Search

İnsan sağlığını veya çevresel dengeleri bozacak şekilde bileşiminin değişmesi, kirletici maddelerin havada bulunması hava kirliliği olarak tanımlanmaktadır. Hem atmosfer kirliliği, hem de, kapalı ortam hava kirliliğine maruz kalmanın yarattığı sağlık riski, dünya çapında başta gelen ölümcül sağlık riskleri arasında metabolik riskler, beslenmeye bağlı riskler ve sigara kullanımından sonra dördüncü sıradadır. Kirleticiler, gazlar (kükürt dioksit, azot oksitler, hidrokarbonlar, karbonmonoksit, ozon, uçucu organik bileşikler, vs) ve partikül maddeler (asitler, organik kimyasallar, metaller, toprak veya toz partikülleri, bakteri, küf, mantar, polenler vs) olarak iki gruba ayrılır. Hava kirliliğinin değerlendirilmesinde kullanılan ‘’Hava Kalitesi İndeksi’’ belli bir bölgedeki hava kalitesinin karakterize edilmesi için kullanılan bir indeksdir. Türkiye’de 2015 yılı için izin verilen PM10 limitine göre, 81 ilin ancak 43 (%53) ünün; AB hava kalitesi limitine göre 19’unun (%33), DSÖ hava kalitesi limitine göre ise sadece Çankırı’nın izin verilen sınırın altında hava kalitesine sahip olduğu bildirilmektedir

Kentsel hava kirliliğinin artması çevreyi ve insan sağlığını etkileyen önemli problemlere neden olmaktadır. Kentsel hava kirliliğinin en önemli kaynaklarından biri karayolu taşımacılığı sektörüdür. Ayrıca, yerel, ticari ve endüstriyel faaliyetler ile uzun mesafeli taşınımlar kentsel hava kirliliğine önemli katkıda bulunmaktadır. Hava kirliliğinin çevreyi etkilediği gibi, hava kirliliği üzerinde etkili olan faktörler de bulunmaktadır. Bunların başında meteorolojik faktörler gelmektedir. Bu çalışmada, Nevşehir bölgesindeki hava kirliliğinin ve limiti aşan kirli gün sayısının değerlendirilmesi ile birlikte meteorolojik faktörlerin hava kirliliğine olan etkilerinin detaylıca incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Hava Kalite İzleme İstasyon verilerinden Nevşehir iline ait 2010-2019 yılları arası PM10, SO2, hava sıcaklığı, basınç, rüzgâr hızı ve bağıl nem verileri elde edilmiştir. Bu verilerin Mann-Kendall ve Sen testi yardımı ile trend ve eğimleri hesaplanmıştır. PM10 ve SO2 parametrelerinin yıllık, mevsimlik, aylık ve saatlik değişimleri ile sınır aşan günlerin analizi yapılmıştır. Bunun yanında, ölçülen en yüksek 6 adet PM10 değerlerinin kaynağının analizinin yapılması amacıyla HYSPLIT modeli çıktıları elde edilmiştir. Sonrasında, meteorolojik koşulların Nevşehir bölgesinde hava kirliliğine etkisinin analizi kapsamında, PM10 ve SO2 kirleticilerinin hava sıcaklığı, basınç, rüzgâr hızı ve bağıl nem parametreleri ile ilişkisi incelenmiştir. Increasing urban air pollution causes important problems affecting the environment and human health. One of the most important sources of urban air pollution is the road transport sector. In addition, local, commercial and industrial activities as well as long range transports contribute significantly to urban air pollution. Just as air pollution affects the environment, there are also factors affecting air pollution. Foremost among these, meteorological factors come first. In this study, it was aimed to evaluate the air quality and number of polluted days exceeding the limit of air pollution in Nevşehir region and to examine the effects of meteorological factors on air pollution in detail. For this purpose, PM10, SO2, air temperature, pressure, wind speed and relative humidity datas of Nevşehir city between 2010-2019 were obtained from the Air Quality Station data of the Ministry of Environment and Urbanization. Trends and slopes of these data were calculated with the methods of Mann-Kendall and Sen tests. Annual, seasonal, monthly and hourly changes of PM10 and SO2 parameters and days exceeding limit were analyzed. In addition, HYSPLIT model outputs were obtained in order to analyze the sources of the 6 highest PM10 values measured. Then, within the scope of the analysis of the effect of meteorological conditions on air pollution in Nevşehir region, the relationship of PM10 and SO2 pollutants with air temperature, pressure, wind speed and relative humidity parameters were examined

Mevsimsel değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkan meteorolojik faktörler (hava sıcaklığı, yağış, nisbi nem, rüzgar ve hava basıncı), soluduğumuz havanın kalitesini (temiz veya kirli) etkilemede önemli bir etkiye sahiptir. Hali hazırda İstanbul Boğazı çevresinde yaşayan insanlar, geçiş yapan transit ve yerel gemi trafiğinden kaynaklı egzoz gazı emisyonları kirliliğine her gün maruz kalmaktadır. Gemi egzoz gazı emisyonları içinde insan sağlığına direk zararlı etkisi bulunan NOX, SOX ve PM emisyonları ile meteorolojik faktörler arasında bir ilişki olup olmadığının incelenmesi, meteorolojik faktörlerin emisyonların yayılmasındaki rolünün incelenmesi bu açıdan çok önemlidir. Bu çalışmada, İstanbul Boğazı’ndaki bir yıllık gemi trafiği emisyon konsantrasyonu (NOX, SOX ve PM) ile meteorolojik faktörler arasında bir ilişkinin olup olmadığı ortaya koyan adımsal çoklu doğrusal regresyon analizi ve korelasyon analizi yapılmıştır. Regresyon analizi sonucunda NOX, SOX ve PM emisyonları ile nisbi nem ve hava basıncı arasında “doğru orantılı” bir ilişki, yağış, rüzgar ve sıcaklık arasında “ters orantılı” bir ilişki tespit edilmiştir. Yapılan korelasyon analizinin sonucunda NOX, SOX ve PM ile yağış ve rüzgar arasında “güçlü bir ilişki” bulunmuş, hava basıncı, nisbi nem ve sıcaklık arasında “zayıf bir ilişki” bulunmuştur. Yağış ve rüzgarın arttığı zamanlarda kirletici konsantrasyonların etkisinin azalacağı, tersi durumda ise artacağı tespit edilmiştir. Yapılan tüm analizlerin sonucunda Boğaz çevresindeki hava kirliliğinin etkilerinin azaltılması için, transit ve yerel gemi trafiğinin hava basıncı ve nisbi nemin yüksek olduğu zamanlarda yavaşlatılmasının faydalı olacağı değerlendirilmiştir., The meteorological factors (air temperature, precipitation, relative humidity, wind, and air pressure) that occur depending on the seasons changes have an important effect on the quality (clean or dirty) of the air we breathe. People currently living around the Istanbul Strait are daily exposed to the pollution of exhaust gas emissions from transit and domestic ship traffic. In this respect, it is very important to examine whether there is a relationship between meteorological factors and ship exhaust gas emissions (NOX, SOX, and PM) which have a direct harmful effect on human health. In this study, a stepwise multiple linear regression analysis and correlation analysis was conducted, which reveals whether there is a relationship between the meteorological parameters and the one-year ship-borne air emission results (NOX, SOX, and PM) in the Istanbul Strait. As a result of the regression analysis, a "directly proportional" relationship between NOX, SOX and PM emissions, and air pressure and relative humidity was found and “an inversely proportional” relationship was detected between precipitation, wind and temperature. As a result of the correlation analysis, a “strong relationship” was found between NOX, SOX and PM, and precipitation and wind, and a “weak relationship” between air pressure, relative humidity and temperature. It has been determined that the effect of pollutants concentrations will decrease when the precipitation and wind increase, and vice versa. As a result of all analyses, it is considered that it will be beneficial to slow down the ship traffic (transit and domestic) in times of high air pressure and relative humidity in order to reduce the effects of air pollution around the Istanbul Strait.

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde küresel bir sorun haline gelen hava kirliliği, yarattığı olumsuz sağlık sorunları nedeniyle önemli çevresel bir halk sağlığı sorunudur. Hava kirleticilerin etki süreleri, konsantrasyonu ve karakterizasyonlarına bağlı olarak insan sağlığı üzerinde olumsuz etkisi bulunmaktadır. Buna bağlı olarak bu tezde hava kirleticilerinden kükürt oksitlerin 01.02.2014- 31.01.2019 tarihleri arasında konsantrasyonları ve bu konsantrasyonlara bağlı olarak Kırklareli İli Merkezi'ndeki ölümlerle arasındaki ilişkiyi saptamak amaçlanmıştır.Araştırma 01.02.2014- 31.01.2019 yılları arasını kapsayan ekolojik ve kesitsel tiptedir. Araştırmanın evrenini kurumdan elde edilen 18-65 yaş arasındaki 478 ölüm oluşturmuştur. Hava kirliliği parametresi SO2 verileri ilgili bakanlığın internet sitesinden sağlanmıştır. SPSS 24 programı ile SO2 ölçüm yapılamayan günlerin tamamlanması için ortalama atanma işlemi yapılmıştır. Anlamlılık düzeyi p

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de hızlı nüfus artışının getirdiği artan enerji talebi ve düzensiz yapılaşma, hava kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Hava kalitesini insan ve diğer canlı organizmaların sağlığını olumsuz yönde etkileyemeyecek seviyelere getirmek için mevcut hava kirliliğinin tespitinin yapılması ve hava kalitesini arttırmaya yönelik önlemlerin alınması gerekmektedir. Teknolojinin gelişmesine paralel olarak uydu sistemlerindeki yenilikler, hava kirliliğine ait parametrelerin belirlenmesi ve mevcut durumun tematik haritasının üretilmesine olanak sağlamaktadır. Bu kapsamda bu çalışmanın temel amacı Aksaray’ın hava kalitesine etki eden PM10 değerlerinin uydu görüntülerinden saptanması ve çalışma alanının PM10 haritasının oluşturulmasıdır. Bu amaç doğrultusunda 16.07.2018 ve 20.10.2018 tarihlerine ait 2 adet Landsat8 uydu görüntüsü ve bu tarihlerde gerçekleştirilen arazi çalışmalarıyla elde edilen PM10 değerleri bu çalışmada temel veri kaynakları olarak kullanılmıştır. Bu veri kaynakları arasındaki ilişkiyi sağlamak amacıyla çoklu regresyon yöntemi kullanılmıştır. Çoklu regresyon analizleri sonucunda elde edilen katsayılar uydu görüntülerine ait red, green ve blue bantlarına uygulanmış ve PM10 ilişkili tematik haritalar üretilmiştir. Üretilen tematik haritalar üzerinde yapılan doğruluk analizi sonucunda iki ölçüm dönemine ait tematik haritaların doğrululukları sırasıyla; %79,64 ve %81,56 olarak bulunmuştur. Elde edilen sonuçlar, uydu görüntüleri yardımıyla hava kirliliğine neden olan PM10’un tespit edilebileceğini göstermektedir. Çalışma alanından elde edilen PM10 değerlerinin, organize sanayi ve şehirlerarası yollarda Dünya Sağlık Örgütünün belirlemiş olduğu sınır değerlerin üzerinde olduğu gözlemlenmiştir., As in the rest of the world, increasing demand for energy and irregular structuring due to rapid population growth, negatively affect the air quality. In order to bring the air quality to the levels that will not adversely affect the health of human and other living organisms, it is necessary to determine the current air pollution and take precautions to increase the air quality. Innovations in satellite systems in parallel to the development of technology has enabled to determine the parameters of air pollution and produce the thematic map of the current situation. Within this scope, the main purpose of this study is to determine the PM10 values that affecting the air quality of Aksaray from satellite images and to create the PM10 related thematic map of the study area. In line with this objective, 2 Landsat-8 satellite images on the dates of 16.07.2018, 20.10.2018 and PM10 samples obtained from the field works at these dates were used as the main data source. Multiple regression method was used to provide the relationship between these data sources. Coefficients obtained from multiple regression analyzes were applied to the red, green and blue bands of the satellite images and thematic maps were produced. As a result of the accuracy analysis on the thematic maps, accuracy of the thematic maps of the two measurement periods was respectively; %79.64 and %81.56. The results show that the PM10 that causes air pollution can be detected with the aid of satellite images. Furthermore, PM10 values obtained from the study area were observed to be above the limit values determined by the World Health Organization on organized industry and intercity roads.

Amaç:Hava kalitesi sağlığın en önemli belirleyicilerindendir. Hava kirliliği başta kanserler, kalpdamar hastalıkları, solunum ve sinir sistemi hastalıkları olmak üzere çoksayıda hastalık için risk faktörüdür. Çalışmanın amacı Hatay’da havakalitesini PM10 ve SO2 üzerinden yıllar itibarı ile değerlendirmektir. Gereç ve Yöntemler: Çalışmanın verileri Antakya ve İskenderun’da rutin ölçüm yapan havakalitesi izlem istasyonların 2007 ve 2017 yılları arasındaki yaptığıölçümlerden elde edildi. Yılın en az %75 gününde ölçüm yapılan veriler çalışmayadâhil edildi. Veriler http://www.havaizleme.gov.tr/ sunucusundan 24 saatlikortalamalar yıllara ve aylara göre analiz edildi.Bulgular: PM10; Tüm yıllarınortanca PM10 değeri 53 (min:0-max:995)µg/m3, ortalaması ise 66,6±53,4 µg/m3’dır. Ölçüm yapılangünler içinde, limitaşımı Antakya’da % 67,1,İskenderun’da %24,7 olmak üzere, genel ortalamada %54,3’tür. Limit aşımı en fazla %94,4 ile 2017 yılı iken, aylara göre ise %72,4 ileŞubat ayıdır. SO2; Tüm verilerin ortanca SO2 değeri 7(min:0-max:316)µg/m3’tür. GünlükSO2 ölçümlerinin %15,6’sında limit aşımı olmuştur. Antakya’daSO2 limit aşımı %11,6, İskenderun’da %22,3’tür.Yıllara göre en fazlalimit aşımı %26,4 ile 2015 yılı, aylara göre ise %41,9 ile Aralık ayıdır.Sonuç: Antakyave İskenderun’da dış ortam havası kirlidir. Hava kalitesinde yıllar itibarı ileönemli bir iyileşme görülmemektedir. Hava kalitesini DSÖ’nün değerlerine yükseltebilmekiçin sorumlu sektörler başta olmak üzere, toplumun tüm kesimlerinde farkındalıkve duyarlılık geliştirici çalışmalar gereklidir., Aim: Air quality is one of the most important determinants of health. Air pollution is a risk factor for many diseases, especially cancers, cardiovascular diseases, respiratory and nervous system diseases. The aim of the study is to evaluate air quality in PM10 and SO2 in Hatay. Materials and Methods: The data of the study were obtained from the measurements of air quality monitoring stations in Antakya and Iskenderun between 2007 and 2017. Measured data at least 75% of the year were included. Data were collected from http://www.havaizleme.gov.tr/ and 24 hours averages are analyzed by the years and months. Results: The median PM10 value of all the years is 53 µg/m3 (min: 0-max: 995) and the average is 66.6 ± 53.4 10 µg / m3. Of the measurement days, the exceeded value was 54.3% in the general, 67.1% in Antakya and 24.7% in Iskenderun. The maximum exceeded percentage was seen 94,4% in 2017 and 72,4% in February. The median SO2 value of all data is 7 µg/m3 (min: 0-max: 316). Of daily SO2 measurements, 15.6% were exceeded limit. The percentage of exceeded limit in SO2 was 11.6% in Antakya and 22.3% in Iskenderun. The percentage of exceeded limit in SO2 by years and months was 26.4% in 2015 and 41.9% in December. Conclusion: Outdoor air in Antakya and Iskenderun is polluted. There is no significant improvement in the air quality by the years. In order to improve the air quality to the values of WHO, awareness and sensitivity enhancing efforts are required in all levels of the society, especially in the responsible sectors.

Kentsel lojistik günümüzde uygulama alanı artan bir daldır. 4 temel ilke üzerine inşa edilen kentsel lojistik, kent içindeki trafik altyapısının iyileştirilmesi, ulaşımın güvenliğinin sağlanması, trafik sıkışıklığının ve hava kirliliğinin azaltılması, toplum sağlığının ve refahının artmasını amaçlamaktadır. Hava kirliliğinin ve emisyon salınımının ciddi olarak artmasının ve trafik sıkışıklığının da büyük şehirlerde ciddi bir problem olarak ortaya çıkmasının sonucu olarak kent alanlarında bu problemleri çözmek amacıyla yeni uygulama alanları ortaya çıkmıştır. Düşük emisyon bölgeleri çözüm yaklaşımlarından bir tanesidir. Bu çalışmada, son yıllarda dünyada ve Avrupa’nın birçok şehrinde uygulanmış olan düşük emisyon bölgelerinin özellikleri saptanarak ortak bir metodoloji belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda çeşitli kriterler belirlenmiş olup bu kriterler AHP ve TOPSIS yöntemi kullanılarak İstanbul ilinde düşük emisyon bölgesi belirleme amaçlı kullanılmıştır. Elde edilen bulgular neticesinde nüfus yoğunluğunun, trafik sıkışıklığının ve hava kirliliğinin fazla olduğu alanlarda düşük emisyon bölgesi oluşturmanın gerekliliği ortaya çıkmış olup, İstanbul özelinde en öncelikli alanlar Kadıköy, Fatih ve Esenyurt olmuştur., Urban logistics is an increasing branch of application today. Urban logistics, built on 4 basic principles, aims to improve the traffic infrastructure in the city, to ensure the safety of transportation, to reduce traffic congestion and air pollution, and to increase public health and welfare. As a result of the serious increase in air pollution and emission and traffic congestion as a serious problem in big cities, new areas of application have emerged in urban areas to solve these problems. Low emission zones are one of the solution approaches. In this study, it is aimed to determine a common methodology by determining the characteristics of low emission regions that have been applied in recent years and in many cities of Europe. In this context, various criteria have been determined and these criteria have been used to determine the low emission zone in Istanbul province using AHP and TOPSIS method. As a result of the findings obtained, the necessity of creating a low emission zone in areas with high population density, traffic congestion and air pollution has emerged, and the top priority areas for Istanbul are Kadıkoy, Fatih and Esenyurt.

Bu çalışmada Bursa'daki bazı düğün salonlarında eğlence amaçlı patlatılan meşalelerin havalandırmanın yetersiz olduğu iç ortamda ince partiküllerin konsantrasyonlarında ve içeriğinde nasıl bir değişiklik meydana getirdiği incelenmiştir. Kaskat kişisel maruziyet partikül örnekleyici kullanılarak iç ortamdan toplanan hava örnekleri üzerinde PM boyut konsantrasyonu ve metal tayinleri yapılmıştır.Salonlarda 5 aşamalı Sioutas sıralı örnekleyici kullanılarak gerçekleştirilen örneklemeler sonucunda belirlenen partikül maddelerin ortalama konsantrasyonları PM>2.5, PM1.0-2.5, PM0.5-1.0, PM0.25-0..5 ve PM2.5, PM1.0-2.5, PM0.5-1.0, PM0.25-0..5 ve PM

Hava kirliliğinin doğru bir şekilde tespiti ve çözüm arayışı insanların yaşam kalitesi hakkı açısından önemlidir. Bu çalışmanın amacı, 2018 yılına kadar havası kirli olarak rapor edilen Karaman ilinin havasını PM10 ölçümleri kullanılarak istatistiksel olarak analiz etmektir. Çalışmada 2012-2017 yılları arası günlük PM10 değerleri kullanılmıştır. Evsel yakıt kullanım etkisini değerlendirebilmek amacı ile analiz yaz ve kış dönemleri için gerçekleştirilmiştir. Kış dönemi PM10 veri değerlerinin %73,7’sinin, yaz dönemi verilerinin ise %75,8’i sınır değer 50 g/m3 ’ün üzerinde olduğu belirlenmiştir. Verilerde istatistiksel anlamlı bir eğilim mevcut değildir. 2018 yılında rapor edilen iyileşmenin istasyon yerinin değiştirilmesi ile sağlandığı tespit edilmiştir. Tek bir istasyon verisinin Karaman ilinin tamamını temsil etmesi elbette beklenemez. Ancak istasyon yerini değiştirmek yerine ölçüm istasyon sayısının artırılması gerekirdi. Sonuç olarak, Karaman ilinde hava izleme istasyon sayısı artırılmalı ve hava kalitesini doğru olarak temsil edecek şekilde konumlandırılmalıdırlar. Doğru tespit edilemeyen problem için üretilen her çözüm hatalı olacaktır. The accurate detection of air pollution and the search for solutions is important in terms of people quality of life. The aim of this study is to analyze the air of Karaman province which is reported as polluted till 2018 using PM10 measurements. In this study, daily PM10 values between 2012 and 2017 were used. In order to evaluate the effect of domestic fuel usage, the analysis was performed for summer and winter periods. 73.7% of winter PM10 data values and 75.8% of summer data were detected above the limit value of 50 g / m3 . There is no statistically significant trend in the data. It was determined that the improvement reported in 2018 was provided by relocation of the station. A single station data cannot be expected to represent the entire Karaman province. However, the number of measurement stations would have to be increased instead of changing the station location. As a result, the number of air monitoring stations in Karaman province should be increased and positioned to accurately represent the air quality of whole city. Each solution produced for the problem that cannot be determined correctly will be inaccurate.

Hava kirliliği, şehir hayatı ve endüstrileşme sonucu son yüzyılda hızlı bir artış göstermiştir. Havayı kirleten maddeler iç ortam ve dış ortam hava kirleticileri olmak üzere ikiye ayrılır. Bu maddeler akciğerde ve akciğer aracılığı ile sistemik dolaşıma geçerek tüm vücutta etkisini gösterir. Çocuklar, yaşlılar, kronik hastalığı ve genetik yatkınlığı olanlar daha kolay etkilenir. Kirlilik solunum fonksiyon kaybına, solunum yolu enfeksiyonlarında, astım ve KOAH gelişimi ve alevlenmelerinde ve akciğer kanseri gelişiminde artışa neden olur. Kirli hava ve maruziyetinin azaltılması için toplum eğitilmelidir. Bununla birlikte temel çözüm çevre ve halk sağlığı politikalarının iyileştirilmesi ile mümkündür.

Tüm dünyanın ortak problemi olan hava kirliliği, canlıları direkt veya dolaylı olarak olumsuz yönde etkilemektedir. Kirlilik düzeyini artıran temel faktörler; düşük kaliteli yakıt kullanımı, düzensiz kentleşme, motorlu taşıt emisyonları, endüstriyel tesis kaynaklı kirleticiler, topoğrafik yapı ve iklimdir. Motorlu taşıtlar yaygın olarak fosil yakıtlardan üretilen benzin, dizel yakıt ve LPG kullanılarak çalıştırılmaktadır. Bu yakıtların özelliklerine bağlı olarak yanma işlemi sonunda atmosfere salınan CO, CO2, VOC, NOx, PM gibi emisyonların değerlerindeki artış çevreyi tehdit etmektedir. Erzincan'da 2018 Temmuz verilerine göre, trafiğe kayıtlı toplam 58.767 adet taşıtın %47,3'ünü otomobil, %19'unu kamyonet, %13,7'sini motosiklet, %12,5'ini traktör, %3,3'ünü kamyon, %2,8'ini minibüs, %0,8'ini otobüs, %0,6'sını ise özel amaçlı taşıtlar oluşturmaktadır. Bu verilere göre Erzincan'da yaklaşık 4 kişiye bir motorlu taşıt 8 kişiye bir otomobil düşmektedir. Erzincan şehir merkezinde giderek artan motorlu taşıt sayısına bağlı olarak egzoz emisyon gazlarından kaynaklanan hava kirliliği de artmaktadır. Bu çalışmada, Erzincan il merkezinde motorlu taşıt kaynaklı kirlilik düzeyinin belirlenmesi ve çevreyi tehdit eder düzeye ulaşmadan gerekli önlemlerin alınmasında yapılan araştırmadan faydalanılarak çözümler üretilmesi ve çözüm önerileri sunulmuştur., İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET i ABSTRACT ii TEŞEKKÜR iii İÇİNDEKİLER iv ŞEKİLLER LİSTESİ vii TABLOLAR LİSTESİ ix SİMGELER VE KISALTMALAR x 1. GİRİŞ 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ 3 3. KURAMSAL TEMELLER 6 3.1. Motorlu Taşıtların Sınıflandırılması 6 3.1.1. Binek Otomobiller 6 3.1.1.1. A Segmenti Binek Otomobiller 7 3.1.1.2. B Segmenti Binek Otomobiller 7 3.1.1.3. C Segmenti Binek Otomobiller 8 3.1.1.4. D Segmenti Binek Otomobiller 9 3.1.2. Hafif Hizmet Araçları (Kamyonet- Minibüs) 9 3.1.3. Ağır Hizmet Araçları (Kamyon, Çekici) 10 3.1.4. Otobüsler 10 3.1.5. Motorlu Bisiklet ve Motosikletler 11 3.2. Motorlu Taşıt Emisyonları ve Emisyon Standartları 12 3.2.1. Motorlu Taşıt Emisyonları 12 3.2.1.1. Su (H2O) 12 3.2.1.2. Karbondioksit (CO2) 12 3.2.1.3. Azot (N2) 13 3.2.1.4.Karbonmonoksit (CO) 13 3.2.1.5. Hidrokarbonlar (HC) 14 3.2.1.6.Azotoksitler (NOX) 15 3.2.1.7.Kükürtdioksit (SO2) 16 3.2.1.8. Partikül Maddeler 16 3.2.2. Egzoz Emisyon Standartları 17 3.3. Motorlu Taşıtlarda Emisyon Kontrol Yöntemleri 20 3.3.1. Benzinli Motorlarda Emisyon Kontrol Yöntemleri 20 3.3.1.1.Karter Havalandırma Sistemi 20 3.3.1.2. Kapalı Çevrim Yakıt Sistemi 21 3.3.1.3. Yakıt Buharı Kontrolü 22 3.3.1.4. İkinci Hava Püskürtmesi Sistemi (AIR) 23 3.3.1.5. Basınçlı İkinci Hava Püskürtmesi Sistemi (PAIR) 24 3.3.1.6. EGR (Egzoz Gazları Resirkülasyonu) 25 3.3.2. Dizel Motorlarda Emisyon Kontrol Yöntemleri 25 3.3.2.1. Common Rail Teknolojisi 25 3.3.2.2. EGR (Egzoz Gazları Resirkülasyonu) 26 3.3.2.3. Dizel Partikül Filtreleri 29 3.3.2.4. Oksidasyon Katalisti 31 3.3.2.5. De-NOx Katalisti (NOx Katalizörü) 31 3.3.2.6. Seçici Katalitik İndirgeme (SCR) 34 4. MATERYAL VE YÖNTEM 38 4.1 Erzincan Vilayeti 38 4.1.1. Coğrafi Özellikler 38 4.2.2. İklim Özellikleri 39 4.2.4. Motorlu Taşıt Sayısı 40 4.1.3. Hava Kalitesi 41 4.2. Emisyon Hesaplama Yöntemi 44 5. ARAŞTIRMA BULGULARI 47 5.1. Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi 47 5.1.1. Taşıt Sahiplerinin Cinsiyetlerine Göre Sınıflandırılması 47 5.1.2. Taşıt Sahiplerinin Yaşlarına Göre Sınıflandırılması 48 5.1.3. Taşıt Sahiplerinin Öğrenim Durumlarına Göre Sınıflandırılması 49 5.1.4. Taşıt Sahiplerinin Çalıştığı Kurumlara Göre Sınıflandırılması 50 5.1.5. Taşıt Sahiplerinin Mesleklerine Göre Sınıflandırılması 51 5.1.6. Taşıt Sahiplerinin Kaçıncı Taşıtı Olduğuna Göre Sınıflandırılması 52 5.1.7. Taşıt Sahiplerinin Taşıt Alma Tercihlerinin Değerlendirilmesi 53 5.1.8. Taşıtların Türlerine Göre Sınıflandırılması 54 5.1.9. Taşıtların Segmentlerine Göre Sınıflandırılması 55 5.1.10. Taşıtların Kullanım Amaçlarına Göre Sınıflandırılması 56 5.1.11. Taşıtların Silindir Hacmi ve Motor Gücüne Göre Sınıflandırılması 57 5.1.12. Taşıtların Marka ve Üretim Yıllarına Göre Sınıflandırılması 59 5.1.13. Taşıtların Yakıt Türlerine Göre Sınıflandırılması 62 5.1.14. Taşıtların Euro Emisyon Standartlarına Göre Sınıflandırılması 63 5.2. Taşıt Parkı Oluşturulması 64 5.3. Erzincan İli Yıllık Yakıt Tüketim Miktarı 70 5.4. Erzincan Şehir Merkezi Egzoz Emisyon Miktarlarının Hesaplanması 75 5.4.1. CO Emisyon Miktarı 76 5.4.2. HC Emisyon Miktarı 81 5.4.3. NOx Emisyon Miktarı 86 5.4.4. PM Emisyon Miktarı 91 5.4.5. Erzincan İli Toplam Emisyon Miktarı 96 6. SONUÇLAR VE ÖNERİLER 97 KAYNAKLAR 100 EKLER 106 Ek-1. Tez çalışması sürecinde yapılan anket formu 106 ÖZGEÇMİŞ 109

This study presents evidence on the existence of EKC for the 33 Asian countries between 1980 and 2012. For this purpose, Green House Gases like CO2, Ch4, and air pollutants like CO, PM2.5, NO2 and SO2 is used as an indicator of pollution. The effect of efficiency and TFP change is also considered in the study. By using the SFA method, efficiency, technical and TFP change of the countries are found then the catching-up of the countries based upon the income groups as well as subgeographical regions of Asia is investigated. This empirical study suggests that low and lower-middle-income countries obtain the most considerable improvement in both efficiency and technical change. So, TFP changes in these countries are also high compared to the highincome and upper-middle-income countries and these countries catch-up them during the sample period. In the second part, EKC is estimated by using the fixed effect model. Our estimation results suggest that most of the pollutants follow monotonically increasing function and the N-shaped EKC. The unique findings of this study are that efficiency and TFP change have a strong influence on the EKC of Asian region and sub-regions of Asia during the sample period. Trade openness also has negative impacts on the EKC., Bu çalışma, 1980-2012 dönemi için 33 Asya ülkesinde Çevresel Kuznets Eğrisi (EKC)’nin geçerliliğini incelemektedir. Bu amaçla, çalışmada bir kirlilik göstergesi olarak CO2, Ch4 gibi sera gazları ve CO, PM2.5, NO2, SO2 gibi hava kirleticilerinden yararalanılmaktadır. Çalışmada aynı zamanda, etkinlik ve toplam faktör verimliliğindeki değişimlerin etkisi de dikkate alınmaktadır. Çalışmada, stokastik sınır yöntemi kullanılarak, ülkelerin etkinlik, teknik ve toplam faktör verimliliğindeki değişimi bulunmakta ve daha sonra gelir gruplarına ve aynı zamanda Asya’nın alt coğrafi bölgelerine dayalı olarak ülkelerin birbirine yakınsaması araştırılmaktadır. Çalışma bulguları, düşük ve orta-düşük gelirli ülkelerin hem etkinlik hem de teknik gelişme konusunda en kaydadeğer gelişmeyi sağladığını göstermektedir. Bu durum, bahse konu ülkelerdeki toplam faktör verimliliğindeki değişimin, yüksek ve ortayüksek gelirli ülkelerle karşılaştırıldığında göreli olarak daha yüksek olduğunu ve böylece örneklem döneminde bu ülkelerin diğer ülkelere yakınsadığını ortaya koymaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde, EKC modeli sabit etkiler yöntemi kullanılarak tahmin edilmiştir. Araştırmanın tahmin sonuçları, kirlilik göstergelerinin çoğu için eğrinin monoton artan ve N-biçimli bir fonksiyona sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çalışmanın özgün sonuçları, örneklem döneminde etkinlik ve toplam faktör vermililiğindeki değişimlerin Asya ve alt bölgelerinde EKC üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda araştırmada ele alınan ülkelerin ticarete açık olmaları da EKC üzerinde negatif bir etkiye sahip olmaktadır.

Tez kapsamında, Denizli Organize Sanayi Bölgesi (DOSB)’deki sanayi tesislerinde kömür ve doğalgaz kullanımından kaynaklanan NO2, SO2 ve PM10 emisyonlarının atmosferdeki dağılımları belirlenmiştir. Üç farklı senaryoya göre NO2, SO2 ve PM10 emisyon dağılımlarının belirlenmesi amacıyla AERMOD dağılım modeli kullanılmıştır. Bu senaryolar; hava kirliliği kontrol sistemlerinin olmadığı durum (Senaryo 1), tüm sanayi tesislerinin doğalgaz kullandığı durum (Senaryo 2) ve hava kirliliği kontrol sistemlerinin kullanıldığı durum (Senaryo 3) şeklindedir. Senaryo 1’e göre en yüksek yıllık ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 39 μg/m3, 176 μg/m3 ve 291 μg/m3 şeklinde belirlenmiştir. Senaryo 2’ye göre en yüksek yıllık ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 32 μg/m3, 0,07 μg/m3 ve 0,9 μg/m3’tür. Senaryo 3’e göre en yüksek yıllık ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 24 μg/m3, 88 μg/m3 ve 3,8 μg/m3 olarak gözlemlenmiştir. Senaryo 1’e göre en yüksek saatlik ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 964 μg/m3, 4.784 μg/m3 ve 7.932 μg/m3’tür. Senaryo 2’ye göre en yüksek saatlik ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 799 μg/m3, 1,7 μg/m3 ve 22 μg/m3 şeklinde belirlenmiştir. Senaryo 3’e göre en yüksek saatlik ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 604 μg/m3, 2.393 μg/m3 ve 99 μg/m3 olarak gözlemlenmiştir. Senaryo 1, Senaryo 2 ve Senaryo 3 için 24 saatlik PM10 konsantrasyonları sırasıyla 7.767 μg/m3, 20 μg/m3 ve 97 μg/m3’tür. Maksimum yıllık ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları, Senaryo 2’ye göre Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY)’de belirtilen sınır değerleri sağlamıştır. Senaryo 1’e göre SO2 ve PM10 konsantrasyonları sınır değerlerin üstünde, NO2 konsantrasyonları ise sınır değerin altında kalmıştır. Senaryo 3’e göre SO2 konsantrasyonları sınır değeri aşmış, NO2 ve PM10 konsantrasyonları ise sınır değerleri sağlamıştır. AERMOD dağılım modeli ile belirlenen SO2 ve PM10 konsantrasyonlarının, Denizli’de bulunan iki hava kalitesi izleme istasyonunda ölçülen konsantrasyonlardan daha düşük olduğu görülmüştür. In the scope of the thesis, the atmospheric dispersions of SO2, PM10 and NO2 emissions sourced from the use of coal and natural gas in Denizli Organized Industrial Region (DOSB) were determined. AERMOD distribution model was used to determine emission distributions of NO2, SO2 and PM10 according to three different scenarios. These scenarios are the case where none emission reduction prevention (Scenario 1), the case where all industrial plants use natural gas (Scenario 2), and the case where emission reduction prevention (Scenario 3). The highest annual average results for NO2, SO2 and PM10 concentrations in Scenario 1 were determined as 39 μg/m3, 176 μg/m3, and 291 μg/m3, respectively. According to the Scenario 2, the highest annual average concentrations of NO2, SO2 and PM10 were 32 μg/m3, 0.07 μg/m3, and 0.9 μg/m3, respectively. The highest annual mean concentrations of NO2, SO2 and PM10 were observed as 24 μg/m3, 88 μg/m3, and 3.8 μg/m3, respectively, for the Scenario 3. The highest hourly average concentrations of NO2, SO2 and PM10 for Scenario 1 were 964 μg/m3, 4,784 μg/m3, and 7,932 μg/m3, respectively. According to the Scenario 2, the highest hourly average results for NO2, SO2 and PM10 concentrations were determined as 799 μg/m3, 1.7 μg/m3, and 22 μg/m3, respectively. The highest hourly average concentrations of NO2, SO2 and PM10 were observed as 604 μg/m3, 2,393 μg/m3, and 99 μg/m3, respectively, for the Scenario 3. The 24-hour PM10 concentrations for the Scenarios 1, 2, and 3 were 7,767 μg/m3, 20 μg/m3, and 97 μg/m3, respectively. The maximum annual average concentrations of NO2, SO2 and PM10 provided the limit values specified in the Turkish Regulation on Industrial Air Pollution Control for the Scenario 2. According to the Scenario 1, SO2 and PM10 concentrations remained above the limit values, while NO2 concentrations remained below the limit value. SO2 concentrations exceeded the limit value, while NO2 and PM10 concentrations provided the limit values for the Scenario 3. The concentrations of SO2 and PM10 determined by the AERMOD dispersion model were lower than those measured at the two air quality monitoring stations in Denizli.

Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Ana Bilim Dalı, Yapıların cephelerinde kullanılan ürünlerin hizmet ömürleri süresince, bakım ve onarım ihtiyacı söz konusudur. Bu süreçte uygulanacak olan verimli ve etkili bakım, hizmet ömrünü uzatabilmektedir. Ülkemizdeki yapıların inşaat aşamasında ve kullanım sürecinde, maliyetlerin fazla olması nedeni ile hem ürün seçimine hem de bakıma yeterli derecede önem verilmemekte ve gerekli bütçe ayrılmamaktadır. Gerekli bütçenin ayrılması, uygulamada seçilen malzemenin kalitesi ile bakım maliyetinin azalması için büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamda gelişen teknoloji ile üretilen cephe ürünlerinin kullanılması ile bakım maliyetini düşüreceği düşünülmektedir. Teknolojinin gelişmesi ile giydirme cephe ürünlerinde çeşitliliğin artmasının yanı sıra ürünlerin kazandığı yeni özellikler de yapı sektöründe önemli yer tutmaktadır. Nanoteknolojinin yapı sektöründe de kullanılmaya başlanmasıyla yapı ürünlerine birçok özellik kazandırılmıştır. Bunlardan birkaçı kendi kendini temizleme, buğulanmama ve kolay temizlenebilmedir. Böylelikle yapı ürünlerinin bakım ve onarım sürelerinin uzaması dolayısıyla da bakım maliyetlerinin düşmesi mümkün olmaktadır. Hava kirliliğini ve olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla çevreyle dost yapı ürünlerinin geliştirilmesi oldukça önemlidir. Bakım ihtiyacı olmayan nanoteknolojik giydirme cephe ürünlerinin kullanılması ile cephe yüzeylerinin çok daha uzun sürelerde temiz kalması mümkündür. Bu çalışmanın amacı; yapı sektöründe kullanılan nanoteknolojik ürünlerin cam ve giydirme cephe uygulamaları bağlamında kullanımının belirlenmesidir. Cam ve giydirme cephe uygulamalarında nanoteknolojik malzeme kullanılan ve kullanılmayan giydirme cephe uygulamaları arasındaki farklılıkları inceleyerek nanoteknolojik ürünlerin avantajlarını ortaya çıkararak nanoteknoloji konusuna dikkat çekmek ve bu konudaki farkındalığın artmasına katkı sağlamaktır. Cam ve giydirme cephe sektörü bağlamında nanoteknolojinin adaptasyonunun daha iyi anlaşılması ve nanoteknolojideki mevcut uygulamaları değerlendirmek çalışma içinde büyük önem taşımaktadır. Çalışma için gerekli veriler bir anket çalışması yapılarak toplanmıştır. Çalışmanın sonuçları; ülkemizde nanoteknoloji kullanarak ürün ve üretim yapan firmaların sayısının oldukça sınırlı, diğer ürünlere göre pahalı ve pazar payının çok düşük olduğunu göstermektedir. Ülkemizde nanoteknoloji alanında önemli adımlar atılmış olmakla birlikte yapı sektörüne yönelik teşvikler ile desteklenmesi gerekmektedir., During the service life of the products used in the facades of buildings, there is a need for maintenance and repair. Efficient and effective care to be implemented in this process can extend the service life. Due to the high costs in the construction phase and usage process of the buildings in our country, both the product selection and maintenance are not given sufficient importance and the necessary budget is not allocated. The allocation of the required budget is of great importance for the quality of the material selected in practice and for the reduction of the maintenance cost. In this context, it is expected that the cost of maintenance will be reduced by the use of façade products manufactured by the developing technology. The fact that a wide range of curtain wall panels have been introduced due to the development of technology as well as these panels getting new characteristics holds a significant place in the construction industry. Construction products have gained new features as the nanotechnology began to be employed by the construction industry. Some of these new features are self-cleaning, anti-fog up and easy clean. This allows the maintenance costs to drop due to the prolongation of maintenance and repair periods. Developing environmentally friendly construction products is vital so as to reduce air pollution and its negative effects. It is possible to keep the facade surfaces clean for a longer period of time by using self-sufficient nanotechnological curtain wall products. The aim of this study is to determine the use of nanotechnological products used in construction industry in the context of glass and curtain wall applications. It also aims to raise awareness and draw attention to the advantages of nanotechnology by examining the differences between nanotechnology employing and non-employing glass and curtain wall applications. A better comprehension of the adaptation of nanotechnology in the context of the glass and curtain facade industry and assessing the current applications in nanotechnology are of great importance for this study. Required data for this study has been acquired through a survey. Results of the study; the number of firms and production companies using nanotechnology in our country is quite limited, it is expensive compared to other products and the market share is very low. Although Turkey has made considerable progres in nanotechnology, incentives need to be provided for the construction sector.

Tez kapsamında Radiello® pasif örnekleyiciler kullanılarak Denizli’de ozon ve azot dioksit seviyeleri belirlenmiştir. Örneklemeler Aralık 2012 – Temmuz 2013 döneminde, Denizli’nin dört farklı bölgesinde; Altıntop Mahallesi (Bölge 1), Pamukkale Üniversitesi Kınıklı Yerleşkesi (Bölge 2), Sümer Mahallesi (Bölge 3) ve Bahçelievler Mahallesi (Bölge 4)’de gerçekleştirilmiştir. Örnekleme döneminde maksimum ozon konsantrasyonu 88,7 μg m-3 olarak Bölge 4’de Haziran 2013’de ve minimum ozon konsantrasyonu ise 12,8 μg m-3 şeklinde Bölge 3’de Aralık 2012’de belirlenmiştir. En yüksek azot dioksit konsantrasyonu Bölge 3’de 82,8 μg m-3 şeklinde Aralık 2012’de ölçülürken, en düşük azot dioksit konsantrasyonu ise 7,8 μg m-3 olarak Bölge 2’de Haziran 2013’de kaydedilmiştir. Bölge 2 ve Bölge 4’de ozon konsantrasyonlarının, Bölge 1 ve Bölge 3’de ise azot dioksit konsantrasyonlarının diğer bölgelere göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Ozon konsantrasyonları bahar aylarından itibaren artarak yaz aylarında en yüksek düzeylere ulaşmış, NO2 konsantrasyonları ise yaz aylarında kış dönemine göre bir miktar azalmıştır. Sıcaklık değerleri arttıkça ozon konsantrasyonlarının arttığı, azot dioksit konsantrasyonlarının ise azaldığı görülmüştür. Bağıl nem arttıkça azot dioksit konsantrasyonları artmış, buna karşılık ozon konsantrasyonları azalmıştır. Rüzgar hızının ozon ve azot dioksit konsantrasyonları üzerinde çok önemli bir etkisinin olmadığı görülmüştür. Günlük güneşlilik süresinin artması ozon konsantrasyonlarını artma yönünde, azot dioksit konsantrasyonlarını ise azalma yönünde etkilemiştir. In the scope of the thesis, ozone and nitrogen dioxide levels were determined by using Radiello® passive samplers in Denizli. Sampling was conducted during December 2012 – July 2013 period in four different regions in Denizli; Altıntop District (Site 1), Pamukkale University Kınıklı Campus (Site 2), Sümer District (Site 3) and Bahçelievler District (Site 4). During the sampling period, the maximum ozone concentration was measured as 88.7 μg m-3 in Site 4 in June 2013 and the minimum ozone concentration was determined as 12.8 μg m-3 in Site 3 in December 2012. The highest nitrogen dioxide concentration was measured as 82.8 μg m-3 in Site 3 in December 2012, while the lowest nitrogen dioxide concentration was recorded as 7.8 μg m-3 in Site 2 in June 2013. It was observed that the ozone concentrations in Site 2 and Site 4 were higher than in other regions, and the nitrogen dioxide concentrations in Site 1 and Site 3 were higher than in other regions. Ozone concentrations increased from spring to reach the highest levels in summer, while nitrogen dioxide concentrations decreased slightly in summer compared to winter. It was observed that ozone concentrations increased and nitrogen dioxide concentrations decreased as the temperature values increased. As relative humidity increased, nitrogen dioxide concentrations increased, whereas ozone concentrations decreased. It has been observed that wind speed does not have a significant effect on ozone and nitrogen dioxide concentrations. Increasing daily sunshine duration has affected ozone concentrations to increase and nitrogen dioxide concentrations to decrease. Bu tez çalışması Pamukkale Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından 2012FBE018 nolu proje ile desteklenmiştir.

Yüksek Lisans Tezi, Hava kirliliği yüzyılın sağlık problemlerinde tehdit edici faktörlerden biridir. Gazlar, partikül maddeleri, biyolojik kirleticiler vb. Hava kirleticileri okullardaki iç mekan hava sorunlarına etki eder. Hava kirliliğinden daha çok etkilenen çocuklar yetişkinlere göre daha fazladır. Çocuklar zamanlarının çoğunu okulda ve ev ortamında geçirirler. Oksijen yetersizliği, artan CO2 seviyeleri, vb. dâhil olmak üzere ince parçacık maddeleri, çocuk sağlığını daha da kötü etkiler. Bu çalışmada, Konya ili Selçuklu, Karatay ve Meram ilçelerinde 12 okul seçildi. Bu okullarda, kapalı ortamda hava kirletici konsantrasyonları belirlenerek, ölçüm yapıldı. Hava kirliliği parametrelerinin modellenmesi ve mekânsal değerlendirme haritaları ARCGIS 10.6.1 programı kullanılarak hazırlandı. Anket çalışması düzenlenerek SPSS programında değerlendirildi. Yapılan çalışmada kirleticiler öğrencilerin sağlık riski üzerinde ne kadar etkili olduğu araştırıldı. Bu okulların hava kalitesi düzeyleri araştırılmış ve bu okullar ile bölgeler arasında karşılaştırıldı., Air pollution is one of the threat factors in the health problems of the century. Gases, particulate matter, biological pollutants, etc. Air pollutants affect indoor air problems in schools. Children are more affected than air pollution than adults. Children spend most of their time in school and at home. Oxygen deficiency, increased CO₂ levels, etc. thin particulate matter, including children, affects children's health even worse. In this study, 12 schools were selected in Konya, Selçuklu, Karatay and Meram districts. In these schools, indoor air pollutant concentrations were determined and measurements were made. Modeling of air pollution parameters and spatial evaluation maps were prepared using ARCGIS 10.6.1 program. The questionnaire study was conducted and evaluated in SPSS program. In this study, the effects of pollutants on health risk were investigated. Air quality levels of these schools were investigated and compared between these schools and regions.

Yüksek lisans Tezi, Hava kirliliğinin, başta insan sağlığı olmak üzere görüş mesafesi, materyaller, bitkiler ve hayvan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri vardır. Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki etkileri, atmosferde yüksek miktardaki zararlı maddelerin solunması sonucu ortaya çıkar. Özellikle hava ortamında uçucu halde bulunan PM10 kirleticisinin zararı gün geçtikçe daha fazla ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada da Konya Organize Sanayi Bölgesi içerisinde partikül madde (PM10) kirliliğinin belirlenebilmesi için yirmi dört noktada ölçüm yapılmıştır. Ölçüm sonuçları, ölçüm günü ve saatleri bazında Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğin de bulunan sınır değerlerle karşılaştırılarak Surfer Software ve ArcGIS 10.1 programlarında kirlilik haritaları oluşturulmuştur. Yönetmelikte belirtilen 50 μg/m3 üzerinde çıkan sonuçların trafik kaynaklı veya mekaniksel işlerden dolayı oluştuğu görülmektedir. OSB içerisinde ölçüm yapılan noktalardan trafik kaynaklı kirlilik korelasyonu ve taşınmanın da etkisi ile oluşabilecek kirliliğin şehir merkezinde kurulu olan istasyonlardan alınan verileriyle korelasyonları oluşturulmuştur. Trafik kaynaklı kirliliğin OSB içerisinde oluştuğu, OSB'de oluşan kirliliğin taşınmasının da etkisi ile merkezde kurulu istasyonlarda PM10 sonuçlarının etkilediği yapılan korelasyonlar sonucunda tespit edilmiştir., Air pollution has negative impacts notably upon the human health, visibility range, materials, plants and animal health. The effects of air pollution on human health rise by inhalation of high amounts of harmful substances in the atmosphere. Damage of PM10 pollutants that are found as volatile has increased day-by-day especially in the air environment. In this study, twenty-four points were measured in order to determine particulate matter pollution in Konya Organized Industrial Zone. Pollution maps were created in Surfer Software and ArcGIS 10.1 by comparing the results of measurement with limit values of Air Quality Assessment and Management Regulation that base on the measurement days and hours. It is seen that the results obtained in regulation above the 50 μg/m3 are caused by traffic and mechanical issues. PM10 pollutant correlation was done between number of vehicles that are on the strret and exceed the limit value in Organized Industrial Zone. Moreover, the conc mean value of points measured in OIZ and the results that are acquired by station installed around the city center were correlated with each other on the basis of transport/convection effect. It is determined that traffic-related pollution occurs within the OIZ and the effects of PM10 results.

TEZ12309 Tez (Yüksek Lisans) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2019. Kaynakça (s. 83-87) var. XV, 89 s. :_res. (bzs. rnk.), tablo ;_29 cm. Çevre kirlenmesi aynı zamanda ciddi iş sağlığı ve güvenliği sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Tarımsal yangınlar tüm dünyada tarım alanlarını daha kolay ve ekonomik olarak işlemek için ve bir sonraki ekim için hazırlamak adına yaygın olarak başvurulan bir yöntemdir. Ancak bu uygulama çok ciddi çevresel sorunların ortaya çıkmasına ek olarak önemli iş sağlığı ve güvenliği sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Ortaya çıkan sorunlar iklimsel faktörlerce de yakinen etkilenmektedir. Ülkemizin diğer pek çok yerinde olduğu gibi tarımsal alanların çok geniş olduğu ve yoğun tarımsal faaliyetlerin yapıldığı Akdeniz Bölgesinde Haziran ayından başlayıp Kasım ayına kadar devam eden anız yangınları son derece yaygındır. Anız yakma sonucu ortaya çıkan olumsuzluk bölge halkının yaşam kalitesini de yoğun olarak etkilemektedir. Bu çalışmada, anız yangınlarından kaynaklanan kirliliğin başta insan sağlığı olmak üzere pek çok diğer çevresel etkileri iş sağlığı ve güvenliği açısından değerlendirilmiştir. Bu amaçla Doğu Akdeniz bölgesinde bulunan 5 ayrı Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonlarından alınan farklı kirletici parametrelerin mevsimsel değişimleri incelerek iş sağlığı ve güvenliği açısından ortaya çıkan tehlike ve riskler ortaya konulmuştur. Elde edilen sonuçlar anız yangınlarının ciddi sağlık ve güvenlik sorunları ortaya çıkardığını göstermiştir. Environmental pollution also creates serious occupational health and safety problems. Agricultural fires are widely used application all over the world for easier and more economical processing of agricultural land and for preparing for the next planting. However, in addition to the causing of very serious environmental problems, this practice also brings important occupational health and safety concerns. The resulting problems are also closely affected by climatic factors. As in many other parts of our country, stubble fires starting from June to November are widespread in the Mediterranean Region where agricultural areas are very wide and intensive agricultural activities are carried out. Various environmental problems resulting from stubble burning also intensively affects the quality of life of the people living in the region. In this study, various environmental effects of pollution on human health and livelihood caused by stubble fires have been evaluated in terms of occupational health and safety. For this purpose, the seasonal variations of different pollutant parameters obtained from 5 different Air Quality Measurement Stations in Eastern Mediterranean region were examined. By considering the nature of agricultural fires, hazards and hazard related risks were also determined. The results showed that stubble fires cause serious health and safety problems.

Bu çalışma, Bursa Uludağ Üniversite'sinde kurulan deneysel serada gerçekleştirilmiştir. Kontrol grubu ve deneme grubu olarak teşkil edilen iki adet serada sakız kabağı yetiştirilmiştir. Deneme grubu serası düzenli olarak belli süreler egzoz gazına maruz bırakılırken, kontrol grubuna herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Yetiştirilen Sakız Kabağında(Cucurbita Pepo) ve sera içi havada Polihalkalı Aromatik Hidrokarbonlar (PAH'lar) ölçülmüştür. Çalışma Mayıs-Haziran- Temmuz- Ağustos –Eylül- Ekim ve Kasım 2017 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir.Örnekleme işlemi için sakız kabağı sebzesinin meyveleri kullanılmış kabaklar rendelenmiş, karıştırılmış ve bu karışımdan 10 g örnek alınarak analiz edilmiştir. Örneklerin analizinde özellikle gıda ürünlerindeki kalıcı organiklerin tayininde yaygın bir şekilde kullanılan Hızlı, Kolay, Ucuz, Etkili, Sağlam ve Güvenli anlamına gelen QuEChERS yöntemi kullanılmıştır. GC-MS analizlerinden önce kalibrasyon ve güvenilirlik testlerine tabi tutulmuştur. Toplanan örnekler uygun temizleme ve ekstraksiyon aşamalarından geçirilerek Gaz Kromatografi-Kütle Spektrometrisi (GC-MS) cihazında analiz edilmiş ve Amerikan Çevre Koruma Ajansının (USEPA) öncelikli kirleticiler listesindeki 16 PAH bileşiğinin konsantrasyonları belirlenmiştir. Deneme ve kontrol grubu seralarından toplanan kabak ve hava örneklerinden elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Egzoz gazı verilen noktaya en yakın olan ilk sıralardan toplanan deneme grubu (Egzoz gazına maruz kalan) kabaklarda ortalama toplam PAH 191,47 ng/g'dır. L-PAH'lar (Düşük molekül ağırlıklı) ve H-PAH'lar (Yüksek molekül ağırlıklı) 186,66 ng/g ve 4,89 ng/g olarak hesaplanmıştır. Üçüncü sıradaki numunelerdeki ortalama PAH konsantrasyonları 126,68 ng/g'dır. L-PAH'lar ve H-PAH'lar sırasıyla 125,77 ng/g ve 0,91 ng/g olarak hesaplanmıştır. 5. sıradaki numunelerde ortalama PAH konsantrasyonları 149,38 ng/g'çıkmıştır. L-PAH'lar ve H-PAH'lar sırasıyla 141,09 ng/g ve 8,30 ng/g olarak hesaplanmıştır. Kontrol grubu kabaklarında, ortalama konsantrasyon 124,78 ng/g'çıkmıştır. Ayrıca iç ortama havasında ölçülen PAH konsantrasyonları ile kabakta ölçülen PAH konsantrasyonları arasında hem kontrol hem de deneme grubunda kayda değer bir ilişki tespit edilmiştir. Kabak sebzesinin PAH maruziyetine orantılı olarak bünyesinde ölçülen PAH seviyelerinin arttığı ancak yeterince büyüyen kabakta bu miktarın azalma eğilimi gösterdiği tespit edilmiştir. Egzoz gazının bitki gelişimine olumsuz yönde etki ettiği gözlemlenmiştir. This study was carried out in the experimental greenhouse that set up in Bursa Uludag University. In two greenhouses, which are called as the control group and the experimental group, zucchinies were grown. While the experimental group greenhouse was regularly exposed to exhaust gas for a certain period of time, no intervention was made to the control group. Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) were measured both in greenhouse air and the grown Zucchinies. The study was conducted in May-June-July-August-September-October and November 2017. For the sampling process, the fruits of the Zucchini were grated, mixed and analyzed 10 g of this mixture. For the analysis of the samples, QuEChERS method was used which means fast, easy, inexpensive, effective, robust and safe, and commonly used in the determination of permanent organics in food products. The collected samples were analyzed in Gas Chromatography-Mass Spectrometry (GC-MS) by using appropriate extraction and cleaning steps and concentrations of 16 PAH compounds which are in the list of priority pollutants of the US Environmental Protection Agency (USEPA) were determined. The data obtained from zucchinies and greenhouse air samples collected in experimental and control group were evaluated. The average PAH value in the experimental group (which was exposed to exhaust gas) collected from the 1st rows closest to the point given to the exhaust gas was 191.47 ng / g. L-PAHs (Low molecular weight) and H-PAHs (high molecular weight) were calculated as 186.66 ng / g and 4.89 ng/g. The average PAH concentrations in the 3rd row samples were 126.68 ng / g. L-PAHs and H-PAHs were 125.77 ng / g and 0.91 ng / g, respectively. The average PAH concentrations in the 5th row samples were 149,38 ng / g. L-PAHs and H-PAHs were calculated as 141.09 ng/g and 8.30 ng/g, respectively. In the control group of zucchinies, the mean concentration was 124.78 ng / g. In addition, a significant relationship was found between PAH concentrations measured in indoor air and PAH concentrations measured in pumpkin in both control and experimental groups. It was determined that the PAH levels measured within the body in proportion to PAH exposure of the squash vegetables increased, but this amount showed a decreasing tendency in the squash growing sufficiently. It has been observed that exhaust gas has a negative effect on plant growth. 95

Bu çalışmada, Osmaniye iline bağlı, Bahçeköy İlçesindeki faaliyetin etki alanında bulunan yerleşim yerlerine ait hava kirliliğinin kümülatif etkilerinin AERMOD hava kirliliği dağılımı programı kullanılarak modelle yapılması ve planlamada olan ocaklara ait farklı senaryolar dahilinde incelenerek çevre ve insan sağlığıyla ilgili mevcut durumun ve gelecekte oluşabilecek problemlerin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. AERMOD modeli, emisyon envanterinde kirletici konsantrasyonlarını oluşturmak için emisyonlara ve meteorolojik girdi verilerine ihtiyaç duymaktadır. Bu amaçla ocakta oluşacak tüm toz emisyonları hesaplanmış, modelleme çalışmaları için gerekli olan uzun dönemli meteorolojik veriler, yöredeki mevcut meteoroloji istasyonlarından sağlanmıştır. Modelleme çalışması sonucunda, oluşabilecek hava kirliliğinin farklı durumlar altında incelenmesi amaçlanmıştır. Birinci senaryoda arazi hazırlık, yol, açık ocak işletmeciliği ve kapalı işletme faaliyetine bağlı emisyonlar, ikinci senaryoda patlatmaya bağlı emisyonlar, üçüncü senaryoda ise “Kümülatif Toz Emisyonu” kapsamında toz emisyonuna sebebiyet verebilecek her tür emisyon kaynağı modellenmiştir.

Bu çalışmada, “Bitlis Hava Kirliliği Emisyon Envanteri ve Sağlık Etkilerinin Çoklu Lineer Regresyonla Tahmini” isimli makaleye tartışma başlatılmış ve yazar, cevap olarak aşağıdaki bilgilere yer vermiştir. Yazar, makalenin yazım aşamasında sadece ithal kömür verilerine ulaşmış ve elde edilen verilere göre hesaplanmalarını ve regresyon analizini yapmıştır. Elde edilen yerli kömür verileri ile kirletici parametrelerden SOx, NOx, CO ve PM10 emisyon envanterleri ve regresyon analizi tartışma cevabı için tekrar hesaplanmıştır. Makalede birincil kirleticiler ölçülerek değil, hesaplanarak tespit edilmiştir. Bitlis İli Çevre Durum Raporundan alınan verilere göre 2015 yılında, Bitlis iline giriş yapan ithal kömür miktarı toplam 55.118 ton ve yerli (Sosyal Yardımlaşma Vakfı) kömür 15.000 ton olup, toplam kömür miktarı 70.118 ton’dur. 2015 yılında, yerli kömürden hava kirliliğindeki birincil kirleticilerden SOx, NOx, PM10 ve CO parametreleri sırasıyla, 538 kg, 48 kg, 57 kg ve 601 kg atmosfere deşarj edildiği hesaplanmıştır. 2015 yılına ait Bitlis Sağlık İl Müdürlüğü’nden alınan solunum ve akciğer hastalıklarından kaynaklı hastanelere başvuran hasta sayısı verileri elde edilmiştir. Bu verilere göre klasik çoklu lineer regresyon (ÇLR) yöntemi kullanılarak gelecek yıldaki hasta sayıları tahmin edilmiştir. Gerçek veriler ve tahmin verileri tekrar karşılaştırılarak R2=0,81 oranında uyum sağlanmıştır. In this study, the author gave the following information in response to the discussion initiated for the article titled “Bitlis Air Pollution Emission Inventory and Estimation of Health Effects by Multiple Linear Regression”. In the writing process of the article, the author only obtained the imported coal data and calculated the regression analysis according to the data obtained. SOx, NOx, CO and PM10 emission inventories and regression analysis were recalculated from the pollutant parameters. In the article, primary pollutants are determined by calculation, not by measurement. According to the data obtained from the Bitlis Environmental Status Report, the total amount of imported coal in Bitlis province in 2015 is 55118 tons and the Domestic Coal (Social Assistance Foundation) is 15000 tons and the total coal amount is 70.118 tons. In 2015, SOx, NOx, PM10 and CO parameters of primary pollutants in air pollution from domestic coal were calculated to be discharged to the atmosphere at 538 kg, 48 kg, 57 kg and 601 kg, respectively. Number of patients who applied to hospitals due to respiratory and lung diseases obtained from Bitlis Health Provincial Directorate of 2015 were determined. According to these data, classic multiple linear regression method was used to estimate the number of patients in the next year. The real data and the estimation data were compared again to ensure that R2 = 0.81.

TEZ12285 Tez (Yüksek Lisans) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2019. Kaynakça (s. 57-59) var. XI, 62 s. :_res. (bzs. rnk.), tablo ;_29 cm. Endüstriyel tesislerin, yer aldıkları bölgelerdeki hava kalitesi üzerindeki etkilerini görmek ve Sanayi Kaynaklı Hava Kirlenmesinin Kontrolü Yönetmeliği’nde öngörülen kriterlere uygunluğunu tespit etmek için hava kirliliği dağılım programları, ilgili karar verme konumunda kümülatif etkilerinin ortaya konmasında önem arz etmektedir. Bu çalışmada, Islahiye İlçesinin faaliyetin etki alanında bulunan yerleşim yerlerine ait hava kirliliğinin kümülatif etkilerinin AERMOD hava kirliliği dağılımı programı kullanılarak modelle yapılması ve planlamada olan ocaklara ait farklı senaryolar dahilinde incelenerek çevre ve insan sağlığıyla ilgili mevcut durumun ve gelecekte oluşabilecek problemlerin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. AERMOD modelinde, emisyon envanterinde kirletici konsantrasyonlarını oluşturmak için emisyonlara ve meteorolojik girdi verilerine ihtiyaç duymaktadır. Bu amaçla ocakta oluşacak tüm toz emisyonları hesaplanmış, modelleme çalışmaları için gerekli olan uzun dönemli meteorolojik veriler, yöredeki mevcut meteoroloji istasyonlarından sağlanmıştır. Modelleme çalışması sonucunda, oluşabilecek hava kirliliğinin farklı durumlar altında incelenmesi amaçlanmıştır. Birinci senaryoda mevcut madencilik çalışmaları sırasında gerçekleştirilecek arazi hazırlık, açık-kapalı ocak işletmeciliği, yükleme-boşaltma, nakliye, depolama ve patlatma faaliyetlerine mevcut madencilik faaliyetlerine bağlı emisyonlar, ikinci senaryoda ise mevcut ve ek kapasite artışı olarak planlanan madencilik çalışmaları sırasında gerçekleştirilecek faaliyetler sırasında toz emisyonuna sebebiyet verebilecek her tür emisyon kaynağı “Kümülatif Toz Emisyonu” kapsamında modellenmiştir. Çalışma sonucunda, gerekli önlemler alınmak koşuluyla, işletme aşamasında kontrollü ve kontrolsüz çalışma esnasında ve patlatma esnasında Toz kaynaklarına neden olan emisyonların, PM10 ve çöken toz parametreleri için SKHKKY, EK-2; Tablo 2.2’de verilen sınır değerlerin sağlandığı belirlenmiştir. Air pollution distribution programs are important in bringing about cumulative effects in the relevant decision-making authority in order to determine the effects of industrial facilities on air quality in the regions where they are located, and to detect the compliance with the criteria specified in the Regulation on the Control of Industrial Air Pollution. In this study, it is aimed to make modelling of cumulative effects of air pollution of Islahiye region using AERMOD air pollution distribution program, and to evaluate the current situation and the problems that may arise in the future, which are related to the environment and human health, by examining the quarries in the plan within different scenarios. In the AERMOD model, emissions and meteorological inputs are required to produce pollutant concentrations in the emission inventory. For this purpose, all dust emissions in the furnace are calculated and the long-range meteorological data required for modeling studies were obtained from existing meteorological stations on the site. As a result of modeling study, it is aimed to investigate possible air pollution under different conditions. In the first scenario, land preparation, road, open pit mine operation and emissions related to crushing-screening facility activity; in the second scenario, emissions due to blasting, and in the third scenario, all kinds of emission sources that can cause dust emission within the scope of "Cumulative Dust Emission" were modeled.

Doğal Afetler ve Çevre Dergisi’nde yayınlanan "Bitlis Hava Kirliliği Emisyon Envanteri ve Sağlık Etkilerinin Çoklu Lineer Regresyonla Tahmini” isimli yayında (Ocak 2019, 5(1): 1-10) Bitlis’te 2015 yılında yakılan yakıt miktarından hareketle; SOx, NOx, PM10 ve CO parametreleri için kütlesel debiler hesaplanmıştır. Ayrıca Bitlis’te 2012-2015 yılları arasında mevcut hastanelere solunum yoluyla ilgili başvuran hasta sayıları elde edilmiştir. Hasta sayıları ve emisyon verileri kullanılarak 2015 yılı hasta sayıları tahmin edilmiş ve hesaplanan hasta sayısı ile elde edilen hasta sayısı arasında yüksek korelasyon görüldüğü belirtilmiştir. Çalışmada çok önemli hatalar mevcuttur. Hesaplamaya esas alınan kömür miktarı ve hesaplanan emisyon faktörlerinin bazıları hatalı olup bu nedenle elde edilen emisyon envanteri tamamen yanlıştır. Bu durumda elde edilen korelasyon değeri de tamamen rastlantısaldır. Bu makaleden faydalanacak okuyucuların bu hataları görmesi açısından yapılan tespitler değerlendirme olarak çalışmada verilmiştir. According to the article published in Journal of Natural Hazards and Environment, titled as “Bitlis Air Pollution Emission Inventory and Estimation of Health Effects by Multiple Linear Regression” (January 2019, 5(1): 1-10); mass discharges for the parameters of SOx, NOx, PM10 and CO were estimated by means of 2015 burned coal data in Bitlis. In addition, the number of patients admitted to hospitals for respiratory diseases in Bitlis between 2012 and 2015 were obtained. The patient numbers and the emission data were used to estimate the number of patients in 2015 and a high correlation was observed between the number of patients calculated and the number of patients obtained. There were very important errors in the study. The amount of coal taken into account and some of the calculated emission factors were inaccurate, thus, the emission inventory was completely wrong. In this case, the correlation value was completely random. In this discussion, the findings of the discussed article were evaluated so that the readers benefiting from discussed article can see these mistakes.

Mühendislikten ekonomiye, sağlıktan sosyal bilimlere kadar çoğu alanda toplanan çok sayıdaki verinin eğilim (gidiş-trend) analizi yöntemleriyle işlenmesi, artan ve/ya azalan durumların ortaya konulması, gelecek için öngörüde bulunulması ve sonuçta tüm bu bilgiler ışığında her alanın sorunu ve çözümlerine yönelik yol haritalarının belirlenmesi için yoğun çaba harcanmaktadır. Tüm bu alanlardaki faaliyetlerin sürdürülebilirliği için, en başta çevrenin korunması gerekir. Çalışmada Türkiye’de yakıt olarak ithal ve linyit kömür kullanan termik santrallerin çevresinde yer alan ulusal hava kalitesi izleme istasyonlarında kirletici verilerinin belli periyot içerisindeki değişimi Yenilikçi Trend (Eğilim) Diyagramı (YTD) yardımıyla değerlendirilmiştir. Yapılan çözümleme ile illerdeki kirlilik eğilimi (trendi) veya sağlık riskindeki değişim ortaya konularak, konuyla ilgilenen idareler, sivil toplum kuruluşları, uzmanlar ve paydaşlar için faydalanabilecekleri grafik, bilgi ve yorumlar üretilmiştir. Havayı kirleten salım (emisyon) verilerinin, belirlenen standartlar arasındaki değişimi, geliştirilen yeni trend analizi yaklaşımındaki görsel grafiklerle açıklanabilirse, hava kalitesine bağlı risk analizlerinin ve önlemlerin daha somut şekilde ortaya konulabilmesi mümkün olacaktır. Yapılan çalışma sonunda Zonguldak (Merkez), Kahramanmaraş (Merkez), Çanakkale (Merkez, Biga, Çan), Adana (Çatalan, Doğankent, Valilik), Hatay (İskenderun), Manisa (Merkez), Ankara (Sincan), Kütahya ve Şırnak’ın hava kalitesinin zamanla iyileştiği, Kahramanmaraş (Elbistan), Hatay (Antakya), Muğla (Yatağan) ve Manisa (Soma)’nın hava kalitesinin ise zamanla kötüleştiği görülmüştür. Kullanılan verilerin zaman aralığı ve hava kirlilik koşullarında gelinen nokta yapılan araştırma çalışmasına göre değerlendirildiğinde, hava kalitesinde hedefimiz olan iyi koşullara ulaşılabilmesi için daha fazla çaba gösterilmesinin gerektiği anlaşılmaktadır. Numerous data collected from engineering, economy, health and social sciences activities are analyzed by trend test methods. After analyzing the data, information about the trend is gathered leading to increasing and / or decreasing trends cases. As a result, intensive efforts are being made to determine the plan for each area's unique problems and solutions in the light of all this information. It is necessary to protect the environment and to ensure that all activities in these areas are sustainable. In this study, the trend in the stations data around the coal-fired power plants is determined by the Innovative Trend Diagram (ITD). With ITD, it is tried to reveal the change in the future air quality trend or health risk. At the end of this analysis, graphics, information and comments are produced for the administrations, non-governmental organizations, experts and stakeholders. If the trend of air pollutant emissions can be explained by the visual graphs, it will be possible to reveal the air quality related risk analyzes and measures in a more concrete way. It has been determined that the air quality of Zonguldak (Center), Kahramanmaraş (Center), Çanakkale (Center, Biga, Çan), Adana (Çatalan, Doğankent, Valilik), Hatay (İskenderun), Manisa (Center), Ankara (Sincan), Kütahya and Şırnak has improved over time. At the same time, Kahramanmaraş (Elbistan), Hatay (Antakya), Muğla (Yatağan) and Manisa (Soma) air quality has deteriorated over time. It is clear that further efforts are necessary in order to be able to reach the target conditions of good quality in the air quality.

Bu çalışmada; Bursa İli'nde organize sanayi bölgelerinde oluşan antropojenik kaynaklı CO ve NOxemisyonlarının hava kalitesine katkısı ve atmosferdeki dağılımlarını belirlemek içine modelleme çalışması yapılmıştır. Çalışma Bursa İli'nde tekstil endüstrisinin yoğun olduğu organize sanayi bölgelerini için alacak şekilde, 30 km x 30 km'lik bir alan pilot bölge olarak seçilmiştir. Bölgedeki noktasal, alansal ve çizgisel kaynakların oluşturduğu CO ve NOx emisyonlarını belirlemek için emisyon envanteri oluşturulmuştur. Endüstri tesislerine ait bilgiler emisyon raporlarından, sanayi tesislerinde doğalgaz tüketim verileri ve taşıtlara ait bilgiler ilgili kurumlardan temin edilmiştir. Bu bilgiler doğrultusunda literatürdeki emisyon faktörleri kullanılarak, CO ve NOx kirletici miktarları ve kaynakların oluşturduğu katkı payları hesaplanmıştır. Hava kalitesi dağılım modeli ile farklı tip kaynakların CO ve NOx kirliliğine katkı payları belirlenmiştir. Çalışmada hava kalitesi dağılım modeli olarak USEPA onaylı AERMOD (American Meteorological Society/Environmental Protecrion Agency) modeli kullanılmıştır.Yapılan modelleme sonuçlarına göre, noktasal, alansal ve çizgisel kaynaklardan oluşan CO ve NOx emisyonlarının atmosferdeki dağılımı, hava kalitesine katkı payı ve bölge üzerindeki etkileri incelenmiş, bölgenin dağılım haritası oluşturulmuştur. Dağılım haritaları, hava kirliliğinin en yoğun olduğu alıcı noktaları ve bölgede oluşan kirliliğe nelerin etkilediğini göstermektedir. Modelleme sonuçları bölgedeki hava kalitesi istasyonu verileri ile karşılaştırılmıştır. Tüm kaynakların oluşturduğu CO ve NOx kirletici emisyonlarının modellemesi sonucunda yıllık ortalama CO konsantrasyonu 82,1 µg/m3, yıllık ortalama NOx konsantrasyonu ise 71,1 µg/m3olarak bulunmuştur. Bölgede oluşan kiretici konsantrasyonların meteorolojik koşullar ve topografik yapının etkisiyle kirleticilerin şehir merkezinde yoğunlaştı ve bölgede yüksek konsantrasyonda NOx kirliliği yaşandığı görülmüştür. Bölgedeki NOx kirliliği sürekli izlenmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.Anahtar Kelimeler:Hava kirliliği, CO ve NOx emisyonları, AERMOD, Dağılım modeli In this research, a modelling study was conducted in order to determine the contribution of anthropogenic CO and NOx emissions to the air quality and the atmospheric distribution in the organized industrial zones in Bursa province.An area of 30 km x 30 km has been selected as a pilot region which covers the organized industrial zones in which the textile industry is concentrated in Bursa. Emission calculations were made to determine CO and NOxemissions resulted from point, area and line sources in the area. Information about industrial plants were provided from emission reports, data of natural gas consumption in industrial plants and information about vehicles were provided from relevant institutions. In the view of these information, CO and NOxpollutant amounts and contribution rates generated from sources were calculated by using emission factors in the literature. Contribution rates of different types of sources to CO and NOx pollution were determined by using air pollution dispersion modelling. In this research, USEPA approved AERMOD (American Meteorological Society/Environmental Protecrion Agency) model used as air pollution dispersion model.According to modelling results, atmospheric dispersion of CO and NOxemissions resulted from point, area and line resources, its contribution rate to the air quality and its effects on the region were analyzed and distribution map of the region was created. Distribution maps show receiving points where air pollution most intense is and what affects the pollution occurring in the region. Modelling results were compared with data from air quality monitoring station. As a result of modeling of CO and NOx pollutant emissions generated by all sources, the average annual CO concentration was found as82.1 µg / m3 and the annual NOx concentration was found as 71.1 µg/ m3. It was observed that the pollutant concentrations in the region are intensified in the city center due to the meteorological conditions and the topographic structure and there is a high concentration of NOx in the region.Therefore, NOx pollution in the region should be continuously monitored and necessary precautions should be taken.Key words:Air pollution, CO and NOx emissions, AERMOD, dispersion model. 133

Aim: Air pollution is an important, global, health-threatening environmental risk factor. Air pollution can cause potentially fatal respiratory tract and other diseases. Erzurum is the largest and most developed city in northeast Turkey. The purpose of this study was to determine levels of air pollution in the center of Erzurum province in 2012 and 2017.Methods: Data for the Erzurum station for July 2012-July 2017 in this cross-sectional descriptive study were obtained from the Turkish Ministry of the Environment and Urban Planning Air Quality Monitoring Stations web site. The data obtained were compared with European Union (EU) Countries, World Health Organization (WHO) and Turkish national threshold values. Descriptive statistics were expressed as median, minimum-maximum value and percentage, Kruskal Wallis and Mann Whitney U tests were used in the analysis.Results: At the Erzurum station, the PM10 (particles less than 10 microns) median value for the years 2012-2017 was 27 (min: 2; max: 443), the SO2 median value was 6 (min: 0; max: 443).PM10 exceeded the Turkish national limit on 22 days in 2012; 37 in 2013; 23 in 2014; 40 in 2015; 74 in 2016; and 27 in 2017. SO2 did not exceed the Turkish national limit on any days in 5 years. SO2 (sulfur dioxide) exceeded the WHO limits on 3 days in 2012, 30 in 2013, 42 in 2014, 56 in 2015, 37 in 2016 and none in 2017.Statistical analysis revealed that PM10 and SO2 values varied significantly by year (p, Amaç: Hava kirliliği, küresel sağlığı tehdit eden önemli bir çevresel risk faktörüdür. Hava kirliliği, ölümcül olabilen solunum yolu hastalıkları ve diğer hastalıklara neden olur. Erzurum, Türkiye'nin kuzeydoğusundaki en büyük ve en gelişmiş şehridir. Bu çalışmada 2012-2017 yılları arasında Erzurum şehir merkezinde havadaki PM10 (10 mikrondan küçük partiküller) ve SO2 (sülfür dioksit) düzeylerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.Yöntemler: Kesitsel tanımlayıcı tipte yapılan bu çalışmada T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Hava Kalitesi İzleme İstasyonları Web Sitesinden Temmuz 2012-Temmuz 2017 Erzurum istasyonu verileri edinilmiştir. PM10 ve SO2 ölçümlerinin 24 saatlik ortalamaları belirtilen tarihler için indirilmiş ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Avrupa Birliği (AB) Ülkeleri ve Türkiye ulusal sınır değerleri ile karşılaştırılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler ortanca, en küçük-en büyük değer ve yüzde olarak sunulmuş, analizlerde Kruskal Wallis ve Mann Whitney U testleri kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p

Bu çalışmada Bolu ili, Gerede İlçesinde yer alan açık maden ocağı ve kırma eleme tesisinden çevreye yayılan kirletici parametreler Partikül Madde(PM10) ve Çöken Toz için hava kalitesi modelleme çalışmaları yapılmıştır. Yapılan modelleme çalışmalarında açık maden ocağı ve kırma eleme tesisi model programlarına alan kaynak olarak tanımlanmıştır. Kaynak yakınında yer alan Aktaş köyü PM10 açısından HKİ göre, hava kalitesinin memnun edici ve hava kirliliğinin az riskli veya hiçbir riskin oluşmadığı grupta yer aldığı belirlenmiştir. Aktaş köyünde ISCST3 ile hesaplanmış olan günlük PM10 konsantrasyonu polar ve kartezyen sistemde 45.47 µg/m3 , yıllık PM10 konsantrasyonu ise polar ve kartezyen sistemde 4.29 µg/m3 'dür. AERMOD ile hesaplanan günlük PM10 konsantrasyonu ise sırasıyla polar sistem ve kartezyen sistemde; 46.46 µg/m3 , 46.45 µg/m3 'dür. Yıllık PM10 konsantrasyonu ise sırasıyla polar sistem ve kartezyen sistemde; 2.36 µg/m3 , 2.36 µg/m3 'dür. Hesaplanan değerler ülkemiz ve AB üye ülkelerde uygulanan sınır değerlere göre karşılaştırıldığında ise hesaplanan PM10 konsantrasyonlarının her iki sınır değerinde altında olduğu görülmüştür., In this study, air quality modelling studies were carried out for the pollutant parameters Particulate Matter (PM10) and precipitate Dust which they were emitted from the open mine and crushing screening plant located in Bolu city, Gerede District. In the modelling studies have been performed around open mine and crushing screening facilities were defined as the land source for the model programs. Aktas village near the pollutant source for PM10, it was determined that the air quality was satisfactory and the air pollution was in the group which had little risk or no risk, according to the AQI. The daily PM10 concentration in Aktaş village calculated by ISCST3 was 45.47 μg /m3 for polar and Cartesian systems, and the annual PM10 concentration is 4.29 μg /m3 for polar and Cartesian systems. The daily PM10 concentration calculated by AERMOD was in polar and Cartesian system 46.46 μg / m3 and 46.46 μg /m3 respectively. The annual PM10 concentration in the polar and the Cartesian system, 2.36 μg / m3 and 2.36 μg / m3 respectively. When the calculated values are compared according to the limit values applied in Turkish and the EU member countries, it is seen that the calculated PM10 concentrations are below both limit values., Bu tez çalışması Selçuk Üniversitesi BAP tarafından S.Ü.BAP-17201104 nolu proje ile desteklenmiştir.

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de hızlı nüfus artışının getirdiği artan enerji talebi ve düzensiz yapılaşma hava kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Hava kalitesini insan ve diğer canlı organizmaların sağlığını olumsuz yönde etkileyemeyecek seviyelere getirmek için mevcut hava kirliliğinin tespitinin yapılması ve hava kalitesini arttırmaya yönelik önlemlerin alınması gerekmektedir. Teknolojinin gelişmesine paralel olarak uydu sistemlerindeki yenilikler, bu sistemlerin farklı disiplinlerde kullanılmasına olanak sağlamıştır. Bu gelişmeler neticesinde günümüzde uydu görüntüleri kullanılarak hava kirliliğine ait parametrelerin belirlenmesi ve mevcut durumun tematik haritasını üretmek mümkündür. Bu tez kapsamında 16.07.2018 ve 20.10.2018 tarihlerine ait 2 adet Landsat-8 uydu görüntüsü ve bu tarihlerde gerçekleştirilen arazi çalışmalarıyla elde edilen PM₁₀ örnekleri temel veri kaynağı olarak kullanılmıştır. Bu uydu görüntüleri öncelikle radyometrik olarak düzeltilmiştir. Daha sonra uydu görüntülerinden elde edilen yansıma değerleri ve arazide ölçülen PM₁₀ değerleri kullanılarak, çoklu regresyon yöntemi ile elde edilen katsayılar uydu görüntülerine ait bantlara uygulanmış ve sonuç tematik haritalar üretilmiştir. Elde edilen sonuçlar, yerleşim alanlarındaki PM₁₀ değerlerinin organize sanayi gibi diğer alanlara kıyasla toplum sağlığını etkilemeyecek düzeyde olduğunu göstermektedir. Ancak trafiğin ve sanayinin yoğun olduğu bölgelerde PM₁₀ değerlerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen veriler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na ait sabit istasyondan alınan verilerle karşılaştırılmış ve yorumlanmıştır., As in the rest of the world, the increasing demand for energy and irregular structuring in our country that due to by rapid population growth, negatively affect the air quality. In order to bring the air quality to the levels that will not adversely affect the health of human and other living organisms, it is necessary to determine the current air pollution and take precautions to increase the air quality. Innovations in satellite systems in parallel to the development of technology has enabled these systems to be used in different disciplines. As a result of these developments, it is possible to determine the parameters of air pollution and produce the thematic map of the current situation by using satellite images. Within the scope of this thesis, 2 Landsat-8 satellite images that belongs the dates of 16.07.2018, 20.10.2018 and PM₁₀ samples obtained from the field studies at these dates were used as the main data source. These satellite images primarily were corrected radiometrically. Afterwards, using the reflection values obtained from the satellite images and the PM₁₀ values surveyed in the field, the coefficients obtained by using multiple regression method (MRM) were applied to the bands of the satellite images and the result thematic maps were produced. The results show that the PM₁₀ values in residential areas are unlikely to affect public health compared to other areas such as organized industry. However, in traffic and industrial areas high levels of PM₁₀ values were determined. The data obtained from this study were compared and interpreted with the other data obtained from the continuously operation station owned by the T.C Ministry of Environment and Urban Planning.

Hava kalitesi sağlığımızı belirleyen en önemli etkenlerden biridir. Günümüzde dünya nüfusunun %92’si havanın kirli olduğu bölgelerde yaşamaktadır. Kirli hava, dünyada ölüm nedenleri arasında 4. sırada yer almaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye genelinde PM10 ve SO2 eğimlerini ve değerlerini yer ve zaman özellikleri bakımından incelemektir. Gereç ve Yöntemler: Araştırmada 2005- 2007 yıllarında ölçüm yapmaya başlayan, 2015 yılına kadar ölçüme devam eden ve bir yılın en az %75’inde ölçüm yapan istasyonların verileri http://www.havaizleme.gov.tr/ sunucusundan 24 saatlik ortalamalar şeklinde, Excel dosyası olarak 2016 yılında indirildi. Bulgular: Yıllara göre ölçüm yapan istasyon sayısı 12 ile 72 arasındaydı. Yıllara göre ortanca PM10 değerleri 46 μg/m3 ile 84 μg/m3 arasında değişti. Ölçüm yapılan toplam günlerin %54,2’sinde PM10 için limit aşımı gerçekleşti. SO2 için günlük limit değeri, 10 yılda toplam günlerin %23,0’ında aşıldı. Verilerin alındığı 2005-2015 arasında, yıllar itibariyle hem PM10 hem de SO2 değerlerinde azalma eğilimi gözlendi. Bununla birlikte PM10 açısından ölçülen değerler DSÖ limit değerlerin üzerindeydi. Yaz aylarının PM10 grafiğinde değerler Ekim-Mart dönemini yansıtan grafiğe göre daha düşük seyretti. Yaz mevsimine doğru gelindiğinde SO2 ortanca değeri giderek azaldı ve Haziran-Ağustos aylarında düşük değerlerde seyretti. Bölgeler açısından ele alındığında değerlendirilen ölçüm yılları boyunca, en düşük ortanca PM10 48 μg/m3 değeri ile Karadeniz’de, en yüksek PM10 değeri olan 71 μg/m3 ise Ege Bölgesi’nde gözüktü. SO2 ortanca değeri 13 μg/m3 ile en yüksek Ege Bölgesi’nde, en düşük değer 6 μg/m3 ile Marmara Bölgesi’nde gözlendi. Sonuç: PM10 ve SO2 değerleri 10 yıllık sürede düşme eğilimindedir. PM10 kirliliği SO2’ye göre daha belirgindir. Toplam günlerin yarısından fazlasında kirli hava solunmuştur. Halk sağlığı açısından mevcut hava kalitesi uygun değildir., Air quality is one of the most important factors to determine our health. Today, 92.0% of the world’s population lives in places where the air is polluted. Polluted air is fourth reason in terms of death. The aim of this study is to evaluate PM10 SO2 values and trends by characteristics of place and time. Material and Methods: The data of stations starting to measure in the survey between 2005-2007 and continuing to be measured until 2015 and measuring at least 75% of a year were downloaded from the website of http://www.havaizleme.gov.tr/ in the form of Microsoft Excel file, in 2016. Downloaded values were the 24 hour averages. Results: The number of measuring stations by the years was between 12 and 72. The median PM10 values by the years changed between 46μg/m3 and 84μg/m3 and the median value of ten years was 54μg/m3. The PM10 values exceeded the limit value in 54.2% of all the days. The median SO2 value was 8μg/m3 for ten years. Daily values for SO2 exceeded in 23.0% of total days for the 10 years. There is a decreasing trend in the values of both PM10 and SO2 from 2005 to 2015. However, the values measured in terms of PM10 were above the WHO limit values. The decreasing trends in winter seasons were higher than in the summer seasons regarding to PM10. Towards summer, the SO2 median value gradually decreased and remained at its lowest level in June-August. The lowest median PM10 is observed in the Black Sea Region with 48 μg/m3, while the highest PM10 value is 71 μg/m3 in the Aegean Region during the measurement years evaluated in terms of regions. The highest SO2 median value was in the Aegean with 13 μg/m3 and the lowest was in Marmara with 6 μg/m3. Conclusion: There is a decreasing trend for PM10 and SO2 values for ten years. The pollution of PM10 is more prominent than SO2. Population was exposed to polluted air in more than the half of the all days. The current air quality is not suitable for public health.

Bu çalışmada, Tekirdağ ilinin nüfus artış hızı en değişken olanilçelerinden Çorlu’nun inorganik ve organik hava kirliliği haritalarıçıkarılmıştır. Çalışmalar Ağustos 2015 ve Şubat 2016 aylarında yaz ve kışdönemlerinde 2 periyotta gerçekleştirilmiştir. Kirleticilere aitkonsantrasyonlar pasif örnekleme metodu kullanılarak belirlenmiştir.Kirleticilerin mekânsal modellenmesinde ise Ters Ağırlıklı Ortalama(Inverse Distance Weighted-IDW) yöntemi kullanılmıştır. Ayrıcailçe yarı kentsel, yerleşim, yol, sanayi bölgeleri olarak kategorizeedilmiştir. Böylelikle, kirletici konsantrasyonlarının kent içi bölgeselfarklılıkları belirlenmiştir. Buna göre; Çorlu ilçesinde yaz aylarında organik kirleticikonsantrasyonlarının kirlilik haritalarında daha yüksek seviyelerde olduğudikkat çekmiştir. SO2’nin her iki dönemde de kümelenmeler şeklinde gözlendiğiNO2 ve O3’un ise dağılım gösterdiği gözlenmiştir. O3’un yarı kentselbölgelerde, NO2’nin ise yol olarak kategorize edilen bölgelerde daha yüksekkonsantrasyonlarda olduğu görülmüştür., In this study, inorganic and organic air pollution maps of the districts of Çorlu (Tekirdag), which have the most variable population growth rate, were extracted. The study was carried out in August 2015 and February 2016 for 2 periods in summer and winter periods. Concentrations of pollutants were determined by passive sampling method. In the spatial modeling of pollutants, Inverse Distance Weighted-IDW method was used. Also the district has been categorized as semi-urban, residential, road, industrial zones. Thus, urban regional differences of pollutant concentrations were determined.According to the pollution maps; It was noted that organic pollutant concentrations were higher in Çorlu during the summer months. SO2 is observed as clusters in both periods and NO2 and O3 were highly distributed. It was observed that O3 was at higher concentrations in semi-urban areas and NO2 in regions categorized as roads.

Bu çalışmada, Marmara Temiz Hava Merkezi'ne (MTHM) ait hava kalitesi ölçüm istasyonlarından eş zamanlıPM10 ve PM2.5 örneklemesi yapılan Edirne-Keşan, İstanbul-Silivri, İstanbul-Ümraniye, Kocaeli-Kandıra,Tekirdağ-Çerkezköy ve Yalova-Armutlu istasyonlarında 2017 yılında ölçülen PM10 ve PM2.5 kütlekonsantrasyonlarının mevsimsel ve günlük değişimleri incelenmiştir. Çalışmada, PM10 ve PM2.5konsantrasyonlarının mevsimsel farklılıklarını karşılaştırmak için Mann-Whitney U testi uygulanmıştır.Mevsimsel faklılıkların en belirgin olduğu istasyonlar kentsel Tekirdağ ve Çerkezköy istasyonları ile kırsalKandıra istasyonu olarak belirlenmiştir. Konsantrasyonlar, kentsel istasyonlarda kış mevsiminde artarken, kırsalistasyonlarda yaz mevsiminde artmaktadır. Partikül boyutu ile kirletici kaynakları arasındaki ilişkininanlaşılabilesi için PM2.5/PM10 oranları hesaplanmış ve bu oranlar incelenen istasyonların özelliklerine göredeğerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmeler, kış mevsiminde PM2.5, yaz mevsiminde ise PM10 boyutundakikirleticilerin hakim olduğunu göstermektedir. İncelenen istasyonlar için hesaplanan ortalama konsantrayonlar vePM2.5/PM10 oranları, farklı ülkelerde farklı özelliklerde şehirlerde yapılan benzer çalışmalarla karşılaştırılaraksonuçların literatür ile uyumlu olduğu belirlenmiştir. Çalışmada, PM10 ve PM2.5 konsantrasyonlarının birbirleriile ve meteorolojik parametrelerle anlamlı ilişkiler gösterdiği Spearman korelasyon katsayıları hesaplanarakanlaşılmıştır. In this study, simultaneously measured PM10 and PM2.5 concentrations at Edirne-Keşan, İstanbul-Silivri,İstanbul-Ümraniye, Kocaeli-Kandıra, Tekirdağ-Çerkezköy and Yalova-Armutlu air quality measurement stationsof Marmara Clean Air Center (MTHM) were investigated. Seasonal and diurnal changes of pollutantconcentrations were investigated in the assessments. Mann-Whitney U test was applied to compare the seasonaldifferences of PM10 and PM2.5 concentrations. The stations with the most prominent seasonal differences were the urban Tekirdağ and Çerkezköy stations and the rural Kandıra station. In urban stations concentrationsincrease in winter season whereas for the rural stations this increase was observed in summer season. PM2.5/PM10ratios were calculated to understand the relationship between particle size and pollutant sources and these ratioswere evaluated with respect to the characteristics of the studied stations. The assessments showed that thepollutants in the size of PM2.5 were dominant in winter season and PM10 were dominant in summer season. Thecalculated average concentrations and PM2.5/PM10 ratios for the studied stations were compared with similarstudies in different cities of the world with different characteristics, and the results were found to be consistentwith the literature. In the study, PM10 and PM2.5 concentrations were correlated with each other andmeteorological parameters were determined by Spearman correlation analysis.

Canlıların çeşitli tüketim ve ekonomik etkinlikleri sonucu temiz havanın doğal bileşiminde bulunan ana maddelerin değişmesi, yapısına farklı maddelerin girmesi, havanın bileşimindeki maddelerin yapay yollarla eşik düzeyin üstüne çıkması ya da altına inmesi ile canlı ve cansız yaşama zarar verecek oranda bozulmasına hava kirliliği denilmektedir. Canlılar seçme şansı olmadan var olan havayı solur. Solunan havanın kalitesiz olması canlı yaşamını ve sağlığını olumsuz etkilemektedir. Son zamanlarda fiziki ve sosyal etmenler sonucunda oluşan hava kirliliği Türkiye'de ve Dünya genelinde önemli bir sorun haline gelmiştir. Bunun çeşitli nedenleri olmakla birlikte en önemli nedeni hızla artan nüfusun beraberinde getirdiği hatalı ya da plansız kentleşmedir.Bu nedenle bu çalışma ile kent planları tasarlanırken var olan kentler ve yeni planlanacak alanlarda kirli havanın tespiti için, alan ile ilgili verilerin toplanması, epidemik araştırmalar ile çeşitli hava kirliliği ölçüm teknikleri aracılığıyla kirletici türlerinin ve bu kirleticilerin sınır değerlerinin belirlenmesi, ayrıca kentsel hava kirliliğine etkisi olan iklimsel oluşumlar, yeryüzü nitelikleri ve yapma çevre gibi alansal verilerin birlikte değerlendirilmesi sonucunda elde edilen doğru veriler yardımıyla kentteki hava kirliliğini azaltacak bir modelin ilk adımı oluşturularak tasarımcıya yol gösterilmesi amaçlanmıştır The change of the main substances in the natural composition of the clean air, the penetration of different substances into the structure of the air, the deterioration of the materials of the air by artificial means above or below the threshold level that harm the living and non-living life due to various consumption and economic activities is called air pollution.Living things breathe the air that exists without a choice. The poor quality of the breathing air affects the live life and health negatively. Recently, the air pollution has become a major problem in Turkey and throughout the world because of physical and social factors. The most important one of its various reasons is the erroneous or unplanned urbanization of the rapidly increasing population.For this reason, In the design of city plans, the existing cities and new planned areas for the determination of polluted air, collection of data related to the area, epidemiological research and determination of polluting species and limit values of these pollutants through various air pollution measurement techniques, as well as climatic formations that have an effect on urban air pollution., it is aimed to guide the designer by creating a model that will reduce air pollution in the city with the help of accurate data obtained as a result of the evaluation of spatial data such as soil qualities and making environment. 129

The increase in the use of fossil resources, urbanization and large proportion of the population live in cities and also topographical and meteorological conditions of the cities according to the incorrect positioning are causing increasing changes in the composition of the atmosphere. WHO defines air pollution as a change in the natural properties of the atmosphere by any physical, chemical or biological agent and is described as an important determinant of health. Large number of reactions and metabolic events occurs in the body because of these reactions in order to use oxygen the person also inhales other gases in the air. According to WHO limits, 9/10 in the world are exposed to high levels of pollutants with concentrations above the levels considered harmful to health. The adverse effects of the air pollution have wide range of effects. Many countries around the world, people living in urban areas are particularly affected by the problems same as in our country. It is understood that about 60 million people are inevitably exposed to air pollution when considering the urban population which reaches to 73.9% according to TURKSTAT 2016 data. Air quality data is monitored to prevent, reduce the harmful effects of air pollution on the environment and human health. National and international legislation focus on minimize the negative impact of air pollution. In our country, air quality data is monitoring with network in an efficient manner by establishing 8 Clean Air Centers. Considering the increasing number of stations in the scope of the study, the data of 210 air quality monitoring stations were taken as basis. The data sets were grouped by parameters and included in the study with a 75% occupancy rate. Air quality was assessed according to the HKDY, EU and WHO limits, and the changes observed over time and the differences between regions were examined to determine the regions where the air quality had the highest effect on health. Air quality monitoring data can be used to estimate past and present air pollution-induced exposures of the target population living near the monitoring site. iv AirQ+ is a software tool developed by WHO, aims to assess health impacts of long or short exposure to air pollution in the environment by addressing air pollutant parameters. In this study, possible health effects that may occur in the polluted regions in the parameter basis based on the obtained data are tried to be revealed with AirQ+, one of the internationally accepted software tools. It is expected that the incidence of chronic bronchitis in the current situation will be reduced 60.5% with adaptation to the EU limits for Mus station and 28.2% for Turkey. The number of infant mortality after the newborn period and the frequency of recurrent bronchitis in children among are long-term health effects that will decrease 31.9% and 29.9%, as an short term effect asthmatic symptoms of children will be decrease 32,5%, if it comply with the WHO limits, it will decrease to ratio of four times the existing attributable rate. İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET ........................................................................................................................................... i ABSTRACT .............................................................................................................................. iii TEŞEKKÜR ............................................................................................................................... v İÇİNDEKİLER .......................................................................................................................... vi ÇİZELGELER ......................................................................................................................... viii ŞEKİLLER ................................................................................................................................. x GRAFİKLER ............................................................................................................................ xi SİMGELER VE KISALTMALAR ........................................................................................... xi 1.GİRİŞ ...................................................................................................................................... 1 2.GENEL BİLGİLER ................................................................................................................. 5 2.1. Atmosferin Yapısı ve Hava Kirleticileri .......................................................................... 5 2.2. Hava Kirletici Parametreler ve Özellikleri ...................................................................... 8 2.2.1 Partikül Madde (PM) ..................................................................................................... 8 2.2.2. Kükürt Dioksit (SO2) .................................................................................................... 8 2.2.3.Azot oksitler (NOX), Azot dioksit(NO2), Azot monoksit(NO) ...................................... 9 2.2.4. Karbonmonoksit (CO) .................................................................................................. 9 2.2.5. Ozon (O3) .................................................................................................................... 10 2.3 Hava Kirletici Parametreler ve Etkileri .......................................................................... 10 2.3.1 İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri ...................................................................................... 11 2.3.2. Ekosistem Üzerine Etkileri ......................................................................................... 14 2.3.3. İklim Değişikliği Üzerine Etkileri .............................................................................. 15 2.3.4. Kültürel Miras ve Yapılar Üzerine Etkileri ................................................................ 15 2.3.5. Ekonomik Etkiler ........................................................................................................ 15 2.4. Dünya da Hava kalitesi takibi ........................................................................................ 17 2.5 Türkiye de hava kalitesinin takibi .................................................................................. 25 2.6 Hava Kalitesi Verileri ile Hava Kirliliğinin Sağlık Etkilerinin Değerlendirmesi .......... 33 3. MATERYAL METOD ........................................................................................................ 34 3.1 Hava Kalitesi Verilerinin İzlenmesi ............................................................................... 34 3.1.1 Hava kalitesi izleme ..................................................................................................... 34 3.1.2 Hava kalitesi izlemede veri kalitesi ............................................................................. 35 3.2. Hava kalitesi verilerinin değerlendirme kriterleri ......................................................... 36 vii 3.2.1 Verilerin temini ve veri setlerinin oluşturulması ......................................................... 36 3.2.2 Veri kalitesi ve veri setlerinin doluluk oranlarının belirlenmesi ................................. 36 3.2.3 Yüksek konsantrasyon seviyelerinin değerlendirilmesi .............................................. 37 3.2.4 Avrupa Hava Kalitesi veritabanı (Airbase) ve ilgili mevzuat kapsamında hava kalitesinin değerlendirilmesi ................................................................................................. 39 3.3. Hava kalitesi verilerinin değerlendirilmesi .................................................................... 39 3.3.1.Tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ile hava kirleticilerinin zamansal değişimlerinin tespit edilmesi ....................................................................................................................... 41 3.4. Hava kalitesi verilerinin sağlık verilerine dönüştürülmesi ve hava kirliliğinin sağlık etkilerinin belirlenmesi ......................................................................................................... 42 4.SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRME ................................................................................ 46 4.1 Temiz Hava Merkezleri çerçevesinde hava kalitesi verilerinin değerlendirilmesi ......... 46 4.1.1 Adana Temiz Hava Merkezi’ne ait hava kalitesi verilerinin değerlendirilmesi .......... 46 4.1.2 Ankara Temiz Hava Merkezi’ne ait hava kalitesi verilerinin değerlendirilmesi ......... 59 4.1.3 Diyarbakır Temiz Hava Merkezi’ne ait hava kalitesi verilerinin değerlendirilmesi ... 71 4.1.5 İzmir Temiz Hava Merkezi’ne ait hava kalitesi verilerinin değerlendirilmesi ............ 91 4.1.7 Marmara Temiz Hava Merkezi’ne ait hava kalitesi verilerinin değerlendirilmesi .... 108 4.1.8 Samsun Temiz Hava Merkezi’ne ait hava kalitesi verilerinin değerlendirilmesi ...... 124 4.2 Türkiye’nin hava kalitesi verilerinin değerlendirilmesi ............................................... 138 4.3 Temiz Hava Merkezleri çerçevesinde ölçüm yapılan istasyon bazında hava kalitesinin sağlık verileri üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi ........................................................ 151 4.3.1 PM parametresi bazında hava kalitesinin sağlık verileri üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi ................................................................................................................ 153 5. GENEL SONUÇLAR VE ÖNERİLER ............................................................................. 160 KAYNAKLAR ................................................................................................................... 166 EKLER ............................................................................................................................... 170 ÖZGEÇMİŞ ........................................................................................................................ 238 Fosil kaynaklarının kullanımındaki artış, şehirleşmeyle nüfusun büyük bir oranının şehirlerde yaşamaya başlaması, topografik ve meteorolojik koşullara göre şehirlerin yanlış konumlandırılması atmosfer kompozisyonunda gittikçe artan değişikliklere neden olmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü hava kirliliğini, herhangi bir fiziksel, kimyasal veya biyolojik ajan tarafından atmosferin doğal özelliklerinin değişmesi olarak tanımlamakta olup hava kirliliğini sağlığın önemli bir belirleyicisi olarak nitelendirilmektedir. İnsan, vücudunda gerçekleşen çok sayıda reaksiyon ve metabolik olayda oksijeni kullanmak için beraberinde havada bulunan diğer gazları da soluyarak bünyesine dahil etmektedir. DSÖ limitlerine göre dünya genelinde her 10 kişiden 9’u sağlık açısından zararlı kabul edilen seviyelerin çok üstünde konsantrasyonlara sahip kirleticilere uzun süre ve yüksek düzeylerde maruz kalmakta, solunum sisteminin olumsuz şekilde etkilenmesinden yaşam kalitesini ciddi oranda etkilenmesine ve ortalama yaşam süresini azalmasına kadar geniş yelpazede etkilerle karşı karşıya kalmaktadır. Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi hava kirliliğinden özellikle kentlerde yaşayan insanlar daha çok etkilenmekte, Türkiye İstatistik Kurumu 2016 yılı verilerine göre %73,9’a ulaşan kentsel nüfus dikkate alındığında yaklaşık 60 milyon insanın hava kirliliğine kaçınılmaz bir şekilde maruz kaldığı anlaşılmaktadır. Hava kirliliğinin çevre ve insan sağlığı üzerindeki zararlı etkilerini önlemek veya azaltmak için hava kalitesi verileri izlenmektedir. Ulusal ve uluslararası mevzuatın odak noktasını hava kirliliğinden oluşan olumsuz etkinin en aza indirilmesi ve hava kirliliğinin halk sağlığını tehdit etmeyecek seviyelerde tutulması oluşturmaktadır. Ülkemizde hava kalitesi izleme ağı ile Marmara, Samsun, Erzurum, İzmir, Adana, Konya, Ankara, Diyarbakır olmak üzere 8 adet Temiz Hava Merkezi oluşturularak hava kalitesi verilerinin etkin ve verimli bir şekilde izlenmektedir. ii Çalışma kapsamında gün geçtikçe artan istasyon sayısı göz önünde bulundurularak 2009-2016 ülke genelinde kurulu bulunan 210 hava kalitesi izleme istasyonuna ait veriler baz alınmıştır. Veri setleri parametre bazında gruplandırılarak %75 doluluk oranı üzerinde olan veriler çalışmaya dahil edilmiştir. HKDY, AB ve DSÖ limitleri kapsamında hava kalitesi değerlendirilerek zaman içindeki gözlenen değişim ve bölgeler arası farklılıklar incelenerek hava kalitesinin sağlık üzerine etkisinin en yüksek olduğu bölgeler tespit edilmiştir. Hava kalitesi izleme verileri, izleme bölgesinin yakınında yaşayan hedef populasyonun geçmiş ve mevcut hava kirliliği kaynaklı maruziyetlerinin tahmininde kullanılabilmektedir. AirQ+, hava kirletici parametreleri ele alarak, ortamdaki hava kirliliğine uzun veya kısa süreli maruz kalmanın sağlık etkilerini değerlendirmeyi amaçlayan DSÖ tarafından geliştirilmiş bir yazılım aracıdır. 2009-2016 yıllarına ait Türkiye geneli hava kalitesinin değerlendirildiği çalışma ile elde edilen verilere istinaden parametre bazında kirliliğin en yüksek olduğu bölgelerde oluşması muhtemel sağlık etkileri, uluslararası kabul görmüş yazılım araçlarından biri olan AirQ+ ile ortaya konulmaya çalışılmıştır. Kirliliğin yüksek olduğu bölgeler arasında konsantrasyon, insidans vb. farklılıklar söz konusu olmakla birlikte uzun dönem sağlık etkileri arasında yer alan yetişkinlerde kronik bronşit sıklığının mevcut durumda %71,7 olan atfedilebilir oranın Muş istasyonu için AB limitlerine uyum halinde %60,5 azalması beklenirken bu oranın mevcut durumda Türkiye geneli için %39,4 olan atfedilebilir oranın iken AB limitlerine uyum halinde %28,2 oranında azalacağı öngörülmektedir. Uzun dönem sağlık etkileri arasında yer alan yenidoğan dönem sonrası bebek ölüm sayısının ve çocuklarda bronşitin tekrarlama sıklığının Türkiye geneli için AB limitlerine uyum halinde %31,9 ve %29,9, kısa dönem sağlık etkilerinden olan astımlı çocuklarda semptomların görülme sıklığının %32,5 oranında azalması beklenirken, DSÖ limitlerine uyum halinde mevcut atfedilebilir oranın dörtte bir oranına kadar düşmesi beklenmektedir.

Okumaya koyulduğunuz derleme, Pamukkale Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi öğretim elemanlarının bir kısmının yazılarını bir araya getiriyor. Yazı davetine fakültemizin Denizli vizyonunu ortaya koyan geleceğine ilişkin notlar düşen bir broşür-rapor kitaptan söz ederek çıkmıştık. Amaçladığımız, hem bizlerin akademik-proje bilgi ve fikirlerini ortaya koymak hem de yaşadığımız şehrin hızlı akan zaman içinde verilerini ve envanterini içeren raporunu tutmaktı. Bu bakımdan kitabın ismi şimdiki zamandan geleceğe bakış açısını anlatan ‘Perspektifler’ genel başlığını aldı. Her yıl çıkabilir mi bilemem ama belirli yıllarda çıkma hedefini gerçekleştirebilir. Kitabın alt başlığında bu yılın tarihinin (2017) yer alması bu yüzden. Denizli üzerinde benzer alandaki yazıları bir bütün halinde derlediğinden ilaveten ‘Denizli Dosyası’ dedik. Bölüm yazıları, ilgilisi ve meraklısına nazaran akademik-popülerlik arasındaki zor bir üslupta istendi. Yazı uzunluğunun 3500 kelime ile sınırlanması bile birikimli ve deneyimli yazarlarımız için kolay olmadı. Nihayet, ilgi çekecek bir dosya-kitap çıktı ortaya. Katkı veren yazar arkadaşlara minnettarım. Son teşekkür notu MAC ART Ajansına. Çünkü aklımda şöyle bir tasarım var düşüncemi aşan bir kitap çıkarttılar. Faydalı olması ümidiyle…