZET İstanbul Boğazı, Çanakkale Boğaza ve Marmara Denizli'nden oluşan Türk Boğazlarını, uluslararası hukuk kuralları açısından `uluslararası boğaz` olarak tanımlamak mümkündür. Türk Boğazlarından geçiş rejimi, 19.yüzyılın başından itibaren uluslararası andlaşmalar ile düzenlene gelmiştir. Bugün de Montreux Boğazlar Sözleşmesi, Türk Boğazlarından geçişe ilişkin kuralların ana kaynağını teşkil etmektedir. Tezin I. Bölümünde, uluslararası boğazlardan geçiş kuralları ve Türk Boğazlarının uluslararası hukuk kuralları açısından statüsünün ne olduğu ele alınmaktadır. Bu bölümün ikinci kesiminde ise, boğazlardan geçiş rejiminin tarihsel gelişimi anlatılmaktadır. Montreux Sözleşmesi 1936 yıkıda yürürlüğe girdikten sonra, bölgeden geçişe ilişkin olarak birbirinden farklı birçok sorunla karşılaşılmıştır. EL Bölümde, 1997 yılma gelinceye dek karşılaşılan sorunlar özetlenmiştir. Bunlar içerisinde en önemli olanları can, mal ve çevre güvenliğini tehdid eden türden sorunlardır. Bu nedenle, EL Bölümün ikinci kesiminde bu çerçevede karşılaşılan sorunların nedenleri ve deniz kazaları özetlenmektedir. Bu bölümün sonunda ise, sorunların aşılabilmesi için ortaya konulan görüşler aktarılmaktadır. Geçişe ilişkin sorunları çözebilmek ve deniz kazalarını önleyebilmek için Türkiye, 1994 yılında `Boğazlar ve Marmara Bölgesi Deniz Trafik Düzeni Hakkında Tüzük`ü yürürlüğe koymuştur. Bu Tüzük Uluslararası Denizcilik Örgütü'nde önemli tartışmaların konusunu oluşturmuştur. IQ. Bölümde, bu tartışmalar anlatılmakta ve Örgüt tarafından alınan kararlar açıklanmaktadır. Son Bölümde ise, 1994 Tüzüğü ile getirilen yeni kurallar, Tüzüğün uluslararası hukuka uygunluğu sorunu ve tartışmaya neden olan hükümlerine değinilmektedir. Sonuç kesiminde, 1994 Tüzüğü'nün, tartışmalı hükümleri bulunmasına rağmen, genel olarak uluslararası hukuka uygun olduğu sonucuna varılmıştır. Bölgedeki deniz kazalarının ve çevre kirliliğinin önüne geçebilmek için, 1994 Tüzüğü'nün içerdiği kurallar alınması zorunlu önlemlerdir. 139 SUMMARY It is possible to define the Turkish Straits, the Strait of Istanbul, the Strait of Çanakkale and Marmara Sea, as 'International Strait` in international law. Since the beginning of 19th Century, the passage regime through the Turkish Straits has been regulated by international agreements. Today, the Montreux Convention is the main source for the rules relating to the passage through the Turkish Straits. In the first Chapter, rules concerning the passage through the international straits and the status of the Turkish Straits are examined in the light of international law. In the second part of this Chapter, the historical development of the passage regime through the Turkish Straits is explained. After the entry into force of the Montreux Convention, many problems, different from each other, has been faced with relating to the passage through these straits. In the second Chapter, problems are summarised between the years 1936-1997. The most important of these problems are threats to safety of life, property and environment. For this reason, in the second part of the second Chapter, reasons of the problems and sea accidents are summarised. Different opinions to overcome these problems are put forward. `Maritime Traffic Regulations for the Turkish Straits and the Marmara Region` had been put into force in 1994 (July), to solve the problems about passage and prevent the sea accidents. This Regulation has generated debates at the meetings of the International Maritime Organisation since 1994. At the third Chapter, arguments of the member states in IMO are summarised and the resolutions taken by the Organisation are explained. At the last Chapter, details of the new rules brought by the 1994 Regulation, their consistency with the international law and articles caused debate in international public are examined. At the conclusion, it is concluded that the 1994 Regulation is consistent with international law, although it contains some controversial articles. It is considered imperative to take these measures as stipulated in the 1994 Regulation, to prevent sea accidents and environment pollution. 140 157

Despite the de facto disappearance of the bi-communal legal government of the 1960 Republic of Cyprus ROC following the events of December 1963, the international community believes that this legal entity and its government continue to exist. This approach has been based on two main documents: 1 decision of the Greek-Cypriot Supreme Court titled ‘The Attorney General of the Republic v. Mustafa Ibrahim and Others’ in 1964 the Ibrahim Case ; 2 UN Security Council Resolution of 4 March 1964. Notwithstanding the ‘withdrawal’ or ‘ejection’ of Turkish-Cypriot citizens of the ROC from public service, the Greek-Cypriot court stated that the main concern must be the continuity of the state itself and created an opportunity for the erosion of the bi-communal structure guaranteed by the 1960 Constitution and international agreements, by means of a reference to the UN Security Council Resolution and the concept of ‘state necessity’. Thus, the political will of the international community, which favoured the approval of the GreekCypriot government as the single legitimate government in the Island, was justified by a ‘legal’ argument.