Search

De impact van het schaalniveau op de uitkomst van een Maatschappelijke Kosten Baten Analyse is een onderbelicht onderwerp. Dit artikel laat zien dat de uitkomst van een Maatschappelijke Kosten Baten Analyse aanzienlijk kan veranderen als van een nationaal schaalniveau wordt uitgegaan in plaats van een regionaal schaalniveau

In deze studie wordt aan de hand van een aantal casestudies een veelzijdig beeld geschetst van duurzame initiatieven en strategieën in de wereld van landbouw en voedsel. De veelzijdigheid van de praktijk is te plaatsen binnen enkele paradigma’s of veranderingsroutes. De hoofdboodschap is dat verduurzaming in landbouw en voedsel langs verschillende routes zal moeten verlopen. Hierin zijn vier pijlers aan te wijzen: (i) innovatieve en praktische kennis, (ii) marktervaring, (iii) betrokkenheid burgers en consumenten en (iv) ondersteunende beleidsarrangementen. De verduurzaming in landbouw en voedsel is op te vatten als een samenspel van kleinschalige en grootschalige initiatieven in combinatie met veranderingen in productie én consumptie. Veel hangt af van in hoeverre partijen en netwerken elkaar zullen weten te vinden, of ze hun energie ook in houdbare business weten om te zetten, en of innovatieve kennis haar eindgebruikers zal weten te bereiken

In dit werkdocument is een verkenning uitgevoerd naar de beleidsvoorbereiding, -uitvoering en –monitoring over ecosysteemdiensten door nationale overheden in verschillende EU-lidstaten, te weten Nederland, Vlaanderen, Duitsland, Denemarken, Verenigd Koninkrijk en Spanje. Uit de verkenning blijkt dat veel landen nog bezig zijn met de beleidsvoorbereiding en dat de uitvoering vaak in gebiedsprocessen plaatsvindt. De beleidsmonitoring vindt op dit moment in geen van de onderzochte lidstaten plaats. De voornaamste lessen die Nederland mogelijk uit het buitenland kan trekken, zijn strategisch van aard. Operationele lessen zijn wel te trekken, maar zijn sterk afhankelijk van de nationale beleidsculturen. Landen zetten sterk in op het toepasbaar maken van ecosysteemdiensten, zodat het concept niet alleen een academische discussie blijft. Mainstraiming van het concept over verschillende (sectorale) beleidsvelden, verschillende overheidslagen en naar private partners is daarbij een noodzakelijke stap. Hierbij zal het nieuw te ontwikkelen beleid transparant moeten zijn, zodat duidelijk wordt wie met welke diensten wat wil bereiken

De sociaaleconomische effecten van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) zijn tot 2030 op landelijke schaal overwegend neutraal tot positief. De PAS heeft een positief effect op de werkgelegenheid. De verdeling van de lusten en lasten geeft een divers beeld. Het energieverbruik op intensieve veebedrijven neemt als gevolg van de PAS toe. De PAS pakt neutraal uit voor de omvang van lokale en regionale voorzieningen . De PAS heeft geen invloed op de schadelijke effecten van stikstof voor de volksgezondheid; wel neemt de geurhinder af . De effecten van de PAS op het landschap en op ruimtelijke ontwikkelingen zijn tegengesteld en verschillend van aard.

De omgevingsscenario’s Hoog en Laag zijn ontwikkeld om te verkennen of de beleidsopgaven waarop de kijkrichtingen van de Natuurverkenning 2010-2040 een antwoord geven in de toekomst ook nog relevant zullen zijn en hoe groot zij dan kunnen zijn. Daarnaast geven zij inzicht in de mogelijkheden en beperkingen waarmee het beleid te maken kan krijgen en daarmee in de realiseerbaarheid van het beleid. De basis voor scenario Hoog wordt gevormd door een sterke internationale oriëntatie en veel marktwerking. Binnen de Europese Unie is er sprake van verdergaande economische en financiële integratie; het Europese natuur- en landbouwbeleid wordt juist minder ambitieus. Er is sprake van een stevige economische groei en een toename van de bevolkingsomvang. Het resultaat is dat de ruimte- en milieudruk in ons land sterk toeneemt. De basis voor scenario Laag betreft een focus op de eigen regio en op de collectieve sector. In Laag komt een verdere mondiale handelsliberalisatie niet van de grond en valt de wereld in een aantal handelsblokken uiteen. Het Europese beleid wordt sterker op duurzaamheid gericht. Bedrijven en burgers zijn vooral op de eigen regio en eveneens op duurzaamheid gericht. De economische groei is laag en de bevolking krimpt uiteindelijk. Als gevolg van deze ontwikkelingen neemt ruimtedruk nauwelijks toe en neemt de milieudruk af. Als de opgaven in de context van de omgevingsscenario’s worden geplaatst, blijven ze robuust. Het belang en de absolute omvang van de opgave kunnen wel verschuiven, afhankelijk van het omgevingsscenario. Tevens zitten er in de omgevingsscenario’s elementen die tegengesteld kunnen uitwerken op de omvang en het belang van een opgave. De realiseerbaarheid van de kijkrichtingen kan worden beïnvloed door de individuele en onderling samenhangende of elkaar juist elkaar tegenwerkende ontwikkelingen van de diverse drijvende krachten. In Hoog kan vooral de economische situatie een gunstige invloed hebben op de realiseerbaarheid van de kijkrichtingen. De ruimtedruk kan realiseerbaarheid van Inpasbare natuur vergroten, maar kan negatief uitwerken op de realiseerbaarheid van de andere drie kijkrichtingen. In dit scenario is er niet zoveel maatschappelijke en bestuurlijke aandacht voor collectieve goederen als natuur en milieu, wat de realisatie van Vitaal en Functioneel niet ten goede komt. In Laag is er juist wel maatschappelijke en politieke aandacht voor collectieve goederen als natuur en milieu en bieden ook het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en de ruimtelijke invulling van klimaatadaptatie in veel gevallen kansen voor de realisatie van de kijkrichting Vitale, Functionele of Beleefbare natuur. Daarbij is het niet altijd vanzelfsprekend dat wat goed is voor Functioneel ook goed is voor bijvoorbeeld Beleefbaar. Denk daarbij aan klimaatadaptatiemaatregelen. Deze hoeven niet altijd te leiden tot beleefbare natuur. De economische situatie waarin scenario Laag zich bevindt, kan voor alle drie de scenario’s een negatieve uitwerking hebben op de realisatiekansen. De bestuurlijke en maatschappelijke context maakt de realisatie van Inpasbare natuur moeilijk. Uit de kwalitatieve toetsing blijkt dat beide mogelijke toekomstige omgevingen drijvende krachten bevatten die een positieve, kunnen hebben op de realisatiekansen van iedere kijkrichting, maar ook drijvende krachten die een negatieve uitwerking kunnen hebben. Belangrijk is om deze drijvende krachten te herkennen en er op een adequate manier op in te spelen.

De sociaaleconomische effecten van de PAS zijn voor de provincie Overijssel tot 2030 positief voor werkgelegenheid. Effecten op andere aspecten, zoals de leefbaarheid, zijn overwegend neutraal tot positief. Dit komt overeen met het landelijke beeld. Daarnaast laat de analyse voor Overijssel zien dat de positieve sociaaleconomische effecten op regionaal en provinciaal niveau groter zijn dan de plaatselijke negatieve effecten, die op kunnen treden in de directe nabijheid van enkele Natura 2000-gebieden. Hiertoe zijn zes Natura 2000-gebieden in meer detail bestudeerd: Engbertsdijksvenen, Wierdense Veld, Springendal en Dal van de Mosbeek, Buurserzand en Haaksbergerveen, de Wieden en Weerribben en Boetelerveld.

In this paper, we develop a method for spatial decision support that combines economic efficiency â¿¿ measured by the concept op willingness to pay â¿¿ with a participatory planning tool, that allows for an active collaboration among the actors involved, in such a way that decision makers can draw on the outcomes in their spatial planning and design process. The method is called RITAM, a Dutch acronym for spatially explicit, participatory and interdisciplinary trade-off method, and combines features of three different approaches to achieve an â¿¿optimalâ¿¿ landscape. These three approaches are (i) choice experiment approach; (ii) consumer versus citizen approach; and (iii) participatory approach. As such, RITAM can be seen as a valuation technique that makes explicit use of a participatory approach, in which people managing the landscape â¿¿ in particular the representatives of the different stakeholder groups that use the landscape for different purposes â¿¿ are engaged. We applied this new method to a case study in the Frisian Lake District (the Netherlands). The result give an indication of the spatial preferences of the population living in and around the area. Although future works is required, RITAM appears to be a suitable method for landscape planning and design processes, taken into account the preferences of the different organised interest groups in an area

Wageningen UR heeft onder de vlag van het onderzoeksthema T&U Kennis, innovatie en HCA (BO-09) samen met de Stichting Greenport Boskoop een verkenning uitgevoerd naar de ontwikkeling van het innovatiethema Agrologistiek (als pilot) voor het kennis- en innovatiesysteem van de Greenport Boskoop.

Uit de huidige MKBA praktijk blijkt dat er verschil is in de acceptatie van het monetariseren van verschillende welvaartseffecten. Zo zijn voor de waarde van reistijd en veiligheidsrisico's met behulp van waarderingsmethodes algemeen geaccepteerde monetaire kengetallen vastgesteld en toegepast in (M)KBA's. Over het bepalen van de waarde voor natuur bestaat veel discussie. De aanvulling op de OEI - leidraad voor het waarderen van natuur is geaccepteerd en wordt toegepast bij effecten op natuur door infrastructurele aanpassingen. Echter niet voor alle welvaartseffecten van natuur, zoals niet-geprijsde effecten, zijn er algemeen geaccepteerde kengetallen vastgesteld, terwijl deze niet-geprijsde effecten voor natuur aanzienlijk kunnen zijn. Dit betekent dat effecten op natuur veelal alleen in fysieke en kwalitatieve zin worden uitgedrukt en soms alleen met 'PM' (pro memorie) worden weergegeven. De effecten worden veelal niet gemonetariseerd. In de MKBA's komt natuur daardoor niet terug in termen van kosten-batenverhoudingen en saldo's

In deze tussenrapportage staan de tussentijdse (eerste) resultaten beschreven van de monitoringstudie naar de totstandkoming van regionale kennis- en innovatiesysteem binnen de zeven Greenportregio’s: Noord- Holland Noord, Aalsmeer, Duin- en Bollenstreek, Westland-Oostland, Betuwse Bloem, Venlo en Boskoop. Deze rapportage moet dan ook worden gelezen als een tussenproduct, als work in progress, van de respectievelijke regioprojecten die onder het onderzoeksthema T&U Methodieken Kennisoverdracht zijn uitgevoerd. Hierin zijn de resultaten van de eerste monitoringsfase beschreven. Deze rapportage en de volgende tussenproducten van de onderzoeksfasen, zullen uiteindelijk worden bewerkt tot het beoogde formele eindrapport.

Onderdeel van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) is de vergroening. Deze vergroening houdt in dat 30% van de directe betalingen in Pijler 1 alleen uitbetaald worden aan boeren als zij voldoen aan verplichte beheersmaatregelen die gunstig zijn voor natuur en biodiversiteit en ook voor milieu en klimaat. Dit rapport bevat adviezen over de nationale invulling van de vergroening vanuit het perspectief van natuur en biodiversiteit. Er wordt verkend welke elementen wel of niet erkend zouden moeten worden als ecological focus area (EFA) en welke graslanden buiten Natura 2000 in aanmerkingen komen voor een ploeg- en omzetverbod. Tenslotte wordt advies uitgebracht over welke gebieden met natuurlijke handicaps in aanmerking zouden kunnen komen voor een ‘top-up’ en wat de hoogte van deze betaling kan zijn.

De initiatiefnemers Suiker Unie, CZAV, Agrifirm Plant BV, Nedato en Landbouwcommunicatie BV hebben geconcludeerd dat telers in de akkerbouw relatief weinig gebruik maken van al beschikbare registratie- en bedrijfsmanagementsystemen (BMS) en dat zij de bijbehorende mogelijkheid van elektronische uitwisselingsmogelijkheden met onder andere de PETAcoöperaties maar ten dele benutten. In opdracht van het Programma Precisie Landbouw (PPL) heeft het LEI een onderzoek gedaan om inzicht te krijgen in de redenen waarom telers relatief weinig gebruik maken van genoemde mogelijkheden. Daarvoor is onder andere een enquête gehouden onder bijna 50 deelnemers aan het Bedrijveninformatienet van het LEI die afnemer/leverancier waren bij twee of meer van genoemde PETAcoöperaties. Uit het onderzoek blijkt dat Akkerbouwers tevreden tot ruim tevreden zijn over hun bedrijfsmanagementsysteem (BMS). Ze gebruiken hun BMS in eerste instantie voor het registreren van teeltgegevens om deze in verband met voedselveiligheidseisen aan externe partijen door te geven. Uit het onderzoek blijkt niet dat telers weinig gebruik maken van een BMS. De mogelijkheid om een BMS te gebruiken om de eigen interne bedrijfsvoering te analyseren of te verbeteren dan wel te gebruiken voor gegevensuitwisseling met externe apparatuur, wordt in beperkte mate benut.

De initiatiefnemers Suiker Unie, CZAV, Agrifirm Plant BV, Nedato en Landbouwcommunicatie BV hebben geconcludeerd dat telers in de akkerbouw relatief weinig gebruik maken van al beschikbare registratie- en bedrijfsmanagementsystemen (BMS) en dat zij de bijbehorende mogelijkheid van elektronische uitwisselingsmogelijkheden met onder andere de PETAcoöperaties maar ten dele benutten. In opdracht van het Programma Precisie Landbouw (PPL) heeft het LEI een onderzoek gedaan om inzicht te krijgen in de redenen waarom telers relatief weinig gebruik maken van genoemde mogelijkheden. Daarvoor is onder andere een enquête gehouden onder bijna 50 deelnemers aan het Bedrijveninformatienet van het LEI die afnemer/leverancier waren bij twee of meer van genoemde PETAcoöperaties. Uit het onderzoek blijkt dat Akkerbouwers tevreden tot ruim tevreden zijn over hun bedrijfsmanagementsysteem (BMS). Ze gebruiken hun BMS in eerste instantie voor het registreren van teeltgegevens om deze in verband met voedselveiligheidseisen aan externe partijen door te geven. Uit het onderzoek blijkt niet dat telers weinig gebruik maken van een BMS. De mogelijkheid om een BMS te gebruiken om de eigen interne bedrijfsvoering te analyseren of te verbeteren dan wel te gebruiken voor gegevensuitwisseling met externe apparatuur, wordt in beperkte mate benut.

Uit de huidige MKBA praktijk blijkt dat er verschil is in de acceptatie van het monetariseren van verschillende welvaartseffecten. Zo zijn voor de waarde van reistijd en veiligheidsrisico's met behulp van waarderingsmethodes algemeen geaccepteerde monetaire kengetallen vastgesteld en toegepast in (M)KBA's. Over het bepalen van de waarde voor natuur bestaat veel discussie. De aanvulling op de OEI - leidraad voor het waarderen van natuur is geaccepteerd en wordt toegepast bij effecten op natuur door infrastructurele aanpassingen. Echter niet voor alle welvaartseffecten van natuur, zoals niet-geprijsde effecten, zijn er algemeen geaccepteerde kengetallen vastgesteld, terwijl deze niet-geprijsde effecten voor natuur aanzienlijk kunnen zijn. Dit betekent dat effecten op natuur veelal alleen in fysieke en kwalitatieve zin worden uitgedrukt en soms alleen met 'PM' (pro memorie) worden weergegeven. De effecten worden veelal niet gemonetariseerd. In de MKBA's komt natuur daardoor niet terug in termen van kosten-batenverhoudingen en saldo's

Het Instrumentarium Kosten Natuurbeleid (IKN) is een tool, bestaande uit een kostendatabase en een rekenmodel, voor de berekening van de te maken kosten voor verschillende varianten (of ‘kijkrichtingen’) van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) die ontwikkeld zijn voor de Natuurverkenningen. Het instrumentarium is opgezet om verschillende toekomstige situaties te kunnen vergelijken. Dit werkdocument zorgt er voor dat de kwaliteit van de berekeningen met IKN geborgd is conform ‘Status A’. Het bevat daarom een theoretische onderbouwing, een technische beschijving van het model en de kostendatabase, en een beschrijving van de werking ervan en de gebruikte gegevens.

Door het project herinrichting Renkums Beekdal zijn de bedrijven van het bedrijventerrein Beukenlaan verplaatst naar andere bedrijfslocaties. Het vertrek van Vredestein was cruciaal voor het opheffen van het hele terrein. Op de Beukenlaan kon zo ruimte worden gemaakt voor natuurherstel en de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur. De uitvoering van dit project heeft een groot aantal effecten voor Renkum en omgeving. In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de effecten.

Bestuurders staan voor verschillende beleidsopgaven in gebieden, zoals de Kaderrichtlijn Water (KRW), het Deltaprogramma, Natura 2000 en beleid op het gebied van infrastructuur en ruimte. De beleidscycli van deze regionale opgaven verlopen vaak niet parallel en de verantwoordelijke overheden (Rijk, provincie, gemeente of waterschap) verschillen per beleidsopgave. Afstemming van regionale opgaven van verschillende overheden, in verschillende fasen van het gebiedsproces, biedt voordelen. Deze resultaten zijn gebaseerd op de cases Sarsven en de Banen (nabij Nederweert) en de Vierde Bergboezem (nabij Breda).

Sinds 2011 zijn Duitse ngo's, kennisinstellingen en marktpartijen stevig in beweging gekomen om het tussensegmentvlees in de markt te zetten. Het gaat hierbij vooral om de productie en vermarkting van diervriendelijker geproduceerd vlees. Op dit moment zijn vooral varkensvlees en kippenvleesproducten in de markt geïntroduceerd. Er lijkt in Duitsland een toenemende vraag te zijn naar vleesproducten uit het tussensegment. Door een toenemend consumentenbewustzijn op het gebied van dierenwelzijn neemt de vraag naar diervriendelijker geproduceerd vlees in Duitsland toe. In potentie liggen er dus kansen voor de afzet van Nederlands tussensegmentvlees in Duitsland. Exporteurs naar de Duitse markt moeten zeker rekening houden met diergerelateerde welzijnsindicatoren. Exporteurs die elk afbreukrisico willen vermijden wordt aanbevolen aan te sluiten bij de nieuwe standaard en het label dat door de Deutscher Tierschutzbund is ontwikkeld.

In deze rapportage staan de resultaten beschreven van de respectievelijke kennisactiviteit Geleerde lessen van kennisstrategieën. Wageningen UR is gevraagd om kennisstrategieën elders (groen en niet-groen, regionaal en niet-regionaal) in kaart te brengen en hierbij lessen te destilleren.

Als resultaat van de samenwerking met de Metropoolregio Amsterdam benoemt Wageningen UR in dit document voor vier kringlopen actuele mogelijkheden en bijbehorende maatregelen om de kringlopen zo goed mogelijk te sluiten. In de vorm van factsheets wordt voor elke maatregel uitgewerkt wat deze oplevert voor de dimensies people, planet, profit en proces en wat de kosten, de risico’s en de randvoorwaarden daarbij zijn. De vier kringlopen zijn fosfaat, water, afval en voedsel.

bronvermelding: Vakblad voor de Bloemisterij ( www.vakbladvoordebloemisterij.nl.)

In deze studie onderzoeken we de kracht van de samenwerking tussen de verschillende gebruikers van het platteland. Burgers, boeren, natuurbeheerders en bedrijven die samen initiatieven ontplooien om hun leefomgeving te verbeteren. De studie laat aan de hand van een breed scala aan praktijkvoorbeelden zien hoe ze dat doen, wat ze proberen te bereiken en waar ze tegenaan lopen. Zo zijn er moderne boeren die samen met andere ketenpartijen hun bedrijfsvoering nog verder willen verduurzamen dan de wet al voorschrijft, en burgers die met boeren lokale coöperaties opzetten voor de opwekking van hernieuwbare energie.

This report presents an analysis of the impact of environmental cooperative decision-making for the European Commission’s legislative proposals for the EU Common Agricultural Policy (CAP) 2014-2020. The analysis is based on scenarios with a spatially explicit rural agent-based model (SERA) that explicitly models farmers, their socio-economic decision-making, their land use, and the landscape of which they are part. The first part of the analysis focuses on the effects of environmental cooperative collective decision-making for implementation of the ‘greening measure’ Ecological Focus Areas (EFAs). The second part of the analysis focuses on the interest of collective agri-environment measures. Results show that ways through which EFAs are allocated are crucial for effectiveness of cooperative approaches. Relying on simple market oriented governance structures will not by definition result in a better allocation of EFAs in a region. Results show that when the environmental cooperative is a key player in the designation and allocation of Pillar II agri-environment schemes, farmland biodiversity potentially increases because local expert knowledge on favorable ecological sites can be used for optimal allocation of the schemes

Het ontwikkelen van regionale voedselketens staat binnen de gemeenten, Nederland en Europa in de belangstelling. Voor een regio is het daarom belangrijk inzicht te hebben in het belang van de voedselketen binnen hun eigen regio, zodat daar actief beleid op kan worden gevoerd en dat overheden, ondernemers en onderwijsinstellingen acties kunnen ondernemen om de voedselketen te stimuleren en daarmee de economische activiteiten in de regio te behouden en/of te versterken. Deze studie analyseert de huidige en toekomstige waarde van voedselketens voor de Achterhoek. Hieruit blijkt dat de waarde van voedselketens hoog is, maar tegelijkertijd maakt het onderzoek duidelijk dat de waarde onder druk staat wat naast economische gevolgen, ook sociale en landschappelijke gevolgen met zich meebrengt. Dit rapport biedt ontwikkel strategieën om de waarde te behouden dan wel te versterken. Afgesloten wordt met conclusies en aanbevelingen voor ondernemers, overheden en onderwijsinstellingen om de waarde van voedselketens te versterken.

Het grondgebruik in Nederlandse kustregio’s wordt in toenemende mate geconfronteerd met verzilting. De urgentie en prognose van dit probleem is niet altijd even duidelijk. Er is een toenemende discussie over zoetwaternormering. Uit recent onderzoek van Alterra onder twaalf waterschappen1 blijkt dat deze vaak verschillende ideeën hebben over de waterkwaliteit die nodig is voor een bepaalde vorm van land-gebruik. Het zoutgehalte van het oppervlaktewater dat waterschappen in verziltingsgevoelige gebieden nog acceptabel vinden blijkt sterk regiogebonden. De verscheidenheid waarmee regionale waterbeheerders en gebruikers omgaan met de watervoorziening in relatie tot verzilting is van invloed op de nationale zoetwatervoorziening waarvoor binnen het Delta-programma strategieën worden uitgewerkt. Er is behoefte aan een nadere precisering van de werkelijke urgentie en het handelingsperspectief. Daartoe is €ureyeopener ontwikkeld. Er is veel actuele kennis samengebracht, die werd ontwikkeld met behulp van modellen als NHI, SWAP, Agricom en dergelijke. Deze informatie is aangevuld met expert-kennis, afkomstig uit vooraanstaande kennisinstituten.

Dit werkdocument gaat in op de methoden en resultaten van de kosten en baten uit de atuurverkenning 2010- 2040, die met terrestrische natuur samenhangen. De kosten- en batenberekeningen worden getoond voor de vier kijkrichtingen uit de Natuurverkenning. De kostenberekeningen omvatten aankoop en inrichting, beheer en maatregelen om de verdroging en de depositie tegen te gaan. De effecten op houtproductie, biomassaproductie en koolstofvastlegging vormen de batenberekeningen. Ook zijn de secundaire kosten en baten van de kijkrichtingen voor de land- en tuinbouw geschat.

Met 17 monitoringsystemen kunnen beleidsmakers, onderzoekers en anderen alle belangrijke thema's in het EU-plattelandsbeleid langjarig en goed onderbouwd volgen. Deze systemen leveren ook een grote bijdrage aan de invulling van de context-, resultaat- en impact-indicatoren die de Europese Commissie vraagt voor haar rapportage op het gebied van beleidsplanning, -monitoring en -evaluatie. Dit rapport bevat een actueel overzicht van alle bestaande en nieuw ontwikkelde monitoringsystemen rond de thema's en indicatoren die voor plattelandsontwikkeling relevant zijn.

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) brengt elke vier jaar een Natuurverkenning uit. Dit is één van de wettelijke taken van het planbureau. Een toekomstverkenning is bedoeld om toekomstige maatschappelijke ontwikkelingen en nieuwe beleidsopties te verkennen en daarmee het blikveld te verruimen. Deze Natuurverkenning zoekt aansluiting bij de huidige politieke en maatschappelijke discussie over de richting van het natuur- en landschapsbeleid. Het is de vierde Natuurverkenning die het PBL en zijn voorlopers hebben uitgebracht. De eerste en de tweede (RIVM 1997; 2002) zijn als zelfstandige studies verschenen en de derde als onderdeel van Nederland later (MNP 2006)

De internationale concurrentiekracht neemt toe in de tuinbouwsector. Ondernemers innoveren zodat ze internationale uitdagingen aan kunnen gaan. (Toekomstige) ondernemers moeten hierbij niet alleen verstand hebben van telen, maar ook van marketing, logistiek, enz. Tegelijkertijd is het groene kennissysteem aan verandering onderhevig door onder andere het nieuwe topsectorenbeleid, het afbouwen van de Productschappen, overheidsbezuinigingen en de gewenste veranderingen in het groene onderwijssysteem (Human Capital Agenda, de commissie Blad Plukken, etc.). Dit zorgt voor een nieuwe uitdaging voor de tuinbouwsector, mede om robuuste relaties op te bouwen tussen kenniswerkers (onderzoek, advies en onderwijs) en ondernemers, in het bijzonder het MKB. Dit leidt tot de volgende onderzoeksvraag: Wat zijn bewezen alternatieve kennis, valorisatiemodellen en voorbeelden vanuit het groene, niet-groene domein en internationaal, om de kenniskloof tussen ondernemer en kenniswerker te verkleinen, zodat kennis op goede wijze benut wordt in het MKB (anno nu)?

In de derde fase van het Deltaprogramma worden in afzonderlijke deelprogramma's mogelijke strategieën uitgewerkt tot meest kansrijke strategieën. Er wordt momenteel hard gewerkt aan de voorbereiding van een vijftal belangrijke beslissingen in 2014, de Deltabeslissingen. Ter onderbouwing van deze Deltabeslissingen worden nu strategieën uitgewerkt. In deze strategieën is het essentieel om de opgaven voor veiligheid, zoetwatervoorziening en de rol die ruimtelijke inrichting daarbij kan spelen in samenhang te benaderen. Vraag daarbij is wat de effecten zijn op sectoren als landbouw, natuur, energie-elektriciteit, industrie en scheepvaart. Om deze effecten helder en goed in kaart te helpen brengen, zijn effectprotocollen ontwikkeld. Voor het opstellen van de protocollen hebben de auteurs deskundigen geraadpleegd in workshops en gesprekken. Deskundigen van onder andere DLG, KWR, Deltares, WUR-Alterra, LTO Noord, ZLTO, LLTB, PBL,TenneT, KEMA, Energie Nederland, VEMW, Evides Industriewater en Staatsbosbeheer hebben hun informatie willen delen ten bate van dit onderzoek. Daarnaast is prof.dr. Herman Eijsackers betrokken geweest bij de deskundigensessies modellen natuur en landbouw.

Dit werkdocument gaat in op de methoden en resultaten van de kosten en baten uit de atuurverkenning 2010- 2040, die met terrestrische natuur samenhangen. De kosten- en batenberekeningen worden getoond voor de vier kijkrichtingen uit de Natuurverkenning. De kostenberekeningen omvatten aankoop en inrichting, beheer en maatregelen om de verdroging en de depositie tegen te gaan. De effecten op houtproductie, biomassaproductie en koolstofvastlegging vormen de batenberekeningen. Ook zijn de secundaire kosten en baten van de kijkrichtingen voor de land- en tuinbouw geschat.

In het EFRO-project (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling) Kennis & Innovatie Impuls Greenportregio Boskoop wordt gewerkt aan het realiseren van een efficiënt, doeltreffend en samenhangend kennis- en innovatiesysteem voor het stimuleren van kennisverbreding en kennisverspreiding en voor het stimuleren van innovatie in de boomteeltsector. Het project draagt bij aan de versterking van de Greenportregio Boskoop als bloeiend centrum voor kennis en innovatie. De stichting Greenport Boskoop is penvoerder van het EFRO-project. Om de effecten van de diverse kennis- en innovatieactiviteiten in de regio in beeld te kunnen brengen is als cofinancierend onderdeel van het EFRO-project binnen het T&U-onderzoeksthema (tuinbouw en uitgangsmaterialen) Methodieken Kennisoverdracht een impactmeting uitgevoerd. Dit thema wordt in opdracht van de topsector T&U uitgevoerd. De impactmeting is gebaseerd op 11 tafelinterviews en 5 telefonische interviews met verschillende groepen belanghebbenden. De impactmeting heeft geresulteerd in een overzicht van bereikte resultaten, verbeterpunten en suggesties voor toekomstige projecten om verdere ontwikkeling te realiseren. Kennis & Innovatie Impuls is een opbrengst van de Greenport Boskoop en is een van de vele activiteiten binnen deze Greenport. Voor de geïnterviewden was het soms lastig om een onderscheid te maken tussen de impact van het project Kennis & Innovatie Impuls en de impact van de Greenport Boskoop in generieke zin. Anderzijds blijkt daaruit ook de interactie tussen beiden. De impactmeting heeft laten zien dat vrijwel alle doelen uit het EFRO-werkplan gerealiseerd zijn, met uitzondering van de doelstelling om een vergrote uitstroom van gekwalificeerde vakkrachten uit het regulier beroepsonderwijs te krijgen voor de boomkwekerij in de regio. Uit de interviews blijkt dat dit vooral te maken had met de economische crisis waardoor er sprake was van een overschot aan arbeidskrachten in plaats van het in 2009 voorziene tekort.

This report presents an analysis of the impact of environmental cooperative decision-making for the European Commission’s legislative proposals for the EU Common Agricultural Policy (CAP) 2014-2020. The analysis is based on scenarios with a spatially explicit rural agent-based model (SERA) that explicitly models farmers, their socio-economic decision-making, their land use, and the landscape of which they are part. The first part of the analysis focuses on the effects of environmental cooperative collective decision-making for implementation of the ‘greening measure’ Ecological Focus Areas (EFAs). The second part of the analysis focuses on the interest of collective agri-environment measures. Results show that ways through which EFAs are allocated are crucial for effectiveness of cooperative approaches. Relying on simple market oriented governance structures will not by definition result in a better allocation of EFAs in a region. Results show that when the environmental cooperative is a key player in the designation and allocation of Pillar II agri-environment schemes, farmland biodiversity potentially increases because local expert knowledge on favorable ecological sites can be used for optimal allocation of the schemes

In deze tussenrapportage staan de tussentijdse (eerste) resultaten beschreven van de monitoringstudie naar de totstandkoming van regionale kennis- en innovatiesysteem binnen de zeven Greenportregio’s: Noord- Holland Noord, Aalsmeer, Duin- en Bollenstreek, Westland-Oostland, Betuwse Bloem, Venlo en Boskoop. Deze rapportage moet dan ook worden gelezen als een tussenproduct, als work in progress, van de respectievelijke regioprojecten die onder het onderzoeksthema T&U Methodieken Kennisoverdracht zijn uitgevoerd. Hierin zijn de resultaten van de eerste monitoringsfase beschreven. Deze rapportage en de volgende tussenproducten van de onderzoeksfasen, zullen uiteindelijk worden bewerkt tot het beoogde formele eindrapport.

Overal bloeien initiatieven op van burgers die iets aan hun leefomgeving willen doen. Het verfoeide individualisme lijkt te hebben plaatsgemaakt voor de ‘doe het zelf’-maatschappij. Burgers zoeken elkaar op uit verzet tegen veranderingen die anderen in gang willen zetten of vanuit de wens een bestaande situatie te verbeteren. Onderzoekers van Wageningen UR hebben samen met betrokkenen uit beleid en samenleving op 21 maart 2013 een studiedag besteed aan het verkennen van de betekenis hiervan voor het natuurbeleid. De uitkomsten hiervan zijn in WOt-paper 23 gecombineerd met reeds bestaande inzichten. Aangeven wordt welke onderzoeksvragen deze ontwikkeling met zich mee brengt.