Search

Deze notitie maakt deel uit van een reeks adviezen over de bodemchemische toestand van terreinen in Overijssel waar in het kader van Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap (SKNL) een inrichtingsplan voor gemaakt wordt. In deze notitie worden de resultaten van een bodemchemisch onderzoek in één perceel in het SKNL-project Familie Exterkate uit Bentelo besproken.

Dit rapport beschrijft de huidige landschappelijke en bodemkundige toestand van het gebied Mantingerbos en Mantingerweide. Aan de hand van bodemprofielbeschrijvingen, fosfaatanalyses en pH-profielen van het onderzoeksgebied is een fysiotypenkaart gemaakt en is de potentie op enkele kaarten aangegeven voor de ontwikkeling van zowel bos als schraalgrasland.

In dit rapport wordt de ontwikkeling in beeld gebracht van de netto toe- of afname van de stikstofdepositie als gevolg van de stal- en opslagemissies tussen 7 december 2004 en 1 februari 2009 op de verschillende habitattypen in de Natura 2000-gebieden in de provincie Gelderland. Voor de Veluwe is ook de ontwikkeling ten opzichte van het jaar 2000 in beeld gebracht. Daarnaast wordt inzicht geven in de verschillen in dieraantallen en stalsystemen tussen het milieuvergunningbestand van de provincie Gelderland en GIAB (Landbouwtelling) van Alterra en het effect daarvan op de ammoniakemissie en -depositie.

Data from existing monitoring programmes such as ICP Forests, ICP Integrated Monitoring and EMEP, as well as from large-scale international projects such as CarboEurope IP and NitroEurope, can be used to answer questions about the impacts of air pollution and climate change on forest ecosystems and the feedbacks of forest to climate. However, for full use to be made of the available data, a number of questions need to be answered related to the availability, accessibility, quality and comparability of the data. For example, how can these databases be accessed, e.g., freely, over the internet, on request, by authorisation? How should intellectual property rights be protected, while improving access to data? What possibilities exist for harmonisation? Which quality assurance/quality control (QA/QC) procedures have been used and for how long? These and other relevant questions are discussed.

Deze notitie maakt deel uit van een reeks adviezen over de bodemchemische toestand van terreinen in Overijssel waar in het kader van Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap (SKNL) een inrichtingsplan voor gemaakt wordt. In deze notitie worden de resultaten van een bodemchemisch onderzoek in een perceel in het SKNL-project Van Langen besproken.

Deze notitie maakt deel uit van een reeks adviezen over de bodemchemische toestand van terreinen in Overijssel waar in het kader van Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap (SKNL) een inrichtingsplan voor gemaakt wordt. In deze notitie worden de resultaten van een bodemchemisch onderzoek in een perceel in het SKNL-project Visser ‘t Hooft besproken.

Dit rapport geeft een overzicht en beschrijving van de activiteiten die in 2009 en 2010 in Nederland zijn uitgevoerd in het kader van het Life+ project Future of Forest Monitoring (FutMon). FutMon is het vervolg op Forest Focus en wordt gecoördineerd door het Johann Heinrich von Thünen Institute in Hamburg en de resultaten worden gebruik door ICP Forest om mogelijke effecten van luchtvervuiling op de vitaliteit van de bossen in Europa te bepalen. ICP Forest is in 1985 opgericht onder het Verdrag voor Grensoverschrijdende Luchtverontreiniging Over Lange Afstand van de UNECE.

De gevolgen van klimaatverandering op de terrestrische natuur en mogelijke adaptatiemaatregelen zijn in dit rapport geconcretiseerd voor de provincie Noord-Brabant. Modellering van interactie tussen bodem en vegetatie onder invloed van klimaatverandering maakt knelpunten in abiotische kwaliteit zichtbaar. Deze resultaten van abiotische modellering zijn gebruikt als input in de modellering van de uitwisseling van dieren tussen natuurgebieden. Hiermee komen sterke en kwetsbare plekken in de ruimtelijke samenhang naar voren. Met hulp van vertegenwoordigers van de praktijk van natuurbescherming in Brabant is gewerkt aan adaptatiestrategieën. Voor vochtige graslanden, heidesystemen en bossen zijn adaptatiestrategieën ontwikkeld, met beheermaatregelen voor verbetering van abiotische kwaliteit tot ruimtelijke maatregelen voor verbetering van ruimtelijke samenhang op regionaal tot internationaal niveau. Bestaand beleid en beheer voor natuur in Noord-Brabant sluit goed aan op de nieuwe opgaven door klimaatverandering.

Deze notitie maakt deel uit van een reeks adviezen over de bodemchemische toestand van terreinen in Overijssel waar in het kader van Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap (SKNL) een inrichtingsplan voor gemaakt wordt. In deze notitie worden de resultaten van een bodemchemisch onderzoek in twee percelen in het SKNL-project Goedmakers-Wit besproken.

De Dienst Landelijk Gebied te Leeuwarden heeft Alterra gevraagd om de bodemgesteldheid van een aantal gebieden nauwkeurig in kaart te brengen. Voor één deelgebied is een fosfaatbemonstering gedaan en in alle deelgebieden is, bij ongeveer de helft van de beschreven boringen met pH-indicatorstripjes, de zuurgraad van de bodem op verschillende dieptes bepaald. In 2010 heeft Alterra in zeven, oostelijker gelegen deelgebieden, vergelijkbaar onderzoek verricht. De te onderzoeken deelgebieden liggen in, en op de overgang van, het beekdal van de Linde. Het gaat in totaal om 4 deelgebieden met een totale oppervlakte van ca. 76 ha

Deze notitie maakt deel uit van een reeks adviezen over de bodemchemische toestand van terreinen in Overijssel waar in het kader van Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap (SKNL) een inrichtingsplan voor gemaakt wordt. In deze notitie worden de resultaten van een bodemchemisch onderzoek in één perceel in het SKNL-project Elshof Locatie Meibergsdijk besproken.

In dit rapport wordt de ontwikkeling in beeld gebracht van de netto toe- of afname van de stikstofdepositie als gevolg van de stal- en opslagemissies tussen 7 december 2004 en 1 februari 2009 op de verschillende habitattypen in de Natura 2000-gebieden in de provincie Gelderland. Voor de Veluwe is ook de ontwikkeling ten opzichte van het jaar 2000 in beeld gebracht. Daarnaast wordt inzicht geven in de verschillen in dieraantallen en stalsystemen tussen het milieuvergunningbestand van de provincie Gelderland en GIAB (Landbouwtelling) van Alterra en het effect daarvan op de ammoniakemissie en -depositie.

Een wilgenbos heeft nauwelijks producten die te gelde gemaakt kunnen worden. Toch levert een hectare wilgenbos minstens vijf keer meer op dan een hectare akkerland. ‘Als je de lucht in de regio Rotterdam een beetje schoner maakt, scheelt dat heel veel uitgaven aan gezondheidszorg.’

De provincies hebben de taak om te zorgen voor een goede milieukwaliteit in onze natuurgebieden. Zij zijn dan ook aan zet om de hoge depositie van stikstof aan te pakken. Probleem daarbij is dat een groot deel van de stikstofdepositie wordt veroorzaakt door bronnen waar de provincies geen invloed op kunnen uitoefenen. Extra generieke maatregelen vanuit het Rijk zijn noodzakelijk om tot een succesvolle aanpak van het stikstofprobleem te komen.

Harmful effects of potentially toxic elements (PTE’s) in soils relate to their geochemically reactive fraction. To assess the degree of the reactivity, specific extractions or models are needed. Here we applied a 0.43 M HNO 3 chemical extraction to assess reactive pools of a broad range of PTE’s in 136 contaminated and non-contaminated soils. Furthermore we derived Freundlich-type models based on commonly available soil properties (pH, organic carbon and clay) as well as extended models that used other properties such as amorphous Al and Fe oxides and evaluated their possible use in risk assessment. The approach allowed to predict the reactivity of As, Hg, Co, U, Ba, Se, Sb, Mo, Li, Be ( r 2 : 0.55–0.90) elements not previously included in such studies, as well as that of Cd, Zn, Cu, Pb, Ni and Cr ( r 2 : 0.73–0.90). The inclusion of pH, organic carbon and clay improved the performance of all models except for Be and Mo, although the role of clay is not completely clear and requires further investigation. The ability of amorphous metal oxides to affect the reactivity of As, Hg, Cu, Ni, Cr, Sb, Mo and Li was expressed by the models in agreement with known geochemical processes leading to the retention of PTE’s by the solid matrix. Hence, such approach can be a useful tool to account for regional differences in soil properties during the identification of risk areas and constitute a significantly more powerful tool than the analysis of total pools of PTE’s in soils.

Perfluorooctane sulphonate (PFOS) is a persistent organic pollutant with adverse effects on human health. Since dietary intake plays an important role in human exposure, the transfer of PFOS throughout the food chain needs further investigation. The aim of this paper is to give an overview of PFOS concentrations and transfer for the various chain steps from farm-to-fork. This reveals that most research focused on levels of PFOS in surface water and fish but data on soil and crops are largely missing. Furthermore, the uptake of PFOS by farm animals and subsequent transfer into meat and animal products needs further attention, as these products will eventually be consumed by the human population. Once the necessary data gaps are filled, the contribution of the various chain steps on the total PFOS intake can be established. Moreover, the effect of pollution events on the food chain can be established enabling appropriate actions in order to protect consumer health.

Atmospheric nitrogen (N) deposition is a recognised threat to plant diversity in temperate and northern parts of Europe and North America. This paper assesses evidence from field experiments for N-deposition effects and thresholds for terrestrial plant diversity protection across a latitudinal range of main categories of ecosystems, from Arctic and boreal systems to tropical forests. Current thinking on the mechanisms of N deposition effects on plant diversity, the global distribution of G200 ecoregions, and current and future (2030) estimates of atmospheric N-deposition rate are then used to identify the risks to plant diversity in all major ecosystem types now and in the future. This synthesis paper clearly shows that N accumulation is the main driver of changes to species composition across the whole range of different ecosystem types by driving the competitive interactions that lead to composition change and/or making conditions unfavorable for some species. Other effects such as direct toxicity of nitrogen gases and aerosols, long-term negative effects of increased ammonium and ammonia availability, soil-mediated effects of acidification and secondary stress and disturbance are more ecosystem- and site-specific and often play a supporting role. N deposition effects in Mediterranean ecosystems have now been identified, leading to a first estimate of an effect threshold. Importantly, ecosystems thought of as not N limited, such as tropical and sub-tropical systems, may be more vulnerable in the regeneration phase, in situations where heterogeneity in N availability is reduced by atmospheric N deposition, on sandy soils or in the montane areas. Critical loads are effect thresholds for N deposition and the critical approach concept has helped European Governments make progress towards reducing N loads on sensitive ecosystems. More needs to be done in Europe and North America especially for the more sensitive ecosystems types, including several ecosystems of high conservational importance. The results of this assessment show that the vulnerable regions outside Europe and N America, which have not received enough attention, are ecoregions in eastern and southern Asia (China, India), an important part of the Mediterranean ecoregion (California, southern Europe) and in the coming decades several subtropical and tropical parts of Latin America and Africa. Reductions in plant diversity by increased atmospheric N deposition may be more widespread than first thought and more targeted studies are required in low background areas, especially in the G200 ecoregions., JRC.H.2-Air and Climate

In de gemeente Midden-Drenthe wordt een nieuw bestemmingsplan voor het buitengebied gemaakt. In deze rapportage zijn voor de bijbehorende Milieu Effect Rapportage berekeningen opgenomen van de ammoniakemissie vanuit de landbouwbedrijven in de huidige situatie en voor verschillende scenario’s in 2020. Vervolgens is ook uitgerekend wat de gevolgen zijn van deze emissies op de stikstofdepositie in de omliggende Natura 2000 gebieden. In de huidige situatie is de totale N-depositie in veel gevallen te groot om de natuurdoelstellingen te behalen.. Daarom zijn de effecten doorgerekend van stalaanpassingen volgens de AMVB Huisvesting, autonome ontwikkeling van de landbouw, uitbreidingsmogelijkheden binnen het voorgenomen plan en extra aanpassingen aan de bedrijfsvoering op rundveebedrijven, waaronder extra opstallen van het vee en installatie van luchtwassers. Voor deze laatste maatregelen is ook het effect van een zonering berekend. De resultaten zijn weergegeven in tabellen en kaarten, op provinciaal niveau en per Natura 2000 gebied.

This report describes the status of the impact assessment of nitrogen, sulphur and heavy metal depositions in Europe and the progress made regarding the relation between nitrogen deposition and loss of biodiversity.

De Bosatlas van Nederland Waterland is een ‘vlootschouw’ van alles wat Nederland maakt tot een waterland. De atlas gaat met honderden kaarten, tientallen grafieken en vele luchtfoto’s in op onderwerpen als de geschiedenis van het waterbeheer in Nederland, culturele aspecten zoals de waterlinies, de economische aspecten van onder andere scheepvaart en visserij, klimaatverandering en veiligheid, het Nederlandse waterbeheer, gezondheid en milieu, water in het landschap en water in de stad. In totaal hebben meer dan 40 overheden, kennisinstellingen en bedrijven aan de Wateratlas meegewerkt.

In het kader van het programma Schoon en Zuinig was er behoefte aan een overzicht van ecosysteemdiensten die een rol kunnen spelen bij de levering van biomassa dat gebruikt kan worden voor energieopwekking. Binnen dit advies is informatie verzameld van een aantal ecosysteemdiensten dat meegekoppeld kan worden met de productie van gras, hout en riet. Een overzicht van de ecosysteemdiensten met aanbieders, vragers, belanghebbenden en ruimtelijke voorwaarden is gepresenteerd op een drietal posters (bijlagen). In dit document is een beknopt overzicht gegeven van relevante informatie van de ecosysteemdiensten.

Het fosfaatgehalte van Nederlandse landbouwgronden in gebieden met (intensieve) veehouderij is vaak hoog. Dit leidt tot ongewenste fosfaatverliezen naar het oppervlaktewater. Perceelsgerichte maatregelen zijn noodzakelijk om deze verliezen te verminderen en de oppervlaktewaterkwaliteit te verbeteren. Een voorbeeld hiervan is het inwerken van fosfaatbindende materialen in ‘iron reactive barriers’ in de bodem of het toepassen van deze materialen in filters die aan het uiteinde van drainagebuizen kunnen worden gekoppeld. IJzerslib en ijzerzand kunnen worden gebruikt voor het binden van fosfaat.

Models to predict the solid-solution partitioning of trace metals are important tools in risk assessment, providing information on the biological availability of metals and their leaching. Empirically based models, or transfer functions, published to date differ with respect to the mathematical model used, the optimization method, the methods used to determine metal concentrations in the solid and solution phases and the soil properties accounted for. Here we review these methodological aspects before deriving our own transfer functions that relate free metal ion activities to reactive metal contents in the solid phase. One single function was able to predict free-metal ion activities estimated by a variety of soil solution extraction methods. Evaluation of the mathematical formulation showed that transfer functions derived to optimize the Freundlich adsorption constant (Kf), in contrast to functions derived to optimize either the solid or solution concentration, were most suitable for predicting concentrations in solution from solid phase concentrations and vice versa. The model was shown to be generally applicable on the basis of a large number of independent data, for which predicted free metal activities were within one order of magnitude of the observations. The model only over-estimated free-metal ion activities at alkaline pH (>7). The use of the reactive metal content measured by 0.43 m HNO3 rather than the total metal content resulted in a close correlation with measured data, particularly for nickel and zinc

Op bloembollenpercelen bij Egmond a/d Hoef worden twee zuiveringsmethoden getest om fosfaat te verwijderen uit bodem en slootwater. Het doel is het water te zuiveren van fosfaat om daarmee te voldoen aan de Europese Regelgeving voor de kwaliteit van oppervlaktewater.

An analysis of the uncertainties in critical loads and target loads of sulphur (S) and nitrogen (N) for 182 European forest soils was carried out using the Very Simple Dynamic (VSD) model. The VSD model was calibrated with a Bayesian approach using prior probability functions for model parameters based on literature data, data from 200 Dutch forest sites and from simulated denitrification rates from a detailed ecosystem model. The calibration strongly improved the fit of the model to observed soil and soil solution concentrations, especially for pH and base saturation. Calibration also narrowed down the ranges in input parameters. The uncertainty analysis showed which parameters contribute most to the uncertainty in the critical loads and target loads. Base cation weathering and deposition and the parameters describing the H–Al equilibrium in the soil solution determine the uncertainty in the maximum critical loads for S, CL max (S), when based on the aluminium to base cation (Al/Bc) criterion. Uncertainty in CL max (S) based on an acid neutralizing capacity (ANC) criterion is completely determined by base cation inputs alone. The denitrification fraction is the most important source of uncertainty for the maximum critical loads of N, CL max (N). N uptake and N immobilisation determine the uncertainties in the critical load for N as a nutrient, CL nut (N). Calibration of VSD reduced the uncertainty: the coefficient of variation (CV) was reduced for all critical loads and criteria. After calibration, the CV for CL max (S) was below 0.4 for almost all plots; however for CL max (N) high values occurred for plots with high denitrification rates. Model calibration also improved the robustness of target load estimates: after calibration, no target loads were needed in any of the simulations for 40% of the plots, with the uncalibrated model there was a positive probability for the need of a target load for almost all plots.

Het huidige natuurbeleid, en met name het tot stand komen van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), kan als een succes worden beschouwd. Bijzondere natuurgebieden worden beschermd tegen voortschrijdende verstedelijking, industrialisering en intensivering van de landbouw. De Ecologische Hoofdstructuur wordt scherp begrensd en economische activiteiten en menselijke invloeden worden beperkt. Hoewel het beleid op veel plaatsen heeft geleid tot natuurbehoud en natuurherstel, is de achteruitgang van de biodiversiteit er echter geen halt mee toegeroepen. Met dit essay willen we een bijdrage leveren aan de discussie over een mogelijk nationaal raamwerk voor ecosysteemdiensten, en hoe dit in de praktijk zou kunnen werken.

Voor veel van de Utrechtse natuurbeschermingswetgebieden is stikstofdepositie een punt van aandacht. Een te hoge stikstofdepositie op de natuurlijke ecosystemen kan leiden tot een verstoring en verslechtering van de biodiversiteit van deze ecosystemen. In veel Natura 2000-gebieden is de stikstofdepositie zo hoog dat daarmee niet wordt voldaan aan de instandhoudingsdoelstellingen voor deze gebieden. Extra beschermde maatregelen zijn noodzakelijk. Om inzicht te krijgen in deze problematiek geeft dit rapport per gebied de totale, actuele stikstofdepositie, uitgesplitst naar verschillende bronnen (landbouw, overige bronnen, buitenland, enz.), de actuele gebiedseigen stikstofdepositie (binnen 10 km zone) als gevolg van de landbouw uitgesplitst naar sector en stallen en mestopslag, aanwendingen beweiding in zones van 0-3 km, 3-5 km en 5-10 km per Natura 2000-gebied en inzicht in omvang (emissie en depositie) en aantal bedrijven in de zone 1-3 km. Daarnaast geeft het onderzoek inzicht in de knelpunten en de urgentie van maatregelen met betrekking tot stikstofdepositie voor drie beschermingsgebieden

Bodem beïnvloedt landgebruik maar het landgebruik zelf heeft ook effect op de bodem. Dit leidt tot een continue interactie tussen bodemgebruik, bodemkwaliteit en bodemfuncties. Recente veranderingen in landgebruik in Nederland en consequenties op bodemkwaliteit en bodemfuncties tonen de noodzaak voor een meer dynamische benadering van het begrip bodemkwaliteit aan

Bij natuurontwikkeling op voormalige landbouwgronden wordt vaak ontgronding toegepast om de fosfaattoestand in de bodem te verlagen en eutrofiering van doelvegetaties te voorkomen, met name in situaties waar tevens wordt vernat. In januari 2009 zijn tijdens een symposium vanuit verschillende invalshoeken de ervaringen met ontgronding op een rij gezet. Ontgronden werd als "de meest kansrijke en innovatieve beheersmaatregel van de laatste 20 jaar" gepresenteerd. Er is echter een aantal fundamentele en maatschappelijke kanttekeningen te plaatsen bij natuurontwikkeling en ontgronden.

Locatiespecifiek onderzoek naar de invloed van verhoogde gehalten aan lood in de bodem in het Volkstuincomplex ‘aan het Meer’ te Heerenveen toont aan dat de gehalten in de gewassen niet leiden tot onacceptabele blootstelling. De gemeten gehalten in belangrijke groenten in moestuinen (aardappel, sla, andijvie, bonen) zijn normaal en liggen een factor 3 tot 10 lager dan de berekende waarden met C-Soil. Dit betekent dat de risico-index op basis van gemeten gehalten varieert van 0.03 tot 0.21 voor levenslange blootstelling en maximaal 0.55 voor kinderen terwijl de standaardbeoordeling leidt tot risico-indexen hoger dan 1. Op grond van de metingen blijkt dat het gebruik als moestuin daarmee geen enkel risico oplevert. Geadviseerd wordt de groenten wel goed te wassen en de pH van de bodem op een niveau rond 5.5 tot 6 te houden of te brengen door (extra) bekalking.

Het fosfaatgehalte van Nederlandse landbouwgronden in gebieden met (intensieve) veehouderij is vaak hoog. Dit leidt tot ongewenste fosfaatverliezen naar het oppervlaktewater. Perceelsgerichte maatregelen zijn noodzakelijk om deze verliezen te verminderen en de oppervlaktewaterkwaliteit te verbeteren. Een voorbeeld hiervan is het inwerken van fosfaatbindende materialen in ‘iron reactive barriers’ in de bodem of het toepassen van deze materialen in filters die aan het uiteinde van drainagebuizen kunnen worden gekoppeld. IJzerslib en ijzerzand kunnen worden gebruikt voor het binden van fosfaat.

Duurzame ontwikkeling van de Groene en Blauwe Ruimte in een veranderende wereld. Dat is het centrale thema van het kennisbasis onderzoekprogramma KB1. De groene en blauwe ruimte vormen bij uitstek het Wagenings domein. Het onderzoek is gericht op zowel Nederland als op deltagebieden elders in de wereld. Aan de hand van ontwikkelingen rond landgebruik, verstedelijking, klimaat, maatschappelijke organisatie en besluitvorming wordt nagegaan welke kennisvragen er leven over de groen-blauwe ruimte en hoe men deze vragen met een wetenschappelijke aanpak kan beantwoorden.

We modelled the combined effects of past and expected future changes in climate and nitrogen deposition on tree carbon sequestration by European forests for the period 1900-2050. Two scenarios for deposition (current legislation and maximum technically feasible reductions) and two climate scenarios (no change and SRES A1 scenario) were used. Furthermore, the possible limitation of forest growth by calcium, magnesium, potassium and phosphorus is investigated. The area and age structure of the forests was assumed to stay constant to observations during the period 1970-1990. Under these assumptions, the simulations show that the change in forest growth and carbon sequestration in the past is dominated by changes in nitrogen deposition, while climate change is the major driver for future carbon sequestration. However, its impact is reduced by nitrogen availability. Furthermore, limitations in base cations, especially magnesium, and in phosphorus may significantly affect predicted growth in the future.

Voor veel van de Utrechtse natuurbeschermingswetgebieden is stikstofdepositie een punt van aandacht. Een te hoge stikstofdepositie op de natuurlijke ecosystemen kan leiden tot een verstoring en verslechtering van de biodiversiteit van deze ecosystemen. In veel Natura 2000-gebieden is de stikstofdepositie zo hoog dat daarmee niet wordt voldaan aan de instandhoudingsdoelstellingen voor deze gebieden. Extra beschermde maatregelen zijn noodzakelijk. Om inzicht te krijgen in deze problematiek geeft dit rapport per gebied de totale, actuele stikstofdepositie, uitgesplitst naar verschillende bronnen (landbouw, overige bronnen, buitenland, enz.), de actuele gebiedseigen stikstofdepositie (binnen 10 km zone) als gevolg van de landbouw uitgesplitst naar sector en stallen en mestopslag, aanwendingen beweiding in zones van 0-3 km, 3-5 km en 5-10 km per Natura 2000-gebied en inzicht in omvang (emissie en depositie) en aantal bedrijven in de zone 1-3 km. Daarnaast geeft het onderzoek inzicht in de knelpunten en de urgentie van maatregelen met betrekking tot stikstofdepositie voor drie beschermingsgebieden

In het natuurgebied Dijkmanshuizen op Texel komen steeds meer zuurindicerende plantensoorten voor. Verondersteld wordt dat dit komt door een diepe waterlossing langs de noord- en oostkant van het gebied. Hierdoor wordt brak kwelwater afgevangen en neemt de berging voor neerslagwater in de bodem toe.

Element fluxes through forest ecosystems are generally based on measurements of concentrations in soil solution at regular time intervals at plot locations sampled in a regular grid. Here we present spatially averaged annual element leaching fluxes in three Dutch forest monitoring plots using a new sampling strategy in which both sampling locations and sampling times are selected by probability sampling. Locations were selected by stratified random sampling with compact geographical blocks of equal surface area as strata. In each sampling round, six composite soil solution samples were collected, consisting of five aliquots, one per stratum. The plot-mean concentration was estimated by linear regression, so that the bias due to one or more strata being not represented in the composite samples is eliminated. The sampling times were selected in such a way that the cumulative precipitation surplus of the time interval between two consecutive sampling times was constant, using an estimated precipitation surplus averaged over the past 30 years. The spatially averaged annual leaching flux was estimated by using the modeled daily water flux as an ancillary variable. An important advantage of the new method is that the uncertainty in the estimated annual leaching fluxes due to spatial and temporal variation and resulting sampling errors can be quantified. Results of this new method were compared with the reference approach in which daily leaching fluxes were calculated by multiplying daily interpolated element concentrations with daily water fluxes and then aggregated to a year. Results show that the annual fluxes calculated with the reference method for the period 2003-2005, including all plots, elements and depths, lies only in 53% of the cases within the range of the average +/-2 times the standard error of the new method. Despite the differences in results, both methods indicate comparable N retention and strong Al mobilization in all plots, with Al leaching being nearly equal to the leaching of SO(4) and NO(3) with fluxes expressed in mol(c) ha(-1) yr(-1). This illustrates that Al release, which is the clearest signal of soil acidification, is mainly due to the external input of SO(4) and NO(3).

Voor het gebied Veluwemeerkust tussen Harderwijk, Nunspeet, Hierden en het Veluwemeer werden in opdracht van Natuurmonumenten gelijktijdig twee onderzoeken uitgevoerd. In een ecohydrologisch onderzoek is onderzocht in hoeverre kwelinvloed in maaiveld voorkomt en hoe dit door inrichtingsmaatregelen is te verbeteren. Uit interpretatie van bodemkundige en hydrologische kenmerken in twee transecten en een aantal locaties verspreid door het gebied kon afgeleid worden dat vrijwel overal in het gebied zacht grondwater voorkomt, maar dat dit als gevolg van de diepe ontwatering niet overal het maaiveld kan bereiken. Door hydrologische maatregelen is dat te verbeteren. In het bodemchemisch onderzoek werd de fosfaattoestand in het gebied beschreven in relatie tot de gewenste natuurdoeltypen Blauwgrasland en Dotterbloemhooiland.

This report describes the status of the impact assessment of nitrogen, sulphur and heavy metal depositions in Europe and the progress made regarding the relation between nitrogen deposition and loss of biodiversity.

In het natuurgebied Dijkmanshuizen op Texel komen steeds meer zuurindicerende plantensoorten voor. Verondersteld wordt dat dit komt door een diepe waterlossing langs de noord- en oostkant van het gebied. Hierdoor wordt brak kwelwater afgevangen en neemt de berging voor neerslagwater in de bodem toe.

In het kader van het programma Schoon en Zuinig was er behoefte aan een overzicht van ecosysteemdiensten die een rol kunnen spelen bij de levering van biomassa dat gebruikt kan worden voor energieopwekking. Binnen dit advies is informatie verzameld van een aantal ecosysteemdiensten dat meegekoppeld kan worden met de productie van gras, hout en riet. Een overzicht van de ecosysteemdiensten met aanbieders, vragers, belanghebbenden en ruimtelijke voorwaarden is gepresenteerd op een drietal posters (bijlagen). In dit document is een beknopt overzicht gegeven van relevante informatie van de ecosysteemdiensten.