Search

Saygıdeğer Okurlar,e-makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi olarak 15. Cilt 2. Sayı ile siz değerli okuyucularımızla buluşmanın mutluluğu içerisindeyiz. Bu sayımızda 10 araştırma makalesi, 1 derleme makale, 3 kitap tanıtım ve 1 teknik not yazısıyla sizlerin huzurundayız.

Türklerin İslamlaşması yerleşik ve yarı göçebe grupları arasında farklı boyutlarda gelişti. Şehir, kasaba vb. yerleşim birimlerinde devletin himayesinde ve eğitim geleneğine bağlı olarak kitabi din anlayışına uygun bir İslamlaşma yaşandı. Yarı göçebe zümreler arasında ise kitabi dinden farklı “popüler İslam/halk İslam’ı” şeklinde ifade edilebilecek bir Müslümanlık hâkim oldu. Halk İslam’ının gelişmesinde aktif rol, büyük ölçüde kendilerini dine hizmete adayan gezgin dervişlerindi. Daha sonra Abdalân-ı Rûm diye adlandırılan bu gezgin dervişlerin bir kısmı tekke ve zaviye kurarak, Barkan’ın kolanizatör/yerleşimci diye nitelemesini hak edecek şekilde yarı göçebe halkın yerleşik hayata geçerek ziraî kültüre alışmalarına zemin hazırladılar. Diğer taraftan tekke ve zaviye çevresinde tarikat erkânı ve tasavvufî düşünceyle bütünleşen dini bir hayat söz konusuydu. Bununla birlikte şehirlisi ve göçebesiyle Türkler, temelde Orta Asya’dan getirdikleri aynı inanç formlarına ve inanç motiflerine sahiptiler. Nitekim bu inanç yapısının oluşturduğu gaza ruhuyla halk şehirlisiyle, köylüsüyle ve göçebesiyle, dinin ve devletin bekası için birlikte mücadele etmekten geri durmadılar. Bu makalede 13. yüzyılda gelişen bu sürecin Hacı Bektaş Veli’nin şahsında Bektaşiliğe evrilen boyutu irdelenmeye çalışılacaktır. Bu yapılırken öncelikle Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan Melâmiyye, Yeseviyye, Kübreviyye, Sühreverdiyye gibi dönemin tarikat çevresi irdelenecektir. Anadolu’da Vefâiyye bağlamında Babaîliğin yansımaları ele alınacak ve Hacı Bektaş-Ahi Evran ilişkisi dikkate alınarak Ahiliğin dönemin dini hayatına etkilerine işaret edilecektir. Nihayet Hacı Bektaş Veli’nin eserleri bağlamında onun dini-tasavvufî anlayışının temel esasları ortaya konulacaktır.

Bu çalışmada, popülizm kavramsallaştırılarak, Genç Parti’nin bir popülist siyasi hareket olduğu iddia edilmektedir. Bununla birlikte, popülizmin bir ideoloji olmaktan çok bir siyaset yapma tarzı olduğu ya da politik bir mantığa işaret ettiği düşünülmektedir. Bu sav başta Ernesto Laclau olmak üzere bazı teorisyenlerin popülizme ilişkin değerlendirmeleriyle desteklenmektedir. Laclau, her ne kadar popülizmi belirsizlikler ve açmazlar alanı olarak nitelese de halk ve lider bağlamında ufuk açıcı tespitler yapmaktadır. Dolayısıyla bu teorik çerçeve popülizmin kavramsallaştırılmasında ve yorumlanmasında önemli bir katkı sağlayacaktır. Literatür taraması yapılırken sadece betimsel bir analiz yapılmamış, aynı zamanda eleştirel değerlendirmelere de yer verilmiştir.Popülizmin temel karakteristik özelliklerini taşıdığı iddia edilen Genç Parti, hem sağ hem de sol popülizmin bazı temel özelliklerini birlikte gösterdiğinden özgün bir popülist parti olarak değerlendirilmektedir. Genç Parti’nin ürettiği popülizmin Türk siyasi tarihinde benzerlerine pek rastlanmayan, kendine has bir popülizm çeşidi olduğu söylenebilir. Parti’nin ürettiği popülizm, sadece Türkiye’deki örneklerinden değil aynı zamanda bazı yönleriyle dünyadaki popülist örneklerden de ayrışmaktadır.

© 2022 Ankara Haci Bayram Veli University. All rights reserved.The İslamisation of the Turks developed in varying degrees between settled and semi-nomadic groups. There was an Islamisation in accordance with the religious understanding of the Book, under the auspices of the state and depending on the educational tradition in settlements such as cities and towns. A different Islam from the Kitabi religion, which can be expressed as “popular Islam/folk Islam” became dominant among the semi-nomadic groups. The active role in the development of popular Islam was largely the wandering dervishes who devoted themselves to serving the religion. Some of these wandering dervishes, who were later called Abdalân-ı Rûm/Abdals of Rum, by establishing lodges (islamic monastery) and zawiyas prepared the ground for the semi-nomadic people to get used to the agricultural culture by sedentary life, deserving of Barkan’s characterization as colonizers/settlers. On the other hand, there was a religious life integrating with the member/senior officers of the cult/sect and mystical thought around the lodge and zawiya. After all, the Turks, with their urban and nomads, basically had the same belief forms and motifs that they brought from Central Asia. As a matter of fact, with the spirit of gaza created by this belief structure, all the people with their urbans, peasants and nomads, did not hesitate to fight for the survival of religion and the state. In this article, the dimension of this process that developed in the 13th century, which evolved into Bektashiyya in the person of Haji Bektash Wali, will be tried to be examined. While doing this, first of all, the sects of the period such as Malamatiyya, Yasawiyya, Qubrawiyya, Suhrawardiyya, which extended from Central Asia to Anatolia, will be examined. The reflections of Babaiyya will be discussed in the context of Wafa’iyya in Anatolia and the effects of Akhilik on the religious life of the period will be pointed out taking into account the relationship between Haji Bektash and Akhi Evran. Finally, the basic principles of his religious-mystical understanding will be revealed in the context of Haji Bektash Wali’s works.

Ehl-i hadis; Hz. Peygamberin (s.a.s) vefatından sonra ona nispet edilen sünnetin derlenip yazıya aktarılmasını üstlenen topluluğu tesmiye eder. Bu şekliyle yaptıkları bilimsel bir faaliyet gibi görünse de Ehl-i hadis uleması, II/VIII. yüzyılın başlarından itibaren nakledilen âsâr ile yetinen ve hayatını bu rivayetlerin etrafında şekillendiren gelenekçi/lafızcı bir anlayış biçimi oluşturmuştur. Kendilerini Ebû Hanife’nin şahsında Ehl-i re’y’e karşı konumlandıran bu topluluk, sadece muamelâtı ilgilendiren fıkhî meselelerde değil dönemin siyasî ve itikadî meselelerinde de kendilerine has görüşler ileri sürmüştür. Öte yandan kendilerinin dışındaki mevcut fırkalarla ilgili Rasulullah’a (s.a.s) nispet edilen rivayetlerle görüş beyan eden bu fırkanın itikadî yönü çoğu zaman göz ardı edilmiştir. Eserinin içeriği itibariyle bu ekolün din anlayışını benimseyen İbn Mâce, derlediği ve çok sonra Kütüb-i Sitte’den sayılan meşhur Sünen’ine yazdığı Mukaddime’sinde muhalif fırkaları eleştirerek, Ehl-i hadisin din anlayışını savunmuştur. Bu makalede İbn Mâce’nin Sünen’inden yola çıkılarak onun Ehl-i hadis içerisindeki konumu belirlenmeye çalışılacaktır.

Saygıdeğer Okurlar,e-makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi olarak 14. Cilt 2. Sayı ile siz değerli okuyucularımızla buluşmanın mutluluğu içerisindeyiz.