Search

Sinds 2009 bestaat er een samenwerkingsovereenkomst tussen de trilaterale waddenzeestaten en Korea. In de afgelopen vijf jaar is er veel bereikt, vooral op het gebied van educatie en voorlichting, en zijn diverse MoU bijeenkomsten gehouden. Voor de komende jaren is de doelstelling om meer aan wetenschap, management en monitoring te doen. In dat kader is een nadere samenwerking op de vakgebieden van monitoring en onderzoek naar benthische ecologie en morfologie gevraagd.

In de Nederlandse Mariene Strategie zijn het Friese Front en de Centrale Oestergronden genoemd als zoekgebieden voor beschermingsmaatregelen voor de zeebodem en de fauna die daar leeft. In het proces omtrent het vaststellen van de maatregelen is in de laatste jaren veel onderzoek gedaan, en kennis ontwikkeld. Deze rapportage biedt toegankelijke samenvattingen van wetenschappelijke kennis die in de afgelopen jaren is opgedaan en eerder is beschreven in omvangrijke rapportages. Het Friese Front ligt zo’n 50 kilometer ten noordwesten van de Waddeneilanden Vlieland en Terschelling.

Het doel van dit onderzoek is effecten van verontreiniging met organotinverbindingen, specifiek tributyltinverbindingen (TBT), vast te stellen. Gewone Alikruiken zijn algengrazers en in vergelijking met andere gastropoden vrij ongevoelig voor TBT.

In de Nederlandse kustwateren vindt mosselbroedvisserij en mosselkweek plaats. Deze wateren herbergen echter belangrijke natuurwaarden en de meeste wateren zijn derhalve aangewezen als natuurgebied, wat Nederland verplicht om er voor te zorgen dat de natuurwaarden in deze gebieden in stand blijven. Verbetering van de kwaliteit van de natuurwaarden is vooral mogelijk ten aanzien van bodemfauna en de vorming van biogene structuren met mossels (en de daaraan geassocieerde biodiversiteit). Het is in de Waddenzee echter niet goed bekend hoe gesloten (i.e. onbeviste) sublitorale mosselbroedbanken zich ontwikkelen in de tijd en welke specifieke natuurwaarden ze herbergen. Om hier inzicht in te verkrijgen is een monitorprogramma opgesteld waarin gesloten sublitorale mosselbanken gevolgd werden. In dit eindrapport worden de resultaten van dit programma beschreven.

AirTree is preparing for land-based testing at the NIOZ/IMARES test facility. As the Ballast Water Management System (BWMS) developed by AirTree uses ozone as active substance, IMO Guideline G9 applies and Basic and Final Approval are also required. In preparing the Basic Approval dossier, it appeared that too little is known about the development of disinfection by-products (DBP) during the treatment process.

This manual is intended to assist operators on the Dutch Continental Shelf in the application of the Dutch implementation of the risk-based approach (RBA). In essence all oil and gas platforms on the Dutch Continental Shelf (DCS) have to go through the risk management cycle at least once, where the pre-screening determines in which order the platforms enter the cycle. The risk management cycle follows all steps required for the RBA, which are all individually addressed in the following chapters: chapter 3 (sampling); chapter 4 (whole effluent toxicity risk assessment, including ecotoxicological testing of the effluent and risk characterisation); chapter 5 (substance-based risk assessment, including chemical analysis and risk characterisation); chapter 6 (measures) and chapter 7 (reporting).

Fulmars are purely offshore foragers that ingest all sorts of litter from the sea surface and do not regurgitate poorly degradable diet components like plastics. Initial size of ingested debris is usually in the range of millimetres to centimeters, but may be considerably larger for flexible items as for instance threadlike or sheetlike materials. Items must gradually wear down in the muscular stomach to a size small enough for passage to the intestines. During this process, plastics accumulate in the stomach to a level that integrates litter levels encountered in their foraging area for a period of probably up to a few weeks. The Dutch monitoring approach using beached fulmars was developed for international implementation by OSPAR.

Het ministerie van Economische Zaken heeft IMARES gevraagd om de bestaande lijsten typische soorten voor de habitattypen H1110, H1130, H1140, H1160 en H1170 te herzien en een advies op te stellen voor een nieuwe lijst van typische soorten, gebaseerd op de voorwaarden die gelden vanuit de Habitatrichtlijn, verschillende beleidsdocumenten en aanvullende kaders. Om een indicatie te verkrijgen van welke soorten in welk habitat in de reguliere monitoringsprogramma’s aanwezig zijn, zijn de bestaande data van een aantal benthos- en vissurveys die uitgevoerd worden in het kader van de Wettelijke Onderzoek Taken (WOT) gebundeld en gesorteerd naar habitat.

Quantitative habitat mapping and description form the basis for understanding the provisioning of ecosystem services and habitat connectivity, and hence provide an essential underpinning for marine spatial planning, management and conservation. Including patch reef habitats, total hard coral-scape habitat for the St. Eustatius Marine Park amounted to about 19% of the area surveyed and about 475 ha of habitat. Sargassum reef habitat typically occurred at the seaward edge of communities dominated by hard coral growth.

Het ministerie van Economische Zaken heeft IMARES gevraagd om de bestaande lijsten typische soorten voor de habitattypen H1110, H1130, H1140, H1160 en H1170 te herzien en een advies op te stellen voor een nieuwe lijst van typische soorten, gebaseerd op de voorwaarden die gelden vanuit de Habitatrichtlijn, verschillende beleidsdocumenten en aanvullende kaders. Om een indicatie te verkrijgen van welke soorten in welk habitat in de reguliere monitoringsprogramma’s aanwezig zijn, zijn de bestaande data van een aantal benthos- en vissurveys die uitgevoerd worden in het kader van de Wettelijke Onderzoek Taken (WOT) gebundeld en gesorteerd naar habitat.

Een bijna vergeten beeld: glinsterend water met daarin de slanke groene linten van zeegras. Zacht wuivend en golvend onder het wateroppervlak bij vloed, liggend met de stroom, meewijzend als het eb wordt. Prachtig. Maar zo’n ondiepe zeebodem begroeid met een tapijt van zeegras is niet alleen fraai om te zien, het is het ook nuttig. Zeker in tijden van klimaatverandering en zeespiegelstijging. Zoals helmgras langswaaiend zand kan invangen en zo duinen laat groeien, zo kan zeegras helpen de zeebodem op te hogen door zand en slibdeeltjes in te vangen. Het is een echte ‘biobouwer’. Als wadplaten hoger worden, geeft dat meer golfbreking op en vervolgens veiligheid voor de dijken. Door een virusinfectie en de aanleg van de Afsluitdijk zijn de zeegrasvelden echter bijna volledig verdwenen. Een herstelproject biedt hoop.

De hoofdvraag van dit onderzoek is: wat is de ruimtelijke en temporele dynamiek van de bodemdiergemeenschap van de Zeeuwse Banken in relatie tot de zandwinning activiteiten. Na zandwinning zal de bodemdiergemeenschap zich weer herstellen. In theorie is het herstel compleet als er geen significante verschillen zijn in bodemdiersamenstelling en biomassa in het gewonnen gebied en hetzelfde gebied als er niet was gewonnen. In de praktijk wordt het herstel in het gewonnen gebied vergeleken met een referentiegebied in de buurt waar geen zand is gewonnen.

Growth in numbers has seen the Netherlands become a strong-hold for grey seals in continental Europe. This report has the following subjects (questions posed by the Dutch Ministry): “Is a favourable status of the habitat quality of the grey seal in the Netherlands dependant on the presence of undisturbed, permanently dry breeding sites, or do the current sites, which are considered sub optimal, suffice for a long term survival of the species in the Netherlands?” and "How is the growth influenced by immigration from other areas (i.e. the UK)?”

In the Netherlands, the greatest numbers of grey and harbour seals are observed hauling out in the Wadden Sea but both species also haul out in the Delta region. Previous studies suggest there could be considerable movement of seals along the Dutch North Sea coastal zone between the two regions. Next to providing feeding opportunities for the seals, this movement may be particularly important for the maintenance of seal numbers in the Delta, and could be affected by anthropogenic developments in the coastal zone, such as wind farms. Determining when to attach devices to seals must take into account the seals’ annual cycles; in the Netherlands, grey seals give birth in winter and moult in spring, while harbour seals give birth in early summer and moult in late summer. Capturing and tracking of seals is limited by both the pupping period and the moulting period.

AirTree is preparing for land-based testing at the NIOZ/IMARES test facility. As the Ballast Water Management System (BWMS) developed by AirTree uses ozone as active substance, IMO Guideline G9 applies and Basic and Final Approval are also required. In preparing the Basic Approval dossier, it appeared that too little is known about the development of disinfection by-products (DBP) during the treatment process.

Het ‘VIBEG (Visserij in Beschermde Gebieden) akkoord’ betreft twee Habitat- en Vogelrichtlijngebieden: ‘Noordzeekustzone’ en ‘Vlakte van de Raan’. Het doel van dit akkoord is om de instandhoudingsdoelen te realiseren voor habitattype H1110B en schelpdieretende vogels in het kader van Europese Natura-2000, in combinatie met een ecologisch verantwoorde en duurzame visserij in deze gebieden. Om dit doel te bereiken is voor de Noordzee kustzone een zonering ingesteld met verschillende toegangsregelingen voor visserij.

De ambitie is om van het Nederlands Continentaal Plat (NCP) 10-15% van de bodem te beschermen tegen bodemberoering. Een belangrijk uitgangspunt in de Mariene Strategie is dat de genoemde maatregel voor de visserijsector tot een minimumlast beperkt dient te worden. Daartoe wordt in deze studie het model Marxan toegepast. De geanalyseerde scenario’s resulteren in ruimtelijke uitwerkingen waarbij de te sluiten zone en een schets van de visserijkosten worden gepresenteerd, en ook welke ecologische winst worden behaald.

Fulmars are purely offshore foragers that ingest all sorts of litter from the sea surface and do not regurgitate poorly degradable diet components like plastics. Initial size of ingested debris is usually in the range of millimetres to centimeters, but may be considerably larger for flexible items as for instance threadlike or sheetlike materials. Items must gradually wear down in the muscular stomach to a size small enough for passage to the intestines. During this process, plastics accumulate in the stomach to a level that integrates litter levels encountered in their foraging area for a period of probably up to a few weeks. The Dutch monitoring approach using beached fulmars was developed for international implementation by OSPAR.

OSPAR Intersessional Correspondence Group – Cumulative Effects (ICG-C), part of OSPAR commission Environmental Impact of Human Activities (EIHA), is seeking for common approaches on (cross-border) cumulative effects. At the OSPAR ICG-C meeting of 12-13 December 2012 (Copenhagen), three cumulative effects assessment (CEA) methods have been discussed: CUMULEO; ODEMM; and HARMONY. It was concluded that a case study could help in finding best available approaches and tools within the three methods for a specific question. This report describes the case study based on the CUMULEO method.

In de Nederlandse Mariene Strategie zijn het Friese Front en de Centrale Oestergronden genoemd als zoekgebieden voor beschermingsmaatregelen voor de zeebodem en de fauna die daar leeft. In het proces omtrent het vaststellen van de maatregelen is in de laatste jaren veel onderzoek gedaan, en kennis ontwikkeld. Deze rapportage biedt toegankelijke samenvattingen van wetenschappelijke kennis die in de afgelopen jaren is opgedaan en eerder is beschreven in omvangrijke rapportages. Het Friese Front ligt zo’n 50 kilometer ten noordwesten van de Waddeneilanden Vlieland en Terschelling.

The Saba Bank is the largest submerged carbonate platform of 2,200 km2 in the Caribbean Sea, which lies partially within the Exclusive Economic Zone of the Netherlands and partially within the territorial waters of Saba and St. Eustatius. The Saba Bank houses an expansive coral reef ecosystem with a rich diversity of species and as such is also an important source of commercial fish for the nearby islands. The Saba Bank research program aims to obtain information on the biodiversity, ecological functioning and carrying capacity for commercial fisheries to facilitate sustainable management of the area.

De zeekat, een inktvis die voor onze kust leeft, blijkt een goed gehoor te hebben. Mogelijk luisteren de dieren hiermee of ze vijanden horen aankomen. Dit blijkt uit geluidtesten die de Wageningse biologiestudent Julia Samson uitvoerde. Ze schrijft erover in the Journal of Experimental Biology. De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor ‘geluidsoverlast’ in zee.

De hoofdvraag van dit onderzoek is: wat is de ruimtelijke en temporele dynamiek van de bodemdiergemeenschap van de Zeeuwse Banken in relatie tot de zandwinning activiteiten. Na zandwinning zal de bodemdiergemeenschap zich weer herstellen. In theorie is het herstel compleet als er geen significante verschillen zijn in bodemdiersamenstelling en biomassa in het gewonnen gebied en hetzelfde gebied als er niet was gewonnen. In de praktijk wordt het herstel in het gewonnen gebied vergeleken met een referentiegebied in de buurt waar geen zand is gewonnen.

In the Netherlands, the greatest numbers of grey and harbour seals are observed hauling out in the Wadden Sea but both species also haul out in the Delta region. Previous studies suggest there could be considerable movement of seals along the Dutch North Sea coastal zone between the two regions. Next to providing feeding opportunities for the seals, this movement may be particularly important for the maintenance of seal numbers in the Delta, and could be affected by anthropogenic developments in the coastal zone, such as wind farms. Determining when to attach devices to seals must take into account the seals’ annual cycles; in the Netherlands, grey seals give birth in winter and moult in spring, while harbour seals give birth in early summer and moult in late summer. Capturing and tracking of seals is limited by both the pupping period and the moulting period.

Growth in numbers has seen the Netherlands become a strong-hold for grey seals in continental Europe. This report has the following subjects (questions posed by the Dutch Ministry): “Is a favourable status of the habitat quality of the grey seal in the Netherlands dependant on the presence of undisturbed, permanently dry breeding sites, or do the current sites, which are considered sub optimal, suffice for a long term survival of the species in the Netherlands?” and "How is the growth influenced by immigration from other areas (i.e. the UK)?”

This manual is intended to assist operators on the Dutch Continental Shelf in the application of the Dutch implementation of the risk-based approach (RBA). In essence all oil and gas platforms on the Dutch Continental Shelf (DCS) have to go through the risk management cycle at least once, where the pre-screening determines in which order the platforms enter the cycle. The risk management cycle follows all steps required for the RBA, which are all individually addressed in the following chapters: chapter 3 (sampling); chapter 4 (whole effluent toxicity risk assessment, including ecotoxicological testing of the effluent and risk characterisation); chapter 5 (substance-based risk assessment, including chemical analysis and risk characterisation); chapter 6 (measures) and chapter 7 (reporting).

Natura 2000 in de Noordzeekustzone: prioriteiten voor beheerplan; Reden voor bescherming: waardevolle habitattypen en soorten; belangrijkste opgaven voor de natuurbescherming. Habitattypen in de Noordzeekustzone. Beschermde vissen en zeezoogdieren in de Noordzeekustzone. Beschermde vogels in de Noordzeekustzone

In december 2011 is door vertegenwoordigers van de visserijsector, de natuurorganisaties en het ministerie (momenteel: Economische Zaken) het ‘VIBEG-akkoord’ gesloten. In dit akkoord wordt een ruimtelijke zonering van visserij-activiteit gegeven en is een tijdschema aangegeven voor wanneer welke maatregelen in werking treden. Voor het evalueren van de effecten van de maatregelen is monitoring nodig. Dit monitoringplan beschrijft de nulmeting voor de benodigde monitoring. Het vormt een onderdeel van de T0 bemonstering van het benthische ecosysteem in de Noordzeekustzone en Vlakte van de Raan in het kader van de Vogel- en Habitatrichtlijn. Het doel van specifiek dit onderdeel is het opstellen van een plan voor het verzamelen van een dataset waarmee later (in T1 en T2) de effecten van de ruimtelijke zonering van visserij in de Noordzeekustzone op het benthische ecosysteem in beeld kunnen worden gebracht.

Doel van deze monitoring tweeledig: bepaling van de toestand van het habitattype binnen 1) het Natura 2000 gebied en 2) de open en gesloten gebieden binnen het N2000 gebied. Voor doel 1 wordt gebruik gemaakt van een combinatie van twee monstertechnieken: boxcorer en bodemschaaf (op de Klaverbank resp. bodemhapper en onderwatervideo). Voor deze afzonderlijke technieken hebben Wijnhoven et al. (2103) aantallen locaties voorgesteld. Voor de Bruine Bank, Centrale Oestergronden en het Friese Front zijn nieuwe monitoringslocaties vastgesteld met als doel de toestand van de gebieden te monitoren.

From 30 May – 1 June 2013 the deep reef of Bonaire, Caribbean Netherlands, was explored with the aid of the “Curasub” submarine of Substation Curaçao. The shallow reefs of the Caribbean are considered a biodiversity-hotspot, an area with exceptional diversity of plants, animals and ecosystems yet surprisingly little is known about the flora and fauna of the deeper reefs. Particularly the deep reefs of Bonaire, St. Eustatius and Saba have hardly been explored. This represents a critical knowledge gap for developing future reef policies and management practices. In order to adequately protect the ecosystem and construct sustainable management plans it is essential to document the biodiversity and to gain an understanding of what processes keep it in place.

Doel van deze monitoring tweeledig: bepaling van de toestand van het habitattype binnen 1) het Natura 2000 gebied en 2) de open en gesloten gebieden binnen het N2000 gebied. Voor doel 1 wordt gebruik gemaakt van een combinatie van twee monstertechnieken: boxcorer en bodemschaaf (op de Klaverbank resp. bodemhapper en onderwatervideo). Voor deze afzonderlijke technieken hebben Wijnhoven et al. (2103) aantallen locaties voorgesteld. Voor de Bruine Bank, Centrale Oestergronden en het Friese Front zijn nieuwe monitoringslocaties vastgesteld met als doel de toestand van de gebieden te monitoren.

This report presents the results of the marine litter monitoring on the IBTS survey of 2014 and the BTS survey of 2013. Since 2013 marine litter is collected during the International Bottom Trawl Survey (IBTS) and Dutch Beam Trawl Survey (BTS) following a protocol developed by ICES. The composition and the distribution of the sea floor marine litter from the catch is analysed and the results are compared with the results from the IBTS and BTS surveys of last year.

Harbour infrastructures, civil engineering structures and offshore structures are exposed to a very aggressive maritime environment. The local corrosion mechanism bio-corrosion or microbial influenced corrosion (MIC) seems to be the life determining failure mechanism for these structures. There is a need for durable solutions to protect and maintain these structures. Different corrosion protection methods and systems are commercially available but each application requires a specific protection system. The optimal solution is not available yet

IMARES heeft onderzoek uitgevoerd naar het ontstaan en de aanwezigheid van microplastic zwerfvuil afkomstig van mosselzaad invangsystemen (hierna MZI’s genoemd). Deze studie is onderdeel van een opdracht van het ministerie van EL&I, om de ecologische effecten van opschaling van MZI’s in de Oosterschelde en Westelijke Waddenzee te onderzoeken. De MZI’s, die gebruikt worden in de Oosterschelde, Voordelta en Waddenzee, bestaan onder andere uit Polypropyleen touw en Nylon netwerk. Deze touwen en netten worden tijdens de oogst geborsteld waardoor plastic deeltjes in het water terecht kunnen komen. Deeltjes kleiner dan 5 mm zijn daarbij gedefinieerd als microplastics. Over de aanwezigheid van microplastics afkomstig van MZI’s en uit andere bronnen is nog weinig bekend.

Ten behoeve van ontsluiting van mariene data lopen verschillende initiatieven waarbij IMARES betrokken is. Voorbeelden hiervan zijn: het WaLTER project voor ontsluiting van de Waddenzee data, werkzaamheden t.b.v. het Informatiehuis Marien (IHM) en deelname aan het EMODNET Biology project, waarin ook Deltares participeert. IHM is eigenaar van het onderdeel "Mariene data" in het project Digitale Delta (DD). In DD participeren een aantal partners om te onderzoeken of "waterbeheer in Nederland verbeterd kan worden met behulp van betere informatiedeling en slim hergebruik van ICT toepassingen." In het kader van deze use case zijn gegevens uit IMARES WOT schelpdierdatabase ontsloten via een door Deltares ontwikkelde softwarestick: een set open source softwarecomponenten waarmee data kan worden ontsloten die op een geografische locatie is ingewonnen. Op basis van overleg tussen IMARES, Ministerie EZ en het IHM over financiering van data-ontsluiting zal worden besloten of en hoe het project zal worden uitgevoerd bij IMARES.

Quantitative habitat mapping and description form the basis for understanding the provisioning of ecosystem services and habitat connectivity, and hence provide an essential underpinning for marine spatial planning, management and conservation. Including patch reef habitats, total hard coral-scape habitat for the St. Eustatius Marine Park amounted to about 19% of the area surveyed and about 475 ha of habitat. Sargassum reef habitat typically occurred at the seaward edge of communities dominated by hard coral growth.

In het N2000 gebied Vlakte van de Raan is in 2013 een nulmeting uitgevoerd naar het voorkomen van bodemdieren, middels een bodemschaaf en zuigkor. In voorliggend datarapport wordt een overzicht gegeven van de aangetroffen soorten in de voorgestelde gesloten gebieden en daarbuiten.

Harbour infrastructures, civil engineering structures and offshore structures are exposed to a very aggressive maritime environment. The local corrosion mechanism bio-corrosion or microbial influenced corrosion (MIC) seems to be the life determining failure mechanism for these structures. There is a need for durable solutions to protect and maintain these structures. Different corrosion protection methods and systems are commercially available but each application requires a specific protection system. The optimal solution is not available yet

De ambitie is om van het Nederlands Continentaal Plat (NCP) 10-15% van de bodem te beschermen tegen bodemberoering. Een belangrijk uitgangspunt in de Mariene Strategie is dat de genoemde maatregel voor de visserijsector tot een minimumlast beperkt dient te worden. Daartoe wordt in deze studie het model Marxan toegepast. De geanalyseerde scenario’s resulteren in ruimtelijke uitwerkingen waarbij de te sluiten zone en een schets van de visserijkosten worden gepresenteerd, en ook welke ecologische winst worden behaald.

Het doel van dit onderzoek is effecten van verontreiniging met organotinverbindingen, specifiek tributyltinverbindingen (TBT), vast te stellen. Gewone Alikruiken zijn algengrazers en in vergelijking met andere gastropoden vrij ongevoelig voor TBT.

Natura 2000 in de Noordzeekustzone: prioriteiten voor beheerplan; Reden voor bescherming: waardevolle habitattypen en soorten; belangrijkste opgaven voor de natuurbescherming. Habitattypen in de Noordzeekustzone. Beschermde vissen en zeezoogdieren in de Noordzeekustzone. Beschermde vogels in de Noordzeekustzone

From 30 May – 1 June 2013 the deep reef of Bonaire, Caribbean Netherlands, was explored with the aid of the “Curasub” submarine of Substation Curaçao. The shallow reefs of the Caribbean are considered a biodiversity-hotspot, an area with exceptional diversity of plants, animals and ecosystems yet surprisingly little is known about the flora and fauna of the deeper reefs. Particularly the deep reefs of Bonaire, St. Eustatius and Saba have hardly been explored. This represents a critical knowledge gap for developing future reef policies and management practices. In order to adequately protect the ecosystem and construct sustainable management plans it is essential to document the biodiversity and to gain an understanding of what processes keep it in place.

De plastic eilanden op de oceanen verliezen in hoog tempo .....plastic. Jan Andries van Franeker toont dat aan door plastic vangsten in die eilanden te vergelijken met de maaginhoud van Noordse stormvogels op de Noordzee. Waar al dat plastic blijft, is vooralsnog een raadsel.

Zandwinning en -transport kunnen potentieel leiden tot diverse effecten zoals verminderde productie van algen en schelpdieren door extra slib in de waterkolom en verstoring. Geschatte effecten van zandwinning volgens de MERren. Visuele verstoring van zeehonden en vogels: de dieren worden verstoord doordat ze de sleephopperzuiger zien en reageren door bv weg te vluchten en andere vormen van onrust wat kan resulteren in (tijdelijke) effecten op de conditie van het dier en zelfs voortplanting en populatiedynamica. Geluidverstoring van vissen, vogels en zeezoogdieren: geluid wordt geproduceerd tijdens het baggeren op de winlocatie en tijdens het varen, waarbij de geluidsbron zich verplaatst. Verstoringseffecten kunnen ook optreden door het geluid tijdens baggeren (zowel boven als onderwater). Dit heeft op hoofdlijnen het zelfde effect als visuele verstoring maar via een andere effectroute.