Search

Bu çalışmada Harran Ovasında suluda buğday tarımının 2002-2021 yılları arasındaki yapısal değişikliklerin yıllık çiftçi sörveyleri yoluyla izlenmesi amaçlanmıştır. 2002-2021 yılları arasında 13 sörvey yılında Şanlıurfa il merkezine 10 km uzaklıktaki köylerde her yıl tesadüfen seçilmiş 50’şer çiftçi üzerinde yürütülen bu çalışmalarda çiftçilere 27 soru sorulmuş ve 23 sorunun cevapları tanımlayıcı istatistikler yardımıyla değerlendirilmiştir. Buna göre Burgos ve Dariel çeşitleri yüksek verimleri ve pazarlama fiyatlarıyla en çok tercih edilen çeşitler olurken ortalama verim 531±9,41 kg/da olmuştur. Toprak işleme, ekim zamanı ve ekim normu, gübre normu, sulama, yabancı ot mücadelesi, hasat, harman gibi konularda önerilen normlara yakın uygulamaların yapıldığı tespit edilmiştir. Yağış azlığı ve mevsimlere dağılımında düzensizliklerin olması, buğdayda yatma ve bazı yaprak hastalık sorunlarının giderilememiş olması verimi sınırlayıcı faktörler olarak tespit edilmiştir. Girdi fiyatlarındaki yükselme buğday ekim miktarında yaşanan en önemli sorun olarak görülmektedir. Sonbahar yağışlarının geç gelmesi durumunda ovaya buğday için tav suyu verilmesi ve ilkbaharda erken kuraklık olması durumda kanallara erken su verilmesinin buğdayın su ihtiyacının giderilmesinde yaşamsal önemde olduğu anlaşılmıştır., This study aimed to assess the improvements for wheat cultivation under irrigated conditions in Harran Plain by annual farmer surveys carried out from 2002 to 2021. Through the 13 years between 2002 and 2021, the surveys were carried out in some villages approximately 10 km away from city Sanliurfa City Center. Randomly selected 50 farmers were subjected to surveys for each year. A 27 questions were asked to farmers and 23 of them were used for evaluation. As a result, Burgos and Dariel were found to be mostly preferred varieties. Grand mean of grain yield was determined as 531±9,41 kg/da. It was seen that applications close to the recommended norms have been made on issues such as tillage, sowing time and sowing norm, fertilizer norm, irrigation, weed control, harvesting and threshing. Inadequate rainfall and seasonal distribution, lodging and some foliar diseases were found to be major yield constraining factors. Increasing input prices was the major cultivation limiting factor. Depending on the late fall rainfall it was also suggested the importance of irrigation water delivery into channels for timely wheat germination. Furthermore due to early drought in spring, relatively early delivery of irrigation water into channels was found to be vital for secure wheat production.

Bu çalışma ile Şanlıurfa’da gayeli örnekleme ile seçilen birbirine komşu köylerde belirli yıllarda tesadüfi seçilen 50 çiftçi üzerinde yapılan sörveylerle yağışa dayalı hububat tarımının yapısının incelenmesi amaçlanmıştır. Sörveyler 2002, 2015,2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020 yıllarında il merkezine yaklaşık 25-30 km. uzaklıkta, kuzeydoğu yönünde yer alan Akçahisar, Çakmak, Gelibolu, Çömlekçi, Akpınar, Gölpınar, Akziyaret, Bahçeli, Gölgen, Kızlar, Külaflı, Sakça, Karataş ve Aşık köylerinde her çiftçiye 23 soru sorularak yürütülmüştür. Elde edilen bulgulardan ekim nöbetinde ilk yıl buğday+arpa ve 2. yıl mercimekten sadece 1. Yıl arpa+ 2. Yıl mercimek tarımına yöneliş olduğu, çiftçilerin yüksek verimli yeni çeşitleri takip ettikleri, ekim zamanının Kasımdan Aralık’a kaydığı, toprak işleme ve ekimde sıkıntı olmadığı, alet-ekipman varlığının yeterli olduğu, önerilen dozlara yakın dozlarda ekim normu, gübre ve yabancı ot mücadelesinin yerleşmiş olduğu, sarı pas ( Puccinia striiformis), sürme(Tilletia spp.), külleme(Eyryciphe graminis) ve rastık (Ustilago spp.) hastalıklarının, tarla faresi ve süne (Eurigaster integriceps) zararlısının öncelik aldığı, hasadın biçerdöverle yapıldığı, veri alınan yıl sayısı ortalama arpa veriminin ( 243.7 ±11.91kg/da) buğday veriminden (225.35±9.81 kg/da) yüksek olduğu, ortalama buğday satış fiyatının (0.84±0.18TL/kg) arpa satış fiyatından (0.75±0.16 TL/kg) yüksek olduğu, iklim (%26.83), yüksek gübre fiyatları (%21.57) ile düşük pazarlama fiyatlarının (%15.16) buğday ve arpa tarımındaki başlıca güçlükler olduğu anlaşılmıştır. Bölgede yağışa dayalı hububat tarımının yıldan yıla yağışlardaki büyük dalgalanmaya bağlı olarak ciddi risk altında olduğu önümüzdeki yıllarda arpa ekiminin artacağı, sıcak ve kurakla mücadelede erkenci arpa çeşitlerinin daha da tercih edileceği öngörülmektedir., This study aimed to assess the characteristics of temperate cereals cultivation through surveys on randomly selected 50 farmers residing in neighboring villages under dryland conditions of Sanliurfa. Surveys were carried out in Akçahisar, Çakmak, Gelibolu, Çömlekçi, Akpınar, Gölpınar, Akziyaret, Bahçeli, Gölgen, Kızlar, Külaflı, Sakça, Karataş and Aşık villages located about 25 km away from city centre on north-east direction in 2002, 2015, 2017, 2018, 2019 and 2020 years. Villages were selected through purposive sampling method. Farmers in such villages were selected randomly. Each farmer was asked a 23- questions. The results revealed that crop rotation of wheat or barley in first year and the lentil in the following year tend to turn to be barley in first year and the lentil in second year. Farmers adopted newly released varieties with high yielding ability rapidly. Sowing time shifted from mid-November to mid-December. There was no constrains for tillage and sowing. Farmers were found to be sufficient for agricultural machinery. Seeding, fertilizer and weed management practices were adopted by farmers with the near ratios of recommended rates. Yellow rust (Puccinia striiformis), smut, (Ustilago spp.)powdery mildew (Eryciphe graminis) and bund ( Tilletia spp.)diseases were given priority. Rodents and sunn pest (Eurigaster integricieps)were found to be most important pests. Harvest was performed by combine harvester totally. Average barley yield for all survey years (243.7 kg/da) higher than that of wheat was (225.35 kg/da). Average sale price for wheat for all survey years was 111.79 Kr/kg and that of barley was 96.81 Kr/kg. Climatological factors (26, 83%), high fertilizer input prices (21.57%) and low marketing prices (15.16%) were found to be major constrains for cereal cultivation. It was predicted that temperate cereal cultivation for incoming years will seriously be under risk due to huge fluctuations in annual rainfall and barley acreage will increase in future due to early maturing ability and the ability to escape from terminal drought.

“I. Uluslararası Organik Tarım ve Biyoçeşitlilik Sempozyumu 27-29 Eylül Bayburt”

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde verimli hilal olarak bilinen yer buğdayın ilk kültüre alındığı merkez konumundadır. Diyarbakır, Şanlıurfa ve Mardin illerinin üçgeninde yer alan Karacadağ, buğdayın A ve B genom vericileri olan diploid yabani buğday türleri Triticum boeoticum (2n=14, AA) ve Aegilops speltoides(2n=14, BB), aynı zamanda durum buğdayının yakın akrabası, tetraploid buğday türü Triticum dicoccoides(2n=28, AABB) bakımından dünyanın en zengin bölgesi olarak kabul edilmektedir. D genom vericisi olan Aegilops tauschii türü ise Erzurum, Kars, Şanlıurfa, Şırnak, Hakkâri, Van illerinde doğal olarak yetişmektedir. Nevala Çori, Çayönü ve Göbekli Tepe gibi alanlardaki arkeolojik kazılarda da diploid ve tetraploid buğday örneklerinin yanı sıra tarım aletlerine de rastlanılmıştır. Bölgede tarımın çok eski dönemlerde yapıldığı anlaşılmaktadır. Yabani buğday türleri bakımından doğal bir laboratuvar olan Türkiye’nin güneydoğusu aynızamanda, yerel buğday çeşitleri bakımından da zengin bir biyo çeşitliliğe sahip olup, Sorgül, Havrani, Karakılçık, Aşure, Menceki, Beyazi ve daha birçok yerel çeşit günümüzde bu bölgedeki marjinal alanlarda yetiştirilmektedir. Fakat, dünya gıda güvenliği için hayati öneme sahip buğday genetik kaynaklarındakiçeşitlilik, modern tarım teknikleri, şehirleşme, aşırı otlatma ve doğadan aşırı toplama gibi faktörler nedeniyle olumsuz olarak etkilemektedir. Verimli modern ıslah çeşitlerinin yaygınlaşması daha çok yerel buğdayların yetiştiriciliği için, Karacadağ’da yabani buğdaylara doğal bir koruma sağlayan bazalt taşların toplanıp ta rımalanı açmak, inşaat ve yol yapımında kullanılmaya başlaması, bu yöredeki yabani buğdaylardaki genetik çeşitlilik için büyük tehdit olarak görülmelidir. Genetik kaynakların in-situ (doğal habitat içinde koruma)koruma altına alınması için birtakım uygulamalar gerektirirken, aynı zamanda ex-situ (doğal habitat dışında) koruma ile tohum gen bankalarında muhafazası ve bu genetik kaynaklardaki gen allellerinin tespiti vekarakterizasyon işlemleri hayati bir öneme sahiptir. Bu çalışmada, FAO tarafından desteklenen proje kapsamında 2009-2014 yıllarında yerel buğdayların toplanması sırasında yapılan gözlemlerden elde edilenveriler ışığında, Güneydoğu Anadolu bölgesinin buğday genetik kaynakları bakımından potansiyeli, ülkemiz ve dünya gıda güvenliği açısından önemi ve bu kaynakların sürdürülebilir bir koruma altına alınması içinyapılması gerekenler konu alınmıştır. Southeastern Anatolia Region, the place known as fertile crescent is the center where wheat was first cultured. Karacadağ Montainis located in a triangle between Diyarbakır, Şanlıurfa and Mardin provinces is considered one of the richest parts of the world for A and B genome donors of wheat namely Triticum boeoticum (2n= 14, AA) and Aegilops speltoides (2n= 14, BB), and also of tetraploid wild wheat Triticum dicoccoides (2n= 28, AABB).Progenitor of D genome of wheat, Aegilops tauschiioccus in Erzurum, Kars, Şanlıurfa, Şırnak, Hakkariand Van provinces of this region. Diploid and tetraploid wheat sample found in archaeological excavation in Nevala Çori, Çayönü and Göbekli Tepe indicated that this region is the first domestication area of wheat.Southeasten Turkey holds also huge biodiversity of wheat landraces such as Sorgül, Havran, Karakılçık, Aşure,Menceki, Beyazi that are grown in marginal area of this region. Now a days, genetic diversity in wild and landraces of wheat decreasing because of extensive agriculture activities, heavy grazing and urbanization.Basaltic stones and rocks provide a perfect shelter for wild wheat relatives. Removal of these stones and rock to open field for high yielding varieties is one of the major threats on wheat land races and wild wheat species. In-situ and ex-situ conservation as well as characterization and identification genes alleles are of vitalimportance. We used the data obtained from a project supported by FAO, which aimed at collecting and determining wheat land races of Turkey between 2009-2014 years. Based on the observations we summarized the significance of South East part of Turkey from the viewpoint of wheat genetic resources for food safety.Ways and means of sustainable conservation of these resources are also discussed

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde verimli hilal olarak bilinen yer buğdayın ilk kültüre alındığı merkezkonumundadır. Diyarbakır, Şanlıurfa ve Mardin illerinin üçgeninde yer alan Karacadağ, buğdayın A ve Bgenom vericileri olan diploid yabani buğday türleri Triticum boeoticum (2n=14, AA) ve Aegilops speltoides(2n=14, BB), aynı zamanda durum buğdayının yakın akrabası, tetraploid buğday türü Triticum dicoccoides(2n=28, AABB) bakımından dünyanın en zengin bölgesi olarak kabul edilmektedir. D genom vericisi olanAegilops tauschii türü ise Erzurum, Kars, Şanlıurfa, Şırnak, Hakkâri, Van illerinde doğal olarak yetişmektedir.Nevala Çori, Çayönü ve Göbekli Tepe gibi alanlardaki arkeolojik kazılarda da diploid ve tetraploid buğdayörneklerinin yanı sıra tarım aletlerine de rastlanılmıştır. Bölgede tarımın çok eski dönemlerde yapıldığıanlaşılmaktadır. Yabani buğday türleri bakımından doğal bir laboratuvar olan Türkiye’nin güneydoğusu aynızamanda, yerel buğday çeşitleri bakımından da zengin bir biyo çeşitliliğe sahip olup, Sorgül, Havrani,Karakılçık, Aşure, Menceki, Beyazi ve daha birçok yerel çeşit günümüzde bu bölgedeki marjinal alanlardayetiştirilmektedir. Fakat, dünya gıda güvenliği için hayati öneme sahip buğday genetik kaynaklarındakiçeşitlilik, modern tarım teknikleri, şehirleşme, aşırı otlatma ve doğadan aşırı toplama gibi faktörler nedeniyleolumsuz olarak etkilemektedir. Verimli modern ıslah çeşitlerinin yaygınlaşması daha çok yerel buğdaylarınyetiştiriciliği için, Karacadağ’da yabani buğdaylara doğal bir koruma sağlayan bazalt taşların toplanıp tarımalanı açmak, inşaat ve yol yapımında kullanılmaya başlaması, bu yöredeki yabani buğdaylardaki genetikçeşitlilik için büyük tehdit olarak görülmelidir. Genetik kaynakların in-situ (doğal habitat içinde koruma)koruma altına alınması için birtakım uygulamalar gerektirirken, aynı zamanda ex-situ (doğal habitat dışında)koruma ile tohum gen bankalarında muhafazası ve bu genetik kaynaklardaki gen allellerinin tespiti vekarakterizasyon işlemleri hayati bir öneme sahiptir. Bu çalışmada, FAO tarafından desteklenen projekapsamında 2009-2014 yıllarında yerel buğdayların toplanması sırasında yapılan gözlemlerden elde edilenveriler ışığında, Güneydoğu Anadolu bölgesinin buğday genetik kaynakları bakımından potansiyeli, ülkemizve dünya gıda güvenliği açısından önemi ve bu kaynakların sürdürülebilir bir koruma altına alınması içinyapılması gerekenler konu alınmıştır., Southeastern Anatolia Region, the place known as fertile crescent is the center where wheat was firstcultured. Karacadağ Montainis located in a triangle between Diyarbakır, Şanlıurfa and Mardin provinces isconsidered one of the richest parts of the world for A and B genome donors of wheat namely Triticumboeoticum (2n= 14, AA) and Aegilops speltoides (2n= 14, BB), and also of tetraploid wild wheat Triticumdicoccoides (2n= 28, AABB).Progenitor of D genome of wheat, Aegilops tauschiioccus in Erzurum, Kars, Şanlıurfa, Şırnak, Hakkariand Van provinces of this region. Diploid and tetraploid wheat sample found in archaeological excavation inNevala Çori, Çayönü and Göbekli Tepe indicated that this region is the first domestication area of wheat.Southeasten Turkey holds also huge biodiversity of wheat landraces such as Sorgül, Havran, Karakılçık, Aşure,Menceki, Beyazi that are grown in marginal area of this region. Now a days, genetic diversity in wild andlandraces of wheat decreasing because of extensive agriculture activities, heavy grazing and urbanization.Basaltic stones and rocks provide a perfect shelter for wild wheat relatives. Removal of these stones and rockto open field for high yielding varieties is one of the major threats on wheat land races and wild wheat species.In-situ and ex-situ conservation as well as characterization and identification genes alleles are of vitalimportance. We used the data obtained from a project supported by FAO, which aimed at collecting anddetermining wheat land races of Turkey between 2009-2014 years. Based on the observations we summarizedthe significance of South East part of Turkey from the viewpoint of wheat genetic resources for food safety.Ways and means of sustainable conservation of these resources are also discussed.

Bu çalışmada Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaygın olarak ekilen 5 ekmeklik (Ceyhan-99, Kaşifbey-95, Nurkent, Panda ve Pehlivan), 5 makarnalık (Aydın-93, Fırat-93, Sarıçanak-98, Svevo ve Şahinbey) buğday çeşitlerine artan oranlarda (6, 10, 14, 18 ve 22 kg da-1 ) verilen azotlu gübreye tepkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma Ziraat Fakültesi deneme alanında 2014-15 üretim yılında iki ayrı tarla denemesi halinde (ekmeklik ve makarnalık buğday) tesadüf bloklarında bölünmüş parseller (3 tekerrürlü) deneme desenine uygun olarak yürütülmüştür. Ana parselleri azot dozları, alt parselleri çeşitler oluşturmuştur. Çalışmada çeşitli tarımsal karakterler ve tane verimi ölçülmüştür. Elde edilen veriler varyans, korelasyon ve regresyon analizleriyle detaylı olarak incelenmiştir. Ölçülen karakterlerde en yüksek ortalama değerler 18 kg da-1 azot dozundan alınmıştır. Azot dozunun 18 kg da-1 ’ın üstünde veya altında olması halinde ortalama değerlerde azalma görülmüştür. 18 kg da-1 azot uygulamasında ekmeklik Kaşifbey-95 (518 kg da -1 ) ve makarnalık Aydın-93 (538,1 kg da-1 ) çeşitleri en verimli çeşitler olmuşlardır. Ölçülen karakterler ile verim arasındaki korelasyon ilişkileri genellikle önemli bulunmuştur. İstatistiksel önemde bulunan regresyon ilişkileri ise doğrusal olmaktan ziyade parabolik bulunmuştur. Regresyon eşitlikleri tahminde kullanılmaları halinde yüksek determinasyon katsayısı değerleri ile güvenilir bulunmuşlardır. Uygulanan azot miktarı 6 kg da-1 ‘ dan 18 kg da-1 ‘a artırıldığında ekmeklik Ceyhan-99 (86,33 kg da-1 ) ve Pehlivan (83,66 kg da-1 ) çeşitleri artan azotlu gübreye cevapları en yüksek ve karlı çeşitler olarak bulunmuştur. Makarnalık buğdayda aynı orandaki azotlu gübre artışında Şahinbey (155,23 kg da-1 ) ve Sarıçanak-98 (124,8 kg da-1 ) azotlu gübreye cevabı en yüksek ve karlı çeşitler olmuşlardır. This study aimed to assess the responses of widely grown 5 bread wheats (Ceyhan-99, Kaşifbey-95, Nurkent, Panda and pehlivan) and 5 durum wheats (Aydın-93, Fırat-93, sarıçanak-98, Svevo and Şahinbey) varieties onto increasing nitrogen levels (6, 10, 14, 18 and 22 kg da-1) for some yield components and grain yield in the experimental field of Faculty of Agriculture in 2014-15 growing season. A split plot experimental design with 3 replications was employed. Nitrogen ratios were assigned at the main plots and the varieties at the subplots respectively. Various agronomical characteristics and grain yield were scored. Data obtained from experiment were subjected to analysis of variance, correlation and regression analyses. The highest average values were obtained from the nitrogen ratio of 18 kg da-1 . Nitrogen ratios upward and downward from 18 kg da-1 resulted in decreasing average values for all characteristics under study. Bread wheat variety of Kaşifbey-95 (518 kg da-1 ) and durum wheat variety of Aydin-93 (538,1 kg da-1 ) were found to be highest yielding at 18 kg da-1 nitrogen application. The coefficients of correlation between some agronomical characteristics vs. grain yield were found to be significant. Regression between such characteristics vs. grain yield also turned out to be significant. It was found that the regression equations with the high coefficients of determinations (R2%) can be used for yield estimates. Bread wheat variety of Ceyhan-99 (86,33 kg da-1 ) and Pehlivan ( 83,66 kg da-1 ), durum wheat variety of Şahinbey ( 155,23 kg da-1 ) and Sarıçanak-98( 124,8 kg da-1 ) were found to be the most responsive and profitable cultivars to increasing nitrogen application.

Buğday, buğday ürünleri ve ekmek hem geçmiştehem günümüzde Türk insanının en önemli besin kaynaklarından biri olmuştur.Buğday ve ekmeğin beslenme yanında kültürel, sosyal ve tarih değeri çokbüyüktür. Buğday taşıdığı büyük değere bağlı olarak saygı duyulan, kutsalsayılan bir üründür. Buğday sadece Türkiye için değil aynı zamanda dünyainsanının beslenmesinde de giderek artan bir öneme sahiptir. Dünyadayetiştirilen tahıllar içinde mısır ve çeltikten sonra en fazla üretilenüründür. 28 yabani buğday taksonuna ev sahipliği yapan Türkiye’de yüzlerceyerel çeşit ve 2016 itibarıyla 198 ekmeklik, 61 makarnalık tescilli çeşitbulunmaktadır. Taşıdığı büyük öneme rağmen son zamanlarda buğdayın obezite,diyabet gibi hastalıkları tetikleyen çok zararlı bir ürün olduğu, yapılan ıslahçalışmaları sonucu insanlarca tüketilmemesi gereken bir genetiği değiştirilmişorganizma olduğu şeklinde görüşler bildirilmektedir. Bu derlemede buğday genetikkaynakları, ülkemizde buğday ıslahının tarihçesi, geçmişten günümüzdegeliştirilmiş çeşitler, yerel buğday çeşitlerinin geçmişi ve güncel durumu ilebuğday aleyhine yapılan propagandalar karşısında gerçekler anlatılmaktadır., Wheat, wheat products andbread both past and present have been among the most important food sources forthe Turkish people. Besides feeding, bread and other wheat derived productsbear high cultural, social and historical value. Due to the great valuesascribed, wheat is considered a highly respected sacred entity. Wheat is notonly crucial for Turkeybut also worldwide with its’ growing importance in the diet of people. Amongthe cereal crops, wheat is the most grown after maize and rice globally. Turkeyhosts 28 wild relative taxa of wheat and hundreds of land races. There are 198 releasedbread wheat and 61 durum wheat varieties in 2016. Despite the great importanceof wheat, recently there has been a continuous prejudices attitude towardgenetic structure of wheat in the media against wheat, charging as if it turnedinto genetically modified organism after undergoing breeding process, and aharmful food source which triggers diseases such as obesity and diabetes. Thisreview summarizes the wheat genetic resources, the history of wheat breeding, pastand present improved varieties in Turkey,and the facts against the allegations pointed out with the false advertisementsagainst wheat and bread.

Karagöz, Alptekin (Aksaray, Yazar), Buğday, buğday ürünleri ve ekmek hem geçmişte hem günümüzde Türk insanının en önemli besin kaynaklarından biri olmuştur. Buğday ve ekmeğin beslenme yanında kültürel, sosyal ve tarih değeri çok büyüktür. Buğday taşıdığı büyük değere bağlı olarak saygı duyulan, kutsal sayılan bir üründür. Buğday sadece Türkiye için değil aynı zamanda dünya insanının beslenmesinde de giderek artan bir öneme sahiptir. Dünyada yetiştirilen tahıllar içinde mısır ve çeltikten sonra en fazla üretilen üründür. 28 yabani buğday taksonuna ev sahipliği yapan Türkiye’de yüzlerce yerel çeşit ve 2016 itibarıyla 198 ekmeklik, 61 makarnalık tescilli çeşit bulunmaktadır. Taşıdığı büyük öneme rağmen son zamanlarda buğdayın obezite, diyabet gibi hastalıkları tetikleyen çok zararlı bir ürün olduğu, yapılan ıslah çalışmaları sonucu insanlarca tüketilmemesi gereken bir genetiği değiştirilmiş organizma olduğu şeklinde görüşler bildirilmektedir. Bu derlemede buğday genetik kaynakları, ülkemizde buğday ıslahının tarihçesi, geçmişten günümüzde geliştirilmiş çeşitler, yerel buğday çeşitlerinin geçmişi ve güncel durumu ile buğday aleyhine yapılan propagandalar karşısında gerçekler anlatılmaktadır, Wheat, wheat products and bread both past and present have been among the most important food sources for the Turkish people. Besides feeding, bread and other wheat derived products bear high cultural, social and historical value. Due to the great values ascribed, wheat is considered a highly respected sacred entity. Wheat is not only crucial for Turkey but also worldwide with its’ growing importance in the diet of people. Among the cereal crops, wheat is the most grown after maize and rice globally. Turkey hosts 28 wild relative taxa of wheat and hundreds of land races. There are 198 released bread wheat and 61 durum wheat varieties in 2016. Despite the great importance of wheat, recently there has been a continuous prejudices attitude toward genetic structure of wheat in the media against wheat, charging as if it turned into genetically modified organism after undergoing breeding process, and a harmful food source which triggers diseases such as obesity and diabetes. This review summarizes the wheat genetic resources, the history of wheat breeding, past and present improved varieties in Turkey, and the facts against the allegations pointed out with the false advertisements against wheat and bread.

Durum wheat variety registration trials were carried out during 1994/95, 95/96 and 96/97 crop growing seasons in three different locations of South Eeastern of Anatolia.5x5 "Latin Square" experimental design was employed. Individual and combined analysis of variance of latin square trials were performed. Average yields of entries over environments were used in regression analysis. Partition of GE interactions into "Heterogenity" and "Remainder" was investigated practicing "Joint Regression Analysis. "Results, considering other data received from experiments indicated that Daki"s" and Altar/Aos "s " of durum wheat candidates overyielded the best standart variety of experiment., Güneydoğu Anadolu bölgesinin Diyarbakır, Ş.Urfa ve Mardin lokasyonlarında 1994/95. 1995/96 ve 1996/97 ekim sezonlarında 5x5 latin kare deneme desenine göre kurulan makarnalık Çeşit Tescil Denemeleri bazı istatistiki analizlere tabi tutulmuştur.Lokasyonlar itibariyle ayrı ayrı varyans analizleri yapılmış daha sonra birleşik latin kare analizleriyle interaksiyonlar hakkında bilgi edinilmiştir. Yer ve yıllar itibariyle çeşitlerin ortalama verimleri daha sonra basit ve birleşik regresyon analizlerine tabi tutulmuştur. Çeşitlerin çeşitli çevrelere duyarlılıkları birleşik regresyon eşitlikleri ile ifade edilmiştir.Denemelerden alınan diğer fenolojik, agronomik, patolojik, ve teknolojik veriler de dikkate alınarak; Daki"s" ve Altar 84/Aos"s" aday çeşitleri en iyi standardı geçen hatlar olmuşlardır.

This study aimed to investigate the performance and stability of some durum wheat cultivars grown under supplementary irrigated conditions in GAP area. Field trials were carried out in different locations of first and second sub regions in 1989/90. 1990/91 and 1991/92 cropping seasons. Individual and combine analysis of variance were performed. G x E interactions were found to be significant in both sub regions. Performance and stability parameters of cultivars were further investigated by regression,' stress susceptibility index, rank-sum and Si3, Si6 methods. The results, obtained from different sources revealed that Fırat-93, Diyarbakır-81, Aydın-93 and Dicle-74 seemed to be both high yielding and stable. Sorgül, which is a landrace, turned out to be stable but low yielding cultivar. Considering quality and yield, Fırat-93, Diyarbakır-81 and Aydın-93 can be recommended to farmers in the region., Bu çalışmada GAP bölgesinde ilave sulanan koşullarda yetiştirilen bazı makarnalık buğday çeşitlerinin genel performans ve stabilitelerinin çeşitli metotlarla tespit edilmesi amaçlanmıştır.1989/90, 1990/91 ve 1991/92 yıllarında 2. alt bölgenin çeşitli lokasyonlarında yürütülen denemeler ayrı ayrı ve birleşik olarak değerlendirmeye alınmıştır.Genotip x çevre interaksiyonları her iki alt bölgede de istatistiki önemde bulunmuştur.Çeşitlerin değişik çevrelerdeki performansları regresyon doğrusu eğimi, regresyondan sapma kareler ortalamaları, gerilime duyarlılık indeksi, rank-sum ve Si3, Si6 metodlan kullanılarak detaylı olarak incelenmiştir. Çeşitli kaynaklardan elde edilen bilgilerden Fırat-93, Diyarbakır-81, Aydın-93 ve Dıcle-74 çeşitlerinin yüksek verimli ve stabil oldukları Sorgül çeşidinin ise düşük verimli stabil çeşit olduğu anlaşılmıştır. Fırat-93, Diyarbakır-81 ve Aydın-93'ün bölgeye önerilebileceği görülmüştür.

This study aimed to investigate the effects of individual plant and plot randomizations on the expression of genetic variability for five characters among the generations of a selfing series which have been derived from a cross between V2 and V12 pure breeding varieties of Nicotiana. rustica. A hierarchical analysis of variance performed on the generations of the selfing series for each of the five characters (Plant height in fourth week of growing=H4, Plant height in sixth week of growing = H6, Plant height in seventh week of growing=H7, Lenght of the longest leaf =LL, Width of the widest leaf = LW) detected the absence of any maternal and paternal effects and the presence of genetic differences between families of F3 and F�‡ (purely inbreed) generations in both designs. The means of the F1 generation fell within the parental range for H4, H6 and H7 suggesting absence of heterosis while it fell outside of the parental range for LL and LW suggesting presence of heterosis and non-additive effects. C and D scaling tests suggested the absence of non-allelic interactions for almost all the characters. Bartlett�fs test showed the presence of genotype x micro environmental interactions for almost all the characters. Heritability estimates varied between traits but not between designs. The weighted least squares method was used to estimate parameters from both the first and second-degree statistics. In most cases, simple m, [d], [h] and D, E and Ep (plot effects) models explained the variation adequately. Variance ratio tests showed that within plot variances were significantly smaller than the comparable within family variances of individual randomization for most trials. When tested by model fitting, E and Ep adequately explained the within family variances of F�‡ (fully inbreed) generation. In general the genetic components of variation were not found to be differing critically between the two designs.Key Words: N. rustica, plot and individual randomization, first and second degree statisticsTonbekilik Tutunde Genetik ve Cevresel Varyasyonun .ncelenmesinde Tek Bitki ve Parsel Randomizasyonun Kar..la.t.r.lmas.OZET :Bu cal..mada V2 ve V12 isimli tombekilik tutunden turetilen kendileme generasyonlar.nda 5 de.i.ik karakterin ortaya c.kmas. uzerine tek bitki ve parsel randomizasyonunun etkilerinin ara.t.r.lmas. amaclanm..t.r. H4, H6, H7 , LL ve LW karakterleri icin kendileme generasyonlar.nda yap.lan hiyerar.ik varyans analizleri sonunda anaya ve babaya ba.l. etkilerin olmad..., F3 ve Fƒ¿ generasyonlar.nda aileler aras. genetik farkl.l.klar.n bulundu.u anla..lm..t.r. F1 ortalama de.erleri H4, H6, ve H7 icin ana ve babaya ait de.erlerin aras.nda bulunurken LL ve LW icin ise ana ve baba de.erleri d...nda de.erler vererek heterosisin varl...na i.aret etmi.tir. C ve D skala testleri butun karakterler icin allelik olmayan interaksiyonlar.n olmad...n. gostermi.tir. Barttlet�fs testi ise tum karakterler icin genotip x cevre interaksiyonlar.n.n varl...n. tespit etmi.tir. Dar anlamda kal.t.m dereceleri tahminleri tum karakterler icin farkl. tespit edilmi. ancak randomizasyona ba.l. bir de.i.me olmam..t.r. A..rl.kl. en kucuk kareler yontemi her karakter icin 1. ve 2. derece istatistiklerin tahmininde kullan.lm.., basit eklemeli- dominans model (m, [d], [h]) ortalama komponentlerini yeterince ac.klam..t.r. D ,E ve Ep den olu.an model de varyans komponentlerini yeterince ac.klam..t.r. En uygun model tespitinde E ve Ep , Fƒ¿ generasonunda aile ici varyans. yeterince ac.klam..lard.r. Genel olarak genetik varyans komponentleri her iki randomizasyon modelinde de de.i.memi.tir.Anahtar kelimeler: Tonbekilik tutun, tek bitki ve parsel randomizasyonu, 1. ve 2. Derece istatistikler

ÖZET: Bu çalı~mada, 1982/83 -1998/99 UrilI! yılları arasında GUne}dogu Anadolu Tarımsal Aı~tırma Enst.iIUsU tarafından Diyarbakır vebOlgenin çeşitli lokasyanlarında yag.ışa dayalı ve ilave sulanan ko~uHarda yeliştiri~en bazı makarnalık bugday çı~şitlerinin verim stabilitesiar~ttrılmıştlf. Yagışa dayalı 37 deneıne ve ilave sulanan koşullarda 24 bOlge verim ve 9 çeşit tescil denemesinde birlikte denenenDiyarbakır 81 ve Harran-95 'in Regresyon ve Rank analizi bulgu] arına gOre slabıl verimli oldukları, Fıra1-93' Un ise IcOtü k:o~ullarda daha iyiperformans göstermesine kaıŞ/D iyi çevre lcoşuJlaIllıa cevab!nm yetersiz oldugu anl~ıımıştlr. çeşıt tescil denemelerinde yer alan Sançanak98 ve Altmtoprak 98 çeşitlerinin de ilave sulanan ko~ullarda yüksek ve stabil verimli oldukları belirlenmıştir. Dıyarbakır'da 68 veCeylanpınar'da 23 denemenin sonuçlarına gOıe Dicle 74 lin su stresine daha az duyarlı oldugu,Diele 74'lln köta, Diyarbakır 81 'in isenispeten iyı koşullara cevabının daha iyi oldugu tespit ediınıiştir Sonuç olarak, ya~ışa dayalı ve ilave sulanan koşullarda Diyarbaklr-8l veHarran-95 Fırat-93'e göre daha stabil verimli bulunmuşlardır. Fırat-93'un kötü koşullara daha iyi adapte oJdu~u tespil edilmiş, Altıntoprakve Sançanak-9S çeşitlerinin ilave sulanan koşullarda Diyarbakır-Bl in yerini alabilecek ~itler oldugu anl~ılınıştır.Anahlar keıımeler: MakarnalıK bugday, Goneydogu Anadolu, s':abilite, gerilime duyarlılıkThe Yield StabiIHy of Some ])urum Wheat Cultivar:s in Southeastern of Anatolia CooditionsABSTRACT : This studyaimed to investigale the stability parameters of reeently develnped eultivars through different methods,employing various yield tria!s eareied oul both in Diyarbakır and region under dryland and supplern{.ntary irrigated eonditions bySoutheastern Anatolian Agrieultural Researdı Institı:.re betweerı 1982/83 and 1998/99 cTOpping seasons. The results, obtained from 37regional yield trials under drylaııd in Diyarbakır, 24 regiona! and 9 variety releas~ and registratian Irials ,under supplementary irrigationboth in Diyarbakır and the region revealed thal Diyarbakır-Bl and Harran-95 were found to be mare stabile cultivars than Fırat-93. Fırat-93was found to be betler adapting cu1tivar for relatively poar (:onditions. lt was alsa found that Altıntoprak-98 .and Sarıçanak: -98 occurred invariety release and regislr1lt:on trials were found tO be high yielll.ing and stabile culıivars undcr supplementary irrigated condilions. Sttesssusceptibilily index values of Diele-74 and Diyarbakır-81, detected from 68 regional yıeld Irials eareıed out in Diyarbakır and 23 inCeylanpınar under dryland , indieated that DicJe74 was less suseeptible eultivar to sıressıng environments than Diyarbakır -SI, whereasDiyarbakır-8l was found to be high yielding and better adaptir.g culıivar to improving condııions. It was wncluded thııl D.Bakır-81 andHarran-95 were more stabile than Fırat-9J under both conditıons, whereas FU31-9J was suitable for poor wndıtion:;. Altınloprak-98 andSarıçanak-98 were prornisıng cultivars to replace D.BakIT-81 under supp!enıentary irrigaled conditions.Key words: Durum whe

Bu çalışma 3 arpa populasyonu, 3 saf hat (Zambaka, Arta, Wadi Hassa) ve bu saf hatların çeşitli oranlarda karışımından oluşan arpa materyalinde bazı agronomik karakterlerin verim ve biyoloik verim ile ilişkilerini incelemek amacıyla Diyarbakır koşullarında yürütülmüştür. Tarla denemeleri 1995/96 ve 1996/97 yetişme sezonunda Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsünün deneme alanında tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekrarlı olarak kurulmuştur. Bu çalışmada 24 karakter deneme yılları itibariyle varyans analizleri yoluyla incelenmiş, birleşik olarak değerlendirme ön koşullan dikkate alınarak yapılan birleşik varyans analizleriyle karakterler hakkında daha inanılır bilgiler edinilmiştir. Ayrıca verim ve biyolojik verim karakterleri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Yapılan korelasyon ve path analizlerinde erkencilik ile hem tane, hem de saman verimi arasında pozitif ilişkiler tespit edilirken, geççilik ile negatif ilişkiler bulunmuştur. Çiçeklerime dönemi sonrası alman bazı karakterler ile tane ve saman verimi arasında bazı regresyon eşitlikleri, yüksek determinasyon katsayısı (% R2) değerleri ile tane ve saman verimindeki değişimi yeterlilikle ifade etmişlerdir. Wadi Hassa, Karışım 1, Pop 08 ve Karışım 3, en yüksek tane verimini vermiş, istatiksel önemli fark olmamasına karşın Pop 39, Pop 42 ve Zambaka saman veriminde ilk sıralarda yer almışlardır. Elde edilen tüm bulgulardan, populasyonlar tohumluk üretiminde yer almadığından devre dışı bırakılarak, tane verimi için Wadi Hassa çeşidinin, saman verimi için ise Zambaka çeşidinin seçilebileceği, karışımların ise; içinde yer alan çeşitlerin özelliklerine göre hem tane, hem de saman verimi için uygun oldukları ve sonucuna varılmıştır.Anahtar Kelimeler : arpa karışımları, tane ve saman verimi, sürdürülebilir tarım This study was carried out to investigate the relationships of some agronomical characteristics on to grain and straw yield of 4 barley mixtures, 3 pure lines and 3 populations in Diyarbakır conditions. Field trials were conducted in randomized complete block design with four replications in the experimental field of Southeastern Anatolian Agricultural Research Institute in 1995/96 and 1996/97 cropping season. In this study, twenty four different characteristics were subjected to variance analysis in both years. Considering the prerequisites for combined analysis, a joint variance analysis was also performed, and more reliable information was obtained about characteristics. In addition, the yield and biological yield characteristics were also studied in detail. It was obtained from correlation and path analysis that there was positive correlation between earliness vs. grain and straw yield. Contrary, negative relations were detected between late maturity vs. grain and straw yield. It was revealed that some regression equations, showing linear relations between some post flowering stage characteristics vs. grain and straw yield, described variations in grain and straw yield adequately with high R2 values. The highest grain yield was obtained from Wadi Hassa, Mix 1, Pop 08 ve Mix 3, and although it isn't statistically significant, Pop 39, Pop 42 and Zambaka took place in first ranges for stalk yield. Excluding the populations due to the lack of seed supply, it was concluded that, Wadi Hassa and Zambaka varieties must be preferred for high grain and straw yields respectively. Mixtures depending on the combination ratio can be grown for either purpose perfectly.Key words : barley mixtures, grain and straw yield, sustainable agriculture 165

TEZ4268 Tez (Doktora) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2002. Kaynakça (s. 134-144) var. 144 s. ; 30 cm. …

This study aimed to assess the responses of widely grown 5 bread wheats Ceyhan-99, Kaşifbey-95, Nurkent, Panda and pehlivan and 5 durum wheats Aydın-93, Fırat-93, sarıçanak-98, Svevo and Şahinbey varieties onto increasing nitrogen levels 6, 10, 14, 18 and 22 kg da-1 for some yield components and grain yield in the experimental field of Faculty of Agriculture in 2014-15 growing season. A split plot experimental design with 3 replications was employed. Nitrogen ratios were assigned at the main plots and the varieties at the subplots respectively. Various agronomical characteristics and grain yield were scored. Data obtained from experiment were subjected to analysis of variance, correlation and regression analyses. The highest average values were obtained from the nitrogen ratio of 18 kg da. Nitrogen ratios upward and downward from 18 kg da-1 resulted in decreasing average values for all characteristics under study. Bread wheat variety of Kaşifbey-95 518 kg da-1 and durum wheat variety of Aydin-93 538,1 kg da-1 were found to be highest yielding at 18 kg da-1 nitrogen application. The coefficients of correlation between some agronomical characteristics vs. grain yield were found to be significant. Regression between such characteristics vs. grain yield also turned out to be significant. It was found that the regression equations with the high coefficients of determinations R2% can be used for yield estimates. Bread wheat variety of Ceyhan-99 86,33 kg da-1 and Pehlivan 83,66 kg da-1 , durum wheat variety of Şahinbey 155,23 kg da-1 and Sarıçanak-98 124,8 kg da-1 were found to be the most responsive and profitable cultivars to increasing nitrogen application, Bu çalışmada Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaygın olarak ekilen 5 ekmeklik Ceyhan-99, Kaşifbey-95, Nurkent, Panda ve Pehlivan , 5 makarnalık Aydın-93, Fırat-93, Sarıçanak-98, Svevo ve Şahinbey buğday çeşitlerine artan oranlarda 6, 10, 14, 18 ve 22 kg da-1 verilen azotlu gübreye tepkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma Ziraat Fakültesi deneme alanında 2014-15 üretim yılında iki ayrı tarla denemesi halinde ekmeklik ve makarnalık buğday tesadüf bloklarında bölünmüş parseller 3 tekerrürlü deneme desenine uygun olarak yürütülmüştür. Ana parselleri azot dozları, alt parselleri çeşitler oluşturmuştur. Çalışmada çeşitli tarımsal karakterler ve tane verimi ölçülmüştür. Elde edilen veriler varyans, korelasyon ve regresyon analizleriyle detaylı olarak incelenmiştir. Ölçülen karakterlerde en yüksek ortalama değerler 18 kg da-1 azot dozundan alınmıştır. Azot dozunun 18 kg da-1’ın üstünde veya altında olması halinde ortalama değerlerde azalma görülmüştür. 18 kg da-1azot uygulamasında ekmeklik Kaşifbey-95 518 kg da -1 ve makarnalık Aydın-93 538,1 kg da-1 çeşitleri en verimli çeşitler olmuşlardır. Ölçülen karakterler ile verim arasındaki korelasyon ilişkileri genellikle önemli bulunmuştur. İstatistiksel önemde bulunan regresyon ilişkileri ise doğrusal olmaktan ziyade parabolik bulunmuştur. Regresyon eşitlikleri tahminde kullanılmaları halinde yüksek determinasyon katsayısı değerleri ile güvenilir bulunmuşlardır. Uygulanan azot miktarı 6 kg da-1‘ dan 18 kg da-1‘a artırıldığında ekmeklik Ceyhan-99 86,33 kg da-1 ve Pehlivan 83,66 kg da-1 çeşitleri artan azotlu gübreye cevapları en yüksek ve karlı çeşitler olarak bulunmuştur. Makarnalık buğdayda aynı orandaki azotlu gübre artışında Şahinbey 155,23 kg da-1 ve Sarıçanak-98 124,8 kg da-1 azotlu gübreye cevabı en yüksek ve karlı çeşitler olmuşlardır