Search

Geleneksel Anadolu yerleşmeleri ve mahalleleri toplumsal yaşamın bir yansıması olarak biçimlenmiştir. Çalışmada farklı kentsel dokulardaki avlu/bahçe, sokak ve meydan gibi toplumsal ve kamusal mekanlarla konut ilişkilerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda çalışma Anadolu’nun farklı coğrafi bölgelerinde hem plansız-organik dokulu hem de planlı-geometrik dokulu mahallelere sahip 5 yerleşim bölgesindeki toplam 10 mahalle üzerinde yürütülmüştür. İnceleme alanları Kula Zaferiye ve Bey Mahalleleri, Avanos Orta ve Bahçelievler Mahalleleri, Safranbolu Akçasu ve Emek Mahalleleri, Boyabat Gökdere ve Yıldız Mahalleleri ile Midyat Işıklar-Akçakaya Mahalleleri ve Bahçelievler Mahallesi olarak belirlenmiştir. Çalışma yöntemi farklı ölçeklerde birbirine bağlı mekânsal, işlevsel ve biçimsel analiz aşamalarından oluşmuştur. Plansız ve planlı mahallelerde sokak ve konut dizilim sistemleri, mekânsal bütünleşmede öne çıkan kentsel mekan analizleri, kentsel mekanlarda farklı kamusallık derecesine sahip toplanma mekanı tipolojileri, yerleşmelerdeki toplanma-meydan mekanlarının işlevsel yapıları, mahallelerde konut üniteleriyle bağlantılı toplanma mekanlarını düşey ve yatayda belirleyen düzlem özellikleri konularında analizler yapılmıştır. Yarı özel/kamusal ve kamusal nitelikteki avlu/bahçe, sokak ve meydan gibi sosyal etkileşim ve toplanma mekanları mekânsal ve biçimsel analiz bulgularına bağlı olarak sürdürülebilirlik açılarından tartışılmıştır. Çalışmanın sonucunda özellikle iç içe geçen tekil bina diziliminden çok katlı ayrık bina dizilimine geçişin toplumsal yaşamı ve mekanlarını etkilediği sonucuna varılmıştır., Traditional Anatolian settlements have been formed as a reflection of community life. In the study, it was aimed to compare the housing relations with social and public spaces such as courtyards/gardens, streets and squares in different urban textures. Accordingly, the study was conducted over 10 neighborhoods in 5 regions from Anatolia’s different geographical regions which have both unplanned-organic and planned-geometrical textures. As study areas, Kula Zaferiye and Bey Neighborhoods, Avanos Orta and Bahcelievler Neighborhoods, Safranbolu Akcasu and Emek Neighborhoods, Boyabat Gokdere and Yildiz Neighborhoods, and Midyat Isiklar-Akcakaya-Bahcelievler Neighborhoods were determined. Analyses were performed on street and residence arrangements in unplanned and planned neighborhoods, urban spaces that stand out in spatial integration, concentration space typologies that have different publicity degrees in urban spaces, the functional properties of concentration-square spaces in settlements, and plane properties that vertically and horizontally determine concentration spaces connected to residence units in neighborhoods. Social interaction-concentration spaces such as courtyard/garden, street, and square with semi-private/public, and public features were discussed in terms of sustainability based on spatial and formal analysis findings. It was concluded that particularly the transition from intertwined building arrangements to detached building arrangement affected community life and spaces.

Çalışmada organik dokulu yerleşmelerin bileşenleri arasındaki parça-bütün ilişkisinin biçimsel tipolojilerine bağlı dizilim yapılarının ortaya konmasını amaçlayan bir yöntem önerilmektedir. Kentsel biçimde her bir elemanın biçim dili, kendi ve diğer elemanlarla bir araya gelişlerinin nicel ve nitel olarak belirlenmesine bağlı olarak parça-bütün ilişkilerine ait dizilim kodlarının ortaya konmasının önemli olduğu düşünülmektedir. Bu kapsamda çalışmada kentsel bütünü oluşturan yapı adaları, yollar ve yol kesişim sistemleri ile kentsel parçayı oluşturan parsel ve binalar arasındaki biçimsel yapıya bağlı dizilim özellikleri karşılaştırılmaktadır. Manisa ili Kula ilçesinin koruma amaçlı imar planında sınırları belirlenen geleneksel yerleşim bölgesi çalışma alanı olarak ele alınmıştır. Alan çalışmasında yapı adaları, yollar, yol kesişim sistemleri, Ada 114’deki parseller ve Ada 114’deki binalara ait morfolojik yapılar ve bu morfolojik yapılara bağlı olarak dizilim yapıları ortaya konmuş, parça-bütün ilişkisi morfolojik ve dizilim yapılarına bağlı olarak ele alınmıştır. Çalışma yönteminin plansız/organik dokulu yerleşmelerin mevcut biçimsel yapılarıyla uyumlu olarak büyümelerinde yönlendirici tasarım rehberi niteliği taşıyabileceği, bu yönüyle kent kimliğinin korunmasına yönelik olumlu katkılarının olabileceği düşünülmektedir.

The urban spaces, in which public life occurs, may take place in the cities with different shapes and sizes, ranging from the small activity areas to the big urban squares. Different factors such as introverted or extroverted social life, organic or geometric urban fabric of cities depending on planned or unplanned development may be effective in the formation of the aforementioned urban spaces. Within this context, the question of how the urban spaces in the unplanned cities complete each other in the urban open space network system and which role do they have in the spatial integrity come to the forefront, different from the planned urban spaces. In the present study, it was aimed to conduct the application study for the analysis of the urban integration and morphological components of the issue of squares, which are urban spaces, over the case of Mugla Saburhane Square, which is an unplanned square. The study, in which the analysis methods of the space syntax and morphological components were used together, was conducted in three phases completing each other. In the macro scale phase, the space syntax, serial perception and isovist analysis methods, are used and the open space network system of the city and the level of integration of the square with the city are revealed. In the meso scale phase, analyses are made for the dynamic-static spatial structure, positive-negative space setup, and the material-color-fabric properties in the ground plane of the two-dimensional framework properties of the square. In the micro scale phase, the subjects on the centricity structure of the third dimension of the square, orientation properties, the spatial closeness properties due to horizontal and vertical planes and the spatial components of the square are examined. The square may be defined as an applied study in which analyses suitable for the theoretical content including the macro scale structure of the city and the meso and micro scale detail structuring issues which lead to the formation of the squares were conducted on the case of a square. The study was limited with the Saburhane Square, an historical settlement of Mugla, which has dominant organic urban fabric, is connected to city and the other open spaces of the city, has intense use characteristics and can always reflect the traditional architectural characteristics and square identity. Based on the macro scale analyses, it was observed that organic urban fabric was dominant in historical settlement region that is the Saburhane Square and its surroundings, Karamugla Street, in which the square was located, had an axis role associating the city parts with organic and geometric fabric with each other, Cumhuriyet Square had gathering space characteristics known across the city and Saburhane Square had gathering space characteristics across the neighborhood. Based on the analyses performed with the space syntax method, it was observed that Saburhane Square came into forefront in integrating with the city and it was an important focus in spatial connection and integration. In the isovist analyses based on the square, it was understood that the region is characterized by the corner bakery, monumental green component, mosque, and minaret; and building units on main road axis can be perceived effectively in the arrivals to the square from different directions. It was observed that the empty spaces were 1. 76 times greater than the full spaces in the organic urban fabric region surrounding the square, the building surfaces and the vertical garden walls were effective in identifying the borders of the square, the existence of the intense and effective green components brought the square a soft space characteristic, the amorphous form in the ground plane of the square reflected negative characteristics due to convex characteristics, it had a dynamic space characteristic in terms of the width-length ratio, the monuments and green components were the components enriching the spatial structure of the square, the square had different centers as secular, otherworldly, geometric and functional, and the fact that the units surrounding the square were opened directly to the square affected the spatial liveliness positively. The present study is considered to be important in revealing the necessity of preparing such guides in the renewal studies for unplanned squares or in the new plannings. The fact that space syntax, isovist, and morphological analyses were used together in the study is considered to contribute to the related studies as it enables integrated analysis and evaluation in different stages ranging from grand urban scale to spot detail scale.

ÖZET Toplumsal yaşamda; insanların bir araya gelme ihtiyaç ve isteklerine bağlı olarak gelişen kentsel toplanma-buluşma mekanları, meydanlar; yerleşmelerdeki etkili kamusal mekanlardandır. Meydanlar; konuma-ölçeğe-kamusallık derecesine-işleve bağlı farklılıklar gösterebilmektedir. Bu kentsel mekanlarda, farklı dönemlerin-anlayışlarınn birbirine bağlanması; geleneksel yerleşim özelliklerinde ve mimari kültürlerde sağlanacak sürekliliklerle mümkün olabilecektir. Yapılan çalışma ile, meydanlarla ilgili yapılabilecek yeni uygulamalarda, yenileme-canlandırma çalışmalarında kullanılabilecek tasarım rehberlerine ve belirleyicilerine yönelik bilgilere ulaşılması amaçlanmaktadır. Çalışma, genel bilgilendirmeler, mevcut literatürün incelenmesi-alan çalışması, sonuçlar ve ekler olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; meydan kavramına genel bir bakış yer almakta, yerel kimlik özelliklerinin tespiti, uygulamalara yönelik tasarım rehberlerinin geliştirilebilmesi amaçlan kapsamında izlenen yöntem ve teknikler hakkında bilgiler verilmektedir. Çalışmanın ikinci bölümünde; meydan-meydancık-kentsel avlu-köşeler, mekan öğeleri-bileşenleri, süreç içinde meydan oluşumları, meydan örnekleri ve kentsel tasarım politikaları kapsamında mevcut literatür irdelenmektedir. Araştırma aşamasında; araştırma modeli paralelinde geliştirilen alan çalışması devamında, seçilen meydanlara ait belirlemeler yapılmakta, elde edilen veriler görsel, sayısal analiz yöntemleri kullanılarak değerlendirilmekte, tipolojiler geliştirilmekte, sonuçlar mekan öğe-bileşenlerine ve meydanın bütündeki etkisine bağlı olarak kendi içinde tartışılmaktadır. Üçüncü bölümde çalışmanın tamamına ait sonuçlar verilmekte, öneriler geliştirilmektedir. Anahtar kelimeler: Meydan, Meydancık, Köşeler, Kentsel Avlu. VI SUMMARY Squares in Turkey In social life, the squares which are the urban gathering-meeting places developing with the wishes and neccesity of the people for gathering are one of the effective public places in the settlements. The squares can show different features which depend on the position, scale, degree of publicity and their functions. In these urban places, it will be possible to connect the different periods and understandings to each other by means of the continuity in the conventional settlement properties and architectural culture. In this work, it is aimed to attain information devoted to design guide and design briefs which can be used in the new applications related to squares and in the studies of the renovation and animation. In the first chapter, there exists a general view to the concept of square. Some information is also given on the determination of the local identity properties, and the methods and techniques followed for the scope of the improvement purposes of the design guide devoted to applications. In the second chapter of the work, the current literature is examined in the scope of square-small square-urban courtyard -corners, the elements -components of the places, the formations of the square in the process, the samples of the square, and the urban design policies. In the stage of the resarch, the determinations concerning with selected squares have been done in the continuation of the field study developed parallel to resarch model, the obtained data is evaluated using the visual and numerical analysis methods, some typologies have been developed, and the results have been discussed with respect to the elements-components of the places and the effects on the entire squares. In the third chapter, the results in the whole work have been presented and some proposals have been developed. Keywords: Squares, Small Squares, Corners, Urban Courtyard vn 685

Doğu Karadeniz bölgesinde yer alan Trabzon ili kırsal cami bakımından zengin örneklere sahiptir. Bölgenin vadili yapısından dolayı birçok alanda farklı kırsal cami tiplerine rastlamak mümkündür. 1960'lı yıllardan sonra inşa edilen kırsal camilerde gelenekten kopuşun gözlendiği görülmektedir. Bu gelenekten kopuk kırsal cami mimarisinin nedenlerini irdelemek değişimin yorumlanmasını sağlayacaktır.Bu tez çalışmasında, Araştırma alanı olarak Trabzon bölgesi Solaklı Vadisi seçilmiştir. Bu vadinin seçilme nedeni bölgede çeşitli ve zengin kırsal cami mimarisine rastlanmasından dolayıdır. 1960 yılına kadar inşa edilmiş geleneksel kırsal camiler ile 1960 yılından sonra gelenekten kopuk bir şekilde inşa edilmiş camilerin, kullanılan malzeme, mimari yapısı, plan şeması, bezeme kullanımları ve üst örtü/tavan yapıları bakımından karşılaştırılarak geleneksel cami mimarisinden kopuşunun nedenlerini araştırmak amaçlanmıştır. Bu bağlamda, Trabzon Solaklı Vadisinde yer alan kırsal camilerin mimarilerindeki değişimini ifade etmek için bölgedeki kırsal camilerin tipoloji, biçim, yapım tekniği ve malzeme yapısı ortaya koyularak karşılaştırmalar yapılmıştır. Bu sayede 1960 yılı sonrasında inşa edilen kırsal cami mimarisindeki dramatik kopuşun nedenleri irdelenmeye çalışılmıştır. Located in the Eastern Black Sea, Trabzon has rich examples in the history of rural mosques. Before making the regional valley, it is possible to come across a variety of different types of rural mosques. It is seen that after the 1960s, the engineer detached from tradition in mosques in the countryside. Examining the reasons of the rural mosque architecture that is disconnected from this tradition will provide an interpretation of the change.In this thesis, Solaklı Valley of Trabzon region was chosen as the research area. The reason for this valley is chosen because of the rich and varied mosque architecture in the region. The aim of this study was to compare the traditional rural mosques, which were built until 1960, and the mosques, which were built after 1960, in terms of materials, architectural structure, plan scheme, decoration and top cover / ceiling structures. In this context, the typology, form, construction technique and material structure of rural mosques in the region were compared in order to express the changes in the architecture of rural mosques in the Solaklı Valley of Trabzon. In this way, the reasons of the dramatic break in the architecture of rural mosque built after 1960 were tried to be examined. 219

Kentlerin okunabilirliği kavramı özellikle mekanları kavramada, yön belirlemede ve mekana karşı güven duymada belirleyicidir. Kentlerin okunabilirliğinde kentsel mekanın organizasyonu ve imaj öğelerinin varlığı etkili olur. Kentsel çevrelerin ve kentlerin kimlik kazanmasında ve kamusal belleklerinde geleneksel yerleşim alanları önemlidir. Geleneksel yerleşim alanları sahip oldukları biçimsel ve anlamsal özellikleri ile yeni kent tasarımları için yönlendirici olurlar. Böylece kentlerin geçmişi ile geleceği arasında bir körpü oluşturması sağlanarak mekânsal ve tarihsel sürekliliğe katkı verirler. Bakü'de İçeri Şeher'de başlayan kent yerleşimi zamanla dışarıya doğru genişleyerek günümüzdeki haline almıştır. İçeri Şeher'in UNESCO'nun Dünya Mirası listesinde bulunması; kendine ait mimari kimliğinin ve tarihi yerleşim özelliklerinin iyi korunduğunun belgesi olarak kabul edilebilir. Çalışmanın amacı kentsel imaj öğeleri açısından `Bakü-İçeri Şeher` bölgesinin ele alınmasıdır. Böylece İçeri Şeher'e ait imaj öğelerinin neler olduğunun ortaya konması hedeflenmektedir. İçeri Şeher'i esas alan çalışma bölgesinden elde edilecek bulguların, yeni yerleşme alanları için rehber olabileceği düşünülmekte ve bu yönüyle çalışma gerekli görülmektedir. Çalışmada bilgiye erişme yöntemi olarak anket ve bilişsel haritalama çalışmalarından faydalanılmaktadır. Anket ve bilişsel haritalama çalışmalarından elde edilen veriler ayrı ayrı analiz edilmekte, birbiriyle karşılaştırmalı olarak tartışılmakta ve çalışmaya ait öneriler geliştirlmektedir. The concept of cities' readability is particularly decisive in understanding places, determining directions and trusting the space. The organization of urban space and the presence of image elements are effective in the readability of cities. Traditional settlements are important in the identification of urban environments and public memory. Traditional settlements can be the guide for new urban designs with their formal and semantic features. Thus, they contribute to the spatial and historical continuity by providing a blindfold between the past and the future of the cities. The city settlement, which started in İçeri Şeher in Baku, has gradually expanded out into the present. İçeri Şeher is on UNESCO's World Heritage list; It can be accepted as a document that the architectural identity and historical settlement characteristics of the building is well preserved. The aim of the study is to examine the `Baku-Içerin Şeher` region in terms of urban image elements. Thus, it is aimed to reveal what image elements belong to İçeri Şeher. It is considered that the findings from the study area based on the Inherent should be a guide for the new settlement areas and it is deemed necessary to work with this aspect. In the study, survey and cognitive mapping studies are used as a method of accessing information. The data obtained from the survey and cognitive mapping studies are analyzed separately, discussed comparatively with each other and suggestions for the study are developed. 105