Search

ÖZET Üretim planlama, planlama dönemine ait üretim hedeflerinin belirlenmesi ile ilgili bir kavramdır. Bu nedenle, gelecekte ihtiyaç duyulacak olan imalât işlemlerine mevcut kaynaklar üzerinde karar verme süreci olarak tanımlanabilir. Üretim planlama, üretim ihtiyaçlarının karşılanması için gereken kaynakların optimal düzeyde kullanımına da imkan tanır. / Üretim planlamada geniş bir uygulama alanı bulan Doğrusal Programlama Modelleri günümüzde çok sık kullanılan bir karar verme mekanizması haline gelmiştir. Sözü edilen bu modeller, negatif olmayan karar değişkenleri ile yapısal kısıtlar çerçevesinde şekillenen amaç fonksiyonunun optimizasyonu ile ilgilidir. Bu nedenle standart bir doğrusal programlama modeli, amaç fonksiyonu ile kısıt denklemlerinden oluşmaktadır. Amaç fonksiyonu, minimizasyon veya maksimizasyon şeklinde olabilmektedir.. Üretim planlamada kullanılan doğrusal programlama modelleri statik ve dinamik modeller olmak üzere iki kışıma ayrılır. Statik modellerde talebin zaman içinde değişmediği, dinamik modellerde ise talebin zaman içinde farklılaştığı kabul edilir. Statik Modeller arasında en yaygın olarak uygulama alanı bulanları, ürün karışımı, süreç seçimi ve malzeme karışımı modelleridir. Sözkonusu bu modeller tek kademeli yahut da çok kademeli bir yapıya sahip olabilmektedir. Talebin zaman içinde değişiklik gösterdiği Dinamik Modeller ise, statik modellere ek olarak, üretim ve envanter maliyetlerini içeren modelleri, üretim oranını değiştirme ile karşılanamayan talebin maliyeti olan modelleri ve işgücü seviyesi ve fazla mesai kararları ile ilgili modelleri içermektedir. VIIIStatik modellerden dinamik modellere geçilirken dikkat edilmesi gereken en önemli husus, dinamik modellerde ürünlerin üretildikleri periyot ile satıldıkları periyot arasında fark olabilmesi özelliğidir. Çalışmada, üretim planlamada kullanılan statik ve dinamik Doğrusal Programlama modellerinin tümüne yakın kısmı ana hatlarıyla incelenmiş; modellere ait amaç fonksiyonları ve kısıt denklemleri sunulmuştur. Uygulamada ise, üretimin yapısı gereği, Statik Doğrusal Programlama modeli kullanılmış; bu model yardımıyla kârın makzimizasyonu amaçlanmıştır. IX SUMMARY Production planning is the concept of stating the product goals within the planning period. Therefore it is defined as the decision period that states the future manufacturing function based on the present resources. Production planning, can lead us to use the necessary resources at its optimum level to supply the necessary products. / Linear programming models, which can widely be applied at present, have become a common mechanism of making decisions in the area. The models mentioned above are related with non-negative decision variables and the optimization of goal functions within structral constraints. Therefore, standard Linear Programming Model is formed by goal functions and constraint equations. Goal functions can be at its minimum or.maximum pattern. Linear Programming Models used in production. planning are characterized as static or dynamic models. In static models, it is accepted that supply doesn't change within the time, but dynamic models change within the time. ` Product mixture, period selection and material mixture models can widely be applied among static models. These models can have single- level or multi-level structures. But, the dynamic models, in which the supply changes, contain production and inventory cost models, demand cost models, labour level and overtime decision making models. xWhen changing from static models to dynamic models, the most important point is to be able to show the difference between product manufacturing period and their selling period in dynamic models. In this study, almost all the parts of static and dynamic Linear Programming Models used in production planning have been analyzed in outline and their goal functions and constraint equations have been introduced. On the other hand, in application Static Linear Programming method has been used due to its structure, and by the help of this model, the maximization of profit has been set as a goal. II 115

ÖZET Genel olarak, uçucu madde oranı, kükürt ve kül oranları yüksek ve kalorifik değerleri düşük olan linyitlerimizin çevreyi en az düzeyde etkileyerek yakılabilecekleri yöntemlerin başında Akışkan Yatak Teknolojisinin geldiği bilinmektedir. Türk linyitlerinin kalitesinin bazı sorunlara neden teşkil edecek ölçüde olduğu bir gerçektir. Bu sorunlardan en önemlileri: Düşük ısıl kapasite, yüksek uçucu madde, yüksek kükürt içeriği ve yüksek kül oranıdır. Düşük kalorifik değer, linyitin kullanılacağı tasanmlarda ve hammadde naklinde bazı zorluklar getirmektedir. Yüksek uçucu madde oranı ısı transferi sistemini etkilemektedir. Yüksek kükürt içeriği proses sisteminin malzeme seçimini olumsuz yönde etkilediği gibi atmosfere büyük miktarda SO2 verme ve çevre kirliliğini artırma riskini getirmektedir. Bu yüzden, kullanılacak sistemin maliyetini yükselterek filtre ve tutucu aksesuarlarının tasarımı gündeme gelmektedir. Yüksek kül oranı ise yanma verimini düşürmekte ve tasarımı etkilemektedir. Yukarıda bahsedilmiş olan tüm olumsuz etkenlerin meydana getireceği sorunları en az düzeye indirebilecek teknolojinin Akışkan Yatak Teknolojisi olduğu bilim adamları ve araştırıcılar tarafından ortaya konmuştur. Türk linyitlerinin akışkan yatakla yakılması iyi bir çözümdür. Bu nedenlerden dolayı Marmara Üniversitesinde uygulamalı akışkan yatak çalışmalannı başlatabilmek amacıyla bir akışkan yataklı yakıcı tasarlanmış ve imali hedeflenmiştir. İlk etapta gerek atmosferik, gerek sirkülasyonlu yanma modlarında çalışabilecek çok amaçlı ve esnek bir sistem imal edilerek sistematik bir şekilde yanma verilerinin toplanması hedeflenmiştir. Yanma olayının bilimsel olarak incelenmesi yanma ürünlerinin (CO2, CO, SO2, NOx) sistem boyunca nitel ve nicel analizine dayanacaktır. Akışkan yataklı yakıcının tipini, boyutları bu noktalar göz önünde tutularak belirlenmiş ve akışkan yataklı yakıcı tasarımı gerçekleştirilmiştir. ' Bu çalışmanın planı ve yöntemi aşağıdaki etaplardan oluşmaktadır. 1- Akışkan yataklı yakıcının boyutlandırılması ve hedef seçilen türlerin belirlenmesi; 2- Kontrol parametreleri ve noktalarının saptanması; 3- Akışkan yatağın tasarımı; 4- Akışkan yataklı yakıcı imali; 5- Tüm sistem montajı tamamlanarak pilot yakma deneyleri başlatılması. İN SUMMARY It is a known fact that the quality of Turkish lignites causes various environmental pollution related problems due to their low heating capacities, high volatile matter, sulphur and ash contents. Low calorific value causes problems in the transportation of the coal and in the design especially leading to oversized conventional combustors or burners and feeding mechanisms, high volatile matter content affects the type and performance of the heat transfer system. High sulphur content results in the emission of large amounts of SO2 into the atmosphere and increases the level of environmental pollution. The need for SO2 removal systems will further increase the overall cost. High ash content not only decreases the combustion efficiency, but further complicates the design. It is shown by scientists and researchers that the Fluidized Bed Technology is the most suitable method to overcome the above mentioned problems. Thus, it can be said that burning the Turkish lignites in fluidized beds is a good solution. For these reasons, in order to tr iate multi disciplinary applied research activities at Marmara University, a fluidized bed combustor which will be an integral party of a total fluidized bed system, has been fully designed and manufactured. It will be possible to work either in atmospheric or circulating combustion modes with this combustor and test burning of various Turkish lignites under both methods. The methodology adopted for this work consists of the following steps: 1- An overview of fluidized bed combustion technologies and the status of research activities in this field in Turkey; 2- Determination of the control parameters and measurement methodology and technigues; 3- Design of the fluidized bed combustor with due consideration of the existing experimental combustors in Turkey in size and number measurement points and ports; 4- Manufacturing of the fluidized bed burner; 5- Assembling of the whole system and starting combustion tests. iV 89

NATURAL GASS DOMESTIC PIPE DEFINITIONS OF ENSTRUMENTS AND PROJECTS In this study, the technical characteristics of natural gas were studied, as well as its places of utilization. Also reserched were; a) The conveyance of natural gas through pipework from the building connection line to the comsumption point. b) The calculation of internal piping c) Meters, regulators, valves This is a new and important area of study in Turkey. And it is hoped that such studies will contribute to a grater undestanding of the probles and to grater efficiency. 70

121

Bu tez çalışması 3308 sayılı çıraklık ve meslek eğitimi kanununa uy¬gun tesviyecilik mesleği çıraklık dönemi pratik eğitimi müfredatına uygun olarak hazırlanmıştır*Bu çalışmada uygulama temrinlerinin dışında gerekli olan teorik konularda mevcutturcTez çalışmama dayanak oluşturması açısından çeşitli çıraklık eğitim merkezlerinde kayıtlı 100 çırağa 20 sorudan oluşan ve mesleki eğitimleri-' nin muhtevasını araştıran bir anket yapılmıştır-ve anket neticesinde çı¬raklık eğitimi gören çırakların ve bu eğitimi yaptıran usta öğreticilerin ellerinde eğitin için yeterli kaynak bulunmadığı tesbit edilmiş ve bu tez çalışmasına başlanmıştır.Bu programa göre Tesviyecilik çıraklık eğitimi 4 yıl da yapılan bir eğitimdir.Bu programda çıraklık eğitiminin I yılın, 2 yılını, 3. yılı¬nı ve 4. yılını içeren konular 4 ayrı bölüm olarak toplanmıştır.Birinci bölümde, çıraklık eğitiminin I yılını içeren temel tesviyeci-' lik tezgahlarını tanıtmak,bunları güvenle çalıştırmayı, durdurmayı, temel tesviyecilik takımlarını, eğe, çelik cetvel, kumpas, gönye kullanımını, testere ile kesmek, keşke ile kesmek, matkap ucu bilemek,matkapla delik delmek uygulamalarını içeren çeşitli temrin resimleri bulunmaktadır.İkinci bölümde ölçme kontrol âraçlarınm tanıtımı, tornacılık,torna tezgahının tanıtımı, çalıştırılması, durdurulması, torna tezgahında kes¬me ve devir sayısını seçme işlemlerini içeren bilgiler bulunmaktadır.Yine bu bölümde torna kalemlerinin bilenmesi ve bağlanmasına ilişkin bilgiler, alın, silindirik yüzey, delik tornalama, tırtıl çekme, kanal açma gibi be¬ceriye dayalı uygulama temrinleri vardır.İkinci bölümde temel fr^zecilik işlemlerini kapsayan frezenin tanıtımı, çalıştırılması, durdurulması,fre¬ze 'çakılarının bağlanmasij, düzlem yüzey fi'ezeleme konuları mevcuttur.Tesviyecilik meslek eğitimi 3. yıl pratik eğitimi modül kumpasları¬nın tanıtımı, ölçme yapılması,komparatörle ölçme ye kontrol yapmak,ray- baların tanıtımı, ileri tornacilık işlemlerinden eksantrik tornalamak, üçgen, kare, trapez vida açmak gibi tornacılık konuları ile freze tezga¬hında delik delmek ve büyütmek, kramayer dişli açmak, basit ve yedirmeli bölme yapmak, düz dişli, helis dişli açmak ile ilgili bilgi ve becerikazandırmaya yönelik.temrin levhalarını kapsamaktadır.Tesviyecilik mesleği çıraklık dönemi 4. yıl programında mastarlaölçme yapmak, sertlik ölçme yöntemlerini tanıtmak, düzlem yüzey, silin¬dirik taşlama, tornada özel aparatlarla tornalamak, çeşitli kesicileri1 bilemek, iş bağlama aparatlarıyla tornalamak, çeşitli ısıl işitenleri^ yapılması, hidrolik ve pnömatik sistemlerin tanıtılması konularını içerentemrin levhaları mevcuttur.Müfredat programına uygun olarak hazırlanan bu iş ve işlem yaprakla¬rındaki temrinlerin seçiminde eğitimi yaptıracak iş yerlerinin ve çıraklık eğitim merkezlerinin malzemep takım ve avadanlıklar yönünden kolay temin edebilecekleri ve mali yönden işletmeye fazla yük getirmeyecek örnekler seçilmiştir.Çırağa ve usta öğreticiye kolaylık olması için hazırlanan işlem yap raklarında gerekli olabilecek teknolojik bilgi, bu işin yapımında kullanı¬lacak kesiciler, tezgahlar, ölçü aletleri, öğrenilmesi istenilen işlemler bir tablo ile her temrin için belirlenmiştir.îşlem yapraklarında hazırlanan antedde usta öğreticiye kolaylık sağ¬lanması için yapılıcak işlerdi hangi ölçüleri ve özellikleri arayacağı ve hangi notla değerlendireceği belirlenmiştir.Bu anted de işlemler için za¬man verilmemiştir.Bunun nedenleri;1-İşletmelerde çırağın eğitimi üretim içinde yapılmaktadır.Yapılantemrinlerde süreklilik olmayabilir*2—Çırağın becerisine göre zaman takdiri usta öğreticiye bırakılmıştır.Bu eğitimin amacına ulaşabilmesi için çırağın, eğitimi süresince ka¬zandığı becerinin t&kibi ve öğrenme seviyesinin tesbit edilmesi gerekir. Bunun içinde yapılan her işin usta öğretici tarafından notla değerlendi¬rilmesi ve yapılan işte görülen eksikliğin çırağa söylenmesi gerekmekte¬dir.Bu kaynak,bir yol gösterici ve yönlendirici olarak hazırlanmıştır. İşletmenin ve çıraklık eğitim merkezinin şartlarına göre yapılacak tem¬rinlerin sayısı arttırılabilir.Malzeme durumuna göre ölçülerde değişiklik yapılabilinir.Her yıl temrinlerden biri veya birkaçı sınav işi olarak yap-tırılabilinir.'Bu tez çalışmasının son bölümüncfe ise tez çalışmasına dayanak oluş¬turan anket sorularına ve ankete verilen cevapların neticesine ve yoru¬muna yer verilmiştir.Ayrıca faydalı olacağı düşüncesi ile 19 Haziran 1986 tarihinde yü¬rürlüğe giren 3308 kanun metni de ek olarak sunulmuştur. This thesis is prepared in accordance with the Law of Apprenticeship and branch training no 3308 in compliance with the scope of practical train¬ing of apprenticeship term of levelling. In this study there are also nece¬ssary theoretical subjects besides the application practices«For providing a base for my study, an inquiry composed of 20 questions has been applied to 100 apprentices registered to various apprenticeship train¬ing centers, analysing their scope of professional trainings and as the result of this inquiry it has been specified that there isn't sufficient resource available for training these apprentices and for the training masters and so the thesis study has begun.According to this program, levelling apprenticeship training is four (4) years. In this program the apprenticeship training is gathered in four parts each for one year.In the first part which take one year the foil wing are included : to teach the basic levelling machines, to operate and start them safely, to use basic levelling sets, files, steel rullers, compass, angel, to cut with saw and chisel, to sharpen the driller end, and to bore with their drawings.In the second part are description of measurement control devices (gauges), turning, definition of turning tool and operation and stopping, information about cutting and selection of revolutions on turning tool. Also in this part are information concerning sharpening and jigging of turning bits, and application practices such as facing, cylindric surface, bore turn¬ing ; jagging and caping chisels. In the second also subjects as basic planing and milling operations, description, operation and stopping of the milling machine, milling of plane surface.Levelling training includes practical training for three years, des¬cription of module compasses., measuring and control by comparators, descrip¬tion of reamers, advanced turning operations such as turning eccentricestriangle, square, trapezoid threading; pratical plates such as boring and widening the bore at milling machine, milling a cograil, making a simple division, openning plane gears, helical gears.'In the fourth year levelling apprenticeship training, to make measure¬ments, to define the methods of measuring hardness, turning by special appara¬tus, sharpening various cutters, turning with jigging apparatus, carrying out several heating processes, defining hydraulic and pneumatic systems with practice plates are also included. In selection of these work and process sheets prepared according to the scope program, samples are chosen which do not make a financial problem to the organization and that can be easily provided as materials, devices and apparatus by apprenticeship training centers.In these work sheets prepared to provide efficiency for the apprentice and his master all the necessary technical information, cutters workshops, and guages to be used in this work, the processes to be learned are tabulatedfor each practice.In the work sheets, the criteria and characteristics and the gradues for evaluation are specified to enable the master to decide on the works. Time for these processes are not specified. The reasons for this are :1.Training of apprentice in organization is carried out for production. Pratical applications may not be continous.2.Time limit is upto the master according to the ability of the apprentice.In order to accomplish the aim of training, it is necessary to deter¬mine the craft adapted by the apprentice during his training period and to determine his learning level. Consequently each work to be evaluated by a grade by the master any fault specified in the work to be told by the master to the apprentice.This source has been prepared by as a guide and directory. The numberof practices can be encreased acc. to the conditions of the organization and training center. Measurements can be changed acc. to the material conditon.Each year one or a few of the practice can be applied in the examinations.In the last part of this study, the inquiry questions on which this study is based, answers to these questions, and conclusion of the inquiry takeplace._Also as considered necessary, the Law of apprenticeship and crafts trainingno 3308 valid on June 19» 1986 is enclosed herewith. 165