Search

Ahmed b. Hanbel'in Müsned'i içerdiği hadislerin sıhhati bakımından çeşitli tartışmalara neden olmuştur. Muhaddislerden bir kısmı Müsned'in içerisinde sahih ve zayıf hadisle birlikte az sayıda mevzû hadis olduğunu ileri sürmüş, buna itiraz eden bir grup âlim ise Müsned'de mevzû hadis olduğu iddialarını reddetmiştir. Söz konusu tartışmanın taraflarından olan İbnu'l-Cevzî uydurma hadisleri topladığı eseri Kitâbu'l-Mevzûât'ta Müsned hadislerinden bazılarını zikretmiş, onu takiben Irakî el-Kelâm ale'l-ehâdîsi'lletî tukullime fî–hâ bi'l-va'z ve hiye fî Müsnedi'l-İmâm Ahmed adlı cüzünde topladığı dokuz Müsned hadisine mevzû hükmü vermiştir. Bu iddialara itiraz eden İbn Hacer, İbnu'l- Cevzî ve hocası Irakî'nin mevzû hükmü verdikleri toplam yirmi dört Müsned hadisini el-Kavlu'l-Müsedded fî'z-zebbi 'an Müsnedi Ahmed adlı eserinde savunmuştur. Zikri geçen eserde Müsned hadislerine yöneltilen tenkidlere cevap veren İbn Hacer, bu hadislere uydurma hükmü verilemeyeceğini ileri sürmüştür.Bu çalışmada, mevzû olduğu iddia edilen Müsned hadislerine yöneltilen tenkidler ve İbn Hacer'in bu tenkidlere verdiği cevaplar inceleme konusu yapılmıştır. Müsned hadislerine yönelik tenkidlere çeşitli gerekçelerle itiraz eden İbn Hacer'in ileri sürdüğü gerekçeler çeşitli başlıklar altında ele alınmış ve itirazında ne derece isabetli olduğu diğer âlimlerin görüşleri ışığında tespit edilmeye çalışılmıştır. Ahmed b. Hanbal's Musnad has caused various discussions in terms of the authenticity of the hadiths that included Musnad. Some of the muhaddiths claimed that with sound and weak hadiths there are few fabricated hadiths as well in Musned, while a group of scholars who objected to this rejected the claim that there are fabricated hadiths in Musned. Ibnu'l-Jawzi, who is one of the side of the aforementioned discussion, mentioned some of the Musnad's hadiths in his work Kitâbu'l-Mevzûât in which he collected fabricated hadiths, followed by Iraqî in his work el-Kelâmale'l-ehâdîsi'lletî tukullime fî–hâbi'l-va'z and hiye fî Müsnedi'l-İmâm Ahmed mentioned nine hadiths of the Musnad as fabricated. Ibn Hajar, who objected these claims, defended a total of twenty four Musnad's hadiths, that Ibnu'l-jevzî and his teacher Iraqî both claimed to be fabricated, in his work called al-Qavlu'l-Musadded fî'z-zebbi 'an Musnedi Ahmed. In the mentioned work, Ibn Hacer responded to the criticism over the Musned hadiths and asserted that these hadiths could not be called fabricated.In this study, the criticisms against those Musned's hadiths which were claimed to be fabricated and the response of Ibn Hacer to these criticisms are made the subject of examination. The justifications put forward by Ibn Hajar, who objected to the criticisms against Musnad's hadiths for various reasons, were discussed under various headings and in the light of other scholars' views it was tried to identify how accurate he is in his objections. 204

Özellikle XVIII ve XIX. yüzyıllarda İslam dünyası askeri ve teknolojik anlamda modern Batı'nın gerisinde kalmış, Müslüman ülkeler de büyük oranda Batı'nın sömürgesi haline gelmiştir. Bunun üzerine bazı Müslüman entelektüeller tarafından Kur'an, sünnet ve hadislere yani ilk kaynaklara ve selef döneminin saf İslam'ına dönmek ve onu, neredeyse her açıdan etkin ve üstün kabul edilen modern Batı'nın alınması gerekli, hatta zorunlu görülen unsurlarıyla bir araya getirmek, mevcut kötü durumdan kurtulmanın yöntemi olarak teklif edilmiştir. Bu önerinin liderliğini yapanlardan bir tanesi de üstadları Afgâni ve Abduh'un izinden giden Reşid Rıza'dır. Ancak teklif edilen bu yöntem, aynı zamanda yeni bir zihniyet ve dünya görüşü inşa etmiştir. Bu da modern şartlarla uyumlu yeni zihniyetin, hem dini metinleri yeniden anlamasını ve yorumlamasını, hem de dini metinlerden olan hadislerde sözün sahibi olarak Hz. Peygamber'in yeniden tasavvur edilmesini zorunlu kılmıştır. Neticede geleneksel tasavvurdan farklı, modern şartların ve düşünce dünyasının da etkin olduğu yeni bir peygamber tasavvuru ortaya çıkmış ve karşılaşılan pek çok problem bu tasavvurla aşılmaya çalışılmıştır. Anahtar kelimeler: Peygamber Tasavvuru, Hz. Peygamber, Hadis, Anlama ve Yorumlama, Çağdaş İslam Düşüncesi, Reşid Rıza, Zihniyet. Islamic World, especially during 18th and 19th centuries, fell behind of the modern West and Muslim countries mostly became the colonies of the West. Thereupon, some Muslim intellectuals have proposed a method to get rid of the current bad situation. This method is to return to the Qur'an, Sunnah and hadiths, so the first sources and pure Islam of the Salafist period, and to bring it together with the elements that are considered necessary, even mandatory to take from the modern West which is considered effective and superior in almost every way. One of the leaders of this proposal is Rashid Rida who follows in the footsteps of his masters Afgâni and Abduh. However, this suggested method has also built up a new mindset and worldview. This new mentality compatible with the modern conditions necessitated both re-understand and interpret religious texts and re-imagine the Prophet as the owner of the hadiths as the religious texts. As a result, the imagination of a new prophecy in which modern conditions and modern thought were effective, was different from the traditional imagination. And many problems that were encauntered were tried to be overcome with this concept.Key words: Conception of Prophecy, Prophet Muhammad, Hadith, Comprehension and İnterpretation, Modern Islamic Thought, Rashid Rida, Mentality, Mindset. 435

Girişle beraber üç ana bölümden oluşan araştırmamızın konusu Sünnet'e ittibâın anlam ve kapsamıdır. Giriş bölümünde araştırmamızın içerik, önem, amaç ve yöntemine dair bazı bilgiler verildikten sonra kavramlara geçilmiş, burada `sünnet`, `ittibâ` ve `teessî` kavramları ele alınmıştır.İlk bölümde, Sünnet'in esas amaçlarının genel olarak ifade edilmesi açısından kısaca; `İslam'ın genel amaçları`, `Hz. Peygamber'in vazifeleri` ve `Hz. Peygamber'in peygamberliğinin bazı işlevleri` olarak üç kısım işlenmiştir. Bu noktada İslam'ın temel dayanağı olan Kur'ân'dan yola çıkılarak, `Hz. Peygamber ve Kur'ân niçin gönderildi?` gibi soruların cevapları aranmış ve ayetler üzerinden bulunan cevaplar ile Sünnet/Sünnet'e ittibâ arasında ilişki kurulmaya çalışılmıştır.İkinci bölümde, Hz. Peygamber'in fiilleri, alt başlıklarıyla beraber, genel bir kapsamla `dinî` ve `dünyevî` olmak üzere iki kısma ayrılmıştır. Böyle bir ayrımın temel hareket noktası, Hz. Peygamber'in ittibâa mutlak anlamda konu olan ve olmayan fiillerinin ortaya konulması ve diğer insanların sorumlulukları noktasındaki önceliğin ne olması gerektiğinin açıklanmasıdır.Üçüncü bölümde ise, Sünnet'e ittibâ noktasında, Hz. Peygamber'in işlediği fiillerin doğru anlaşılabilmesi için onların; amaç, niyet, süreklilik ve şartlar gibi, çeşitli açılardan incelenmesine çalışılmıştır. The subject matter of the study, consists of an introduction and three other chapters, is the meaning and scope of following the Sunnah. In the introduction, after informing about the content, importance, purpose and method of the study, the concepts of `sunnah`, `ittibâ` (following), `ta'assi` (imitation) were examined.In the first chapter, some matters were examined as `the general purposes of Islam`, `the duties of the Prophet (Mohammad)` and `some functions of the Prophet as a prophet` to express the main purposes of the Sunnah generally. At this point, some questions such as `Why were the Prophet and the Quran sent?` were tried to be answered by moving from the Quran which is the main source of Islam. And by founded answers, the contact was tried to be made between the answers and the Sunnah or following the Sunnah.In the second chapter, the actions of the Prophet (Mohammad) were divided into two main parts as `religious` and `worldly`. The main purpose of this is to show which actions are absolutely required to be followed and which are not required.In the third chapter, the actions of the Prophet were examined from various aspects such as purpose, intention, persistence and conditions to understand matter of following the Sunnah more accurately. 254

Ebu'l-Hüseyin el-Basrî, Basra Mûtezile'sine mensup bir âlimdir. Fıkıh usûlü alanında yazdığı `el-Mû'temed fî Usûli'l-Fıkh` adlı eseri ise müteahhirin usûl düşüncesinin kaynaklarındandır.Bu çalışmamızda el-Basrî'nin hadis ve sünnet hakkındaki görüşlerini incelemeye çalıştık. Öncelikle el-Basrî'nin hayatı, ilmi kişiliği, eserleri ve özellikle araştırma konusu olan el-Mû'temed adlı eserini inceledik. Daha sonra el-Basrî'nin hadis ve sünnetle alakalı görüşlerini el-Mû'temed özelinde ortaya koymaya çalıştık. Her ne kadar el-Basrî, bir usûl ve kelamcı olsa da kitabında haberler kısmına özel bir bölüm ayırmıştır. el-Basrî kendisinden önceki âlimlerin yolundan giderek hadis ve sünnet konusunu haberler kısmında incelemeye aldığı ve haberleri de mütevâtir ve haber-i vâhid olmak üzere iki ana başlık altında incelediğine şâhit olduk. Bunların yanında onun mürsel haberler, haberlerde râvilerin durumları, nakille alakalı hususlar, muhtelifu'l-hadis, Hz. Peygamber'in fiillerinin teşri değeri ve tearruzu konusunda takınılacak tutum gibi daha birçok konuyu ele aldığını da gördük. Bizler de çalışmamızda el-Basrî'nin takip ettiği metodu takip ederek, haberler konusunda haberin tanımı, kısımları, mütevâtir ve âhâd haberler, mürsel haber, râvi ve nakil hakkında bazı meseleler, Hz. Peygamber'in fiilleri, teşri değeri ve tearuzu konusu gibi birçok hususta el-Basrî'nin hadis ve sünnet anlayışını ortaya koymaya çalıştık. Abu al-Hussain al-Basri is a scholar who is the member to Basra Mûtezile. His work called el-Mû'tamad fî Usûli'l-Fıkh which he had written in the field of Usulu Fiqh is one of the sources of müteahhirinusûl thought. (müteahhirinusûl : subsequent method).In this study, we tried to examine the views of al-Basri about hadith and sunnah.First, we studied al-Basri's life, his scientific personality, his works and in particular his work el-Mû'tamad which is research topic. Afterwards, we tried to put forward the views of al-Basri about Hadith and Sunnah in the context of al-Mû'tamad.Although al-Basrî was a methodist and theologian, he had devoted a special chapter to the ahbar ( narrations) section in his book. We have witnessed that al-Basrî had examined the issue of Hadith and Sunnah in the Habars section, following the path of the scholars before him, under two main headings: Mutawatir and Habary Wahyd. Besides, we also saw that he dealt with many more issues like his Mursal Habars, status of the narrators in the Habars, narration-related matters, Muhtelifu'l-hadith, the legislative value of the Prophet's actions and the position to take about its Tearuz (contradistinction).We also following the method which al-Basri' followed in our study, the definition of Habar about Habars, its chapters, and Mutawatir Habars and Ahad Habars, Mursal Habar, narrator and some issues about narration, the actions of the Prophet (p.u.h.) and their lagislative value and its Tearuz (contradistinction) we tried to put forth the understanding of al-Basri's Hadith and Sunnah in many issues. 166

Hicri 250 yılında vefat etmiş olan el- Ezrakî bir şehir tarihçisidir. Mekke ve Kâbe tarihini ele alan `Ahbâru Mekke` isimli eseri alanında bir başucu kitabıdır. el- Ezrakî kitabına Kâbe ve Mekke'ye dair binden fazla rivayet almış. Bu rivayetleri de isnad zinciriyle nakletmiştir. Biz tezimizde bu rivayetleri hadis ilmi açısından ele alarak sıhhat ve kaynak değeri bakımından inceledik. Tezimiz bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezimizin konusu, amacı ve yöntemini açıkladık. İslam dünyasında şehir tarihi yazıcılığını ele alıp, hadisçiler ve tarihçilerin isnad kullanımındaki ortak ve farklı yönlerini açıkladık. Birinci bölümde el-Ezrakî'nin hayatı, hocaları, öğrencileri, ilmi yönü ve eserleri hakkında bilgi verdik. Ahbâru Mekke'deki yönteminden bahsedip, kitapla ilgili teknik bilgilere değindik. İkinci bölümde ise el-Ezrakî'nin kitabındaki rivayetleri Kâbe hakkındaki rivayetler, Mekke hakkındaki rivayetler şeklinde iki başlık altında inceledik. Passing away in hijri 250, al-Azraqi was an urban historian. His book named `Akhbar Makkah` addressing the history of Kaaba and Mecca is a reference guide in its own field. al-Azraqi included more than one thousand narratives about Mecca and Kaaba in his book. He delivered these narratives with an attributed chain. In our thesis, we examined these narratives in terms of their validity and resource values from the aspect of the science of Hadith. Our thesis is composed of an introduction part and two sections. In the introduction section, we stated the subject, purpose and the method of our study. Moreover, we tackled the writing of urban history in the İslamic World. We explained common and different manners of historians and muhaddithun for using attributions. In the first section, we provided information regarding al-Azraqi's life, his teachers, his students, his scientific identity and his works. We discussed his method in Akhbar Makkah and touched upon technical information related to the book. In the second section, we studied the narratives of al-Azraqi's book under two categories as the narratives about Kaaba and the narratives about Mecca. 246

Tezimiz giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırma hakkında genel bilgiler için, tezin konusu, amacı, önemi ve kaynaklarından söz edilmiştir. Daha sonra Abdullah b. Vehb'in hayatı ve yaşadığı dönem hakkında bilgi verilerek, Abdulah b. Vehb'in hadîsçiliği, ilmi kişiliği ve eserleri gibi hususlara temas edilmiştir. Ayrıca bu bölümde, üzerinde tez çalışması yaptığımız İbn Vehb'in Tefsîr'inin tanınması için özel bir başlık açılmıştır.Tezin birinci bölümünde, İbn Vehb'in âyetlerin içerik veya iniş sebebinin açıklanması için naklettiği rivâyetler, Kütüb-i Tis'a'nın ilgili rivâyetleri ile karşılaştırılmıştır. Rivâyetler arası karşılaştırma yapılırken, rivâyetler metin muhtevası ve son râvî açısından ele alınıp incelenmiştir.Tezin ikinci bölümünde, Abdullah b. Vehb'in Kütüb-i Tisa' müelliflerine etkisi araştırılmıştır. İbn Vehb'in Kütüb-i Tis'a'ya etkisi, Kütüb-i Tis'a eserlerinde İbn Vehb tarîki ile gelen rivâyetler tespit edilerek, bu rivâyetlerin sayısı, İbn Vehb'e kadar olan sened kısmı, rivâyetlerin son râvîler açısından açıklanması, rivâyet sîgaları ve rivâyetlerin geçtiği konular gibi hususlara temas edilerek incelenmiştir. Tezin sonuç kısmında ise, yapılan çalışmada varılan sonuç hakkında bilgi verilmiştir. Our thesis consists of two parts, they are introduction and the result. In the introductory section, for the general information about the research, the topic of the thesis, aim, importance and resources are mentioned. Then, by giving information about the life and living period of Abdullah b. Vehb, it has been touched on his hadithism, scientific personality and his works. In addition, in this section, a special title has been opened for the recognition of the exegesis of Ibn Vehb, on which we will study the thesis. In the first part of the thesis, The narrations passed by İbn Vehb to explain of the content or descent of the verses are compared with the related narrations of Kütüb-i Tis'a. While making comparisons between the verses, the narrations were examined in terms of the textual content and the final narrative.In the second part of the thesis, The effect of Abdullah b. Vehb on the authors of Kütüb-i Tis'a is examined. İbn Vehb's influence on Kütüb-i Tis'a, the narrations of İbn Vehb circle in the works of Kütüb-i Tis'a, and the number of these narrations, the part of circles up to İbn Vehb, the narrations being explained in terms of the last narrators, and its researched on the mentioned lik subjects of stories. In the result part of the thesis, information is given about the result obtained in the study. 239

Bu tez bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte araştırmanın konusu, bu araştırmada izlenen metot ve kullanılan kaynaklar hakkında bilgi verdik.Tezin birinci bölümünde Necip Fazıl'ın hayatı, eserleri, fikirleri, dine bakışı ve dindarlık anlayışı, yaşadığı dönemin dînî, fikrî ve sosyal yapısı ve Necip Fazıl'ın hadis ilmi hakkındaki görüşleri ele alınmıştır.Araştırmanın ikinci bölümünde ise Necip Fazıl'ın Esselam Mukaddes Hayattan Levhalar adlı eserindeki hadislerin değerlendirmesi yapılmış, ana kaynakları gösterilmiş, sahabi ravileri belirtilmiş ve onlar hakkında bilgi verilmiştir. Hadislerin sıhhat durumları da belirtilmiş ve tüm bunlar çalışmanın sonunda şematik olarak gösterilmiştir. This thesis consists of one introduction and two other parts. In the introduction part, it is informed regarding the method that is applied and the references used in the research.In the first part of the research, it is discussed that Necip Fazıl's life, books, ideas, his perspective on the religion, his understanding of piety, the religious and the social structure of the period in which he lived and his thoughts about the hadith lore.In the second part of the research, hadiths placed in the book Esselam Mukaddes Hayattan Levhalar (Tablets From The Sacred Life Upon Peace) Necip by Fazıl Kısakürek are evaluated, the main resources of them are indicated and the companion-narrators of them are denoted. Authenticities of the hadiths are also denoted and all these findings are displayed in a schematic phase in the end of the study. 197

İnsanın olduğu yerde aile hayatının varlığından söz etmek gerekir. Aile, iki yabancı insanın meşru ölçü ve prensipleri gözeterek hayatlarını birleştirmeleri ile meydana gelen bir sosyal kurumdur. Her inanç sistemi gibi İslam dini de hayata ait meselelerde kendi has ölçü ve sınırlar vaz eder. Evlilik yoluyla yeni bir aile oluşturmak isteyen Müslüman bireyler, bu ölçü ve sınırların getirdiği bir takım sorumlulukları kabul etmiş sayılır.Allah (c), kâinatı bir düzen ve hiyerarşik bir kurallar manzumesi içinde yaratmıştır. Sünnetullah kâinatın tedvirini sağlayan ilahi yasalar demektir. Dünyayı idare ve imar etme görevini üstlenen insan, bu kurallara uyduğu ve sünnetullahı yani ilahi yasaları hayatında uyguladığı ölçüde sorumluluğunu yerine getirmiş kabul edilir. Kendisi için yaratılmış olan tabiatta mevcut olan düzenin tabi olduğu ilahi yasaları insan kendi hayatında uygulamadığı zaman, yalnız kendisinin değil tabiatın da fıtratını bozmaktadır.Bir yaşama düzeni/dini olarak İslam, eşlerin bir araya gelerek evlenmeleri sonucu aralarında oluşan duygusal bağı ilahi bir nimet; bu düzenin bozulmaması için de evliliği ve aile yuvasını mukaddes ilan etmiştir. Bu birlikteliğe bu kadar önem veren Allah (c), eşlerin ayrılığını sıradan bir durum olarak görmemiştir. İslam, eşlerin arasını bozan ve kadın ile erkeği bir birinden ayıranları `şeytanlar` olarak nitelendirmiştir. Ancak insanın olduğu yerde fikri ayrılıkların, beğeni ve tercihlerde farklılaşmanın olması ve bunların neticesinde ağır tartışmaların vuku bulması kaçınılmazdır. Eşlerin başkalarının etkisi veya zorlaması olmadan, mücbir sebepler dâhilinde meydana gelebilecek ayrılmalara bazı kural ve prensiplere uyulduğu takdirde izin vermiştir. Adına `talak` denilen bu ayrılık meselesine fıkıh disiplininde çok geniş bir yer verilmiştir.İslam hukukunda bu kadar geniş yer verilen talak meselesi, tabii olarak fıkıh mezheplerin farklı anlama ve yorumlama sistemleri ve modernitenin getirdiği farklı yaklaşımlar sebebiyle ihtilaflı bir sosyal mesele olmaya devam etmektedir.Bu çalışmamızda `Talak` meselesini, her hangi bir fıkıh ekolünün kaynakları ve görüşü doğrultusunda değil; fukahânın da kendi görüşlerine mesnet ve kaynak olarak alıp, üzerine reylerini bina ettikleri `Rivayetler`e bağlı kalarak anlatmaya çalıştık.Anahtar Kelimeler: Talak, Üç, Bir, Bid'i, Bette, Şahit, Muhayyerlik, Ric'î It is naturally axiomatic that family is always present where human life is present. Family is a social institution in which two individuals from different kinships legally agree to live together thereafter taking certain legitimate rules, principles and limits. Like any system of belief, Islam imposes its own measures and reulations on the issues related to Daily life. Individuals who seek to initiate a family life through marriage are considered to agree to attend to the obligations resulted from those measures. Allah(CC) created the universe in a certain order and a system of hierarchical rules. Sunnetullah is a term used to refer to the divine order of laws which causes the universe to regulate its own continuity. The human being who is expected to direct and improve the daily business of the world is regarded to complement his responsibility when s/he follows those natural laws, that is, sunnetullah in his own life. Contrarily, when they do not consider those limits and neglect them, they violate not only their own disposition but also the environment which was created solely for them. Islam regards the people who produce false news and calumnies and causes a wife and husband to break up as devils. However, it is possible that in human nature there are always conflicts of ideas, different preferences and even strong disagreements and as a result, it is inevitable to live through arguments light or heavy. Therefore, partners are allowed to break up in case there are compelling causes providing that they keep up with some certain rules and codes. This concept called `talak` is discussed widely in Islamic canonical jurisprudence. This matter with great attention in Muslim law code still remains as a controversial issue as result of different interpretive methods of Islamic schools of religious laws and also of different approaches resulting from modernity.In this study, we discuss the talak/divorce as a field of Sharia discipline depending on the narratives/rivayah directly from the prophet's time on which Muslim scholars base their own judgments; not relying on the sources and doctrines of certain schools of the scholars/fuqaha's Key words: Talak, Üç, Bir, Bid'i, Bette, Şahit, Muhayyerlik, Ric'î 113

`Mâturîdî'nin Te'vîlât Adlı Eserinde Hadis Anlayışı - Nisâ Sûresi Örneği` başlıklı bu doktora tezinde, Mâturîdî'nin önemli tefsir eseri Te'vîlâtu'l-Kur'ân sistematik bakımından araştırılmış, bu eserdeki rivâyetlerin konuları tespit edilerek çeşitli açılardan incelenmiştir. Araştırmamızın birinci bölümünde Mâturîdî'nin hayatı, ilmî çevresi, hocaları, öğrencileri, eserleri ele alınıp, Te'vîlât'ın genel değerlendirilmesi ve öneminden bahsedilmiştir. Araştırmamızın ikinci bölümünde Te'vîlât'ta geçen hadislerin tahrici, hadislerin kaynaklara göre dağılımı, kutub-i sitte öncesi, kutub-i sitte ve kutub-i sitte sonrası kaynaklar ve kaynaklar açısından rivâyetlerin sayısına yer verilerek incelenmiştir. Araştırmamızın üçüncü bölümünde ise Mâturîdî'nin Te'vîlât'ında hadis anlayışı, bilgi değeri, haber ve çeşitleri ele alınmıştır. Haberle ilgili ıstılahlar gruplandırılarak incelenmiştir. Tevilatul-Quran which is considerable work of Maturidi have been studied systematically, points of narratives have been identified and analyzied from various perspectives in the this postgraduate work named `Maturidi's Understanding of Hadith in his work named Tevilat - Nisâ Surah Sample.` At the first chapter of the work his life, scientific environment, precepters, learners, works have been taken, after that significance of Tevilat has been referred and analyzied. Narrate of narratives presented in Tevilat, their distribution according to sources, source that before and after kutub-i sitte and number of narratives have been anylized by giving place in terms of these sources at second chapter. At the thirth chapter understanding of hadith in Mâturîdi's Te'vîlât, its science value and kinds of messages have been studied. Technical terms about the messages have been classified and examined. 166

Kalkınma, günümüz dünyasını oldukça meşgul eden bir konu olup Hz. Peygamber'in (s) söz ve uygulamalarının bu alanda ne gibi esaslar getirdiği ve bu esasların günümüzün kalkınma meseleleriyle ilişkilerin ve güncel değerlerinin ne olduğu bu çalışmada ele alınmaktadır.Araştırmamızın birinci bölümünde, kalkınmanın kavramsal çerçevesi sunularak günümüzde ve İslam düşüncesinde kalkınma telakkisi, Kur'an-ı Kerim'de ve hadisi şeriflerde kalkınma mefhumu ele alınmıştır. İkinci bölümde, Hz. Peygamber'in (s) Medine pazarını tesisi ve getirdiği piyasa düzenlemelerinin güncel değerleri incelendi. Hz. Peygamber'in kalkınma tasavvurunun doğru anlaşılması için dünyayı yeren bazı rivayetlerle kalkınmayı teşvik eden rivayetlerin telifi konusu tahlil edildi. Üçüncü bölümde, iktisadi büyüme, gelir dağılımı ve kurumsal yapı başlıkları altında sosyal sermaye, katılımcı yönetim, tasarruf ve yatırım gibi pek çok kalkınma meseleleriyle ilgili rivayetlerin güncel değerleri araştırıldı. Development is a contemporary issue which is highly discussed. This thesis studies the principles that are derived from the words and practices of the Prophet (pbuh) in this area and the linkages of these principles with the contemporary issues of development as well as some modern interpretations of these principles. In the first section, the conceptual framework of development is presented and the concept of development currently as well as in the İslamic thought along with the idea of development in the Qoran and Hadith are analyzed. In the second section, the Prophet's (pbuh) establishment of the Medinah market and the modern implications of His market regulations are examined. The reconciliation of the prophetic traditions which appear to disparage the world and those which motivate development is looked into in order to better understand His vision of development.In the third section, the modern implications of many prophetic traditions related to development issues such as social capital, participatory management, savings and investment which fall under the titles of economic growth, income distribution and institutional structure are scrutinized. 316

Hicri altıncı asrın en önemli Ġslâm âlimlerinden biri olan Ebu'l-Ferec Ġbnu'lCevzî,fıkıh, tefsir, hadis, coğrafya, tıp, vaaz ve ahlâk gibi çok farklı alanlarda,380'i aĢkın eser telif etmiĢtir. Bağdat'ta doğan müellif, hadis hıfzı hususundaHâfız olarak kabul edilmiĢtir. Hadis alanında yazmıĢ olduğu eserlerden ikisi çokdikkat çekmiĢ; olumlu ve olumsuz tenkîtler almıĢtır.Ġbnu'l-Cevzî, Kitabu'l-Mevzûât'ta uydurma rivayetleri, el-İlelu'lMütenâhiye'deise kendileri ile ihticâc olunmayan çok zayıf, vâhî rivayetleri biraraya getirdiğini belirtmektedir. Müellif, eserlerindeki hatalar ve çeliĢkiler ileravi ve rivayetlerin değerlendirmesinde müteĢeddit davranmasından dolayıĠslâm âlimleri tarafından eleĢtirilmiĢtir. Buna rağmen müellif, bu iki kitabındagenel olarak baĢarılıdır.el-İlel'de, ravi ve rivayetlerin değerlendirmesinde müellifin uygulamıĢolduğu cerh ve ta'dîl metodu tezin konusunu teĢkil etmektedir. Ġbnu'l- Cevzî,eserinde geleneksel hadis tenkîdi sistemine sâdık kalmakla beraber ravi verivayetlerin değerlendirmesinde müteĢeddit davranmıĢtır. Ġbnu'l- Cevzî,çoğunlukla rivayetlerin farklı tariklerini bir araya getirmiĢ ve bunları bütüncülbir bakıĢ açısıyla tahlîl etmiĢtir. Ravi ve rivayetlerin tenkîdinde kendisindenönceki hadis münekkitlerinin değerlendirmelerini esas almaktadır. In the 6.th century of hijra, one of the most important scholars of Islamictradition was Ebu'l-Ferec Ġbnu'l-Cevzî had written in the fields like Islamicjurisprudence, tafshir, geography, medicine, sermon and morality more than 380books. The editor, who was born in Baghdad, was appreciated as a `Hafız` inthe field of hadith. Two boks, that he had written in the field of hadith, took animpressive attention and criticised positive and negatively.His book Kitabu'l-Mevzûât involves fabrication hadiths. The book elIlelu'l-MütenâhiyeFi'l-Ehâdîsi'l-Vâhiye compiles the hadiths which are ratherweak and with whom adjudication is not possible. Ibn'ul-Cevzî, because of hissome mistakes and being strict with his critics has been criticised by Islamicscholars. However he has been succesful in gathering the fabrication and weakhadiths in his two books.Our thesis involves the method which Ibn'ul-Cevzî used for criticising thenarrators and the narrations in his book el-Ilel. The editor, had been faithful tothe tradition at hadith criticising. But about the critics of narrators andnarrations, he went beyond bounds. 333

Dâru'l-Hadislerin tesis edilmesinde sosyal, siyasî, dînî ve ilmî pek çok sebep etkili olmuştur.Sistemli, fonksiyonel ve resmî ilk dâru'l-hadis h. VI. yüzyılda Nureddin Zengi tarafından Şamda kurulmuştur. Bundan sonra ise farklı isimlerle İslam dünyasının muhtelif bölgelerinde görülmektedir. Şamda başlayan dâru'l-hadis geleneği, Anadolu Selçukluları ile Anadolu coğrafyasına taşınmış ve farklı şehirlerde vücut bulmuştur.Osmanlı Devleti de hadislerin eğitim ve öğretimine ayrı bir önem atfederek, dâru'l-hadis geleneğini devam ettirmiştir. Bu dönemindeki ilk dâru'l-hadisi, I. Murat zamanında, Çandarlı Halil Hayrettin Paşa İznik'te yaptırmıştır. Süleymaniye Külliyesinin inşası ile birlikte Osmanlı eğitim sisteminin en üst basamağında yer almış ve Dâru'l-Hilafeti'l-Âliye Medreselerinin kuruluşuna kadar bu özelliğini korumuştur.Osmanlı dönemi siyasî başarıya paralel olarak, kurumsallaşmanın da arttığı bir devredir. Bunun neticesinde dâru'l-hadis sayısında ciddi bir artış yaşanmıştır. Sadece Osmanlı Devleti'nin payitahtı olan İstanbul'da tesis edilmiş 63 dâru'l-hadis tespit edilmiştir. Buna Osmanlı hakimiyetinde bulunan diğer şehirlerdekiler eklenince, bu dönemde hayat bulmuş 100'den fazla dâru'l-hadisin olduğu görülmektedir. Osmanlı dönemi dâru'l-hadislerinde ağırlıklı olarak hadis ve hadis ilimleri okutulmakla birlikte tefsir ilminin de öğretimi yapılmıştır. Bu kurumlarda İslam dünyasında sahihlikleriyle ün yapmış Buhârî ve Müslim başta olmak üzere, kütüb-i sitte denilen hadis kitaplarıyla birlikte Mesâbîhu's-Sünne ve Meşârıku'l-Envâr gibi muhtelif hadis kitapları okutulmuştur. Bununla birlikte dâru'l-hadislerin statüsü, ilmî gücü ve müfredatı, zaman, mekân ve imkâna göre farklılık göstermektedir. Many reasons like social, politic, religious, scientific had been effective in founding Dar al-Hadiths. First Dar al-Hadith which was systematic, functional and offical had been founded in Damascus by Noureddin Zengi after that had been arisen in various part of Islamic world with different names. Dar al-Hadith tradition which had begun in Damascus had been transferred to the Anatolia by Anatolian Seljuks and had been come into being in different cities. Also Ottoman Empire had continued hadith tradition by giving particular importance to hadith education. First Dar al-Hadith was established by Çandarlı Halil Hayrettin Pahsa in İznik (780/1378) in the time of Mourad I. with the building of Souleymania Islamic Complex (Külliye) Dar al-Hadiths had taken most important part in Ottoman education system and until founding of Dar al-Khilafah al-Aliyah Madrasah it had maintained its characteristics. Serious increasing of number of dar al-hadiths had been realized in Ottoman period. Only in Istanbul which was capital of Ottoman Empire, 63 dar al-hadiths had been determined and adding other dar al-hadiths in the cities under control of the Ottoman Empire to this number more than 100 dar al-hadiths had been observed. Beside hadith and hadith sciences also interpretation (tafsir) had been tauhgt. Particularly Bukhari and Muslim who had been famous in Islamic world with their correctness and in addition to hadith books calling al-Kutub al-Sittah, various hadith books like Masabih al-Sunnah and Masharik al-Anwar had been instructed in these institutions. Status, scientific power, syllabus of dar al-hadiths had been differed from time, enviroment and capabilitiy.Dar al-Hadith tradition which had begun in Damascus had been transferred to the Anatolia by Anatolian Seljuks and had been come into being in different cities. Also Ottoman Empire had continued hadith tradition by giving particular importance to hadith education. First Dar al-Hadith was established by Çandarlı Halil Hayrettin Pahsa in İznik (780/1378) in the time of Mourad I. with the building of Souleymania Islamic Complex (Külliye) Dar al-Hadiths had taken most important part in Ottoman education system and until founding of Dar al-Khilafah al-Aliyah Madrasah it had maintained its characteristics.Serious increasing of number of dar al-hadiths had been realized in Ottoman period. Only in Istanbul which was capital of Ottoman Empire, 63 dar al-hadiths had been determined and adding other dar al-hadiths in the cities under control of the Ottoman Empire to this number more than 100 dar al-hadiths had been observed. Beside hadith and hadith sciences also interpretation (tafsir) had been tauhgt. Particularly Bukhari and Muslim who had been famous in Islamic world with their correctness and in addition to hadith books calling al-Kutub al-Sittah, various hadith books like Masabih al-Sunnah and Masharik al-Anwar had been instructed in these institutions. Status, scientific power, syllabus of dar al-hadiths had been differed from time, enviroment and capabilitiy. 328

Tez giriş ve dört bölümden oluşmaktadır.Girişte Kastallânî'nin yaşadığı bölgenin kısa da olsa tarihi seyri ve sosyal, ilmi durumu ele alınmış olup, hayatı, hocaları, eğitimi ve ilmi kişiliği, Suyûtî-Sehâvî ile Suyûtî-Kastallânî çekişmesi, öğrencileri ve eserleri hakkında bilgi verildi. Birinci bölümde, İrşâdü's-Sârî hakkında genel bilgiler ve şerhin mukaddimesi ele alınmış olup, İrşâdü's-Sârî'nin kaynakları ve Buhârî'nin nüshaları hakkında genel bilgiler verildikten sonra, nüshalar arasındaki farklara temas edilmiştir. İkinci bölümde, Kastallânî'nin şerhteki isnat ve metinlerdeki şerh metodu, hadislerdeki lafzi ve fıkhi boyut ile hadis metinlerindeki muhteva tahlillerindeki metodunun yanı sıra Kastallânî'nin rivayet metinlerini değerlendirmesi ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise, Kastallânî'nin hadis-sünnet anlayışı ile şerhindeki muhtelifü'l-Hadis ilmi üzerinde duruldu. Son bölümde ise Kastallânî aynı zamanda kelamcı olarak da bilindiği için O'nun kelâmî görüşleri üzerinde duruldu. Çalışma sonuç ile bitmektedir. This dissertation comprises an introduction and four chapters. In the introductory section, first the historical, social and scientific situation in Mamluk Egypt during the life of al-Qastallânî (d. 923/1517) is dealt with. In the biography of al-Qastallânî that follows, his life and education, his teachers and disciples and his works are given; his academic personality and his conflict with al-Suyûtî are discussed. In the first chapter, some general information about al-Qastallânî?s Irshâd al-Sârî, a commentary on al-Bukh?r??s al-Jâmi` al-Sahîh, is supplied. Then the introduction of al-Qastallânî to his commentary and his sources are discussed. Next, the versions of al-Bukhârî?s book that al-Qastallânî used and the differences between those versions and the influence thereof on al-Qastallânî?s writing are dicussed. Chapter II deals with the methods and techniques al-Qastallani applied in his study of both the isnâds and texts of traditions, and also with his discussions of the lexical and legal aspects of traditions. Al-Qatallânî?s understanding of hadîth and sunna as well as his treatment of contradictory traditions (mukhtalif al-hadîth), form the subject of Chapter III. The fourth and the last chapter is about al-Qastallânî?s theological approach to the traditions as he was also known to be an esteemed theologian in additon to being a respected jurist and a traditionist. The study ends with a concluding section that summarizes the findings of the research. 350

127

Bu çalısma, slâmî ilimlerin her dalıyla ilgilenmis olan Suyûtî'nin hadisilmindeki yerini tespit etmek, özgünlügünün nereden kaynaklandıgını arastırmak,dolayısıyla bir bütün olarak hadis anlayısını ortaya koymayı amaçlamaktadır.?Suyûtî'nin Hadis lmindeki Yeri? baslıgında yapılan bu çalısma, giris bölümüdısında iki bölümden olusmaktadır.Giris kısmında arastırmanın amaç, önem ve yöntemine degindikten sonraSuyûtî'nin yasadıgı asra kısaca göz atarak siyasî, sosyal ve ilmî durumuincelenmistir.Birinci bölümde Suyûtî'nin hayatı, seyâhatleri, hocaları, talebeleri, yaptıgıvazifeler ve eserleri hakkında bilgi verilmistir.kinci bölümde Suyûtî'nin hadis anlayısı incelenmeye çalısılmıstır. Suyûtî'ninhadis ilmindeki yeri, usûlcülügü, hadis tenkidçiligi, Suyûtî'nin ?el-Hasâisu'l-Kübrâ? eseri çerçevesinde hadisleri degerlendirmesi, Suyûtî'nin ?ed-Durru'l-Mensûr? adlı tefsirinden hareketle hadis kullanımı ve sünnete yaklasımı gibikonular çerçevesinde hadis ve sünnet anlayısı degerlendirmeye çalısılmıstır. AyrıcaSuyûtî'nin muasırlarıyla yaptıgı tartısmaları ve kendisinin müçtehidlik vemüceddidlik iddiaları da degerlendirilmistir.Bu çalısmadan çıkartabildigimiz ilk önemli sonuç, Suyûtî'nin hadis vesünnetle çok mesgul oldugu hususudur. Suyûtî, hadis usûlcülügünü bnu's-Salâh'ın hadis usûlü açısından meshur olan `Ulûmu'l-Hadis` adlı eserinigenisleterek ortaya koymustur. Bu anlamda Suyûtî, var olan geleneksel hadis183usûlunü devam ettirmistir. Suyûtî, rivâyetlerin sıhhatini belirlemede isnâd merkezlidegerlendirmeler yapmıstır. Risâle türü olan küçük hacimli eserler basta olmaküzere el-Câmiu's-Sagîr, el-Hasâisu'l-Kübrâ, ed-Durru'l-Mensûr vb. kitaplarındauydurma, mesnedsiz çok nakiller yapmıstır. Hadislerin kritiginde seçicidavranmamıs, hadis senedlerini degerlendirmede mütesâhil davranmıstır. Suyûtî,hadis uydurmayı önleme ve sünneti müdafaa alanında ciddi katkıları olmustur. This study aims to determine the importance of al-Suyûtî dealing with all thebranches of slamic Science in the study of Hadiths, to find out where hisoriginality sourced from; and as a result to put forward the understanding ofHadiths as a whole. This study being carried out under the topic of ?Themportance of al-Suyûtî in the Study of Hadiths? includes two chapters exceptfrom the introduction part.In the introduction part, after explaining the aim, importance and method ofthe study, the era in which al-Suyûtî lived is briefly glanced at in order to examineits political, social and scientific situation.In the first chapter, information about al-Suyûtî?s life, voyages, teachers,students, duties and his works are given.In the second chapter, al-Suyûtî?s understanding of Hadiths is tried to beexamined. Namely, al-Suyûtî?s importance in the study of Hadiths, his methods,the criticism he made on Hadiths, the evaluations he made in the light of the work?el-Hasâisu?l-Kübrâ? upon Hadiths, and his understanding of hadiths andSunnah in parallel to both ?ed-Durru?l-Mensûr?, a commentary he wrote on theKoran and the subjects such as his approach to the use of Hadiths and Sunnah aretried to be evaluated. Moreover, al-Suyûtî?s discussions with his contemporariesand his claims to be a mujtahid and the mujaddid are evaluated.The first important result to be concluded from this study is al-Suyûtî?s beingvery busy with Hadith and Sunnah. Al-Suyûtî was putting forward the methods he185applied for Hadith by expanding bn al-Salah?s work `Ulûmu'l-Hadis`, a famouswork on the ground of Hadith methods. At this point, al-Suyûtî continued thealready existed traditional hadith method. In order to indicate the truth ofnarrations, al-Suyûtî resorted references while making evaluations. He made toomuch untrue and unbased narrations especially in his short works written inbooklet type and in his books like el-Câmiu?s-Sagîr, el-Hasâisu?l-Kübrâ, ed-Durru?l-Mensûr and etc. He was not selective of criticisms on hadiths and he wasalso lax in evaluating Hadith Documents. However, al-Suyûtî showed great effortin preventing fictitious hadiths and to defending sunnah. 195

140

Tezimiz Giriş ve İki Bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezimiziyaparken kullandığımız kaynaklardan ve takip ettiğimiz metoddan kısacabahsedilmiş, daha sonra da konumuza bir alt yapı hazırlanmıştır.Birinci bölümde ise ?Ibn Sayyad Meselesi? başlığı altında Ibn Sayyad'ınAdı, Nesebi ve Kabilesi, Doğumu, Peygamber (sav) ve Sahabe ile olan diyaloguve ölümü üzerinde durulmuştur. Bunun akabinde de Ibn Sayyad hakkındakihadisler ve hadislerin ravi şemaları verilmiştir.İkinci Bölümde ise önce hadislerin râvi bilgileri aktarılmış ve isnaddeğerlendirmeleri yapılmıştır. Hadislerdeki garib lafızların incelenmesinden vehadislerin metin tenkidinin yapılmasından sonra da Ibn Sayyad'ın Durumuüzerinde yoğunlaşılmıştır.Son olarak da çalışma konumuz değerlendirilmiş ve sonuçlandırılmıştır. Our thesis to take form in an introduction and two sections. In introductionsection we briefly mentioned about the Works we used while we were studyingour thesis and method we followed. After this we prepared a substructure to oursubject.In the first section of our thesis we stood on Ibn Sayyad?s name, lineage,birth, dialogue with Muhammed (sav) and his companions, and death under thetitle of ?Ibn Sayyad Affair?. After this we attributed the hadiths about Ibn Sayyadand their rumor diagrams.In the second section of our thesis, we gave the information of possessor ofrumors and made the apprasion of hadiths. After we examined the differentdivulges of hadiths and made the textcriticism of hadiths, we became densed onIbn Sayyad?s situation.At last we appraised and resulted our thesis?s subject. 141

Kırk Gün Hadisi adını verdiğimiz hadisi çalışmamıza konu edinmişbulunmaktayız. Daha çok hadisimizin hadis kitaplarındaki rivâyetlerini tespit verâvûleri bakımından durumlarını incelemeye çalıştığımız tezimizde, kısa bölümlerhalinde metin tahlillerine ve farklılıklarına yer verdik. Bazı değerlendirmelerdebulunduk.Bu çalışma kısa bir Giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümündehadisimizi ortay koymaya ve tanımaya ayırdık.Birinci bölümde hadis kitaplarından tespit ettiğimiz kırk iki rivâyeti senedve metinleri ile sıralayıp Türkçe anlamlarını verdik. Sıralamada hadis kitaplarınınmüelliflerinin vefat tarihini esas aldık. Yine isnadları yer aldıkları müelliflerineserlerini belirterek şemalarda göstermeye çalıştık. Buna göre üç sahabiden gelentarûklerde sahabeden bn Mesûd daha çok yer alırken ondan nakillerde A'meş öneçıkmıştır.kinci bölümde daha önce isnadlarda geçen râviler hakkında edindiğimizbilgiler ışığında rivâyetlerin sıhhatleri konusunda değerlendirmelerde bulunduk.Bu değerlendirmelerden hareketle hadimsizin maddi yapısının iyi olduğunusöyleyebiliyoruz.Üçüncü bölümümüzde metin farklılıklarını, lafız ve anlam değişimini vemetinlerden çıkarılabilecek ana temalar gibi konuları gözlemlemeye çalıştık.Burada en zengin metin ve lafız biçimlerinin bn Mesûd rivâyetleri olduğugörülmüştür. Ancak diğer sahabilerden gelen tarûklerinde manayı tahsil edecekniteliklerde olduğunu da belirtmek gerekir.Dördüncü ve son bölümde rivâyetin bazı unsurlarını ele aldık veüzerlerinde söylenen eski ve yeni kısmû yorumlara yer verdik. Çalışmamızesnasında hadisimiz üzerinde erken dönemde oluşan kanaate, hadis tekniğiaçısından yaklaştığımızda günümüzde de aynen ulaşıldığını ifade edebiliriz. Given as the name hadith of forty days has been issue in our studies.Especially, in this study we investigated books of hadith and situation of itsmessanger. We mentioned text analysis and differences of them as in the shortparts. Some evaluations was done.This study has a small introduction and four sections. We defined thehadith in the introduction.In the first section, from the hadith books we determined forty two hadithwith texts and rumuors which was enumerated and turkish meanings of them wasgiven. In the sequence of rumuors we based on the death date of the writers of thehadith books. According to this in this explanations while bn Mesûd was takingmore place, A?meş was the one known well.In the second section, according to information we get about themeesengers, in hadith, we have made some assesment about validity of them. Andthrough this assisment, it can be said that our hadith is strong in terms of itsphysical technique.n the third section, we tried to search text differences, changes, meaningand some main themes of these texts. Here it has been seen that the richest textand word kinds are rumours of bn Mesûd. But it must be stated that otherrumours can oloso give the meaning.In the fourth and last sectioni we have to take up some copenent of thehadith we explained some of the old and new information. We can inform thatduring our studies today, we?ve got the same influence as old days about ourhadith in terms of its physical shape. 186

Akgfil, Mustafa, Kfitfib-i Sitte Kavramının Olıısnm Süreci Ve Sehret Bıılması, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç.Dr. Kamil Çakın, 225 sı ÖZET KÜTÜB-İ SİTTE KAVRAMININ OLUŞUM SÜRECİ VE ŞÖHRET BULMASI İslam hadis literatürü, Peygamberimiz Hz. Muhammed (ş.a.v.)'in örnek sünneti (söz,fül,davranışlan) ile ilgilidir. Bu sünnetin tespiti, İslam dünyasında ilk iki yüz elli yıl süren yoğun çaba ve gayretin bir ürünüdür. Bu söz, flil ve davranışlar pek çok yazık derleme eserlerde toplanmıştır. Zaman içerisinde bunlardan altı tanesi Sünnî dünyada otorite olarak tanındı. Kütüb-i Sitte diye isimlendirilen bu altı kitap Kur'an'ın yorumu olan Hadis ilminin de temelini oluşturmuştur. Hadis tariki açısından Kütüb-i Süte dönemi de denilen üçüncü asırda pek çok hadis kitabı yazılmıştır. Bunlar içerisinde Buhârî ve Müslim'in Sahihleri, ihtiva ettikleri sağlam ve güvenilir hadisler sebebiyle büyük itibar görmüş ve iki Sahih kitap anlamına gelen `Sahîhâyn` adıyla şöhret bulmuşlardır. Aynı dönemde yazılan Ebû Dâvud, Tirmizî ve NesâS'nin Sünenteri de içine aldıktan sağlam hadisler sebebiyle bu iki kitapta birlikte mütalaa edilmiş ve bu beş kitap `Kütüb-i Hamse`(beş kitap) veya `Usûl-ü Hamse` (beş asıl kaynak) diye meşhur olmuşlardır. Daha sonra bazılarınca İmam Mâlik 'in Muvatta'ı, bazı muhaddislerce de Darimt'nin Sünen'i bunlara dâhil edilerek hepsi birlikte Kütüb-i Sitte'yi oluşturmuşlardır. Tezimizde ele almış olduğumuz bahislerde hadis literatürü içerisinde kaynak olarak referans gösterilen, müelliflerin ayrı yer ve zamanlarda h. III. asırda te'lif ettikleri altı kitabın (Kütüb-i Sitte) h. VI. yy. dan itibaren pek çok hadis alimince sahîh olarak nitelendirildiğini göstermiş bulunuyoruz. Ayrıca biz bu çatışmamızda geçmişte Kütüb-i Sitte hakkında yapılan değerlendirmelerin birer `nass` olmayıp, sadece birer uiçtihad`dan ibaret olduğu vurgusunu yapmaya çalıştık. Akgul, Mustafa, The Formation Process And Reputation Of Concept The Al- Kutub Al-Sitte. Master's Thesis, Advisor: Assoc Prof. Kamil Çakın, 225 p. ABSTRACT THE FORMATION PROCESS AND REPUTATION OF CONCEPT THE AL-KUTUB AL-SITTE The hadith literature of Islam is concerned with the transmission of reports regarding the example (sunna) of Muhammad. These reports were the object of intense search during the first two and a half centuries of the Islamic era. They were collected into many written compilations and gradually six of these became recognized in much of the Sunni world as the most authorative ones. The 'six books* (al-kutub al-sitte), as they are called, form the basis for this investigation into the role of hadith as commentary on the Qur'an. It has been written a lot of hadith books in the third century which also called the term of al-kutub al-sitte from point qfwiew historical of hadith. It has been respected Sahih of Bukhari and Muslim among them due to whole and reliable hadiths which they contains and they have been renown with in the name ofSahihayn which means two Sahih books. It has been mentioned together with this two books due to whole and reliable hadiths which include Sunans of Abu Dawud, TirmidhS and Nasâî written in the same season and have been renown. These five books or al-usûl al-hamse (five main source) is widely known as al- kutub al-hamse, `al-usûl al-hamsen. Later by some hadith scholars added al- Muvattâ' of Malık or some added Sunan of Darımı with these addition al-Kutub al-Sitta has been existed. The topics which we held in our thesis are shown as reference in hadith literature. These six books are written in the third century according to the pertaining to the Hegira. After six century in the Hegira these books are qualified by many hadith scholars as whole. In addition in our study we tried to mention that the evaluations which was made earlier is not worship but is only an ıctıhad. 225

Kırgızistan'daki Camilerde İmamların Vaazlarında Kullandıkları Hadislerin Hadis İlmi Acısından Değerlendirilmesi (Os Örneği)` Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Kâmil Çakın, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, IV+64 s. Toplumu yönlendiren dinî ve kültürel dinamiklerden birisi de cami konuşmaları arasında yer alan vaazlardır. Her alanda olduğu gibi, din alanında da yeniden yapılanma sürecine giren Kırgızistan'da cami imamlarının vaazlarında kullanılan hadislerin değerinin oraya çıkartılması, bu konudaki eksikliklerin aydınlatılması açısından önemlidir. Bu araştırmada, Kırgızistan camilerinde kullanılan hadislerin tespiti ve tespit edilen hadislerin hadis ilmi çerçevesinde değeri ortaya konulmaya çalışıldı. Araştırma, Giriş ve Sonuç bölümleri hariç iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde hadis ilminin temel kavramları hakkında bilgi verildi ve özellikle zayıf ve mevzu hadisler üzerinde genişçe duruldu. Araştırmanın birinci bölümünde Kırgızistan hakkında bilgi verildi. Kırgızistan tarihi, dini hayat ve Kırgız halkının sünnet anlayışı konuları hakkında da genişçe bilgiler verildi. İkinci bölümde ise vaazlarda kullanılan mevzu hadislerin değerlendirilmesi yapıldı. Bu bölümde hadis âlimlerinin değerlendirmelerine genişçe yer verildi. Sonuç kısmında da araştırmadan elde edilen sonuçlar zikredildi The Assessment of the Hadith wich the Imams used in their Vaazs (Conversations) from viewpoint of Ilmal-Hadith in Kyrgyzstan. (The Osh Model) Adviser of Thesis: Doç. Dr. Kâmil Chakin. Ankara University the faculty of Theologian. IV+64p. One of the religions and cultural dynamics that leads the society are vaazs which were used in mosque conversations. As known Kyrgyzstan had come into the process of reconstruction in religion. In this context it is very important to investigate and explore the value of the hadiths which were used by the imams in conversations especially to eliminate the deficiencies. In this survey we tried to put into existence the value of the hadiths which were used by imams in the conversations in Kyrgyzstan mosques. This study of consist of main two chapters in addition to parts survey, introduction and conclusion. In the introduction we acquainted about the basic concepts of the hadith and we especially explained the meanings of Daif Hadith and Mevdu Hadith. In the first part of this study we gave some information about Kyrgyzstan. In the addition to this we also acquainted about the history, religions life and the understanding of sunna of Kyrgyz People. In the second part of this study, we assessed the mevdu hadiths which were used in the conversations. In this chapter we also stated the thoughts of some hadith scholars. In the conclusion we summarized the main topics that we achieved in this investigate. 71

190 GÖKALP, Murat, îlk Dönem Hadis ve İslâm Tarihi Kaynaklarına Göre Veda Hutbesi Rivayetlerinin Tetkiki, Danışman: Doç. Dr. Kâmil ÇAKIN, Ankara, 2001,191 s. TEZ ÖZETİ İnsanlar arasında herkesin aynı hak ve hürriyetlerden yararlanabilmesi, kişilerin birbirlerinin haklarına saygı göstermesi ile mümkündür. Bu anlamda `insan haklan` sorununun günümüzdeki aktüalitesi ise ortadadır. İnsan hakları ile ilgili tartışmaların neredeyse her gündeme gelişinde, bir `insan hakları bildirgesi` şeklinde takdim olunan `Veda Hutbesi` nin, kaynaklardaki mevcut rivayetlerinin incelenerek tartışmalara ışık tutulması amacıyla böyle bir çalışma yapılmıştır. İşte bu amaçla ele alınan konu, bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte, câhiliye dönemi hitabeti ile Peygamberimizin hitabet hususiyetlerine yer verilmiştir. Birinci bölümde, veda haca esnasında Hz, Peygamberin verdiği hutbelere dair rivayetler tetkik edilmiş; ikinci bölümde ise, veda hutbesinin bugünkü anlamda meşhur oluş süreci incelenmiştir. 191 GÖKALP, Murat, The Investigation of The Narrations of The Veda Khutbah, According To The reseources ofHadith And The Islamic History of Early Periods, Süpervisier: Doç. Dr. Kâmil ÇAKIN, Ankara, 2001,191 s. SUMMARY iti possible for everyone to utilize the same rights and freedom by behaving respectfully the each other's rights. At this sense, the problem of the human-right activity is clear today. Whenever the discussion about the human-rights come out, the Veda Khutbah is presented as a declaration of `Human-Rights`. In that context, the investigation of relations of Veda Khutbah at the resourches will light on that discussions. This paper is consist of an introduction and two chapters. In the introduction, its given information about the oratory of the câhiliye, Le. ignorance-days, and the pecularity of the Prophet Mohammed In the first chapter, its investigated the relations concerning the khutbah of the prophet during the Veda Hajj, and the second chapter, it is investigated the development of becaming famous at the moment 199

137 ÖZET Akdağ, Eyyup, Şah Veliyyullah Dehlevî(ö.ll76/1762)'nin Huccetullâhi'l-Bâliğa Adlı Eseri Işığında Hadis Anlayışt,Yüksek Lisans Tezi, DanışmanrDoç. Dr.Kâmil Çakın VI-138 s. İslâm'ın bidayetinden gönümüze kadar muhtelif yörelerde sayısız İslâm alimi yetişmiştir. Bunların bazılarının isimleri unutulmuşken bazıları da kalıcılığı ve etkisi farklı olmakla beraber isimleri unutulmamıştır. 18. yüzyıl Hint asıllı Şah Veüyyullah Dehlevî (ö.l 176/1762) de isimleri unutulmayanlar arasındadır. Dehlevî yaşadığı dönemde Hindistan'da müslümanlar arasında hakim olan taklit ve taassup anlayışına karşı çıkmıştır. Hintli müslümanların dinin iki aslı; Kur'ân ve Sünneti aracısız anlayabilmeleri için tercüme ve şerhlerde bulunmuştur. Bu bağlamda Kur'ân'ı Hindistan'da o gün resmi dil olan Farsça'ya tercüme etmiş, hadis kitapları arasında en sahih kabul ettiği İmam Malik'in Muvatta`sını da Arapça ve Farsça'ya ayrı ayrı şerh etmiştir. Dehlevî, sayısız eserler telif ederek İslâm düşünce yapısına katkıda bulunmuştur. Bu sayısız eserler arasında Hüccetullahi'l-Bâliğa'sı baş eserdir. Bu eserin şöhreti kısa bir süre içerisinde yaşadığı yörenin sınrlannı aşmış, muhtelif İslâm diyarlarına ulaşmıştır. Bu eser alışılagelmiş herhangi bir İslâmi disiplinde yazılmış kitaba benzememektedir. Konulan ve tertibi yenidir. Dehlevî (Ö.1176/1762) bu eserde İlmu Esrâri'd-Din diye isimlendirdiği yeni bir ilmin temellerini atmıştır. Bu yeni ilmin kapsamında hadislerin inceliklerinden bahsedilmiştir. Bu sayede birçok müşkil hadisin işkalı ortadan kaldırılmıştır. Bu çalışmada işte böyle bir eser temel kabul edilerek Dehlevî'nin hadis anlayışı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Dehlevî bu eserde zikrettiği hiçbir hadisi temel hadis kitaplarına nispet ederek kaynağını belitmemiştir. Fakat kendisinin de ifade ettiği gibi kitabına aldığı hadisleri genel olarak Buhâri, Müslim, Ebû Davut ve Tirmizi'nin kitaplarından seçmiştir. Bu kitapların dışında başka kaynaklardan hadis aldığı da olmuştur. Kitabına aldığı hadisleri genel olarak ulemanın sahihliği hususunda itimadını kazanmış kitaplardan seçmiş olmakla beraber bazen de mevzu(uydurma) rivayetlere has olan kitaplardan da hadis zikrettiği görülmektedir. Bu çalışmada kitabının muhtelif yerlerinde dağınık olarak bulunan hadis usulüyle ilgili bazı görüşleri verildiği gibi önemli görülen bazı hadis yorumlan da zikredilmiştir. 138 SUMMARY Şah VeliyyuUah Dehlevi' (Ö.1176/1762) and His Conception of Hadith Under the Light of His Work Hüccetııllahi'1-Bâliğa. MA Thesis, submitted to the institute of social sciences of Ankara University.Presenten Eyüp Akdağ.Supervison Kâmil Çalan, Associate Professor Many Islamic scholar have lived through the History since the beginning of Islam in different parts of Islamic countries. While some of them were not so famous, many of them have not been forgotten because of their permanent effect on Islamic literature. Şah Veliyyullah Dehlevi (ö.l 176/1762) is one of these unforgettable famous eighteenth century schools. He resisted to and struggled with rather conservative and stereotyped understandings which were prevailed among Indian Muslim's at his time. He made some translations from Arabic-Islamic literature to Persian language and explanations on them to enable Indian Muslim's understand to fundamentals of Islam. Koran and hadith (tradition). He translated the holy Koran to Persian which at that time was official language and made explanations on Muvatta which he regarded as the most reliable book of the hadith collections inhabited from previous scholars. Dehlevi contributed to the structural formation of Islamic thought writing many books and treatises among which the `Hüccetullahi'1-Baliga` is the most famous. Its famous spread to the other countries in a short time and reached to various Islamic countries. It was not written in a usual style which was common among the religious authors; its themes and sections were notable. Dehlevi found a new discipline called `Ilmu Esrari'd-Din`. Science of the mysteries of religion is this book. In this new science he mentioned about the details of tradition (hadith). There fore; many difficulties in understanding tradition were decreased in a sense. In this study I attempted to analyze Dehlevi's approach to tradition with regard to his this book. Dehlevi did not retell any of the basic hadith books when he was speaking of any hadith. But, as he mentioned, he chose all the hadiths he derive from the collections of the Buhâri, Muslim, Ebu Davut and Tirmizi. He also used other references out of this authors. He although attained hadiths from sources as I mentioned he sometimes referred to unreliable- made up-hadith books.139 In this study, I also told some of his views on the methodology of hadith and his comments on specific hadiths which were in his book. 146