Search

Sinds 1998 wordt de Triade gebruikt voor het schatten van locatiespecifieke ecologische risico's van bodemverontreiniging. In 2008 en 2009 is een proces-NEN ontwikkels voor ecologische risicobeoordeling. Ter ondersteuning hiervan is een evaluatie uitgevoerd van all in Nederland uitgevoerde Triade projecten.

In het overstromingsgebied van de Dommel ten zuiden van Eindhoven is in het verleden vastgesteld dat er een doorvergiftigingsrisico van cadmium via de voedselketen van de steenuil bestaat. Om een indruk te krijgen van deze problematiek op gebiedsniveau is een studie uitgevoerd naar de ruimtelijke risico’s van doorvergiftiging voor steenuilen en groter grazers aan de hand van het model BERISP. De modelberekeningen wijzen uit dat de huidige risico’s voor steenuilen in het gebied (situatie 2003) groot zijn. De risico’s treden vooral op in habitats waar de uilen veel op gecontamineerde wormen foerageren, zowel in het overstromingsgebied als op bouwland en weilanden hierbuiten. Realisatie van het Natuurgebiedsplan (NGP 2006) zal vooral binnen het overstromingsgebied zelf leiden tot een afname van de risico’s doordat men habitats laat ontstaan waar uilen op minder verontreinigde woelmuizen foerageren, met name door verruiging.

Recent legislative restrictions on the use of fertilizers and irrigation, and a quest for sustainable farming systems have drawn renewed attention to the functioning of the soil and the ecosystem services it provides. Soil biota play an important role in the provision of these ecosystem services, which may be influenced by grassland management. The two objectives of this thesis were 1) to gain insight into the effect of different grassland management measures on soil biota in sandy soils; and 2) to explore the effect of grassland management on the ecosystem services provided by soil biota.

Recent legislative restrictions on the use of fertilizers and irrigation, and a quest for sustainable farming systems have drawn renewed attention to the functioning of the soil and the ecosystem services it provides. Soil biota play an important role in the provision of these ecosystem services, which may be influenced by grassland management. The two objectives of this thesis were 1) to gain insight into the effect of different grassland management measures on soil biota in sandy soils; and 2) to explore the effect of grassland management on the ecosystem services provided by soil biota. Aan dit proefschrift lagen twee hoofddoelstellingen ten grondslag: 1) inzicht krijgen in het effect van graslandmanagementmaatregelen op de aantallen, activiteit en soortenrijkdom van bodemleven in zandgrond; en 2) het verkennen van het effect van graslandmanagementmaatregelen op de ecosysteemdiensten zoals bewerkstelligd door dit bodemleven. Ecosysteemdiensten zoals: bodemstructuur, waterregulatie, nutriëntenvoorziening en uiteindelijk grasproductie. Na een algemene inleiding (hoofdstuk 1), worden in hoofdstuk 2 tot en met 6, de effecten van verschillende graslandmanagementmaatregelen op regenwormen, nematoden en microben naast de betrokken ecosysteemdiensten besproken. In hoofdstuk 7 worden de verschillende relaties tussen bodemleven en ecosysteemdiensten geanalyseerd op basis van gegevens verzameld op twintig locaties productiegrasland op zandgrond. Dit proefschrift sluit af met een algemene discussie van de resultaten en de consequenties voor graslandmanagement (hoofdstuk 8).

Het doel van het hier gepresenteerde onderzoek is om door middel van meerjarige monitoring in voor- en najaar inzicht te krijgen in de ontwikkeling van ongestoorde sublitorale mosselbanken en de daarmee geassocieerde biodiversiteit. Voor elk van de gesloten gebieden gelden de volgende vragen: 1. Hoe is de ontwikkeling van de mosselbank wanneer er geen bodemberoerende activiteiten plaatsvinden? Kijk hiervoor naar parameters als areaal, biomassa ontwikkeling, leeftijdsklassen van mosselen en aanwas als gevolg van nieuwe broedval 2. Hoe is de ontwikkeling van de geassocieerde biodiversiteit (flora en fauna). 3. Ontwikkelt zich na sluiting voor mosselzaad- en garnalenvisserij ook andere benthos dan tot dusver op mosselvoorkomens in de Waddenzee wordt aangetroffen.

Het Havenbedrijf Rotterdam N.V. en Rijkswaterstaat Zuid-Holland hebben een ontheffing voor het verspreiden van schone en licht verontreinigde baggerspecie uit de Rotterdamse havens en vaargeulen op de Noordzee. Het onderzoek is uitgevoerd om de huidige ecologische situatie in Put 6 van de Verdiepte Loswal te beschrijven en hiermee kennis te ontwikkelen over het verloop van de kolonisatie en herstel van de put na afloop van het storten van slib. Voor de beschrijving van de samenstelling van het macrobenthos is in oktober 2008 op twee locaties binnen Put 6 de samenstelling en biomassa van het bodemleven bemonsterd. Als referentie zijn drie locaties ten zuidoosten van Put 6 bemonsterd. De bodemfaunagemeenschap is beschreven aan de hand van het aantal soorten, de dichtheid en de biomassa. De Shannon-Wiener index H' en Pielou’s index of Evenness J' zijn berekend als parameters voor de diversiteit van de bodemfauna. De structuur van de benthische gemeenschap in en rondom de Verdiepte Loswal is verder beschreven door middel van clusteranalyse en non-metric multidimensional scaling (MDS). Bij de interpretatie van de resultaten is tevens gebruik gemaakt van gegevens die verkregen zijn uit het onderzoek uitgevoerd door Deltares naar de ontwikkeling van het sediment in en rondom de putten van de Verdiepte Loswal.

The catches in terms of landings and discards were monitored onboard MFV “Vertrouwen” TX68, fishing with two pulse trawls using the Verburg-Holland system during four weeks in June-August 2009. The average fishing speed was about 5 knots. The fishing area of the four trips was east of the coast of England and fishing depth was 36m on average with a minimum depth of 20 m and a maximum depth of 46 m. For this study the standard sampling procedure for the yearly monitoring of discards of conventional beam trawl fleet was applied (van Helmond and van Overzee, 2008). Sampled numbers of fish per haul were raised to numbers and weight per hour, for both. When compared with conventional beam trawls in previous years it seems that with the pulse trawl more sole in number and weights per unit of time was discarded and less plaice was discarded. However, the average discard percentages of as well plaice as sole for the pulse trawl of this study were within range with the average discard percentages of conventional beam trawls in 2005, 2006 and 2007 (van Keeken, 2006; van Helmond and van Overzee, 2007; van Helmond and van Overzee, 2008) . This study gives a general impression of the performance in terms of catches of fishing with a pulse trawl using the Verburg-Holland system. However it is recommended to conduct a comparative study on performance of a beam trawl and a pulse trawl, where the two vessels of similar size fish simultaneously, like was done in 2006 by van Marlen et al. This is to exclude the effects of time and area of fishing.

Het Havenbedrijf Rotterdam N.V. en Rijkswaterstaat Zuid-Holland hebben een ontheffing voor het verspreiden van schone en licht verontreinigde baggerspecie uit de Rotterdamse havens en vaargeulen op de Noordzee. Het onderzoek is uitgevoerd om de huidige ecologische situatie in Put 6 van de Verdiepte Loswal te beschrijven en hiermee kennis te ontwikkelen over het verloop van de kolonisatie en herstel van de put na afloop van het storten van slib. Voor de beschrijving van de samenstelling van het macrobenthos is in oktober 2008 op twee locaties binnen Put 6 de samenstelling en biomassa van het bodemleven bemonsterd. Als referentie zijn drie locaties ten zuidoosten van Put 6 bemonsterd. De bodemfaunagemeenschap is beschreven aan de hand van het aantal soorten, de dichtheid en de biomassa. De Shannon-Wiener index H' en Pielou’s index of Evenness J' zijn berekend als parameters voor de diversiteit van de bodemfauna. De structuur van de benthische gemeenschap in en rondom de Verdiepte Loswal is verder beschreven door middel van clusteranalyse en non-metric multidimensional scaling (MDS). Bij de interpretatie van de resultaten is tevens gebruik gemaakt van gegevens die verkregen zijn uit het onderzoek uitgevoerd door Deltares naar de ontwikkeling van het sediment in en rondom de putten van de Verdiepte Loswal.

Het verwijderen van de toplaag kan eenoplossing zijn om landbouwgrond snel te verschralen en zo de gewenste lplantensoorten een kans te geven. Met het ontgronden ten behoeve van natuurontwikkeling worden echter ook bodemorganismen verwijderd die een belangrijke rol spelen in bodemprocessen en in de sturing van de vegetatisamenstelling. Zijn er wellicht oplossingenom de vegetatie te herstellen en tegelijketijd het bodemleven te behouden? Een bijdrage vanuit RIVM, NIOO en Oak Ridge (USA)

The catches in terms of landings and discards were monitored onboard MFV “Vertrouwen” TX68, fishing with two pulse trawls using the Verburg-Holland system during four weeks in June-August 2009. The average fishing speed was about 5 knots. The fishing area of the four trips was east of the coast of England and fishing depth was 36m on average with a minimum depth of 20 m and a maximum depth of 46 m. For this study the standard sampling procedure for the yearly monitoring of discards of conventional beam trawl fleet was applied (van Helmond and van Overzee, 2008). Sampled numbers of fish per haul were raised to numbers and weight per hour, for both. When compared with conventional beam trawls in previous years it seems that with the pulse trawl more sole in number and weights per unit of time was discarded and less plaice was discarded. However, the average discard percentages of as well plaice as sole for the pulse trawl of this study were within range with the average discard percentages of conventional beam trawls in 2005, 2006 and 2007 (van Keeken, 2006; van Helmond and van Overzee, 2007; van Helmond and van Overzee, 2008) . This study gives a general impression of the performance in terms of catches of fishing with a pulse trawl using the Verburg-Holland system. However it is recommended to conduct a comparative study on performance of a beam trawl and a pulse trawl, where the two vessels of similar size fish simultaneously, like was done in 2006 by van Marlen et al. This is to exclude the effects of time and area of fishing.

De ecologische effectiviteit van beheer in arme bossen en droge heiden is onderzocht door voor beide systemen aspecten van natuurkwaliteit te vergelijken tussen regulier beheerde terreindelen en lange tijd extensief beheerde delen. Voor droge heide wordt een nieuw schema van vegetatieontwikkeling gepresenteerd bij extensief beheer. In de loop van het project is het principe van ecologische veerkracht ten aanzien van biodiversiteit een centrale plaats gaan innemen. Een veerkrachtig landschap geeft ruimte aan nieuwe soorten en interacties en biedt uitwijkmogelijkheden waardoor kenmerkende biodiversiteit zich kan verplaatsen naar alternatieve habitats. Adaptief vermogen en de aanwezigheid van een ecologisch geheugen en ruimtelijke heterogeniteit zijn kenmerkend voor een veerkrachtig landschap. Er wordt een aanzet gegeven tot een vertaling van deze kenmerken in criteria en indicatoren, waarbij arme bossen en droge heiden als voorbeelden dienen.

Bodemverontreiniging kan een belemmerende factor zijn bij de grootschalige herinrichting van uiterwaarden in het kader van het project ‘Ruimte voor de Rivier’, waarbij nieuwe kansen voor natuurontwikkeling worden gecreëerd. Onderzoek van Diane Heemsbergen aan de Vrije Universiteit Amsterdam en Alterra Wageningen UR toont aan dat regenwormen een positieve invloed op het bodemsysteem uitoefenen

De populatie weidevogels in Nederland is de afgelopen 20 jaar afgenomen. Deze negatieve trend geldt ook voor de populatie in Noord-Nederland. Er zijn een aantal oorzaken aan te wijzen voor de afname van de weidevogels. De hoge kuikensterfte door onder andere predatie en het gebruiken van efficiënte landbouwmachines, is een van de redenen waardoor de populaties weidevogels achteruit gaan. Door het vervangen van vaste mest door drijfmest is de voedselvoorziening (regenwormen) van de weidevogels negatief beïnvloed. Groencompost kan eventueel dienen als een alternatief als (vaste) mest. De effecten van groencompost op vegetatie, chemische bodemgegevens, bodemfauna en weidevogels, worden onderzocht in dit onderzoek. De vier onderzoeksgebieden, Earnewald, Eastermar, Langezwaag en Tirns, liggen in de provincie Friesland.. De gebieden verschillen in gebruik en in abiotische factoren. De gebieden zijn minimaal lx behandeld met groencompost. Hierbij is elk gebied opgedeeld in drie percelen waarbij de percelen ieder een ander bemestingsniveau hebben dat varieert van 0 ton, 15 ton en 30 ton bemesting per hectare. Door de verschillende bemestinghoeveelheden kan er gekeken worden of de percelen binnen een gebied onderling van elkaar verschillen.

Duurzaam bodembeheer richt zich op de instandhouding van een gezonde en productieve bodem, hier en nu - straks en elders. De mens profiteert van een gezonde bodem via de ecosysteemdiensten, zoals het vermogen om groei van gewassen te ondersteunen, om natuurontwikkeling te ondersteunen, en om het klimaat en onze leefomgeving aangenaam te houden. De bodembeheerder speelt hierbij een cruciale rol via ingrepen die de kwaliteit en de gezondheid van de bodem beïnvloeden, in positieve of in negatieve zin. Onderzoek belicht de relaties tussen bodembeheer en de prestaties van de bodem

De ecologische effectiviteit van beheer in arme bossen en droge heiden is onderzocht door voor beide systemen aspecten van natuurkwaliteit te vergelijken tussen regulier beheerde terreindelen en lange tijd extensief beheerde delen. Voor droge heide wordt een nieuw schema van vegetatieontwikkeling gepresenteerd bij extensief beheer. In de loop van het project is het principe van ecologische veerkracht ten aanzien van biodiversiteit een centrale plaats gaan innemen. Een veerkrachtig landschap geeft ruimte aan nieuwe soorten en interacties en biedt uitwijkmogelijkheden waardoor kenmerkende biodiversiteit zich kan verplaatsen naar alternatieve habitats. Adaptief vermogen en de aanwezigheid van een ecologisch geheugen en ruimtelijke heterogeniteit zijn kenmerkend voor een veerkrachtig landschap. Er wordt een aanzet gegeven tot een vertaling van deze kenmerken in criteria en indicatoren, waarbij arme bossen en droge heiden als voorbeelden dienen.

Om een landelijk beeld te krijgen van het bodemleven worden sinds 1997 metingen gedaan aan grondsoorten en bodemgebruik. Onderzoek op één van de meetpunten maakte al het belang van bodemschimmels duidelijk voor de bodemvruchtbaarheid

Biodiversidade do Solo em Ecossistemas Brasileiros R,00 O solo é considerado o ecossistema mais complexo e dinâmico do planeta, cuja heterogeneidade de habitats, que varia na escala de nanômetros até quilômetros, abriga enorme biodiversidade que desempenha papel essencial para a continuida¬de dos processos da biosfera e para a existência da vida. Apesar do grande volume de informações já acumuladas, que nos permite fazer tais inferências, nosso real co¬nhecimento sobre a dimensão, diversidade e papel da pedobiota ainda é incipien¬te, principalmente em se tratando da região tropical que abriga, reconhecidamente, cerca de 50 % de todas as espécies do planeta. Editar e escrever esta obra em parceria com 45 pesquisadores de diferentes instituições do Brasil e também do exterior, foi uma tarefa instigante e valiosa que nos permitiu conhecer e integrar diversas facetas da biodiversidade do solo, e assim contribuir para diversas ações e pesquisas futuras. Parte desta obra é a tradução para a língua portuguesa do livro: "Soil biodiversity in Amazonian and other ecosystems" publicado em 2006 pela CABI, cujos direitos para publicação em português foram garantidos no contrato com esta editora, pois pretendíamos atingir um público mais amplo e diverso no Brasil, visando a contribuir para a conscientização sobre este assunto tão importante e atual e que diz respeito a todos nós, detentores da maior megadiversidade entre as nações tropicais. Os onze capítulos publicados na versão em inglês foram atualizados e oito novos capítulos foram adicionados, ampliando as informações sobre um maior número de grupos de organismos relevantes. Apesar de a Biologia do Solo ser muito antiga no mundo, ela é bastante recente no Brasil, e esta obra representa a primeira publicação que aborda de forma abrangente a diversidade e função de diversos grupos chave que compõem a biota do solo. Convidamos o leitor a visitar as páginas seguintes, e esperamos que descobrindo e se conscientizando sobre a diversidade e o importante papel destes seres nos ecossistemas, ajude a conservá los.

Het RIVM heeft samen met diverse kennisinstituten tien veel voorkomende bodems gekarakteriseerd waar de bodemkwaliteit op orde is, zogeheten referenties voor biologische bodemkwaliteit (RBB). Hier bestonden nog geen criteria voor. Deze referenties kunnen als streefbeeld gebruikt worden om bodemgebruik duurzamer te maken.De referenties zijn bepaald voor tien combinaties van bodemgebruik (onder andere melkveehouderij, akkerbouw en heide) en bodemtype (zand, veen, klei en löss).Diverse onderzoekers, onder andere op het gebied van bodemecologie, microbiologie en agrarisch bodembeheer, hebben locaties geselecteerd die volgens hun maatstaven een relatief goede bodemkwaliteit hebben. Hiervoor maakten zij gebruik van de gegevens van het Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB) over de toestand van de bodem. Op basis van deze informatie zijn de tien referenties bepaald

Biodiversidade do Solo em Ecossistemas Brasileiros R,00 O solo é considerado o ecossistema mais complexo e dinâmico do planeta, cuja heterogeneidade de habitats, que varia na escala de nanômetros até quilômetros, abriga enorme biodiversidade que desempenha papel essencial para a continuida¬de dos processos da biosfera e para a existência da vida. Apesar do grande volume de informações já acumuladas, que nos permite fazer tais inferências, nosso real co¬nhecimento sobre a dimensão, diversidade e papel da pedobiota ainda é incipien¬te, principalmente em se tratando da região tropical que abriga, reconhecidamente, cerca de 50 % de todas as espécies do planeta. Editar e escrever esta obra em parceria com 45 pesquisadores de diferentes instituições do Brasil e também do exterior, foi uma tarefa instigante e valiosa que nos permitiu conhecer e integrar diversas facetas da biodiversidade do solo, e assim contribuir para diversas ações e pesquisas futuras. Parte desta obra é a tradução para a língua portuguesa do livro: "Soil biodiversity in Amazonian and other ecosystems" publicado em 2006 pela CABI, cujos direitos para publicação em português foram garantidos no contrato com esta editora, pois pretendíamos atingir um público mais amplo e diverso no Brasil, visando a contribuir para a conscientização sobre este assunto tão importante e atual e que diz respeito a todos nós, detentores da maior megadiversidade entre as nações tropicais. Os onze capítulos publicados na versão em inglês foram atualizados e oito novos capítulos foram adicionados, ampliando as informações sobre um maior número de grupos de organismos relevantes. Apesar de a Biologia do Solo ser muito antiga no mundo, ela é bastante recente no Brasil, e esta obra representa a primeira publicação que aborda de forma abrangente a diversidade e função de diversos grupos chave que compõem a biota do solo. Convidamos o leitor a visitar as páginas seguintes, e esperamos que descobrindo e se conscientizando sobre a diversidade e o importante papel destes seres nos ecossistemas, ajude a conservá los.

Om een landelijk beeld te krijgen van het bodemleven worden sinds 1997 metingen gedaan aan grondsoorten en bodemgebruik. Onderzoek op één van de meetpunten maakte al het belang van bodemschimmels duidelijk voor de bodemvruchtbaarheid

Het RIVM heeft samen met diverse kennisinstituten tien veel voorkomende bodems gekarakteriseerd waar de bodemkwaliteit op orde is, zogeheten referenties voor biologische bodemkwaliteit (RBB). Hier bestonden nog geen criteria voor. Deze referenties kunnen als streefbeeld gebruikt worden om bodemgebruik duurzamer te maken.De referenties zijn bepaald voor tien combinaties van bodemgebruik (onder andere melkveehouderij, akkerbouw en heide) en bodemtype (zand, veen, klei en löss).Diverse onderzoekers, onder andere op het gebied van bodemecologie, microbiologie en agrarisch bodembeheer, hebben locaties geselecteerd die volgens hun maatstaven een relatief goede bodemkwaliteit hebben. Hiervoor maakten zij gebruik van de gegevens van het Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB) over de toestand van de bodem. Op basis van deze informatie zijn de tien referenties bepaald

Herstel van biodiversiteit is een moeilijk proces aangezien lang niet alle onderliggende mechanismen bekend zijn. Zo is niet bekend hoe boven- en ondergronds levende organismen elkaar beïnvloeden in hun interacties met planten en wat het effect daarvan is op de plantendiversiteit. Met behulp van een 'realistische' proefopstelling hebben we daar meer zicht op gekregen

Bodemvitaliteit is essentieel voor duurzame landbouw en natuurontwikkeling. De enorme rijkdom aan biodiversiteit en de aantallen organismen bepalen de bodemvitaliteit. Er is dus kennis nodig om te weten te komen welke organismen van de geweldige complexe biodiversiteit in de bodem verantwoordelijk zijn voor bodemweerbaarheid. Bodem Vitaal! stelt zich tot doel fundamentale instrumenten te ontwikkelen voor het ontrafelen van bodemweerbaarheid en voor het sturen van bodemvitaliteit.

Bodemvitaliteit is essentieel voor duurzame landbouw en natuurontwikkeling. De enorme rijkdom aan biodiversiteit en de aantallen organismen bepalen de bodemvitaliteit. Er is dus kennis nodig om te weten te komen welke organismen van de geweldige complexe biodiversiteit in de bodem verantwoordelijk zijn voor bodemweerbaarheid. Bodem Vitaal! stelt zich tot doel fundamentale instrumenten te ontwikkelen voor het ontrafelen van bodemweerbaarheid en voor het sturen van bodemvitaliteit.

Diverse onderzoekers, onder andere op het gebied van bodemecologie, microbiologie en agrarisch bodembeheer, hebben locaties geselecteerd die volgens hun maatstaven een relatief goede bodemkwaliteit hebben. Dit om te komen tot Referenties voor Biologische Bodemkwaliteit (RBB). Hiervoor maakten zij gebruik van de gegevens van het Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB) over de toestand van de bodem. Op basis van deze informatie zijn de tien referenties bepaald. De referenties zijn bepaald voor tien combinaties van bodemgebruik (onder andere melkveehouderij, akkerbouw en heide) en bodemtype (zand, veen, klei en löss). Dit is representatief voor driekwart van het bodemoppervlak van Nederland. Het rapport bevat ook gemiddelde waarden van de biologische, chemische en fysische eigenschappen van de bodem, evenals een maat voor de spreiding van de gegevens.

In deze studie is een inventarisatie, beschrijving en beoordeling van het bodemgebruik in natuurgebieden gemaakt. Het bevat overwegingen om de effecten van maatregelen op bepaalde bodemfuncties positief of negatief te beoordelen. Effectgerichte maatregelen zijn zeer divers. Binnen OBN is het van belang de kennisontwikkeling bij maatregelen en inrichting te stimuleren. Dit rapport dient als basis om het begrip duurzaam bodemgebruik in natuurterreinen concreet te maken plus de rol van de overheid daarbij.

In deze studie is een inventarisatie, beschrijving en beoordeling van het bodemgebruik in natuurgebieden gemaakt. Het bevat overwegingen om de effecten van maatregelen op bepaalde bodemfuncties positief of negatief te beoordelen. Effectgerichte maatregelen zijn zeer divers. Binnen OBN is het van belang de kennisontwikkeling bij maatregelen en inrichting te stimuleren. Dit rapport dient als basis om het begrip duurzaam bodemgebruik in natuurterreinen concreet te maken plus de rol van de overheid daarbij.

Diverse onderzoekers, onder andere op het gebied van bodemecologie, microbiologie en agrarisch bodembeheer, hebben locaties geselecteerd die volgens hun maatstaven een relatief goede bodemkwaliteit hebben. Dit om te komen tot Referenties voor Biologische Bodemkwaliteit (RBB). Hiervoor maakten zij gebruik van de gegevens van het Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB) over de toestand van de bodem. Op basis van deze informatie zijn de tien referenties bepaald. De referenties zijn bepaald voor tien combinaties van bodemgebruik (onder andere melkveehouderij, akkerbouw en heide) en bodemtype (zand, veen, klei en löss). Dit is representatief voor driekwart van het bodemoppervlak van Nederland. Het rapport bevat ook gemiddelde waarden van de biologische, chemische en fysische eigenschappen van de bodem, evenals een maat voor de spreiding van de gegevens.

Een betere benutting van de biologische diversiteit maakt de landbouw minder afhankelijk van externe input zoals chemische gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest. Het gaat daarbij om drie samenhangende onderdelen: 1. het erfelijk materiaal voor dieren, planten en micro-organismen; 2. de organismen en processen die de zogenaamde ecosysteemdiensten (bv bodemvruchtbaarheid) leveren; 3. de biologische en landschappelijke elementen die bestaan dankzij de landbouw. Een verkennend onderzoek is verricht binnen DLO, in nauw overleg met partijen als: LTO, CLM, Louis Bolk Instituut, LNV (directies Natuur, Platteland, Kennis en Landbouw) en VROM. In dit verslag komen aan de orde: groen-blauwe dooradering (zoals houtwallen en sloten) bij plaagonderdrukking, de invloed van bodemkwaliteit op het weren van ziektes, de invloed van bodemleven op de beschikbaarheid van nutriënten, de mogelijkheden op melkveebedrijven en de relatie tussen landbouw en de zogenaamde begeleidende biodiversiteit

Een betere benutting van de biologische diversiteit maakt de landbouw minder afhankelijk van externe input zoals chemische gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest. Het gaat daarbij om drie samenhangende onderdelen: 1. het erfelijk materiaal voor dieren, planten en micro-organismen; 2. de organismen en processen die de zogenaamde ecosysteemdiensten (bv bodemvruchtbaarheid) leveren; 3. de biologische en landschappelijke elementen die bestaan dankzij de landbouw. Een verkennend onderzoek is verricht binnen DLO, in nauw overleg met partijen als: LTO, CLM, Louis Bolk Instituut, LNV (directies Natuur, Platteland, Kennis en Landbouw) en VROM. In dit verslag komen aan de orde: groen-blauwe dooradering (zoals houtwallen en sloten) bij plaagonderdrukking, de invloed van bodemkwaliteit op het weren van ziektes, de invloed van bodemleven op de beschikbaarheid van nutriënten, de mogelijkheden op melkveebedrijven en de relatie tussen landbouw en de zogenaamde begeleidende biodiversiteit