Search

Bu çalışmada, Osmanlı askeri sınıfın önemeli üyesi olan ilmiye gurubu ve bu gurubun üyeleri olan kadı, müderris ve müftülerin ilmiye teşkilatına ilk girişinden, gurup içindeki (silk) ve özellikle kazâ mekânındaki hareketliliği incelenmeye çalışılacaktır. Konunun genişliği göz önüne alındığında, zaman ve mekân sınırlandırılması gerekli görülmüş ve zaman olarak 18. yüzyıl, mekân ise Anadolu kazaskerliği yetki alanındaki kazâlar olarak seçilmiştir. Yaklaşık altı yüz yıl gibi uzun bir sürenin incelemesi çok zor olduğundan klasik sonrası ve modernleşme öncesi geçiş dönemi olan 1700?1800 yılları arası yani 18. yüzyıl zaman dilimi araştırmaya esas alınmıştır.Anahtar Kelimeler: ilmiye gurubu, hareket, kadı, kadı yevmiyesi, kaza, kazayevmiyesi, kazasker, mahkeme, mansıp, medrese, müderis, müftü, ruznamçe,paye. In this study, it is aimed to analyze the learned (ilmiye) group that was important part of the military class of the Ottoman Empire and the ilmiye group had three important members. They were judges (kadis), professors (müderrises) and muftis (müftüs) and they were analyzed from the beginning to the end of the career line as a dynamic process. Due to the vast nature of the subject, one needed to delimit the research in terms of time and space. In that regard, it was chosen the 18th century and the districts belonging to the Anatolian kazâskerlik (chief justice). Due also to the impossibility to cover the whole Ottoman eras of six hundred years, the eighteenth century was chosen, the period following the classical period and preceding the era of modernization. This was because the 18th century was the era when the classical institutions of the Ottoman Empire could no longer resist the forces of change. The extent of changes, which took place in this century, might constitute a topic for other researches. On the other hand, the need to delimit the area of research to the Anatolian chief justice (kazâskerlik) was a result of technical and methodological necessity.Keywords: chief justice, court, judge, judge?s office, daybook, daily revenue ofmagistratures, kadi, learned group, medrese, movement, mufti, professor, rank 159

[No Abstract Available]

Çalışmada Kütahya'nın yerleşim yerleri, aile yapısı, aile içi hukukun nasıl işlediği, hayat ve geçim tarzı, sanat ve meslek gurubları, tarım ürünleri, cezalar, vergiler yerleşim yerlerinin ekonomik durumu gibi konular incelenmiştir.Çalışma olarak seçtiğim 15 numaralı Kütahya Şer'iye Sicilli Defteri, Hicri 1243 / Miladi 1828 yıllarına ait Kütahya ve çevresinde hukuka intikal etmiş mahkeme kayıtlarını ihtiva eder. Çalışmada, tereke, miras, resmi yazışmalar, fermanlar, beratlar vakıflar, Naiblik müessesesi, vekil tayini gibi mahkeme kayıtlarının transkripsiyonu, değerlendirilmesi ve tasnif edilmesi yer almaktadır.Osmanlı döneminden günümüze kadar intikal eden bu belgeler, toplumun sosyal, siyasi ve ekonomik yapısı hakkında bize bilgi verirler. Sicillere kaydedilmiş bilgilere bakarak halkın sosyal yapısını ve ikili ilişkilerini, miras ve tereke kayıtlarına bakarak ekonomik yapıyı, merkezden gönderilen kararnâmelere bakarak merkezi idare ile taşra arasındaki ilişkilerin muhtevasını öğrenebiliriz. Ayrıca belgelerin tarihine bakıldığında Yeniçeri ocağının .kaldırılması üzerinden henüz iki yıl geçtiğini ve yeni kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusunun ve Donanmay-ı Hümayunun ihtiyaçlarını karşılamak için merkezden gelen fermanları sıkça görebilmekteyiz.Anahtar Kelimeler: Miras, Ferman, Kadı, Sosyal Hayat, Hukuk Sistemi In this study, establishment of Kütahya, family structure, the functioning of law in family, life and working style, trade and career groups, punishments and taxes were investigated.The (şer?i) register of Kütahya in number 15, which we have choasen a subject of study, consist of registration of lawcourt which occured in Kütahya and in its sumoundings in 1243 / 1828 in our study, transcriptions of registration of lawcourt like official sertificate, warrant, heritage, formal correspondences, Pious foundations the organization of (Kassamlık) and their opperccuation and classification exist.This judgements,which continue from the term of Ottoman Empire to nowadays ocquaint us about social, political and financial life of the society. For example, we can learn the social structure of the society and their mutual relationship by looking the knowledges which have been entered in register, and can learn the financial structure by looking at registrations of heritage and we can learn the content of the relationship between centre and country by looking at central Decree.İn addition,cansidering the date of documents,we can notice that two years went by after janissary was abolished and decrees of administrative centre to cover the needs og army recently founded and navy very often.Key Words: Inheritance, Decree, Social Life, Law System. 211

Şer'iyye sicilleri, kadıların mahkemede verdikleri hükümlerin ve hükümet merkezinden gelen yazıların kaydedildiği defterlerdir. Şer'iyye sicillerine; kadı defteri, mahkeme defteri veya zabt-ı vekâyi sicilleri gibi isimler de verilmektedir. Kadılar, görev yaptıkları bölgelerde devletin resmi temsilcisi konumundadırlar. Tanzimat dönemine kadar kadılar görev yaptıkları yerin aynı zamanda beledî ve noter hizmetlerini de üstlenmişlerdir. Kadılar sorumlu oldukları bölgedeki her türlü hukuki olaylardan sorumlu idiler. Verdikleri her türlü kararı da şer'iyye sicillerine kaydederlerdi.Şer'iyye sicillerinde ilam, hüccet, ferman, buyruldu, mürasele gibi değişik konularda kayıtlar bulunurdu. Şer'iyye sicillerindeki kayıtlar hakların güvence altına alınmasının teminatıdır ve bu kayıtlar yerel tarihçilik açısından çok önemlidir. Şer'iyye sicillerinden yola çıkarak şehir tarihi ile ilgili pek çok mesele çözüme kavuşturabilmektedir. Bu anlamda şer'iyye sicilleri söz konusu dönemin askeri, siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel ve hukuki durumunu yansıtır. Görüldüğü üzere şer'iyye sicilleri parçadan bütüne doğru gitmemizi sağlayan tarihi vesikalardır.Yaptığımız bu çalışmada, ?426 Numaralı Manisa Şer'iyye Sicil Defteri? incelenmiştir. Defter gerçekte Kırkağaç kazasına aittir. Kırkağaç kazasına ait ayrı siciller bulunmadığından bu kazanın sicilleri Manisa şer'iyye sicilleri içerisinde zikredilmiştir. Üç bölümden oluşan çalışmaya giriş olarak Kırkağaç kazası hakkında bilgiler verilmiştir. Ardından birinci bölümde Osmanlı hukuku, kadılık kurumu, şer'iyye sicilleri ve incelediğimiz defter hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bolümde ise incelediğimiz sicilin transkripsiyonu ve üçüncü bölümde de belge özetleri ile sicilin değerlendirilmesine yer verilmiştir. Ayrıca, çalışmadan istifadeyi kolaylaştırmak için tezin sonuna dizin eklenmiştir. The records of Islamic law are defined as the notebooks, in which the sentences made by the muslim judges at court and those judgements and the corrrespondence made by the government were issued out. They can be nominated as ?the notebook of muslim judge, the script of court or the records of case determination?. The muslim judges were regarded as the official representatives of the state, where they were in charge. Until the period,namely between 1839 and 1876, during which the so called administrative reforms in the Ottoman state were carried out, they additionally undertook certain municipal assignments and the notary services. Within their responsibilities any event handled legally was included. Besides, they were assigned of recording into this notebook the judgements they made at the court and the legal cases which occured in the regions for which they were responsible.The records of Islamic law were composed of the witness,the final decision of the court and several issues including the punishments. They should be also considered as the assurance, which put the rights under warranty and thus it has a great deal of importance from the point of local history?s view. By means of these records, it is more likely to work out many problems in relation to the history of the city. Within this respect, the records of Islamic law indicate the military conditions,the political situation, the economic strength, the social,cultural and legal position of the country during the time interval under inspection. That is, they are identified as the historical issues providing us with the achievement of induction in terms of the total concept arising from its integrating partsWithin this research, ?the notebook of the records of Islamic law Number 426 in Manisa? has been examined. Actually,it belongs to the village ?Kırkağaç?. Since no other records referring to Kırkağaç could be found, these records have been mentioned within the records of Manisa. The research is composed of three chapters: The introduction part of the research gives information about the town ?Kırkağaç? . In the first section of the research the Ottoman law, the state of Islamic judge,the records of Islamic law and the examined notebook have been brought into light. On the other hand, in the second section the transcription of the examined records have been described. In the following section,namely in the third chapter the summaries of the documents and the assesment of the records have been presented. Moreover, an index has been attached to the end of the these in order to make use of it easily. 426

XVI. asırda Safevî Kızılbaş halifeleri, İran'dan Anadolu'ya Şiî itikâdı ile ilgili kitaplar getirerek bu kitapların halk arasında okunmasını sağlamış, bu itikâdı yay-maya çalışmışlardır. İbnü'l-Mutahhar el-Hillî'nin kitapları Safevî Devleti'nde Şîa'nın kurumsallaşmasında ve propagandasında başlıca müracat kaynaklarındandır. el-Hillî, Minhâcü'l-Kerâme isimli eserinde İmâmet konusunu ele almış ve İmâmiyye Mezhebi'ne uymanın gerekliliğini savunmuştur. Sünnî yazar Ma'rûf b. Ahmed genel olarak Râfıza'ya, özelde ise el-Hillî'nin bu eserine karşı Kitabü'l-Berâhîni'n-Nevâkız Delâlâti'r-Revâfız adıyla bir reddiye yazmıştır. Müellifin dönemin siyasi olaylarına yaptığı atıflar, çeşitli vesilelerle aktardığı kendi gözlemleri önem arzetmektedir.The Ottoman Qadi Maroof b.Ahmad's Critique to ImamiyyaIn 16th century the Caliphs of Safawi Kizilbas brought some books about Shiite beliefs from Iran to Anatolia in order to spread them among people. Works by Ibn al-Mutahhar al-Hilli was the main references for the purpose of institutionalisation of Shiite and for the propaganda of Safawi Empire. al-Hilli focuses on the subject of Imama in his a well-known book, Minhaj al-Karama, claming that to be supporter of Shiite is necessary. Ma'ruf b. Ahmad, a Sunni scholar response to al-Hilli with his distinguished book Kitab al-Barâhîn an-Navâqiz Delâlât ar-Ravâfiz. His references to political events and his observations on social life in that time are importance.https://www.marife.org/marife/article/view/462, Atıf / Cite as: Arıkan, Adem. "Osmanlı Kadısı/Müderrisi Maruf b. Ahmed'in İmâmiyye Şîasına Eleştirileri". Marife 8/3 (2008): 331-348. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343980., {"references":["Abdullah Efendî, Riyâzü'l-Ulemâ ve Hiyâzü'l-Fudalâ, Kum, 1401.","Aka, İsmail, \"X. Yüzyıldan XX. Yüzyıla Kadar Şiîlik\", Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiîlik Sempozyumu, İSAV (İlmî Neşriyat), İstanbul 1993.","Akyol, Taha, Osmanlı'da ve İran'da Mezhep ve Devlet, İstanbul 1999.","el-Âmilî, Muhammed b. Hasan el-Hur, Emelü'l-Âmil, Bağdat 1385.","Arıkan, Adem, İbnü'l-Mutahhar el-Hillî'nin \"Keşfü'l-Murâd fî Şerhi Tecrîdi'l-İ'tikâd\" Adlı Eserine Göre Dînî ve Siyâsî Görüşleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul 2004.","el-Bahrânî, Yusuf b. Ahmed, Lü'lüü'l-Bahreyn, Nşr. Muhammed Sâdık Bahrülulum, Beyrut, 1406/1986.","Baltacı, Cahit, Osmanlı Medreseleri (XV-XVI. Asırlar), İstanbul 1976.","Bartold, W., İslam Medeniyeti Tarihi, (izah ve düzeltmeler: M. Fuad Köprülü) 5. bs., Ankara:Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1940.","Bursalı Mehmet Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri, (sad. A. Fikri Yavuz, İsmail Özen) İstanbul; Meral yay. ts.","Caferiyan, Resul, \"Pezûheşî der Bârei İntikâli Kitabhây-i Kuheni Şiî ez Serzeminhây-ı Arabî be İran der Âğâz-i Devre-i Safavî\", Makâlât-ı Târihî, IV, Kum 1374, ss. 91-109.","Çakır, Enver, XVI. Yüzyılda Haleb Sancağı (1516-1566), Elazığ 2003.","Çelebi, İlyas, \"Hızır\", DİA, XVII, 406-409.","Dalkıran, Sayın, İbn Kemal ve Düşünce Tarihimiz, İstanbul 1997.","Dalkıran, Sayın, Ahmed Feyzi Çorûmî'nin el-Feyz'r-Rabbânî'si Işığında Osmanlı Devleti'nde Ehl-i Sünnet'in Şi'î Akîdesine Tenkidleri, İstanbul 2000.","Dizer, Muammer, Takiyüddin, Ankara; Kültür Bakanlığı yay. 1990.","Ekinci, Mustafa, Anadolu Aleviliği'nin Tarihsel Arka Planı, İstanbul 2002.","el-Emîn, Muhsin, A'yânü'ş-Şîa, Beyrut 1403/1983.","Fischer, Michael M.J., Iran from Religious Dispute to Revolution, Harvard University Press 1980.","el-Gazzî, Kamil el-Bâlî el-Halebî, Kitâbü Nehri'z-Zeheb fî Târîhi Haleb, Haleb 1412/1991.","Gökbilgin, M. Tayyib, \"Süleyman I\", İslâm Ansiklopedisi, XI, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1979, s. 99-155.","Gökbilgin, M. Tayyib, \"Ali Paşa, Semiz\", İslâm Ansiklopedisi, I, 341-342.","Gölpınarlı, Abdülbâkıy, Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şiîlik, İstanbul 1987.","el-Hansârî, Ravzâtü'l-Cennât, Tahran, t.y.","el-Hasan, Ahmed Yusuf, Takiyüddin ve'l-Hendesetü'l-Arabiyye, Haleb 1407/1987.","el-Hillî, Cemalüddin Hasan b. Yusuf İbnü'l-Mutahhar, Nehcü'l-Hak ve Keşfü's-Sıdk (Nşr. Aynullah el-Hasenî el-Urmevî), Kum 1407.","el-Hillî, Cemalüddin Hasan b. Yusuf İbnü'l-Mutahhar, Minhâcü'l-Kerâme fî Marifeti'l-İmâme, (thk. Abdurrahim Mubarek), Merkezü'l-Ebhâsi'l-Akâidiyye, www.aqaed.comshialibooks4m_kramaindex.html.","el-Hûî, Ebü'l-Kâsım el-Musevî, Mu'cemu Ricâli'l-Hadîs, 4.b., Beyrut 1403/1985.","İbnü'l-Hanbelî, Radiyyüddin Ahmed b. İbrahim, Dürrü'l-Habeb fî A'yâni Haleb, nşr. Mahmuh el-Fâhûrî, Yahya Zekeriyya Abbara, Dımaşk 1973.","İbn Kemal Paşa, \"Risâletun fî Tekfîri'r-Ravâfid (Kızılbâş)\", Hamsu Resâil fî'l-Firak ve'l-Mezâhib, tahkik: Seyyid Bahçivan, Dâru's-Selâm (Kahire) 2005, ss. 195-201.","İbn Teymiyye, Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim, Minhâcü's-Sünne, (nşr. Muhammed Reşad Salim), 1.b., Riyad; Müessesetü Kurtuba, 1406.","Kahraman, Hüseyin, \"İtikâdî Düşünce ve Mezhep Mensubiyetinin Hadislerin Değerlendirilmesine Etkisi\", Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 2, 2005 s. 133-163.","Kılıç, Remzi, XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Osmanlı İran Siyasi Antlaşmaları, İstanbul 2001.","Kütükoğlu, Bekir, Osmanlı-İran Siyasî Münasebetleri 1, (1578-1590), İstanbul 1962.","el-Murtaza, Ebü'l-Kâsım Alemülhüda Ali b. Hüseyin eş-Şerîf, el-İntisâr, (nşr. Muhammed Rıza), Beyrut 1405/1985.","Nev'îzade Atâî, Hadâikü'l-Hakâik fi Tekmileti'ş-Şekâik (Şekâık-ı Numaniyye ve Zeyilleri) nşr. Abdulkerim Özcan, İstanbul 1989.","Newman, Andrew J., Society and culture in the early modern Midlle East : studies on Iran in the Safavid period, Leiden : E.J. Brill, 2003.","Onat, Hasan, \"Kızılbaşlık Farklılaşması Üzerine\", İslamiyat, VI (2003), sayı. III, 111-126. Bkz. http://www.hasanonat.com/ayrinti.php?sayfa=2&no=11 .","Öz, Mustafa, \"Hillî, İbnü'l-Mutahhar\", DİA, XVIII, 37-38.","Refik, Ahmet, \"Osmanlı Devrinde Rafizilik ve Bektaşilik\", Darulfunun Edebiyat Fakültesi Mecmuası, IX, sayı: 2, İstanbul 1932, s. 21-59.","Roemer, H. R., \"The Safavid Period\", The Cambridge History of Iran, VI (The Timurid and Safavid Periods). ed. Peter Jackson and Laurence Lockhart, Cambridge: Cambridge University Press, 1986, ss. 189-350.","Rumlu, Hasan, Ahsenü't-Tevârîh, nşr. Abdülhüseyn Nevaî, Tahran 1357/1979.","es-Sadr, Hasan, Tekmiletü Emeli'l-Âmil, (nşr. Ahmed el-Hüseynî, Kum 1406.","Schmidtke, Sabine, The Theology of al-Allama al-Hilli, Berlin 1991.","es-Seyyid, Kemal, Nuşûu ve Sukûtu'd-Devleti's-Safeviyye, Kum 1426/2005.","Seyyid Muhammed es-Seyyid, \"Kansu Gavrî\", DİA, XXIV, s. 314-6.","Sümer, Faruk, Safevî Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, 2.bs., Ankara:Türk Tarih Kurumu, 1999.","eş-Şâbî, Ali, eş-Şîa fi'l-İrân, (y.y.) 1400/1980.","Şeriati, Ali, Ali Şiası Safevi Şiası, 2.b., (trc. Feyzullah Artinli), İstanbul 1990.","Şeşen, Ramazan, \"Meşhur Osmanlı Astronomu Takiyüddin er-Râsıd'ın Soyu Üzerine\" Erdem; Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, c. IV, sayı: 10, 1988, 165-173.","et-Tabbâh el-Halebî, Muhammed Ragıb b. Mahmûd b. Haşim Ragıb, İ'lâmü'n-Nübelâ bi-Târîhi Haleb eş-Şehbâ', Haleb: el-Matbaatü'l-İlmiyye, 1344/1926.","et-Tahrânî, Muhammed Muhsin Aga Bozorg, ez-Zeria ila tasânîfi'ş-Şîa, Beyrut 1983.","Teber, Ömer Faruk, XVI. Yüzyılda Kızılbaşlık Farklılaşması, (yayınlanmamış doktora) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ebstitüsü, Ankara 2005.","Tedmürî, Ömer Abdusselam, Mevsûatü Ulemâ'il-Müslimîn fî Tarîhi Lübnan'il-İslâmî (6.-10. h. asırlar), (2. kısım), Beyrut 1411/1990.","Uyar, Mazlum, Şiî Ulemanın Otoritesinin Temelleri, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2004.","Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara 1968.","Ünver, A. Süheyl, İstanbul Risaleleri, İstanbul 1996."]}

Osmanlı Devleti'ninklâsikdönemdeki idari yapılanması 19.y.y.'da da devam etmiştir. Osmanlı ülkesi idari birim olarak beylerbeylik, sancaklar ve kazalara ayrılmıştır. Sancak ve kazaların sosyal, dini, hukuki ve idari konularla ilgili meseleleri, kadıların sorumlulukları arasında idi. Kadılar şer'i ve hükmi muamelatta, kendilerine verilen beratta gösterilen vazifeleri görüp, Hanefi mezhebi üzerine karar verirlerdi, Araştırmamızın konusu olan Mar'aş'ın 232 Nolu Şer'iye Sicili, 1879 senesini kapsamaktadır. Bu tarihte Maraş, Halep Vilayeti'ne bağlı bir sancaktır. 232 Nolu Mar'aş Şer'iye Sicili'nin 1?75 sahifeleri arasındaki kısım araştırma konumuzdur. 1879'daki Maraş şehir tarihinin dini, hukuki, idari ve demografik yapısı hakkında ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır.Belgelerde dikkat çeken bir husus gayrimüslim halk ile müslüman teb'a ilişkilerinin içiçe geçmiş olduğudur. Bu durum Osmanlı Medeniyetinin dinî yapısındaki farklı kesimlere adaletle hükmeden ve hoşgören tutumunu bir kez daha ortaya koymaktadır. Ayrıca demografik açıdan gayrimüslim kitlenin azımsanmayacak yoğunlukta olduğunu da ifade etmek gerekmektedir. The classical administrative structure of Ottoman State continued in the 19th century. Ottoman country was divided into towns, districts and regions as administrative units. The social, religious, judicial and administrative problems of the towns and regions were under the responsibilities of ?kadi ?. In the religious and social matters, ? kadis ? performed their duties in accordance with Hanafi teaching.Marash?s islamic court records numbered 232 covers to year of 1879. In that time Marash was a district in Halep province. The pages from 1- 75 is main subject of this thesis. In these pages, detailed information relating to religious, judicial, administrative and demographic structures of the city of Marash could be found.The point which takes attention in the documents is that non-muslim and muslim citizens were living together in peace. This situation exhibits that the Ottoman civilization governed ethnic groups wiht justice and telerance. Besides, it is necessary to express that the non-muslim people was not few in demograpic structue. 191

Bu çalışmada, Kırım Hanlığı'na bağlı Karasu kazasının 1683-1744yılları arasındaki, idârî, iktisâdî, fizikî, sosyal ve nüfus durumu incelenmiştir.Çalışmada temel kaynak olarak adı geçen tarihleri kapsayan dört adetŞer'iyye Sicili'nden yararlanılmıştır. Sicillere ilave olarak kısmen BaşbakanlıkOsmanlı Arşivi'nde bulunan çeşitli tasniflerdeki defterlere ve diğer kaynaklarada başvurulmuştur.Çalışma, giriş ve dört bölümden meydana gelmiştir. Giriş kısmındaKırım'ın genel durumu ile Karasu kazasının oluşumu ve coğrafi özellikleriortaya konulmuştur. Daha sonra ilk bölümde, Karasu kazasının idarî yapısıve idarecileri hakkında malumat verilmiştir. Bilhassa kazanın yöneticisiolması hasebiyle kadı ve kadının görevleri üzerinde ayrıntılı bir şekildedurulmuştur. Ayrıca idari yapılanmayı oluşturan alt birimler, görev alanidareciler çeşitli açılardan incelenerek isimleri ile birlikte kısmentablolaştırılarak belirtilmiştir.İkinci bölümde Karasu kazasının fizikî yapısını oluşturan unsurlar elealınmıştır. Sicil kayıtlarında yer aldığı nispetle tüm bu unsurlar ?siciller ilediğer kaynaklardan elde edilen bilgiler ışığında- incelenmiştir. Yine aynıbölüm içerisinde vakıfların durumu, yapısı ve yaşatılması hususlarına dairbilgilere yer verilmiştir.Nüfus ve sosyal hayatın incelendiği üçüncü bölümde ilk olarak nüfusve nüfusu oluşturan yapı irdelenmiştir. Nüfus verilerine ilave olarak Karasu'dameydana gelen ihtida hareketi ile ihtida edenlerin sayısı bir tablo halindegözler önüne serilmiştir. Öte yandan aile yapısı ile ailenin oluşumuyla ilgilitüm diğer hususların yanı sıra, boşanma ve aile bireylerinin durumlarıincelenmiştir. Ayrıca Karasu halkının kullandığı giyim, ev ve özel eşyalar daayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır.En son bölüm olan dördüncü bölümde ise, mâlî ve iktisâdî durumincelenmiştir. Bölüm içinde para, ekonomik yapıyı meydana getiren çeşitlifiyat hareketleri ve bu fiyat hareketlerinin seyri ile ilgili bilgiler ortayakonulmuştur. Ayrıca Karasu'daki iktisâdî faaliyet alanları ile ortaya çıkarılandeğerleri ve emeği izah ederken, karşılığında üstlenilen vergi ve diğeryükümlülükler de değerlendirilmiştir. Öte taraftan meslek grupları ve bilhassaticari hayatın durumu ayrıntılı bir şekilde izah edilmiştir. This study examines the administrative, economic, phisical, social anddemographic structure of the town of Karasu of the Khanate of Crimeabetween 1683-1774. The major sources of the study are the judicial recordsof the town belonging to the afore-said time span, consisting of four books,but other books and sources kept in different classifications of the OttomanPrime Ministry Archive have also been utilized.The study consists of one introduction and four chapters. Theintroduction provides the reader with information about geographical featuresand an overall evaluation of the town Karasu. The first chapter deals with theadministrative structure and the adminstrative stuff of Karasu, with particularemphasis on the role of the qadi and his obligations. The subdivisions of theadministrative hierarchy together with its representatives, whose names arelisted and put into tables, on the other hand, have also become focuses ofattention.Second chapter delves into the physical structure of the town andexamines it in the light of the data provided by the judicial records and othersources. This chapter has also a closer look into the status, structure andfunctions of the religious foundations in the area.The third chapter explores the social and demographic structure of thetown. In this connection the Islamisation of the town and other instances ofchanging religious beliefs have been examplified and tabled. As to thestructure of the family and other familial affairs as divorces, styles ofdressing, articles of furniture, they have also been subjected to a scrutiny.313The last chapter deals with the financial and economic situation, whichthrows light into the monetary affairs and the movement of prices in theregion. As far as the economic situation was concerned, the economicsectors, the avalible labor force, the tax obligations and other liabilites, thebranches of profession and the commercial life in particular, have all beendwelt upon, as well. 328

Tereke, bir kişi öldükten sonra geride bıraktığı menkul veya gayri menkul tüm mal varlığına denir. Bunların yazıldığı belgeler ise tereke kayıtlarıdır. Bu belgeler, kişinin ölürken sahip olduğu tüm eşyaların dökümünü verdikleri için gerek o kişinin, gerekse de mensub olduğu sosyal statüdeki diğer insanların gündelik yaşamı hakkında bilgi edinmek için en önemli kaynaklardandır. Tereke defterleri, kişinin ekonomik durumunu tüm açıklığıyla gözler önüne serdikleri gibi, mirasçıları oldukları için kaydedilen aile fertleri sayesinde akrabalık ilişkilerini de ortaya koymaktadırlar. Bazen ölenin adının önüne eklenen bir sıfat, onun mesleği veya toplumsal saygınlığının anlaşılmasını kolaylaştırmaktadır. Bu çalışma, XVII. yüzyılda çeşitli illerde kadılık yaparken geçirdiği rahatsızlık yüzünden emekliye ayrılmak zorunda kalan Derviş Mehmed Efendi’nin terekesinden hareketle, hayatına bir ayna tutmayı ve onun sosyo-ekonomik düzeyi ile aile bağlarını ortaya koymayı hedeflemektedir. The heritage is the whole estates of a person, movable or immovable, that he/she left behind him/her after the death. The 570 records containing the information about it is called ‘heritage registers’. Because of the fact that they provide information regarding the people’s daily life, social status and socio-economic positions in the society, these records have a vital significance for a scholar. They can also clear up some moot points in the relationships of a large family. And sometimes, a title put in front a name can uncover the deceased’s profession or his/her social prestige. This work is intended to spotlight Derviş Mehmed Efendi’s -who was forced to be retired due to his ilness while fulfilling his juridical job (qaza) in various cities in 17th centurysocial life, his socio-economic level and relationships, proceeding from his heritage registers.

Bu tez çalışmasında, 1786-1787 (H.1200-1201) yıllarına ait ?62 Numaralı Amasya Şer`iye Sicil Defteri? nin transkripsiyonu yapılarak, defterde bulunan belgeler ışığında adı geçen dönemde Amasya'daki idarî ve sosyo-ekonomik yapı değerlendirilmeye çalışılmıştır.Çalışmamız dört bölümden meydana gelmiştir. İlk bölümde Osmanlı Devleti'nde yargı sistemi, mahkeme ve mahkeme görevlileri, şer`iye sicillerinin tanımı ve kapsamı hakkında açıklayıcı bilgiler verilmeye çalışılmış; günümüzde şer?iye sicillerinin durumu ve bu konuda yapılan çalışmalara değinilmiştir.İkinci kısımda, defteri oluşturan belgeler konularına göre ayrılmış, daha sonra her bir konu bu belgeler çerçevesinde ayrı ayrı değerlendirilmiştir.Üçüncü bölümde, 1786-1787 yıllarında Amasya şehrinin sosyo-ekonomik durumu ve idarî yapısı hakkında transkripsiyonu yapılan belgelerden istifade edilerek bilgiler verilmiştir.Son bölümde ise, ?62 Numaralı Amasya Şer`iye Sicili Defteri? nin transkripsiyonlu metni yer almaktadır. Deftere dayanılarak yapılan sözlük çalışması da bu bölüme eklenmiştir. This thesis aims to transcribe ?The Court Register Number 62 of Amasya? which belongs to the years 1786-1787 (Hegira 1200-1201) and to evaluate Amasya?s social and economic structure in the light of the documents in the register.Our work consists of four parts. In the first part, it has been given general information on the definition and content of court registers, the Ottoman judicial system, court and court officials in Ottoman Empire, and then the present-day situation of court registers and the studies on court registers have been discussed.In the second part, the documents that constitute court registers are classified according to their topics, and then each topic is evaluated separately in the framework of these documents.In the third part, it is given information on the social and economic structures of Amasya between the years of 1786-1787 with the help of the documents which has been transcribed before.In the final part, the transcribed version of the text of ?Court Register Number 62 of Amasya? is found. The dictionary prepared according to the register is added to this part. 251

Şeriyye Sicilleri, Osmanlı Tarihi' ni incelemek için birinci elden kaynaklardır. 15. asrın ortalarıyla 20. asrın ilk çeyreği arasındaki 472 yıllık Türk Tarihi' nin, Türk Kültürü' nün, siyasî, sosyal ve hukukî hayatının birinci elden kaynakları Şeriyye Sicilleridir. Şeriyye Sicilleri, yargılama ve kamu hizmetini ifâ yetkisine sahip olan kadıların verdikleri kararları, tuttukları zabıtları, yaptıkları yazışmaları ve devletin yüksek makamlarının kadılık makamı ile idarî, siyasî ve hukukî münâsebetlerine dair bilgileri ihtiva eden defterlerdir.Tük Devletinin, 5 asırlık sosyal yapı ve idarî teşkilâtlanmasının doğru olarak tespiti Şeriyye Sicillerinin incelenmesine bağlıdır. Şeriyye Sicili Defterleri siyasî tarihten ayırt edilmesi mümkün olmayan askerî tarihimize dair bilgileri de ihtiva etmektedir.Bu çalışmamızda Şeriyye Sicili Defterleri ile ilgili olarak yapılan araştırma sonrasında yukarıda adı yazılı Şeriyye Sicili Defterinin traskribini ve bu metinlerin değerlendirmesini yaptık.Anahtar Sözcükler ( 5 )Kadı, Şer'iyye Sicili, Trabzon, hukuk, mahkeme Şeriyye Sicilleri are most important sources to research about Ottoman History. Şeriyye Sicilleri are the most important and relaible sources which gives informations about Turkish culture, Turkish law, Turkish policy and Turkish social life, for 472 years Turkish History, between 15. century to first quarter of 20. century. Şeriyye Sicilleri are the logs which consist of records, sentences, correspondence.To understand Turkish governmental system and social life correctly depends on evolation of Şeriyye Sicilleri. Also Şeriyye Sicilleri logs consist information about history at the army which can not be seperated from political history.İn that study after the research about Şeriyye Sicilleri, we transcribed files. After that we did evolation of Şeriyye Sicilleri log.Key Words(5)Judge, Şer`iyye Sicilleri (law texts), Trabzon, law, court 405

Yaptığımız bu çalışmamız genel olarak Çankırı'ya ait olan şer'iyye sicillerinden iki tanesinin incelenmesinden oluşmaktadır. Bu iki defter 18. yy'a ait olup aralarında 47 yıl 8 ay bulunmaktadır. Çalışmanın esas noktası bu iki tarih ve iki defter arasında meydana gelen şekil farklılıkları ile Çankırı'nın idari taksimatı, idarecileri, iktisadi hayatında meydana gelen değişikliklerinin karşılaştırmalı olarak incelemedir.Çalışmamız giriş ve beraberindeki dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde şer'iyye sicillerinin önemi mahiyeti ve çalışma esnasında karşılaştığımız güçlükler hakkında bilgi vermektedir. İkinci bölümde Çankırı'nın adının menşei ile günümüze kadar kısa tarihçesi anlatılmaktadır. İkinci bölümde Osmanlı Devleti ve Çankırı'nın idari taksimatı hakkında bilgi vermektedir. Üçüncü bölümde ise Osmanlı Devleti devletindeki idari makamlar hakkında bilgi verildikten sonra idarecilerinin isimleri incelenmiştir. Dördüncü bölümde iki şer'iyye sicili defterinde geçen narhların karşılaştırılması yapılmıştır. Beşinci bölümde ise iki defterde kayıtlı belge çeşitlerinin mukayesesidir. Fiyatları çıkarıp iki defterdeki değişimi belirlemeye çalıştık. Çalışmamız Çankırı'nın idari ve iktisadi tarihi hakkında yapılan çalışmalara ışık tutacaktır.Anahtar kelimeler:1. Şer'iyye Sicili,2. Vali,3. Kadı,4. Ferman,5. Mahkeme YILDIZ İsmail, Çankırı At The First And At The End Quarter Of 18th Century (An Essay Of Comparison According To Şer?iyye Registers) High Licence Thesis Ankara 2008This study consists the search of two `Şer?iyye? registers of Çankırı. These two registers are related to 18th century and they are 47 years 8 months different from each other. The fundamental target of this study is to search the differences of the shape of the administrative division of Çankırı, its administrators and the changes about the economic status comparatively. We try to make the common and different sides clear in this study.Our study has four parts in addition to introduction. Introduction part informs the importance and true nature of `Şer?iyye? registers and also the difficulties that we have met. First part informs the origin of Çankırı name and short history of its reformation process. Second part informs the administrative division of Ottoman Empire and Çankırı. Third part informs administrative offices of Ottoman Empires and the names of administrators.And fourth part informs the comparison of different documents in two `Şer?iyye? registers. And the other comparison is the comparison of officially fixed prices.We tried to determine the changes. This study helps the other administrative and financial studies of Çankırı?s history.KEY WORDS:1. Şer?iyye? registers2. Judge3. Governor4. Imperial Order5. Foundation 144

Hukuk-siyaset ilişkisi, hukuk felsefesinin temel problemlerinden biridir. Hukuk adamının siyasal itkilerle karar alması ise yalnız hukuk felsefesinin değil, hukuk bilimin ve gündelik siyasetin de problemidir. Dede Cöngî Efendi, Siyâsetnâme’de bu temel problemi ele almakta, meseleyi hem hukuki hem siyasal açılardan hem de kadının ve valinin görev ve yetkileri bakımından analiz etmektedir. Ona göre kadının da vali gibi, zorunlu durumlar dışında da siyaseten karar alması söz konusudur. Bu, aynı zamanda hukukun halk nezdinde güvenilirliğini de sağlamlaştıracaktır., The relationship between law and politics is one of the basic problems of philosophy of law. Lawman's judgement to give under political influences is not only a problem of philosophy of law, it is also one of the problems of law and daily politics. Dede Cöngi Efendi takes this problem in his Siyasetname and analyses it legally, politicaly and in terms of functions and powers of governor and judge. According to him judge, as governor does, should take political decisions even if it does not necessary. This will also consolidate laws reliability by the peoples sight

ÖZET Yüksek Lisans Tezi 27 Numaralı Adana Şer'iyye Sicili Sevim YAŞA Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü 2004, Sayfa: VII+134 Hazırlamış olduğumuz 27 Numaralı Adana Şer'iyye Sicili H. 1160 (M. 1747) yılındaki belgeleri kapsamaktadır. Bu dönemde Adana bir eyalettir. Adana Eyaleti'nin en üst Ehl-i Şer' görevlisi kadı, en büyük Ehl-i Örf görevlisi vali idi. Bu çalışmada 27 Numaralı Adana Şer'iyye Sicilini tanıttıktan sonra belgelerin özetleriyle transkripsiyonlarını verdik, en son kısımda ise belgelerin genel bir değerlendirmesini yaptık. Anahtar Kelime: Adana, Şer'iyye Sicili, Kadı. II SUMMARY Master Thesis Adana Şer'iyye Sicili No:27 Sevim YAŞA Fırat Universty The Institue of Social Sciences Section of History Date: 2004, Page: VII+134 27 Number Adana Şer'iyye Sicili that had been examined contains the documents of the events in 1 160 Hegira and 1747 Christian era. Ehl-i Ser' is the major kadi and Ehl-i Orf is the major as Vali Adana Province. In this study is after 27 Number Adana Şer'iyye Sicili was introduced the summary of the documents and transkriptions were given. At last part of the study a general evaluation was done. Key Words: Adana, Şer'iyye Sicili, Kadı. 142

02. Özet Tezimizin konusunu teşkil eden olan 1447 nolu Giresun kadı sicili 1326/1908- 1327/1909 yıllan arasındaki mahkeme kayıtlarını ihtiva etmektedir. Hadiseler kronolojik sırayla kaydedilmiş olup, bazen kronolojiden uzaklaşıldığı da vakidir. Sicil kayıtlarının niteliği hakkında şunlar söylenebilir. Mahkeme kayıtları hadiselerin teorisinden ziyade pratik ve yaşanmış taraflarını bizlere bildirmektedir. Dolayısıyla sicilde karşılaştığımız nikâh, borç-alacak, boşanma, mülk alım ve satımı, miras ve vakıflarla ilgili birçok kayıtlar bize o günün gerçeklerini göstererek Osmanlı Devleti'nin kanunlara yaklaşımı ve uygulaması hakkında gerçekçi bilgiler vermektedir. İncelenen yıllarda Giresun'da değişik etnik köken ve dinî gruplardan insanların olması Osmanlı Devleti'nin bu gruplara karşı politikası hakkında da bilgi edinmemizi kolaylaştırmaktadır. Bu çalışma ile 1447 nolu Giresun Kadı Sicili araştırmacıların istifadesine sunulmaktadır. Sicildeki ham bilgiler değerlendirildiğinde ortaya çok önemli ve faydalı eserler çıkacağı umulmaktadır. 03. Summary The 1447 numbered Kadi Court Record of Giresun consists of entries between the years of 1326/1908-1327/1909. The following entries traces a certain chronology. However, sometimes we see some cases which do not follow the correct dates. On the contents and quality of the entries we can further say this. The entries show us the application of the Ottoman laws not their theories. For that reason the entries of marriage, loan- credit, divorce, inheritance, property transfers give us the exact knowledge of what happened at that certain time. In additon to these, as Giresun, in that particular time, consisted of different religious and ethnic origined people, the entries show us Ottoman policy towards non-muslim subjects. In this study, 1447 numbered Giresun Court Recort is presented to the use of academicians in the hope that the row material would be used and help to compose original studies. VII 256

Hazırlamış olduğumuz 9 Numaralı Niğde Şer' iyye Sicili Hicri 1326-1331 Miladi 1908-1912 yıllan arasındaki belgeleri kapsamaktadır. Biz bu çalışmada Kadılık ve Şer'iyye Sicilleri hakkında bilgi verdikten sonra Niğde tarihi hakkında bilgi ve metnin transkripsiyonunu verdik. Bu dönemde şehir merkezinde idarecilerle zanaat sahibi olanlar, köylerde ise tarım ile uğraşanlar yaşamaktaydı. Önemli bir yol kavşağında bulunduğu için şehir gelişmiştir. Şehirde eldeki belgelerimizde Rum ve Ermeni milletinden bahsedilmektedir. Ayrıca Rum ve Ermenilerin Türklerle ilişkiler içinde olduğunu belgelerden anlamaktayız. Aynı mahallede yaşadıklarını tarla ve evlerinin yan yana olduğunu ve yaptıkları işler hakkında yorum yapabilmekteyiz. This document is 9 number Niğde Şer'iyye Sicili and is contians teh subjects and the documents between 1326-1331 Hegira and 1908-1912 Chiritian hera. In this study /vc gave some information about Kadi and Şer'iyye Sicili and /vc summcrid the documents and than gave transcriptions. We can that city centre directors and workers were living and m village only fanner were living. In city documents Rum and Ermeni population showed Rum and Ermeni population and from Turkey population ındıpendet very beatiful and street from deuce house and lend under to and make work Ermeni and Turkey population. 402

02. Özet Tezimizin konusunu teşkil eden 1824 nolu Trabzon kadı sicili. 1010/1601-1045/1635 yılları arası mahkeme kayıtlarını ihtiva etmektedir. Kayıtların yoğun olduğu yıllar 1041/1631-1632 ile 1042/1632-1633 yıllarıdır. Sicilin başında genel olarak diğer sicillerde olduğu gibi narhlar vardır. Hadiseler kronolojik sırayla kaydedilmiş olup bazen kronolojiden uzaklaşıldığı da vakidir. Sicilin ortasında ve sonunda birarada olmak üzere merkez-taşra yazışmalarının örnekleri bulunmaktadır. Sicil kayıtlarının niteliği hakkında şunlar söylenebilir. Mahkeme kayıtları, hadiselerin teorisinden ziyade pratik ve yaşanmış taraflarını bizlere bildirmektedir. Dolayısıyla sicilde karşılaştığımız nikah, borç-alacak, boşanma, köle azadı, mülk alım ve satımı, ihtilaf ve vakıflarla ilgili birçok kayıtlar bize o günün gerçekleri hakkında bilgi vererek Osmanlı Devleti' nin kanunlara yaklaşımı ve uygulaması hakkında gerçekçi bilgiler vermektedir. İncelenen yıllarda Trabzon'da değişik etnik köken ve dini gruplardan insanların olması Osmanlı Devleti'nin bu gruplara karşı politikası hakkında da bilgi edinmemizi kolaylaştırmaktadır. Bu çalışma ile 1824 nolu Trabzon kadı sicili araştırmacıların istifadesine sunulmaktadır. Sicildeki ham bilgiler değerlendirildiğinde ortaya çok önemli ve faydalı eserler çıkacağı umulmaktadır. VI 03. Summary The 1 824 numbered Kadi Court Record of Trabzon consists of entries between the years of 1010/1601-1045/1635. At the begining of the examined court record the prices (narh) take place. The following entries traces a certain chronology. At the end of the court record there are samples of correspondences which happened between the central administration and the province of Trabzon. On the contents and quality of the entries we can further say this. The entries show us the application of the Ottoman laws not their theories. For that reason the entries of marriage, loan-credit, divorce, freeing a slave, property transfers give us the exact knowledge of what happened at that certain time. In addition to these, as Trabzon, in that particular time, consisted of different religious and ethnic origined people, the entries show us the Ottoman policy towards non-muslim subjects. In this study, 1824 numbered Trabzon Court Record is presented to the use of academicians in the hope that the row material would be used and help to compose original studies. VII 405

Ottoman Empire had given a great importance to the administration of the provinces, so that two important administrator had been sent to these provinces like beylerbeyi-sanjakbeyi and kadı. As for the entourage of these administrator, it had assigned persons as a hepler, like subaşı, şehir kethüdası, dizdar, alaybeyi and çeribaşı. During the 16th century, it has seen that; 39 beylerbeyi, 3 sanjakbeyi, 8 kadı, 13 alaybeyi, 14 çeribaşı, 2 subaşı and 1 dizdar was present as an administrator in Maraş district, Osmanlı Devleti yönetime büyük önem vermiştir. vilayetlere böylece iki önemli yönetici gönderilmişti. beylerbeyi-sancakbeyi ve kadı gibi vilayetler. Bu çevrelere gelince yönetici, subaşı, şehir gibi kişileri hepler olarak atamıştı. kethüdası, dizdar, alaybeyi ve çeribaşı. 16. yüzyılda gördüğü O; 39 beylerbeyi, 3 sancakbeyi, 8 kadı, 13 alaybeyi, 14 çeribaşı, 2 subaşı ve 1 dizdar Maraş ilçesinde yönetici olarak hazır bulundu.

Hazırlamış olduğumuz 6 Numaralı Eğin Şer'iyye Sicili H. 1258-1264 (M. 1842- 1848) yılları arasındaki belgeleri kapsamaktadır. Bu dönemde Eğin, önce Diyarbakır Eyaleti'ne, 1846 tarihinden sonra da Harput Eyaleti'ne tabi bir Kaza'dır. Bu çalışmamızda Kadılık ve Şer'iyye Sicilleri hakkında bilgi verdikten sonra belgelerin özetini ve transkripsiyonlarım verdik. En son kısımda ise kısaca değerlendirmesini yaptık. Bu dönemde Eğin'de tahminî olarak 8000'i Müslüman, 2800'i Gayr-i Müslim olmak üzere toplam 10.800 kişi yaşamaktaydı. Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Harput, Eğin, Şer'iyye Sicilleri This document is about 6 Number Eğin Şer'iyye Sicili and it contains the documents between 1258-1264 Hegira and 1842-1848 Christian era. In that age Eğin when connected to Diyarbakır State at first and connected to Harput State than after 1846 In this study we gave some information about Kadi and Şer'iyye Sicils and we summaried the documents and than gave the transcriptions. And at last we made a short evaluation of the subjects. In that age nearly totaly 10.800 people were living in Eğin which 8000 Müslim and 2800 non-Müslim. Key Words: Diyarbakır, Harput, Eğin, Şer'iyye Sicilleri ^e>' «^ 218

ÖZET Bu çalışma ile H. 1109-1110 - M. 1697-1 698 yıllarını ihtiva eden 5 numaralı Çankırı Sancağı şer'iyye sicili incelenmiştir. Şer'iyye sicillerinin şehir tarihleri açısından taşıdığı öneme dayanarak Çankırı Sancağı'nın idarî ve fizikî yapısı ile ilgili olarak merkeze bağlı kazalar, merkez ve kazaların köyleri, mahalle isimleri mezraların tespiti kısmen mümkün olmaktadır. Çankırı'nın kısa bir dönemini ele alan bu defterden anladığımız kadarıyla Çankırı'daki sosyal ve hukukî olaylara baktığımızda cami görevlilerinin değiştirildiği veya yeni atandığı, kale muhafızlarının görevini yapmayanların değiştirildiği veya yeni atandığı, ölen kişilerin çocuklarına vasi tayin edildiği, ölenlerin mirasları ve kime kaldığı, köylerin isimleri, hane sayısı ve köylerden alınan vergiler çoğunluktadır. Hırsızlıkla ilgili iki, tecavüzle ilgili bir belgenin yer alması o dönemi anlatması bakımından önemlidir. Kızılbaşların ayinlerde birbirlerinin eşleriyle birlikte olduklarına dair ilginç bir belge de defterde bulunmaktadır. Malikane usulüne geçildiğine dair bir belge, devletin hazinesinin boşaldığını kanıtlayan iki yılın vergisini birden istediğini bildiren üç belge, yapılacak Macaristan seferi için asker ve para toplanması gerektiğine dair altı belge bulunmaktadır. Padişah II. Mustafa'nın oğlu Mehmet'in doğumunu müjdeleyen bir ferman yine bu belgeler arasındadır. Belgelerin devletin askerlik hizmeti, vergi toplama ile halka ne surette olursa olsun zulüm yapılmaması üzerinde önemle durduğu anlaşılmaktadır. Ancak özellikle askerlik görevinde gevşeklik yapıp görev yerine gitmede tembellik yapanlara da asla müsamaha gösterilmemiş ve bulunup öldürülmeleri gerektiği belgelerde belirtilmiştir. Defter Çankırı şehir tarihi ve Osmanlı'nın bir dönemine ışık tutmasına açısından öneme haizdir. 254 SUMMARY This study examines the judicial reports of the canonical legality of the 5th subdivision of Cankiri between H.1 109-1 1 10 - M. 1697-1 698. By relying on the importance of judicial reports of a canonical legality in the history of a city, it is possible to partly determine the administrative and physical structure of Cankiri subdivision and names of its central districts, center and villages of districts, city wards and hamlets. When we look at these notes which cover a short interval in the history of Cankiri, we see that the social and legal events at that period included mainly new assignments or change of assignment of the people working at the Mosques, changing of Castle guards who do not work properly or new assignments, assignment of a legal guardian for the children of the deceased, inheritance procedures and the inheritors, names of villages, number of households in a village and the tax collected from villagers. In order to illustrate the situation of that time, it is important to mention that there are reports documenting two theft crimes and one rape case. These notes also include an interesting report stating that, during the religious ceremonies, the Alaouites were engaging in a intercourse with each others spouses. There is one document stating that the `Malikane` system was adopted, three documents indicating that the treasury was empty and it was instructed to collect two years' tax at once and six documents reporting that there is need to recruit more soldiers and collect more money for the military expedition to Hungary. An imperial edict announcing the birth of Padishah II. Mustafa's son was also included in this report. These documents emphasize the government policy not to harass the people during military service and tax collection. On the other hand, it also indicates that those who do not take their military service seriously or are reluctant to go to their assigned posts shall not be tolerated and should be killed when they are apprehended. The notebook is important in terms of shedding light on a short period of time in the history of Cankiri City. 255 318

ÖZET Osmanlı İmparatorluğu'nda sivil idarenin başı olan kadılar adlî ve idarî görevler üstlenmişlerdi. 15. y.y.'dan 17. y.y.'a kadar kadıların önemleri sürekli olarak arttı, adlî yönetimde daha fazla görevler üstlenmeye başladılar. Bu tezde 17. y.y.'a ait şeriyye sicilleri ve Şeyhülislam fetvaları ışığında kadıların görevleri genel olarak ve mahkeme prosedüründe kadıların görevleri daha detaylı bir şekilde incelenmektedir. Hukukî davaların görülmesindeki aşamalar, davaların nakli ve hükmün bozulması tezde detaylı olarak incelenen konulardır. Tezde incelenen davalar ışığında, Osmanlı mahkeme prosedürünün taraflı hükmü engelleyecek önceden belirlenmiş kurallara göre işlediği savunulabilir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı kadısı, mahkeme prosedürü, fetva. IV ABSTRACT Kadis were the heads of civil administration in the Ottoman provinces. In addition to judicial duties, they carried out administrative duties as well. With the passage of time from the fifteenth to the seventeenth centuries, the importance of the kadis gradually increased. They undertook more responsibility in the administration of justice in addition to administrative duties. In this thesis, the duties of kadis were discussed in general, and their role in the court procedure was examined in detail, in the light of court records and the Şeyhulislams' fetvas of mainly the seventeenth century. The stages in hearing of legal cases, the transfer of cases and the annulment of judgment are specific subjects examined in this thesis. It can be suggested that Ottoman court procedure had pre determined rules, which were designed to prevent partiality in court. Key Words: Ottoman kadi, court procedure,/eft>a. ui 86

1822-1830’da Afyon’da kadı, naib, müftü ve nakibü’l-eşraf kaim-i makamları, Afyon’un idari yapısı içerisinde önemli rol oynayan ilmiye mensubu görevlilerdi. Bu dönemde bir çok müessesede olduğu gibi bu müesseselerde de bozulmalar başlamış, suistimal ve yolsuzluklar ortaya çıkmıştır. Buna karşı devlet, pek çok tedbir almışsa da tam anlamıyla başarılı olamamıştır. Between 1822-1830 in Afyon those status like kadı, naib, müftü and nakibü’l-eşraf kaim-i makamı were officals of the group ilmiye and played important roles in the administrative structure of Afyon. In this era, like many other institutions, this status faced to the process of consuption, abuse, bribery. Although many measurements were taken against this distortions by the central goverment, they were not succesful.

`Selçuklularda Adliye Teşkilâtı` adını verdiğimiz bu tezde Ortaçağ'da kaleme alman klasik kaynaklardan ve günümüzde bu konuyla ilgili olarak yerli ve yabancı araştırmacılar tarafından hazırlanan araştırma eserlerden faydalandık. Selçuklular, devletlerini kurdukları andan itibaren adlî teşkilâtlarını oluşturmuşlar, teşkilâtın eksiksiz ve doğru bir şekilde işlemesini sağlamışlardı. Hükümdardan alt kademedeki görevlisine kadar tüm teşkilât, görevini devletin amaç ve ihtiyaçları doğrultusunda yerine getirmiş, halk adalet sayesinde devlete daha çok bağlanmıştı. Teşkilâta yakışmayacak bazı uygulamalar olsa da, teşkilât genelde istikrarlı ve sistemli çalışmakta ve görevini aksatmamaktaydı. Adaletin yerini bulması ve gecikmemesi için tüm teşkilât görevlileri üzerine düşen görevi yapmaktaydılar. Selçuklular, çok güçlü, aktif ve sistemli işleyen bir adalet teşkilâtı kurmuşlar ve bu teşkilâtı devlet geliştikçe geliştirmişlerdi. In this thesis that we have called as `Judicial Organization in Saldjuks` we have used from the study of research which was prepared by native and foreign researchers who are interested in this subject nowadays and the classic sources written in Middle Age. Since Saldjuks founded their state, they formed their judicial organizations and provided to process them correctly and perfectly. All organizations performed its duty in terms of its aims and needs from sovereign to jobholder in the lowest department, thus people committed to the government much more thanks to justice. If there are some jobholders making some mistakes inside the organization, generally this organization worked sistematically and stability, so did not hinder its duty. To be justice and for not to be late all jobholders of the organization performed own duties. The Saldjuks formed a justice organization mat processed actively, sistematically and powerfully and developed this organization when the government developed. 233

In Constantine, it was not rare for women to go to law at the end of 18th century. This work examines the circumstances of such a recourse leading to the cadi annulment of a marriage. The notarial act recounting the case can be analyzed on several levels. We can read a denunciation of practices customary in the urban environment. We can also see the way the women make use of the cadi's justice to defend their free will. At the same time, however, their propensity to assert their rights in this jurisdiction reinforces the recitals of Sharia and thereby preserves the hierarchy of the juridical categories on which Sharia is based. It thus perpetuates the inequality of women and men before the law., Les recours féminins en justice à Constantine ne sont pas rares à la fin du XVIIIème siècle. Cette contribution se propose de porter attention aux circonstances d'un recours de ce type au terme duquel le cadi prononce l'annulation d'un mariage. L'acte notarié qui en rend compte se prête à plusieurs niveaux d'analyse. On y peut lire une dénonciation des pratiques coutumières en vigueur dans l'espace urbain. On y peut voir également la façon dont des femmes font usage de la justice du cadi en vue de défendre leur libre arbitre. Mais dans le même temps, la propension de celles-ci à faire valoir leur bon droit dans ce cadre, en contribuant à renforcer les attendus de la shari‘a, a pour conséquence de préserver la hiérarchie des catégories juridiques qui la fonde, et partant de perpétuer les rapports d'inégalité en droit entre les femmes et leurs pairs masculins.

202

399

ÖZET Toplumsal hareketliliğin oldukça yavaş olduğu bu devirde, herhangi bir şehrin bir yıllık tarihinin araştırılması, aslında o şehrin daha büyük bir zaman dilimi içerisindeki durumunu ortaya koymaya yardımcı olacaktır. Bu düşünce ile; 1145 / 1732 yılma ait olan 189 nolu seriye sicilinin aynen transkripsiyonu ve değerlendirmesiyle Manisa kazasının idarî, iktisadî ve sosyo-kültürel yapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sicilin bir yıl gibi kısa bir süreyi ihtiva etmesine rağmen kaza idaresi ve sosyal hayat hakkında özel ve kıymetli bilgiler sunmaktadır. Konu edindiğimiz tarihte Manisa'da görevli şahısların belirlenmesi ve bu şahıslara ait sosyal statünün belirtilmesinde önemli bilgilere ulaşılmıştır. Manisa halkının günlük yaşamına, mahkemeye intikal etmiş birçok olayların yardımıyla vâkıf olunmuştur. İnsanların ticarî ilişkileri sayesinde, günlük kullanılan eşyaların, bağ, dükkan ve ev gibi gayr-i menkullerin, ziraî alet ve hayvanların alım-satım ve fiyatları öğrenilmiştir. Çeşitli örf ve gelenekleri, hukukî uygulamaları, ailevî durumları hatta dünyayı algılayış açılarını hukukî bir metin olan mahkeme kayıtlarından çıkarmak ve kaza halkını tanımak mümkündür. Dolayısıyla bu çalışmada tüm veriler nicelik (rakamsal) ve niteliğiyle beraber sunulmaya çalışılmıştır. ABSTRACT The recearch on a certain city, covering the events for a period of one year, when the social movements and changes were too slow, will most probably help us to set it's broader situation within a lorger period of time. Considering this, by the orginal transcription and comments of the canonical record, numbered 189, for the years 1145 / 1732; we have tried to anolyze administrative, economic and social - cultural structure of the township of Manisa. Although the records consist of a rather short time (1 year), they present very specific and valuable information on the administration and social life in the town. We have gained a lof of information about the figures who had been empbyed during the period, we have chosen to carry and our study, and we have also learnt much about their social status. Whe have reached very warth details about the daily life of the people living in Manisa by the help of cases that had been stated in the court records. From those, commercial contacts we have learned the prices of commonly used tools and devices, selling and buying prices of live strock and real estates such as grapevines, shops and houses. It is possible to find out the tacts on people's traditions, law practius, their family ties and even how people view the world in general bay studying the court texts which reflect their life - style. Thus, all the information we have reacted has been presented in quantities and with their qualities. 232

Özet Osmanlı kadısı şeriat adına padişaha karşı sorumlu olup bulunduğu bölgede adaleti yerine getirmekle görevliydi. Bundan başka idarî, beledî, iktisadî, mali işlerden de sorumlu olarak geniş salahiyetlere sahipti. Bu kadar çok görevi olan kadılardan her dönemde şikâyetler vâkî olmuştur. Bu tezde kadılar hakkında yapılan genel şikâyetler, mühimme defterleri, şikâyet defterleri, kanunnâmeler, adâletnâmeler ve bazı risalelerden taranarak tespit edilmiştir. Bu şikâyetler başlıklar halinde tasnif edilerek değerlendirilmiştir. Kadıları bu tür usulsüzlüklere başvurmaya iten sebepler de ele alınarak gerek sistemden (tayin sırasındaki usulsüzlükler, görev sürelerinin kısalması, ilmiye sınıfının imtiyazlı konumu, mülâzemetteki pahalı hayat standardı, azledilme korkusu, maaş verilmemesi, mahkeme ücretlerinin enflasyonla oranla düşük kalması, vb.) ve gerek kadılardan kaynaklanan sebepler sıralanmıştır. Kadıların eğitimlerine, tayin usûllerine, görevinde kendisine yardımcı olan kişilere ve bunların istismarlarına da temas edilmiştir. Kadıların yolsuzluklarını tespit edebilmek için hangi muameleden ne kadar ücret almaları gerektiği belirtilerek bu husustaki usulsüzlükler ortaya konmuştur. Halkın şikâyetlerini merkezî hükümete nasıl ilettiği, şikâyetlerin nasıl değerlendirilerek, kadıların nasıl teftiş edildiği ve ne tür cezalar verildiği ele alınmıştır. Hep yolsuzluk ve usulsüzlüklerinden bahsedilmesine rağmen adaletin gerçek temsilcileri olan kadıların dürüst, namuslu ve bilgili olanlarının da varlığı dile getirilmiştir. Tezda atıfta bulunulan belgeler 16 ve 17. Asırlardaki kayıtlardan derlenmiştir. Abstract The Ottoman kâdî was responsible vis-â-vis the Sultan in the name of sharia, i.e. the religious law, who was appointed to achieve justice in his area. Furthermore,, the kâdîs had also wide authorities ranging from administrative, municipal and economic to financial fields. There has been frequent complaints in all periods concerning the kâdîs who have such responsibilities. In this thesis, the complaints on the kâdîs are determined through scanning the general complaints, mühimme registers, şikâyet registers, kanunnâmes, adaletnâmes and certain treatises. The complaints are classified according to their subjects and then evaluated. The reason of abuses both stemming from the system (such as abuses in their appointments, reduced tenure, privileged status of the ilmiye class, high living costs at dismissal, the fear of dismissal, fixed court fees eroded under the inflation) and from the kâdîs themselves, are enlisted. The education of kâdîs, methods of appointments of their assistants and their abuses are also emphasized. To determine the abuses of kâdîs, the rate of court fees are first encountered, and abuses in this respect, are touched upon. The methods for the transmission of complaints of the people, inspection of the kâdîs, and their punishment are also dealt in this research. Although the topic of the study is the abuses and malpractices of the kâdîs, the existence of honest and honorable kâdîs as the real representatives of justice is emphasized. The cited documents are selected from the registers of the sixteenth and seventeenth centuries. 143

159

385

628

492

259

276

Terroryzm stanowi jedno z najpoważniejszych zagrożeń we współczesnym świecie: nie tylko ze względu na efekty bezpośrednio podejmowanych akcji w postaci ofiar, lecz również ze względu na jego wykorzystywanie w celu ograniczania swobód obywateli w demokratycznych państwach. Zagadnienie to jest bezpośrednio powiązane z niemożnością ustalenia jednolitej, obowiązującej definicji terroryzmu przy jednoczesnej konieczności uregulowania problematyki penalizacji aktów terroru. Problemy te znajdują odzwierciedlenie w nadużywaniu przez demokratyczne państwa w walce z terroryzmem oraz próbom mu zapobiegania, metod, które stanowią zaprzeczenie wartości fundamentalnych dla demokracji. W związku z tym kluczowym staje się pytanie o rolę sądownictwa w kontroli przestrzegania rozlicznych aktów wprowadzających normy, sankcje i środki antyterrorystyczne. Analizowane orzeczenia, w sprawie Hamas oraz saga Kadi, stanowią przykłady prób racjonalizacji kierowanych strachem posunięć. Socjologizująca perspektywa pozwala zauważyć jak istotne, w związku ze specyfiką wojny prowadzonej z terroryzmem, jest jednoczesne zagwarantowanie przestrzegania zasad państwa demokratycznego. Terrorism is one of the gravest threats in the modern world, both because of the victims of its actions and the fact that it is used to restrain citizens' liberties in democratic countries. This issue is directly linked with the inability to determine a unified, binding definition of terrorism while at the same time facing the necessity of regulating the question of penalisation of acts of terror. These problems are visible in the democratic countries' abuse of methods which are contrary to the fundamental values of democracy when fighting or trying to prevent terrorism. In view of all this the key question concerns the role of the courts in controlling whether various acts introducing norms, sanctions and counter-terroristic measures are being observed. An analysis of rulings in the Hamas and Kadi cases serve well as examples of attempts at rationalising actions governed by fear. The sociological perspective allows one to realise how important it is, due to the distinct character of the war on terror, to guarantee the following of rules in a democratic country.