Search

PPO-Lelystad actualiseerde het aaltjesschema voor groenbemesters. Een frisse blik op het effect van groenbemesters op aaltjes.

Aaltjes en aardappelen zijn een lastige combinatie. Vaak geeft een Aaltjes Beheersings Strategie (ABS) voldoende aanknopingspunten om met dit probleem om te kunnen gaan. Met een doordacht bouwplan valt schade te voorkomen en zijn de kosten van aanvullende maatregelen te beperken.

Het is algemeen bekend dat wortellesieaaltjes in lelie voor flinke schade kunnen zorgen en dat deze aaltjes zich bovendien op lelie goed kunnen vermeerderen. Of ligt het toch iets anders? PPO en PRI onderzochten nauwkeurig het verloop in de grond en het gewas.

In 2009 is er ter oriëntatie een proefveld aangelegd om na te gaan of rijenbemesting met drijfmest in snijmaïs op zandgrond met behulp van RTK GPS tractor besturing in twee afzonderlijke werkgangen realiseerbaar is. Naast afstemming van de verschillende werkzaamheden is toen ook onderzocht of het berijden van de grond na de hoofdgrondbewerking invloed heeft op de groei en ontwikkeling van maïs. In 2010 is de proefopzet aangepast en is een gangbare drijfmestinjecteur voorzien van 8 mestinjectietanden met een onderlinge afstand van 75 cm om de objecten beter te kunnen aanleggen. Er werden twee proeven aangelegd, één voor effecten van verschillende methoden van mestplaatsing en één voor de effecten van berijding. Ruim een week na de mestinjectie is maïs gezaaid met een 8-rijige precisie zaaimachine. Bij de mestplaatsingsproef werd het zaad bij twee objecten recht boven de mest en bij twee objecten 10 cm naast de mest werd gezaaid. Bij elke mestinjectievariant werden twee mesthoeveelheden, 20 en 35 ton varkensdrijfmest, toegepast. Van de objecten werden ontwikkeling, opbrengst en gehalten N en P vastgesteld. Tussen de verschillende bemestingsvarianten waren de verschillen in productie, stikstof- en fosfaat-opname nauwelijks significant. Dit wijst erop dat er sprake is van een hoge N mineralisatie op het perceel, veroorzaakt door jarenlange bemesting met dierlijke mest. Proeven met dit systeem zullen wellicht op schralere percelen tot andere resultaten komen.

Biological indicators are highly relevant for assessing the condition of a soil as they are integrative; they reflect the overall impact of physical, chemical and biological changes. Indigenous soil organisms are preferable to other test organisms because the diversity and condition of indigenous soil organisms reflect both acute and chronic effects of soil disturbances. Nematodes are ubiquitous, speciose, easily extractable and present in extremely high numbers. Given the ever increasing amount of sequence data, DNA barcode-based community analysis will soon be possible and a next step would be to define objective criteria for the ecological grouping of soil nematodes. Here, we present a framework to ascertain which traits are correlated with a tolerance to stress. For this, a field study on the effects of pH and copper on nematode communities was re-analysed. Changes in abundances of individual genera were correlated with a number of potentially stress tolerance-related characteristics. The generalised least squares (GLS) method was used to account for the phylogenetic dependence of the data. Only the relationship between the ability to enter a survival stage and tolerance to copper at pH 6.1 was found to be significant, but the quantity of missing data probably had a negative impact on the analyses. This study did, however, clearly demonstrate the importance of accounting for the effects of phylogenetic dependence in the data. When the phylogeny was taken into account, we observed an average change in P value of 0.196 (and in some cases as much as 0.6) for the correlations of possible stress-related characteristics and Cu or pH tolerance. This research constitutes a proof-of-principle for a transparent method to relate stress tolerance to (ecological) characteristics. The usefulness of this powerful method should become even clearer when substantially higher numbers of individuals are analysed (as facilitated by using DNA barcodes) and when missing data are filled in

Omdat er steeds meer klachten over stengelaaltjes binnenkwamen, inventariseerden onderzoekers van PPO de verspreiding van deze aaltjes. Thea van Beers, onderzoeker van PPO in Lelystad benadrukt dat bedrijfshygiëne vooralsnog de beste manier is om problemen te voorkomen.

Bengaalse hennep (Crotalaria juncea) is een vlinderbloemachtige “multipurpose” plant die in de tropen en subtropen vaak gebruikt wordt om wortelknobbelaaltjes te bestrijden. Deze deskstudie laat zien dat er veel onderzoek is gedaan waaruit blijkt, dat de juveniele van wortelknobbelaaltjes en andere sedentaire aaltjes vaak het wortelstelsel van desbetreffende planten infecteren, maar zich vervolgens niet tot volwassenen kunnen doorontwikkelen. Dit leidde vaak tot een directe afname van aaltjes die sterker was dan de afname bij een zwarte braak. Daarnaast werd gevonden dat dit soort onderzoek tot nu toe alleen met tropische soorten van wortelknobbelaaltjes is uitgevoerd. Verder zijn er tot nu toe geen proeven te vinden waarin Bengaalse hennep onder het Midden-Europees klimaat geteeld is. Omdat de nematicide werking van Crotalaria soorten vermoedelijk met een soort planteninhoudstof (pyrrolizidine alkaloïden, PA) te maken heeft zal ook de mogelijkheid bestaan om andere planten, die dezelfde stof bevatten, voor de bestrijding van wortelknobbelaaltjes in te zetten.

In het kader van het 4e Actieprogramma van de Nitraatrichtlijn wil het ministerie van EL&I vaststellen in hoeverre de sector maatregelen implementeert waarmee de emissie van stikstof op zandgrond teruggedrongen kan worden. Op basis van zes workshops en een enquête onder telers is een inschatting gemaakt van de mate van toepassing van in totaal 42 maatregelen. Een aantal maatregelen worden in alle sectoren bij meer dan de helft van de bedrijven toegepast: Rekening houden met de gewasbehoefte aan stikstof en andere nutriënten bij het maken van het bemestingsplan; Rekening houden met de stikstofwerking van dierlijke mest; Deling van de kunstmestgiften en Rekening houden met de organische stofbehoefte in de bouwvoor. De verschillen tussen de sectoren zijn kleiner dan de verschillen tussen grote en kleine bedrijven.

Centrale doelstelling van dit project was het verkrijgen van inzicht in het werkingsmechanisme van Biologische Grond Ontsmetting (BGO). Met kennis over het werkingsmechanisme kan de werking van BGO onder verschillende omstandigheden worden verbeterd en kan de tijdsduur voor toepassing van BGO mogelijk worden verkort. Er zijn twee processen onderzocht; anaerobie door het inwerken van organische stof en afdichting met folie (BGO) en anaerobie door met water verzadigde grond maar zonder ingewerkte organische stof (Inundatie). Daarnaast is het effect van afdichting van grond onderzocht zonder extra toegevoegde organische massa.

Deze deskundigendag is georganiseerd vanuit de projecten Landbouw Centraal (een project in het kader van het Innovatieprogramma KRW). Binnen Landbouw Centraal wordt in zeven pilotgebieden in Noord en Zuid Nederland in samenwerking met alle actoren (landbouw, waterschappen, gemeentes, provincie e.a.) gewerkt aan het verbeteren van de waterkwaliteit.

Bengaalse hennep (Crotalaria juncea) is een vlinderbloemachtige “multipurpose” plant die in de tropen en subtropen vaak gebruikt wordt om wortelknobbelaaltjes te bestrijden. Deze deskstudie laat zien dat er veel onderzoek is gedaan waaruit blijkt, dat de juveniele van wortelknobbelaaltjes en andere sedentaire aaltjes vaak het wortelstelsel van desbetreffende planten infecteren, maar zich vervolgens niet tot volwassenen kunnen doorontwikkelen. Dit leidde vaak tot een directe afname van aaltjes die sterker was dan de afname bij een zwarte braak. Daarnaast werd gevonden dat dit soort onderzoek tot nu toe alleen met tropische soorten van wortelknobbelaaltjes is uitgevoerd. Verder zijn er tot nu toe geen proeven te vinden waarin Bengaalse hennep onder het Midden-Europees klimaat geteeld is. Omdat de nematicide werking van Crotalaria soorten vermoedelijk met een soort planteninhoudstof (pyrrolizidine alkaloïden, PA) te maken heeft zal ook de mogelijkheid bestaan om andere planten, die dezelfde stof bevatten, voor de bestrijding van wortelknobbelaaltjes in te zetten.

In 2010 hebben 12 akkerbouwbedrijven verspreid over heel Nederland deelgenomen aan het bemestingsonderzoek binnen Telen met toekomst (Tmt). Het betrof vijf bedrijven op kleigrond, zes bedrijven op zand- en dalgrond en één bedrijf op lössgrond. Deze bedrijven hebben met ondersteuning van DLV en PPO gewerkt aan het milieutechnisch en bedrijfseconomisch optimaliseren van de bemesting binnen de wettelijke gebruiksnormen. De bedrijven teelden relatief veel aardappelen. Alle twaalf de bedrijven hebben in 2010 dierlijke mest gebruikt. Op twee bedrijven zat de aanvoer van N-totaal uit dierlijke mest op de geregistreerde percelen gemiddeld net boven de norm en bij de overige tien bedrijven eronder.

Bij aardbei is telen uit de grond gemeengoed. De stellingenteelt betekent een betere productie, kwaliteit, arbeidsprestatie en stuurbaarheid; maar ook hogere aanlegkosten. Teelt de Grond uit onderzoekt de teeltwijze in 2011 op specifieke punten.

De stikstofwerking van organische meststoffen afkomstig uit mestverwerking is in 2010 vergeleken met de stikstofwerking van onbewerkte mesten. Daartoe is het effect van mineralenconcentraat (MC), varkensdrijfmest (VDM), rundveedrijfmest (RDM), dikke fractie van gescheiden varkensdrijfmest (DF), dikke fractie van het gescheiden digestaat van suikerbietenloof (SBDF), rundveestalmest (SM) en KAS-kunstmest (KM) op de opbrengst van snijmaïs bepaald. De gevonden stikstofwerkingen bedroegen voor MC 77% (forfaitair 100%), voor VDM 65% (forfaitair 70%), voor RDM 60% (forfaitair 60%), voor DF 64% (forfaitair 55%), voor SM 33% (forfaitair 55%) en voor SBDF 26% (forfaitair 40%). Vooral gevonden werkingen van MC, SM en SBDF blijven achter bij de wettelijke forfaits. De proef is er ook op gericht om het niet-werkzame deel van de stikstofgift nader te verklaren. Daartoe zijn waarnemingen na de oogst van de mais voortgezet. Alle organische mesten, inclusief MC, lieten per kg toegediende werkzame N minder onbenutte minerale bodem-N achter dan kunstmest-N. Deze bodem-N bleek een goede voorspeller van de hoeveelheid nitraat in het bovenste grondwater.

De foutieve tabel in dit artikel is gecorrigeerd in issue 12-13

In recent years scientists of Wageningen UR (University & Research centre) dedicated much effort to systems innovations in agriculture and horticulture. Complex and persistent environmental problems require new approaches, new so-called proof of principles that should offer farmers and growers of the future new perspectives in a development course towards more sustainable farm management systems. And this course was – and still is - characterised by intensive cooperation with a large number of stakeholders: farmers and growers and their representatives, businesses in various links of the chain, regional organisations, service industries and knowledge institutions, societal organisations and authorities. This is because development and implementation of sustainable farming requires the development of new techniques as well as – at the same time - acquiring support for the implementation of such changes among all stakeholders. This is why communication and knowledge transfer were playing such an important role in the systems innovation programmes. This report presents the four innovation projects and their results, together with a short description of the embedding of these projects in the future explorations that have been conducted together with stakeholders.

In dit rapport worden de relaties beschreven tussen het gebruik van stikstof in de vorm van mest en kunstmest en de stikstofconcentratie in grond- en oppervlaktewater. Er is onderzoek gedaan naar grasland en maïsland op melkveebedrijven en naar akker- en tuinbouwgewassen op zandgrond.

In het kader van het 4e Actieprogramma van de Nitraatrichtlijn wil het ministerie van EL&I vaststellen in hoeverre de sector maatregelen implementeert waarmee de emissie van stikstof op zandgrond teruggedrongen kan worden. Op basis van zes workshops en een enquête onder telers is een inschatting gemaakt van de mate van toepassing van in totaal 42 maatregelen. Een aantal maatregelen worden in alle sectoren bij meer dan de helft van de bedrijven toegepast: Rekening houden met de gewasbehoefte aan stikstof en andere nutriënten bij het maken van het bemestingsplan; Rekening houden met de stikstofwerking van dierlijke mest; Deling van de kunstmestgiften en Rekening houden met de organische stofbehoefte in de bouwvoor. De verschillen tussen de sectoren zijn kleiner dan de verschillen tussen grote en kleine bedrijven.

Implementate van de nieuwe EU regelgeving m.b.t. AM is complex omdat de eisen voor handel binnen Europa hiermee aanmerkelijk soepeler worden ten opzichte van de eisen die door sommige exportlanden buiten Europa worden gesteld. Hierdoor onstaan meerdere stromen product waardoor risico’s op vermenging van stromen ontstaan. Het adequaat grondvrij maken van bloembolgewassen biedt mogelijk een oplossing om besmetting met AM of verspreiding ervan uit te kunnen sluiten. In dit project wordt onderzocht of bloembollen (plantgoed en leverbaar) cysten kunnen insluiten. Wanneer dit niet het geval is wordt vervolgens onderzocht of bollen middels verschillende spoelwijzen cystenvrij gemaakt kunnen worden. De resultaten van het onderzoek dienen als basis voor discussies met derde landen over eventuele aanpassing van de eisen die momenteel aan het perceel worden gesteld. Op een perceel met een zware besmetting van aardappelcysteaaltjes (AM) zijn vier tulpencultivars geteeld; Yokohama, Negrita, Leen van der Mark en Barcelona. Na het rooien zijn de bollen gewassen en beoordeeld op aanwezigheid van cysten. De spoeltechnieken normaal spoelen, exportspoelen en de combinatie van beide zijn vergeleken. Alle spoeltechnieken bleken de tulpenbollen volledig grondvrij te spoelen. Bovendien zijn bij geen enkele cultivar cysten gevonden. Dit onderzoek heeft aangetoond dat tulpenbollen die worden geteeld op een AM-besmet perceel toch vrij van cysten kunnen zijn na het spoelen van de bollen. Deze resultaten kunnen voor de voedsel- en warenautoriteit nVWA en de bloembollensector als basis dienen voor de discussie hoe invulling te geven aan de quarantaine eisen rondom de export van tulpen.

Biologische grondontsmetting heeft met name in de aspergeteelt goede resultaten opgeleverd. Proeven met gedefinieerde plantaardige fermentatieproducten, die zijn ontwikkeld door Thatchtec en onderzocht door Wageningen UR/PPO-AGV, beloven nog betere perspectieven.

In het kader van het 4e Actieprogramma van de Nitraatrichtlijn wil het ministerie van EL&I vaststellen in hoeverre de sector maatregelen implementeert waarmee de emissie van stikstof op zandgrond teruggedrongen kan worden. Op basis van zes workshops en een enquête onder telers is een inschatting gemaakt van de mate van toepassing van in totaal 42 maatregelen. Een aantal maatregelen worden in alle sectoren bij meer dan de helft van de bedrijven toegepast: Rekening houden met de gewasbehoefte aan stikstof en andere nutriënten bij het maken van het bemestingsplan; Rekening houden met de stikstofwerking van dierlijke mest; Deling van de kunstmestgiften en Rekening houden met de organische stofbehoefte in de bouwvoor. De verschillen tussen de sectoren zijn kleiner dan de verschillen tussen grote en kleine bedrijven

PPO ontwikkelde een biotoets om Meloidogyne chitwoodi op te sporen. Deze toets doer de teler zelf en geeft meer zekerheid dan een laboratoriumtoets.

In recent years scientists of Wageningen UR (University & Research centre) dedicated much effort to systems innovations in agriculture and horticulture. Complex and persistent environmental problems require new approaches, new so-called proof of principles that should offer farmers and growers of the future new perspectives in a development course towards more sustainable farm management systems. And this course was – and still is - characterised by intensive cooperation with a large number of stakeholders: farmers and growers and their representatives, businesses in various links of the chain, regional organisations, service industries and knowledge institutions, societal organisations and authorities. This is because development and implementation of sustainable farming requires the development of new techniques as well as – at the same time - acquiring support for the implementation of such changes among all stakeholders. This is why communication and knowledge transfer were playing such an important role in the systems innovation programmes. This report presents the four innovation projects and their results, together with a short description of the embedding of these projects in the future explorations that have been conducted together with stakeholders.

Van 2005 t/m 2008 is op de BSO-percelen het project Nutriënten Waterproof (NWP) uitgevoerd. Dit project richtte zich op het ontwikkelen van bedrijfssystemen met een minimale emissie van nutriënten naar het grond- en oppervlaktewater. In NWP zijn, naast een biologisch systeem, twee geïntegreerde bedrijfssystemen vergeleken: 1. GI-Hoog: voldoende aanvoer van organische stof naar de bodem, op peil houden van de bodemmineralisatie en fosfaatevenwichtsbemesting (fosfaataanvoer gelijk aan fosfaatafvoer); 2. GI-Laag: verlagen bodemmineralisatie door minimale aanvoer van organische stof en versnelde afname van de fosfaatvoorraad in de bodem door minder fosfaat aan te voeren dan er wordt afgevoerd.

Bij de huidige teeltmethode kunnen een groot aantal gewassen niet meer voldoen aan de toekomstige EU richtlijn van 50 ml nitraat per liter in het grondwater. Ook het gewas aardbeien levert problemen op. Door aardbeien op stellingen te telen en het water te hergebruiken ontstaat een gesloten teeltsysteem waarin water en nutriënten optimaal worden gebruikt. Om na te gaan hoe de praktijk tegen deze ontwikkeling aankijkt is een enquête uitgevoerd.

In het door LTO Noord, ZLTO en LLTB geïnitieerde project Functionele Agrobiodiversiteit (FAB2) is de afgelopen jaren ervaring opgedaan met het slim benutten van levende organismen om tot duurzame landbouw te komen. Deze aanpak vraagt om een aantal aanpassingen in de bedrijfsvoering en het landschap, zodat deze organismen kunnen overleven en hun nuttige werk kunnen doen. Het nut van akkerranden hiervoor is aangetoond. In FAB2 is verkend of er slim gebruik kan worden gemaakt van landschapselementen door aanpassing van het beheer. Ook is gezocht naar eenvoudige methoden (scouting) om te bepalen of de natuur voldoende in staat is om het (luizen)probleem op te lossen. Tot slot werd gezocht naar strategieën voor het duurzaam gebruik van de bodem, zoals niet-kerende grondbewerking.

In opdracht van Slootsmid en Landbouwcommunicatie BV hebben PPO-AGV en Wageningen Livestock Research een veldproef op grasland uitgevoerd om een door de opdrachtgever ontwikkelde mesttoedieningsmachine te testen op grasland. De ontwikkelde machine maakt het mogelijk om vloeibare kunstmeststoffen (N-houdende, maar ook andere) in één werkgang in combinatie met drijfmest toe te dienen. De machine wordt door de opdrachtgever als zodebemester-PPL aangeduid. Het bleek dat het goed mogelijk is om vloeibare kunstmeststof (inclusief spuiloog) in combinatie met drijfmest toe te dienen met de zodebemester-PPL, waarbij de dosering van de vloeibare kunstmest en de drijfmest afzonderlijk van elkaar kunnen worden ingesteld. Het was met de gebruikte machine niet mogelijk om grote hoeveelheden (>1,4 m3 per ha) van laag-geconcentreerde vloeibare N-meststoffen zoals mineralenconcentraat toe te dienen. Daarvoor zou de capaciteit van de pomp voor de vloeibare kunstmeststoffen (een slangenpomp) op de zodebemester-PPL moeten worden verhoogd.

Een na-oogstmaatregel om het verlies van stikstof (N) naar het grond- en oppervlaktewater te beperken, is het telen van een onbemeste groenbemester als stikstofvanggewas na de hoofdteelt. Belangrijke factoren die de effectiviteit van een vanggewas bepalen, zijn een voldoende gewasontwikkeling en opname van de reststikstof in de nazomer/herfst en een goede benutting van de door het vanggewas opgenomen stikstof door het volggewas. De mate van ontwikkeling en stikstofopname van het vanggewas hangt onder meer af van het zaaitijdstip. Op circa 18% van het aardappelareaal op zuidelijk zand (zo‟n 2.200 ha, incl. pootgoedteelt) worden op dit moment de aardappelen vroeg genoeg gerooid (vóór 1 september) om een geslaagd vanggewas te kunnen telen

Biologische grondontsmetting heeft met name in de aspergeteelt goede resultaten opgeleverd. Proeven met gedefinieerde plantaardige fermentatieproducten, die zijn ontwikkeld door Thatchtec en onderzocht door Wageningen UR/PPO-AGV, beloven nog betere perspectieven.

In 2006 is voor LNV het project: ‘Bodemgezondheid binnen bedrijfssystemen’ gestart. Dit project richt zich op de ontwikkeling van een pakket aan maatregelen om de bodemgezondheid te beïnvloeden.

Voor het Masterplan Mineralen Management is een literatuurstudie uitgevoerd naar de stikstofbenutting van aardappel, de beschikbare kennis uit onderzoek over bijmestsystemen en –strategieën voor aardappel en de mogelijkheden om bestaande bemestingssystemen te verbeteren dan wel om nieuwe bemestingsystemen en –strategieën te ontwikkelen. Dit is de deskstudie: Nieuwe bijmestsystemen en -strategieën voor aardappel op zand- en lössgrond.

In de vermeerdering van aardbeiplanten, maar ook in de productieteelt van aardbeien kunnen plant parasitaire nematoden veel schade veroorzaken. Met schoon uitgangsmateriaal op aaltjesvrije grond wordt populatieopbouw voorkomen en inzet van chemische grondontsmettingsmiddelen sterk gereduceerd. Een aangepaste CATT (Controlled Atmosphere Temperature Treatment) behandeling tegen aardbeimijt blijkt ook werkzaam te zijn tegen de plantparasitaire aaltjes P. penetrans en M. hapla. De vraag is of door een geoptimaliseerde CATT behandeling besmet plantmateriaal voldoende vrij kan worden gemaakt van deze nematoden.

Aardbeitelers worden 'blij' gemaakt met Phytophthora cactorum in hun gewas, terwijl ze daar niet op zitten te wachten. Onderzoekers worden teleurgesteld omdat infectie uitblijft terwijl ze er alles aan doen om aantasting te krijgen. Dat hindert ze bij het uitvinden wat het ontsmettingseffect is van een zandfilter in de teelt van aardbei op water.

Doel van dit onderzoek is om na te gaan of een bemonstering uitgevoerd vóór de teelt van aardappelen betrouwbare informatie verschaft over de aan- of afwezigheid van Meloidogyne chitwoodi (maïswortelknobbelaaltje) en de risico’s op partijbesmettingen. Een bedrijfszekere bemonstering garandeert een goede perceelskeuze waarmee telers een afkeuring van partijen door een voorgeschreven partijonderzoek kunnen minimaliseren of voorkomen.

In het kader van het 4e Actieprogramma van de Nitraatrichtlijn wil het ministerie van EL&I vaststellen in hoeverre de sector maatregelen implementeert waarmee de emissie van stikstof op zandgrond teruggedrongen kan worden. Op basis van zes workshops en een enquête onder telers is een inschatting gemaakt van de mate van toepassing van in totaal 42 maatregelen. Een aantal maatregelen worden in alle sectoren bij meer dan de helft van de bedrijven toegepast: Rekening houden met de gewasbehoefte aan stikstof en andere nutriënten bij het maken van het bemestingsplan; Rekening houden met de stikstofwerking van dierlijke mest; Deling van de kunstmestgiften en Rekening houden met de organische stofbehoefte in de bouwvoor. De verschillen tussen de sectoren zijn kleiner dan de verschillen tussen grote en kleine bedrijven.

Hogere plantaantallen per hectare met herfstprei gaven in een driejarige proef van PPO-agv meer productie en een fijner product. Maar zijn hogere plantgetallen rendabeler bij het gangbare prijsniveau?

Vanuit het Masterplan Mineralenmanagement wil men weten welke mogelijkheden er zijn om binnen milieurandvoorwaarden te komen tot systemen van flexibilisering van gebruiksnormen waarbij rekening wordt gehouden met de perceels- en bedrijfskenmerken van de ondernemer. Door PPO, NMI en DLV-Plant is in opdracht van Productschap Akkerbouw een studie uitgevoerd naar de perspectieven voor verdere differentiatie van het gebruiksnormenstelsel. Voor zowel stikstof als fosfaat is eerst nagegaan op basis van welke elementen verdere differentiatie van het huidige stelsel mogelijk is.

Voor aardappelen zijn er nog geen regels die een sensormeting om kunnen zetten naar een N-advies. Het doel van het in dit rapport beschreven onderzoek is (1) het ontwikkelen van een ijklijn om de N-inhoud van het gewas aan de hand van reflectiemetingen te kunnen bepalen, en (2) het ontwikkelen van adviesregels om de bijmestgift vast te stellen aan de hand van de gemeten N-inhoud van het gewas. Onder leiding van Remmie Booij werd in de periode 1996-2003 een op gewasreflectiemetingen gebaseerd N-bijmestsysteem voor aardappelen ontwikkeld. Dit systeem is nooit gedocumenteerd en is daarom opnieuw uit de originele onderzoeksgegevens afgeleid. De resultaten zijn (1) de N-inhoud van een aardappelgewas kan voldoende nauwkeurig bepaald worden met een meting van de gewasreflectie, (2) wachten met bijmesten tot de bodembedekking minimaal 90% bedraagt, resulteert niet in een lagere opbrengst terwijl wel N wordt bespaard, en (3) de grootte van de bijmestgift kan worden bepaald door een streefwaarde voor de N-inhoud te verminderen met de gemeten N-inhoud. In dit rapport wordt een praktische handleiding gegeven aan de hand waarvan de teler systeem-Booij kan uitvoeren.

Bij mestscheiding volgens het proces van ultrafiltratie en omgekeerde osmose ontstaat een mineralenconcentraat (MC), dat voornamelijk stikstof en kali bevat en wordt beoogd als kunstmestvervanger. Voor (wettelijke) erkenning als kunstmestvervanger is het belangrijk dat de stikstofwerking van het MC hoog is. In 2009 is de Rijksoverheid (de ministeries van LNV thans EL&I en VROM thans I&M) samen met het landbouwbedrijfsleven (LTO en NAV) een pilot gestart waarbinnen onder andere onderzoek plaatsvindt naar de landbouwkundige en milieukundige effecten van het gebruik van mineralenconcentraten. Daartoe zijn ondermeer verdiepende veldproeven uitgevoerd in 2009 en 2010 met aardappelen en grasland. Als aanvulling op deze pilot wordt van 2009 t/m 2011 een project uitgevoerd waarin een goede toedieningstechniek met praktijkmachines centraal staat. Dit project omvat veldproeven en demonstraties in diverse akkerbouwgewassen, in snijmaïs en op grasland. Dit verslag vat de resultaten van deze aanvullende veldproeven in 2009 en 2010 samen en gaat ook in op de stikstofwerking van het MC in de diverse proeven bij verschillende toedieningstechnieken. De proeven zijn in 2009 en 2010 uitgevoerd met zetmeelaardappelen op dalgrond, wintertarwe op zware zeeklei (Oldambt) en zomergerst op dalgrond (2009) en NO zandgrond (2010). Verder zijn in 2010 proeven uitgevoerd op ZO zandgrond met consumptieaardappelen, snijmaïs en op grasland en op ZW zeeklei met consumptieaardappelen.

In de vermeerdering van aardbeiplanten, maar ook in de productieteelt van aardbeien kunnen plant parasitaire nematoden veel schade veroorzaken. Met schoon uitgangsmateriaal op aaltjesvrije grond wordt populatieopbouw voorkomen en inzet van chemische grondontsmettingsmiddelen sterk gereduceerd. Een aangepaste CATT (Controlled Atmosphere Temperature Treatment) behandeling tegen aardbeimijt blijkt ook werkzaam te zijn tegen de plantparasitaire aaltjes P. penetrans en M. hapla. De vraag is of door een geoptimaliseerde CATT behandeling besmet plantmateriaal voldoende vrij kan worden gemaakt van deze nematoden.

In de periode 2005-2010 is onderzoek uitgevoerd naar de technische mogelijkheden en de perspectieven van diverse systemen van zuiveringsmoerassen, als aanvullende mogelijkheid op het verminderen van stikstof- en fosfaatemissies uit de landbouw. Diverse experimenten op kleine schaal zijn gemonitored gedurende een aantal jaren. Naast de effectiviteit en kosten is ook gekeken naar de landbouwkundige inpasbaarheid, het ruimtebeslag en de combineerbaarheid met andere functies in het landelijke gebied van verschillende typen zuiveringsmoerassen, die nitraat en/of fosfaat verwijderen uit landbouwwater.

Het aantal percelen waarin schadelijke aaltjes voorkomen neemt langzaam toe. met voldoende kennis en de juiste maatregelen zijn ze goed te beheersen