Search

Bu makalede, yer adı bilimi (fr.toponimie) ile kökleri iki dinî kültüre dayanan ve çevirisi siyasi kavramlarınki kadar hassas olan, Kudüs'teki kutsal yerlerin çift adlandırmalarının analizine yer verilmiştir. Burada yer adı bilimi ile kastedilen, yer adlandırmalarının farklı göstergesel anlamları bağlamında incelenmesidir. Yer adları, içinde var oldukları farklı siyasi bağlamların yansımasıdır. Konuya çeviribilimsel açıdan yaklaşıldığında -genellikle- çevirmenlerin, mesajı kaynak metindeki şekliyle aktarmaları beklenmektedir. Peki, çevrilecek ögelerin dil dışı ve kültürel özellikleri göz önünde bulundurulduğunda bu durum her zaman mümkün müdür? Yer adları her zaman için belirli bir bağlam ile ilintilidir; dolayısıyla bu yer adları, siyasi eylemlere yönelik olsun veya olmasın, bir düşünce ve inançlar bütünü olan ideolojilerin aktarıcısı olma özelliğine sahiptir. Dolayısıyla söylem içerisinde bu yer adları, kullanıcılarının onlara atfettiği farklı anlamlar hakkında da bilgi vermiş olmaktadır. Bu çalışma, entelektüel modeller ile bireylerin ve kültürlerin iletişim sürecinde kendini gösteren ideolojilerin aktarımına doğrudan katkı sağlayan, medyada geçen kutsal yer adlarının imaj ve söylemsel kimliğini çeviribilim perspektifinden incelemeyi amaç edinmektedir.

In dieser vorliegenden Arbeit werden ausgehend von dem Werk von Christiana Nords “ Textanalyse und Übersetzen, Theoretische Grundlagen, Methode und Didaktische Anwendung einer übersetzungsrelevanten Textanalyse”, übersetzungsrelevante Textanalyse und Übersetzungsprobleme des Werkes “Die Konferenz der Tiere” von Erich Kästner thematisiert. Mit dieser Arbeit werden zuerst die Textfunktion (Texttypen und Textsorten), später Übersetzungstypen und Übersetzungsmodelle von Nord aufgeklärt, die der Laswell-Formell zugründe gelegen wurden. Das Hauptziel dieser Arbeit ist es, die Bedeutung dieser textexternen und textinernen Faktoren vor dem Übersetzungsprozess hervorzuheben und einen Bewusstsein für eine funktionale Textanalyse zu entwickeln. Mit diesen Faktoren werden pragmatische, konventionsbezogene, sprachenpaarbezogene und textspezifische Übersetzungsprobleme am Beispiel eines Kinderbuches diskutiert. Durch dieses Kinderbuch werden textexterne und textinterne Faktoren sowohl des Ausgangstextes als auch des Zieltextes und mögliche Übersetzungsprobleme nach Nords Ansatz bestimmt. Ausgehend von diesem Ansatz wird bestimmt, dass pragmatische, konventionsbezogene, besonders sprachenpaarbezogene Übersetzungsprobleme in dem Zieltext entstehen und die berufserfahrene Übersetzerin, Süheyla Kaya, diese Probleme mit ihrer Kultur- und Sprachkompetenz überwindet. Da dieses Werk literarisches Buch bzw. ein Kinderbuch ist, ist identisch die Funktion des Ausgangstextes mit der Funktion des Zieltextes. Mevcut çalışmada, Christiana Nord’un “Metin Analizi ve Çeviri, Çeviri Amaçlı Metin Analizinin Teorik Temelleri, Metotları ve Didaktik Uygulaması” adlı yapıtından hareketle Erich Kästner’in “Hayvanlar Konferansı” adlı eseri, çeviri amaçlı metin analizi ve çeviri problemleri açısından konu edinilmektedir. Bu çalışma ile öncelikle metnin işlevi (metin tipleri ve türleri) daha sonra ise Nordun çeviri türleri ve Laswell- Formülüne dayandırılmış olan çeviri modeli açıklanmaktadır. Çalışmanın asıl amacı, çeviri sürecinden önce metin içi ve dışı faktörleri ortaya koymak ve işlevsel metin analizi için bir bilinç geliştirmektir. Bu faktörlerin yanısıra, pragmatik, gelenek, dil çifti ve metin türü ile ilgili çeviri problemleri, çocuk kitabı örneğinde tartışılmaktadır. Bu çocuk kitabı sayesinde, hem kaynak hem de erek metnin metin içi ve dışı faktörleri ve olası çeviri problemleri, Nord’un yaklaşımına göre tespit edilmektedir. Bu yaklaşımdan hareketle erek metinde pragmatik, geleneksel, özellikle dil çifti bazındaki çeviri problemlerinin ortaya çıktığı ve deneyimli çevirmen Süheyla Kaya’nın, bu problemleri dil ve kültür edinci ile aştığı tespit edilmektedir. Bu eser, edebi bir kitap, bir çocuk kitabı olduğu için, kaynak metnin işlevi, erek metnin işlevi ile aynı özellikleri taşımaktadır. In this study Erich Kästner’s “Die Konferenz der Tiere (Animal Meeting)” in terms of text analysis for translation purposes and translation problems is dwelt upon in relation to Christiana Nord’s “Textanalyse und Übersetzen, Theoretische Grundlagen, Methode und Didaktische Anwendung einer Übersetzgunsrelevanten Textanalyse". With the study, firstly the function of the text (text types), and subsequently, Nord’s text types and translation model based on Laswell- formula are explained. The main aim of the study is to reveal in-text and out-of-text factors before the translation process and to develop a consciousness for functional text analysis. Apart from these factors, translation problems related to pragmatic, tradition, language pair and text type are discussed in the example of a children’s book. By means of this children’s book, in-text and out-of-text factors of both source and target text are detected in accordance with Nord’s approach. Within the frame of this approach, it is observed that pragmatic, traditional, especially language pair-based translation problems arise in the target text and experienced translator Süheyla Kaya overcame these problems with language and cultural competence. Since this work is a literary book, a children’s book, the function of source text has the same features with the function of the target text.

Mehmet Cem Odacıoğlu tarafından yazılmış olan"Çeviribilimde Yerelleştirme Paradigmasına Doğru" adlı kitabın incelemesi yapılmıştır.

Fransız çeviribiliminde önemli bir yere sahip olan “Anlam Kuramı” (fr. la Théorie du Sens), 90’lı yılların başında Danica Seleskovitch ve Marianne Lederer tarafından ortaya atılmıştır. Çeviri sürecine çevirmen tarafından yaklaşan bu kuram, çevirmenin bilişsel süreçleri üzerinden işleyiş göstermektedir. Bu süreçleri aşamalar şeklinde sınıflandırarak betimleyen Anlam Kuramı, gösteren düzeyde erek odaklı, kaynak metnin anlamı veya söylemek istediği şey açısından kaynak odaklı bir yaklaşımı gerektirmektedir. Kaynak metnin anlamını ön planda tutan bu yaklaşımda amaç, kaynak metnin söylemek istediğini, vermek istediği mesajı aynı ya da en yakın şekilde erek metin ve kültürde de sağlayabilmektir. Çevirmen bu amaca ulaşabilmek için metni anlama, sözcüklerden sıyrılma ve yeniden sözcüklere dökme süreçlerinden geçmektedir. Kaynak metni iyice anlayıp onun biçimsel olarak sözcüklerinden çıkıp kaynak metni varış dilinin ifadelerine büründüren çevirmen, uygun eşdeğerlikler ile erek metni oluşturmaktadır. Böylece, oluşan erek metinde, kaynak metnin anlamını, işlevini ve en önemlisi etkisini erek kitle üzerinde yeniden yaratmış olur. Bu süreç, yazınsal metinlerde de işleyiş gösterebilmektedir. Bu metinler, bağlam, sosyo-kültürel etmenler gibi dildışı öğelerin de etkisiyle oluştuğundan, bazı durumlarda sözcüğü sözcüğüne çeviri yaklaşımı anlamsal açıdan verilmek istenen mesajı karşılayamayıp o etkiyi erek metinde yaratamayabilmektedir. Çevirmen, bu gibi sorunları aşmak için, Anlam Kuramı süreçlerini tecrübe ederek daha sağlam ve amaca uygun bir erek metin oluşturabilmektedir. Bu çalışmada, 18. yüzyıl Fransız Edebiyatı’nda önemli bir yeri olan Pierre C. de Chamblain de Marivaux’nun Les Fausses Confidences (Sahte Sırdaşlar) adlı tiyatro eserinin Türkçeye yapılan çevirisinden seçilen örneklerle Anlam Kuramı süreçlerinin tiyatro metni çevirisine ne şekilde yansıdığını göstermeye çalışacağız. The Theory of Sense (fr. la Théorie du Sens) which has an important place in French translation studies was propounded by Danica Seleskovitch and Marianne Lederer in the early 1990s. Looking at the processes of translation from the perspective of a translator, this theory can be applied, depending on the cognitive inputs of the translator. Describing and classifying these processes as stages, the Theory of Sense necessitates a target-oriented approach on the basis of signifier, and a source-oriented approach in terms of the meaning of the source text, or what the source text tries to deliver. The aim of the approach that prioritizes the sense of the source text is to provide what the source text wants to express and the message it delivers in the same or closest way for the target text and culture. In order to achieve this, the translator goes through three stages in the process of translation, such as the understanding of the source text, de-verbalization and re-verbalization. The translator who fully comprehends the source text and depends stylistically on its words, transmitting it into expressions of the target language, produces the target text with proper equivalences. So, the translator recreates the sense, function, and, most importantly, effect of the source text in the target text on the target audience. This process can also work in literary texts. The approach of word-for-word translation, in some cases, may not convey the intended message of the source text, and might not create the effect in the target text because these texts are constituted by the impact of extralinguistic elements, such as context and socio-cultural factors. So as to overcome such problems, the translator can experience the stages found in the Theory of Sense, and create a more acceptable and desirable target text. In this study, we will examine how the stages of the Theory of Sense are reflected in the selected Turkish examples from the French play, Les Fausses Confidences(The False Confidences) by Pierre C. de Chamblain de Marivaux, which th has a great place in 18 century French literature.

Fatih Şimşek tarafından 2016 yılında Doktora tezi olarak yazılan ve 2017 yılında Sakarya Yayıncılık tarafından kitap formatında neşredilip okuyucusuyla buluşturulan Kültür Aktarımı Kuramının Eleştirisi, Türkiye’nin Medenileşme Sürecinde Çevirinin Rolü isimli eser 194 sayfadan oluşmaktadır. Eserin inceleme nesnesi olarak seçilmesindeki temel sebep, Türkiye’nin modernleşme sürecinde yürütülen çeviri faaliyetlerine yönelik bakış açısının farklılığında yatmaktadır. Çeviribilim çalışmalarında sıklıkla kendine yer bulan kültür kavramı ve Cumhuriyet dönemi çeviri faaliyetlerine dair farklı bir bakış açısı sunan eser, giriş ve sonuç kısmı haricinde beş bölümden oluşmaktadır. Eserin kurgusundaki özgünlük, medeniyet kavramını derinlemesine incelemesi, medeniyet kavramı altında sınıflandırdığı kültür kavramına dair farklı tanım ve görüşlere yer vermesi ve Tanzimat ve özellikle Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilen çeviri faaliyetlerini medeniyet aktarımı olarak değerlendirmesi ve bu açıdan ilgili dönemde gerçekleştirilen çeviri faaliyetlerinin sorgulanmasındadır. İndükatif bir akıl yürütme ile Tanzimat ve özellikle Cumhuriyet tarihinde İsmet İnönü döneminde yapılan çeviri faaliyetlerinin temelde sadece bir kültür aktarımı değil, Hilmi Ziya Ülken’in Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü adlı eserinden ‘çevirilerin bir kültür aktarımından ziyade bir medeniyet aktarımı olduğu’ görüşünden hareketle bu faaliyetlerin bir medeniyet aktarımı olduğu iddiası ile kaleme alınan eserde kültür ve medeniyet kavramlarına geniş bir yer verilmiş olması, eserin iddiasına temel sağlamaktadır. Bu bakımdan medeniyet ve kültür kavramlarına dair insanlık tarihi boyunca görüşler bildiren düşünürler ve bilim adamlarının görüşlerinin sorgulanması ve karşılaştırılması, eserin çeviride kültür, kültürel öğelerin aktarımı vb. bilgilerin bir arada bulunduğu bir eser olduğunun göstergesidir.

Göstergelerarası Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Kavramları isimli kitap, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Fransızca Mütercim ve Tercümanlık Ana Bilim Dalı’nda çalışmalarını sürdürmekte olan öğretim üyesi Serhan Dindar tarafından kaleme alınmıştır. Kitap, Çizgi Kitabevi tarafından 2020 yılında, 206 sayfa olarak yayımlanmıştır. Dindar, çalışmasının kitaplaştırılmasına dair önsözünde; Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Süreci: Halk Ağzı Söylem Örneği adlı doktora tezi çalışması sırasında yenidenyazma ve yenidenyaratma kavramlarının göstergelerarası çeviride de işleyiş gösterebileceği fikri doğrultusunda bu çalışmayı ortaya koyduğundan bahsetmiştir. Yazar, göstergelerarası çeviride yenidenyazma, yenidenyaratma kavramlarının gerekliliğini ve bu kavramları daha anlaşılır kılıp, temellerinin nereye dayandığını göstermek için, kavramları parçalara ayırmış ve tek tek ele alarak kitabında inceleyeceğini belirtmiştir. Göstergelerarası Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Kavramları, önsöz, dört bölüm ve iki uygulama bölümü, sonuç ve kaynakçadan oluşmaktadır. Yazar, çeviribilim bölümünde “çeviri” kavramının tanımı ile başlayarak çeviribilimi temelden almıştır. Sonrasında çeviri kavramının nasıl çeviribilime dönüştüğü, farklı görüşlere sahip öncüleri ve çeviribilimin günümüze kadar nasıl geldiğine dair kronolojik olarak kısa bir değerlendirme yapmıştır. Bu sayede hem çeviri alanında çalışanlar hem de alan dışı araştırmacılar tarafından çeviribilimin daha iyi temellendirilebilmesi sağlanmıştır. Sonrasında, göstergebilim bağlamında, gösterge kavramını ele alarak okuru bir sonraki bölüme hazırlamıştır. Göstergebilimin nasıl geliştiği farklı kuramcıların düşünceleriyle tarihsel bir sıra içerisinde verilmiştir. Göstergelerarasılık ve Göstergelerarası Çeviri bölümünde son dönemlerde dikkat çeken bir kavram olan “göstergelerarasılık” kavramı ve göstergelerarası çeviri türünün oluşumunu çeşitli kuramsal söylemlerle okura sunmuş, böylece bir sonraki bölüme temel hazırlamıştır. Bir sonraki bölümde, göstergelerarası çeviri süreci açısından oldukça önemli olan bir şema-model oluşturarak süreci daha açık ve anlaşılır kılmaktadır. Ayrıca bu şema-model ile alt-erek metin kavramını ortaya atmıştır. Bu kavram ile göstergelerarası çeviri aşamasında yeri olan senaryo metni (alt-erek metin), göz ardı edilmemiş ve süreçte yerini sağlamlaştırmıştır. Yazar seçmiş olduğu iki farklı eser ile göstergelerarası çeviri sürecinde yenidenyazma ve yenidenyaratma kavramlarını, oluşturmuş olduğu betimleyici şema-model üzerinden incelemiştir. Yazarın ulaşmış olduğu senaryo metinleri de, yine yazar tarafından ortaya atılan alt-erek metin kavramının daha anlaşılır olmasını sağlamıştır. Yazarın, bir örneği roman-sinema uyarlaması diğer örneği roman-çizgi roman uyarlaması seçmesi günümüzde bu iki göstergelerarası çeviri türünün daha çok kullanıldığı düşünüldüğünde, yerinde bir seçim olmuştur. Göstergelerarası Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Kavramları kitabında Dindar, çeviribilim ve göstergebilim alanlarının birbirleriyle bir ilişki içinde olduklarını vurgulamıştır. İnsana özgü olan dil ve düşünce kavramları ele alındığında, insanın düşüncelerini, yaşam tarzını, dünya görüşünü sadece dil gösterge aracılığıyla değil farklı gösterge sistemleri ile de ifade edilebileceğinin altını çizmiştir. Örneğin, bir insanın giyim tarzı, fiziksel görünüşü, kullandığı parfümü, okuduğu kitabı ya da yaşadığı ev gibi etmenler birer gösterge özelliği taşır ve karşı tarafa o insan hakkında fikirler verir. Yazar, yenidenyazma ve yenidenyaratma kavramları için ise, yenidenyazma kavramının daha çok biçimsel yani gösteren düzeyinde bir dönüşüm olduğunu; yenidenyaratma kavramının da var olan bir şeyin içinde yaratılan içerik ve anlamı, başka bir gösterge sistemi aracılığıyla başka bir metinde farklı bir kitle üzerinde yeniden sağlamak şeklinde ifade etmiştir. Yazar, birçok şekilde yapılabilen göstergelerarası çeviriyi sınırlayarak, roman-sinema ve roman-çizgi roman uyarlamaları çerçevesinde ele almış ve seçmiş olduğu iki örneği, göstergelerarası çeviri bağlamında, oluşturmuş olduğu betimleyici şema-model üzerinden açıklamıştır. Dindar’ın, son yıllarda çeviribilimde disiplinlerarası bir çerçevede araştırılan göstergelerarası çeviri bağlamında, yenidenyazma ve yenidenyaratma kavramlarının işleyişini şematize ederek, alanda bir farklılık yaratmış olduğunu ve göstergelerarası çeviri sürecini daha anlaşılır kılıp alana katkı sağlamış olduğunu belirtebiliriz. Ayrıca, kitabın çeviribilim ve göstergebilim alanlarında çalışmalar yapan araştırmacılar için de faydalı olacağını söyleyebiliriz.

Çokkültürlülük; teorik, politik ve ideolojik açılardan farklı yönleri olduğu bilinen karmaşık bir olgudur. Bu olgu aynı zamanda pek çok farklı alandan araştırmacının ilgi duyduğu, hakkında yorumlar yaptığı ve günümüz dünyası bağlamında değerlendirildiğinde, toplumlararası olayları etkilediği düşünülebilecek olan sosyolojik bir bağlama da sahiptir. Çokkültürlülüğü ele alan araştırmacılar, birden fazla toplumun bir araya gelmesi sonucunda ortaya çıkabileceği varsayılan sorunlar ile bu sorunların çözüme kavuşturulması sürecini değerlendirmekte ve farklı toplumların birbirleri ile bütünleşme (fr. intégration) süreçlerini incelemeyi amaç edinmektedirler. Hemen her toplumun gündeminde bir şekilde bulunan spor etkinliğinin, çokkültürlülükten doğabilecek olası sıkıntıların aşılabilmesinde aracı rol üstlendiği, farklı toplumların birbirleri ile bütünleşebilmesi konusunda olumlu birtakım etkilere sahip olduğuna dair görüşler bulunmaktadır. Bu çalışmanın asıl amacı spor etkinliğinin, belli bir kültüre ait değerleri taşıyan kişilerin farklı bir kültürle bütünleşmesi sürecinde etkisinin olup olmadığını tartışmaktır. Çalışmanın amacı çerçevesinde elde edilen veriler, geçmişte spor alanında bir kariyere sahip olan ve sporculuk kariyerinden sonra Türk toplumuyla bütünleşen Kamerun asıllı, Fransız futbolcu Pascal Nouma’nın Türk toplumuyla bütünleşme süreci ile örneklendirilmiştir. Bu bağlamda, Pascal Nouma’nın 2014 yılında oyunculuğunu yaptığı “Torku No.1: Babalar Günü Özel” reklam filminde yer alan altyazı çevirilerinin de analiz edilmesi ile belli bir kültür ortamında yetişip gelişen bir kişinin başka bir kültürle bütünleşebileceği sonucuna varılmıştır. Multiculturalism is a complex phenomenon in terms of theoretical, political and ideological aspects. Considering the interest from various fields and also considering the current context of the world, this concept also involves a sociological dimension affecting the intersocietal relations and happenings. Researchers studying the issue of multiculturality examines the possible problems and their possible solutions when two or more societies come together, and they aim to analyse the integration (fr. intégration) processes of these societies. There are many opinions asserting that sports, available in the agendas of almost all societies, may take upon an intermediary role to resolve the difficulties resulting from multiculturality and may bear some positive effects in the integration of different societies. The main objective of this study is to discuss whether sport activities have any effect in the integration of people from a certain culture into another culture. The issue is examined through the integration procedure of Pascal Nouma, a French of Cameroon descent, who had a career in sports in the past and then has integrated with the Turkish society after his sports career. Based on the subtitle analysis of a TV commercial titled Torku No.1: Babalar Günü Özel (Torku No. 1: Father’s Day Special) that stars Pascal Nouma in 2014, this study asserts that a person born and raised in a culture may integrate with another culture.

In this study the concepts of “retrospective”, “prospective” and “introspective” will first be defined to scrutinize them under the umbrella of Translation Studies. In addition, a new conceptual suggestion titled “integrated retro-prospective translation theory” within TS will be offered in detail and evaluated in today’s world of translation. The effect of introspective translation approaches on the translation process and whether these can be evaluated under the category of the translation theories or at least whether they can be supplements for the theory of translations or not will also be discussed to make our suggestion more valid. Descriptive and argumentative methods were used in the study. -Terminology -Translation Studies 1