Search

A breakthrough in the unleashing of mass terror in the USSR was the February– March Plenum of the Central Committee of the Communist Party of the Soviet Union (b) (1937), which initiated the activities of the NKVD to liquidate “counter-revolutionary elements”. Parallel to these activities, from July 1937 to November 1938, operations were carried out against “hostile nationalities” – a potential “fifth column”, “insurgent base” in case of war. They included all layers of the population. More than 335,000 people were convicted at that time, almost 74% of whom were shot. The main goal was to destroy the remains of “nationalist elements” – a base for foreign intelligence services. On the example of this operation in Kyrgyzstan were presented its stages (preparation, arrest, investigation, sentence) and “technology” of repression. Referring to the “Polish operation” of the NKVD, more detailed archival information about Ludwik Krynicki’s case was provided. An analysis of the national origin of 137 victims was carried out, the remains of which were excavated in Czon-Tasz, as well as the national composition of almost 21 thousand people repressed in Kyrgyzstan in 1918–1953 (including 180 Poles). Przełomem w rozpętaniu masowego terroru w ZSRR stało się lutowo-marcowe plenum KC WKP(b) (1937), które zainicjowało działania NKWD na rzecz likwidacji „kontrrewolucyjnych elementów”. Równolegle do tych działań prowadzone były od lipca 1937 r. do listopada 1938 r. operacje przeciwko „wrogim narodowościom” – potencjalną „piątą kolumną”, „bazą powstańczą” na wypadek wojny. Obejmowały one wszystkie warstwy ludności. Skazano wtedy ponad 335 tys. osób, spośród których rozstrzelano prawie 74%. Głównym celem było zniszczenie resztek „nacjonalistycznych elementów” – bazy dla zagranicznych wywiadów. Na przykładzie tej operacji w Kirgizji zostały przedstawione jej etapy (przygotowania, aresztowanie, śledztwo, wyrok) oraz „technologia” represji. Nawiązując do „operacji polskiej” NKWD, przytoczono bliższe informacje archiwalne o sprawie Ludwika Krynickiego. Dokonano analizy pochodzenia narodowościowego 137 ofiar, których szczątki wydobyto w Czon-Tasz, a także składu narodowego prawie 21 tys. represjonowanych w Kirgizji w latach 1918–1953 (m.in. 180 Polaków).

Historical Institute (IH) of University of Lodz was established on 24 June 1948. The first years of its activity took place during the Stalinism period. The stuff and students were subjected to propaganda and were engaged in different political actions. Researches and didactics were imposed into methodology of Marxism-Leninism. The students of IH articulated their objection towards such practices in 1956 and therefore in next years, took place many positive changes. One of them was the possibility of making trips to archives and libraries in western countries. Unfortunately, in 1968 the Institute experienced many political upheavals. The consequences of anti-Semitic campaign, which were then set off, was dismissal from work and emigrating from Poland of four employees of IH. During next years, functioning of the Institute and life of the students were subjected to strong political pressure again. Its expression were e.g. working- -class practices of first year students. The situation in the Institute changed only when in 1980 Independent Self-governing Trade Union “Solidarity” was created. The students and employees started to fight for their issues. The former ones took part in nearly month-long sit-down strike (January–February 1981). After the introduction of martial law two students were interned, besides the stuff and students were forbidden to conduct any independent activities. Some of them however got engaged in underground activity. The legal activity started again only in May 1988. In this time the students government on the IH was created. The students and employees joined into the transitions which took place in 1989. One of adjuncts became even the Member of Parliament (so-called contractual Parliament). Instytut Historyczny (IH) Uniwersytetu Łódzkiego został utworzony 24 czerwca 1948 r. Pierwsze lata jego działalności przypadły na okres stalinizmu. Kadra i studenci zostali wtedy poddani propagandzie i byli angażowani w różne akcje polityczne, a badaniom i dydaktyce narzucono metodologię marksistowsko-leninowską. Swój sprzeciw wobec tych praktyk studenci IH wyrazili w 1956 r. i dlatego w kolejnych latach nastąpiło wiele korzystnych zmian. Jedną z nich była możliwość wyjazdów pracowników do archiwów i bibliotek w krajach zachodnich. Niestety w 1968 r. Instytut doświadczył wielu politycznych wstrząsów. Następstwem uruchomionej wtedy kampanii antysemickiej było zwolnienie z pracy i wyjazd z Polski czterech pracowników IH. W kolejnych latach funkcjonowanie Instytutu i życie studentów ponownie poddano silnej presji politycznej. Jej wyrazem były np. obowiązkowe praktyki robotnicze dla studentów I roku. Dopiero gdy w 1980 r. powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” w Instytucie sytuacja się zmieniła. Studenci i pracownicy zaczęli walczyć o swoje interesy. Ci pierwsi uczestniczyli nawet w trwającym blisko miesiąc strajku okupacyjnym (styczeń–luty 1981 r.). Po wprowadzeniu stanu wojennego dwóch studentów zostało internowanych, poza tym pracownikom i studentom zabroniono prowadzenia wszelkiej niezależnej działalności. Niektórzy z nich podjęli jednak aktywność w podziemiu. Jawna działalność niezależna została na nowo podjęta dopiero w maju 1988 r. Powstał wtedy w IH samorząd studencki. Studenci i pracownicy włączyli się też w przemiany, które nastąpiły w 1989 r. Jeden z adiunktów został nawet posłem na Sejm (tzw. Sejm kontraktowy).

The aim of the article is to present the professional and spatial craftsmanship structure within the Poznań Department, based on the results of a census conducted during the period of the Duchy of Warsaw. The analyses presented, which include quantitative ones using statistical methods, are therefore related to the pre-enfranchisement period, following which the Poznań Department definitively embarked on a “Prussian path of capitalistic development”. Therefore, the results may serve as a starting point for evaluating the economic changes that took place in the research area in the 19th century. Having used multidimensional methods, I shall be proposing regionalization of the Poznań Department, due to the structure of crafts in the early years of the 19th century. Census data also allow for the identification of key crafts in the Poznań Department at the threshold of industrialization, as well as groups of interrelated branches. The research will also, indirectly, indicate the importance of historical awareness in the selection of grouping methods at subsequent stages of research that is based on historical quantitative data.

The main source for this article is a population census carried out in Przemyśl in 1918, previously unused in any scientific research. Using a survey method, it encompassed single households; only some of the material exists to this day, a larger part stored in the Sanok Archive, and a smaller in the National Archive in Przemyśl. The census combined the elements of the earlier “State of Souls” (status animarum) in relation to households and the more modern type of Austrian survey to which new categories were added; its original form enables new methods for analyzing the local population of that area. The circumstances in which the census was carried out are unknown; we can assume that it was conducted by the local magistrate, due to food shortages and mass migration of the population (including the military) to the city. The surviving 1,163 cards enable us to pinpoint personal data from the respondents, such as sex, age, religion and nationality, place of birth and address, and in some cases social status and profession.

The article presents weddings in the parish of Płonka Kościelna in the years 1826– 1864, on the basis of parish registers residing in the parish archive. It contains basic issues such as the age of the betrothed and their marital status. Special attention was paid to the questions of having living parents on the day of wedding, and, what follows, the betrotheds’ place of residence. The element of service is presented as a stage in the life cycle of an individual. The research employed statistical methods as well as selected examples of weddings and the couples involved.

Almost everyone has heard the legend of cruel Elisabeth Báthory who bathed in the blood of young virgins to preserve eternal youth. The countess is also known as one of the bloodiest women in Europe. She is registered on the world list of Guinness records as the biggest serial killer of all time. However, there is a doubt whether she committed all crimes attributed to her. Thus, the article presents two alternative biographies of the Hungarian aristocrat: one that derives from legends, and the other that is based on historical facts recently determined by contemporary researchers of the topic. Niemal każdy słyszał legendę o okrutnej Elżbiecie Batory, która kąpała się we krwi młodych dziewic, by zachować wieczną młodość. Hrabina zapisała się na trwałe w historii jako jedna z najkrwawszych kobiet Europy. Została też wpisana na światową listę rekordów Guinnessa jako największa seryjna morderczyni wszechczasów. Jednak czy aby na pewno dopuściła się wszystkich zarzucanych jej czynów? W artykule przedstawione zostaną dwie wersje historii życia węgierskiej arystokratki: jedna, wywodząca się z legend, oraz druga, oparta na faktach, do których udało się dotrzeć współczesnym badaczom tematu.

The article presents a selected campaign of the Russo-Turkish War, which Turkey fought with Russia and its ally, Austria, in 1787–1792. The Author used the reports of „Gazeta Warszawska” – a leading information magazine, published in 1774–1793 under the editorial supervision of an ex-Jesuit, Father Stefan Łuskina, as the principal source of information. Throughout the entire conflict, Łuskin’s newspaper reported regularly (almost in every issue) on activities on the eastern front. The editor-in-chief was an advocate of pro-Russian position, which did affect the information provided by the publication. The news from the Eastern War published in „Gazeta Warszawska” was selected in such a way as to show the superiority of the Russian army over the Ottoman fleet and army and to prove that the opponents of the Tsaritsa opponents would be inevitably defeated. Artykuł przybliża wybraną kampanię wielkiej wojny wschodniej, która toczyła się w latach 1787–1792 między Turcją a Rosją i sprzymierzoną z nią Austrią. Źródłem informacji wykorzystanych przez Autorkę są doniesienia „Gazety Warszawskiej” – czołowego pisma o charakterze informacyjnym, ukazującego się w latach 1774–1793 pod redakcją eks-jezuity, księdza Stefana Łuskiny. Przez cały okres trwania konfliktu łuskinowska gazeta regularnie (niemal w każdym numerze) relacjonowała działania na froncie wschodnim. Ksiądz redaktor był zwolennikiem orientacji prorosyjskiej, co nie pozostało bez wpływu na treść przekazywanych informacji. Publikowane w „Gazecie Warszawskiej” wiadomości z wojny wschodniej dobierał w taki sposób, aby wykazać wyższość oręża rosyjskiego nad flotą i armią osmańską oraz dowodzić nieuchronności klęski przeciwników carycy.

Research interest in the Łaski family of Korab coat of arms resulted in an array of interesting works and several times more postulates and research queries. Studies from the turn of the 19th and 20th century need to be updated and completed. This concerns both the factual issues and interpretational ones. In his article the author undertakes to accomplish these postulates in relation to the period of education and peregrinations of three representatives of the family from Łask: Hieronim, Jan and Stanisław, sons of Jarosław and Zuzanna of Bąkowa Góra and nephews of chancellor and primate Jan Łaski. Apart from reconstructing some events, the author reinterpreted the preserved source material and juxtaposed the results with the previous state of research. This resulted in identifying some inaccuracies reproduced for decades or statements unconfirmed by any sources which are deep rooted in the historiography. Zainteresowanie badawcze rodziną Łaskich herbu Korab przyniosło szereg interesujących prac oraz wielokrotnie więcej postulatów i pytań badawczych. Powstałe na przełomie XIX i XX w. opracowania wymagają dziś aktualizacji i uzupełnienia. Dotyczy to tak kwestii faktograficznych, jak i interpretacyj­nych. W artykule autor podejmuje próbę realizacji tych postulatów w odniesieniu do czasu edukacji i peregrynacji trzech przedstawicieli rodziny z Łaska: Hieronima, Jana i Stanisława, synów Jarosława i Zuzanny z Bąkowej Góry, bratanków zaś kanclerza i prymasa Jana Łaskiego. Obok rekonstrukcji wydarzeń dokonano ponownej interpretacji zachowanego materiału źródłowego i zestawiono otrzymane wyniki z dotychczasowym stanem badań. Efektem tego zabiegu jest wskazanie powtarzanych przed dekady nieścisłości lub niemających ugruntowania źródłowego twierdzeń, które utrwaliły się w dotychczasowej historiografii.

The authors analyze the entrepreneurial activity of the exiled participants of the January Uprising in Western Siberia and its role in the process of their adaptation. Also, the authors identify strategies for the success of Polish entrepreneurs, as well as features of the functioning of the business of Polish exiles in Siberia. It is concluded that Polish entrepreneurship in Siberia did not have a pronounced ethnic character. W artykule autorzy analizują działalność gospodarczą zesłanych uczestników powstania styczniowego na Syberii Zachodniej i jej rolę w procesie ich adaptacji. Przedstawiono strategie zakładania i rozwoju przedsiębiorstw prowadzonych przez polskich zesłańców oraz cechy charakterystyczne dla ich funkcjonowania. Autorzy dochodzą do wniosku, że polska przedsiębiorczość na Syberii nie miała wyraźnego charakteru etnicznego.

The position of the Radziwiłł ordinats (principal heirs) of Nieśwież was expressed in affinities, offices, property and political influence. To determine their position, it is important to present their political influence, which has changed over the entire century. Here, the author discusses changes of the position of three successive ordinats: Chancellor Karol Stanisław, hetman Michał Kazimierz and voivode Karol Stanisław, who won the highest popularity and political position. Pozycja Radziwiłłów ordynatów na Nieświeżu wyrażała się w koligacjach, pełnionych urzędach, posiadanym majątku i wpływach politycznych. W celu określenia ich pozycji najistotniejsze jest przedstawienie ich wpływów politycznych, które zmieniały się w ciągu całego wieku. Tu omówiono zmiany pozycji trzech kolejnych ordynatów: kanclerza Karola Stanisława, hetmana Michała Kazimierza i wojewody Karola Stanisława, który zdobył największą popularność i pozycję polityczną.

Adam Mickiewicz Society was established in Budapest in the interwar period. Its main goal was to develop Polish-Hungarian cultural relations and popularize the knowledge about Polish lierature in Hungary. It continued its activity during the World War II, despite the fact that Hungary was a German ally. In the post-war period the organization was negatively perceived by Polish communist diplomatic representatives in Hungary. They led to the limitation of Society activity and consequently to its liquidation. W okresie międzywojennym w Budapeszcie zostało powołane do życia Towarzystwo im. Adama Mickiewicza. Jego głównym celem było rozwijanie kulturalnych relacji polsko-węgierskich oraz popularyzowanie wiedzy na temat polskiej literatury na Węgrzech. Kontynuowało działalność również podczas drugiej wojny światowej, chociaż Węgry były sojusznikami Niemiec. W okresie powojennym organizacja była negatywnie oceniana przez komunistycznych przedstawicieli dyplomatycznych Polski na Węgrzech. Doprowadzili do ograniczenia jej aktywności, w ostateczności natomiast do jej likwidacji w 1948 r. &nbsp

The article concerns the image of the Lombards in Liber Pontificalis, the chronicle of papal pontificates, which represented point of view of popes and their environment. In biographies of popes from the end of 6th century the Lombards appeared quite often as invaders plundering Italy however, due to generally laconic and reporting character of those vitae, information which concerned the Lombards was short and deprived of clear rhetorical features. In biographies from 7th century the Lombards were absent. The Lombards became the object of biographers’ interest in 8th century along with resuming Lombard military pressure. Biographies from that period were literary expanded and focused on Lombard rulers. The image of the kings was quite diverse in them though all were treated as danger for the Apostolic See. In the case of king Liutprand, positive elements was noticed as well. The image of Ratchis is similar. Aiustlf was described in extreme negative way because he attempted to conquer Rome. The median of the images of Liutprand and Aisutlf is the image of king Desiderius. Right is the claim, that the negative image of the Lombards in that period was attached to the lack of earlier intensive contact between them and papacy, which escalated in Rome the feeling of unfamiliarity and memory of the danger they were in 6th century. It seems however that the crucial factor, influencing on the image of the Lombards in Liber Pontificalis, was just the necessity to present the popes in the most positive way, what was done at the cost of the Lombards. Artykuł dotyczy obrazu Longobardów w Liber Pontificalis, kronice pontyfikatów papieży, reprezentującej punkt widzenia biskupów Rzymu i ich otoczenia. W biogramach papieży z końca VI w. Longobardowie pojawiają się stosunkowo często, jako najeźdźcy pustoszący Italię. Jednak ze względu na ogólnie lakoniczny i sprawozdawczy charakter tych vitae informacje dotyczące ludu są krótkie i pozbawione wyraźnych cech retorycznych. W biogramach z VII w. Longobardowie są nieobecni. Związane jest to najprawdopodobniej z faktem, że w tym czasie przestali stanowić dla Rzymu bezpośrednie zagrożenie. Longobardowie stali się ponownie przedmiotem zainteresowania autorów biogramów papieży w VIII w., wraz ze wznowieniem longobardzkiej presji militarnej. Biogramy z tego okresu są bardzo rozbudowane literacko i skupiają się głównie na poczynaniach władców longobardzkich. Obraz królów jest dość zróżnicowany, choć wszyscy traktowani są jako zagrożenie dla Stolicy Apostolskiej. W przypadku Liutpranda odnotowywane są jednak także elementy, które stawiają go w pozytywnym świetle. Podobny jest wizerunek Ratchisa. W skrajnie negatywny sposób przedstawiony został Aistulf, dążący otwarcie do zdobycia Rzymu. Wypadkową wizerunków Liutpranda i Aistulfa jest natomiast obraz ostatniego longobardzkiego króla – Dezyderiusza. Słuszne jest twierdzenie, że za negatywny obraz Longobardów w tym okresie odpowiada w pewnym stopniu brak wcześniejszych intensywnych kontaktów między nimi a papiestwem, potęgujący poczucie obcości i pamięć o zagrożeniu, jakie stwarzali pod koniec VI w. Wydaje się jednak, że kluczowym czynnikiem, wpływającym na wizerunek Longobardów w Liber Pontificalis, była po prostu konieczność przedstawienia w jak najlepszym świetle kolejnych papieży i podejmowanych przez nich działań, co odbywało się kosztem stanowiących zagrożenie Longobardów.

The article presents original (against a background of the era) character of the marriage of Thomas and Katia Mann. Basing on the memoires and the correspondence of writer’s family members, there are shown the conventional and modern elements of their marital union, in the context of the personal relations, as well as from the perspective of the progeny upbringing model. The structure of the article has got the chronological and problem character. In the first part of the deliberations there is presented the youthful experiences of Thomas Mann and Katia Prings­heim, up to the moment of their entering into marriage (1904). In the second there is analysed the process of the forming of the marital and parental relations of the Manns (1904–1914). The third part of the text presents the evolution of the position of Katia Mann in the couple (1914–1919). In the last part of the article there is done the overall analysis of the character of Thomas and Katia Mann’s marital relations, with the emphasizing of the traditional and the unconventional characteristics of their marriage. Artykuł prezentuje oryginalny na tle epoki charakter małżeństwa Tomasza i Katii Mannów. Opierając się na pamiętnikach i korespondencji członków rodziny pisarza, ukazano konwencjonalne oraz nowoczesne elementy ich związku, zarówno w kontekście relacji osobistych, jak i przez pryzmat modelu wychowania potomstwa. Konstrukcja artykułu ma charakter chronologiczno-problemowy. W pierwszej części rozważań przedstawiono młodzieńczy bagaż doświadczeń Tomasza Manna i Katii Prings­heim do momentu zawarcia przez nich związku małżeńskiego (1904). W drugiej części przeanalizowano proces formowania się relacji małżeńsko-rodzicielskich wspomnianej pary (1904–1914). Trzecia część prezentacji przedstawia ewolucję pozycji w związku Katii Mann (1914–1919). W ostatniej części artykułu dokonano zbiorczej analizy charakteru małżeńskich relacji Tomasza i Katii Mannów z uwypukleniem tradycyjnych i nowoczesnych cech ich małżeństwa.

The imperial coronation of Charles IV in 1355 has been widely regarded by scholars as of little import and without lasting historical significance. In fact, the opposite is the case. The coronation journey needs to be understood in the wider context of the power struggle between the Holy Roman Empire and papacy in Italy. This article examines the complex situation from the perspectives of Charles and his opponents and supporters in Italy. It demonstrates how the coronation led to adecisive redistribution of power relations in Italy and Europe, resulting in the Golden Bull (1356) and the Aegidian Constitutions (1357). A previously unknown letter by Niccolò Acciaiuoli, who directed the political affairs of the Kingdom of Naples, is discussed here for the first time. It illuminates the political tactics of the opposing Guelphs and the effect of Charles’ presence in Rome on their aims. The article also re-examines the long-disputed question as to why Charles did not accept Petrarch’s invitation to act in Italy as the defender of the res publica, and why the humanist failed to accept the invitation to accompany Charles to Rome. Koronacja cesarska KarolaIV w 1355r. była dotąd powszechnie uważana przez badaczy za wydarzenie mało istotne i bez większego wpływu na przyszłość. W rzeczywistości było jednak odwrotnie. Podróż koronacyjna KarolaIV musi być rozpatrywana w szerszym kontekście walki o władzę we Włoszech między Świętym Cesarstwem Rzymskim apapiestwem. W artykule przeprowadzono analizę skomplikowanej sytuacji z perspektywy Karola oraz jego przeciwników i zwolenników we Włoszech. Ukazano, jak koronacja cesarska KarolaIV doprowadziła do zasadniczej zmiany układu sił politycznych we Włoszech i w Europie, co skutkowało w konsekwencji wydaniem Złotej Bulli (1356) i Konstytucji egidiańskich (1357). Autorka po raz pierwszy odwołuje się w swoich rozważaniach do nieznanego wcześniej listu Niccola Acciaiuoliego, który kierował polityką Królestwa Neapolu. List ten rzuca nowe światło na taktykę opozycyjnego stronnictwa gwelfów i wpływu obecności Karola w Rzymie na jego polityczne cele. W artykule postarano się również udzielić odpowiedzi na od dawna przykuwające uwagę uczonych pytanie, dlaczego Karol nie zaakceptował prośby Petrarki, aby podjął we Włoszech działania na rzecz obrony tego, co określano mianem res publica, i dlaczego humanista nie przyjął zaproszenia, aby towarzyszyć Karolowi w jego podróży do Rzymu.

The aim of the research is to trace the process of demographic transition in the area of the former Polish-Lithuanian Commonwealth, enlarged by areas with a predominantly Polish-speaking population, Upper Silesia and Cieszyn Silesia, as well as Southern Masuria. The time frame of the work covers the years 1865–1912. changes in the basic indicators of the vital statistics of the population were analyzed: the crude death rate (death rate per 1,000 population), the crude birth rate and the crude marriage rate. The source of the data is the work of Adam Krzyzanowski and Kazimierz Kumaniecki, Statystyka Polski [Statistics of Poland], which was in fact the first statistical yearbook of the former Polish-Lithuanian Commonwealth and other predominantly Polish-speaking areas. The analysis was carried out strictly according to the requirements of the demographic transition theory. A comparative analysis of the demographic situation in these lands on the eve of the outbreak of World War I was carried out using Ward’s taxonomic method and the k-means method. The results of the analysis indicate that the process of demographic transition in these lands was varied and was conditioned by their economic development and geographical location.

The article aims to show the value that Protestant parish registers kept in the State Archives in Szczecin have for demographic research. The paper will also examine the internal structure of the Pomeranian and New Marchian parish registers, showing the changes that took place in the records over a period of more than 350 years (from the end of the 16th century to the mid-20th century). The material is also intended to encourage academics to use the sources in their research work.

This article discusses selected aspects of the way Lithuanian sejmiks proceeded in the times of Permanent Council (especially in the years 1776–1786). The author refers to particular pieces of information on the county of Kaunas which were mentioned in Akta sejmiku kowieńskiego w latach 1733–1795 published by Monika Jusupović in 2019. The information found in the abovementioned book was tested against the relevant data concerning the sejmiks of Lida and Ukmergė collected in the process of research in the archives of Minsk and Vilnius. For comparative reasons the author of this article makes use of the results of research by Lithuanian historians (on the sejmik of Vilnius) as well as the contributions of Polish and Belarusian historians. The author focuses (among others) on the functioning of economic, relational and electoral sejmiks. The article also contains information on different types of sejmik documents which were typical for Lithuanian parliamentary practice. Besides, it discusses additional items of information related to the political life in the county of Kaunas which were not referred to by M. Jusupović. The final part of the article emphasizes distinctive aspects of research on the Lithuanian parliamentary practice. Owing to the custom of signing the sejmik lauda by the unlimited number of participants, it is now possible to state roughly how large the gathering was. In the second part of the 18th c. there were still considerable differences between the sejmiks in the Crown and Lithuania even though the models in respective countries tended to converge. W artykule omówiono wybrane aspekty funkcjonowania sejmików litewskich w czasach Rady Nieustającej (zwłaszcza w latach 1776–1786). Wykorzystane zostały wiadomości na temat powiatu kowieńskiego znane dzięki Aktom sejmiku kowieńskiego w latach 1733–1795 opublikowanym w 2019 r. przez Monikę Jusupović. Informacje te skonfrontowano z danymi dotyczącymi sejmików lidzkiego i wiłkomierskiego pochodzącymi z kwerendy źródłowej w archiwach w Mińsku i Wilnie. Do celów porównawczych wykorzystane zostały wyniki badań historyków litewskich (sejmik wileński), polskich i białoruskich. W tekście przedstawiono m.in. takie zagadnienia, jak funkcjonowanie sejmików gospodarskich, relacyjnych i elekcyjnych. Zaprezentowano także informacje dotyczące typów akt sejmikowych, które są charakterystyczne dla parlamentaryzmu litewskiego. Omówione zostały dodatkowe wiadomości związane z życiem politycznym powiatu kowieńskiego, których nie uwzględniła M. Jusupović. W końcowej części artykułu wyeksponowane są specyficzne aspekty badań nad litewskim parlamentaryzmem. Dzięki zwyczajowi podpisywania uchwał sejmiku przez ogół osób w nim uczestniczących możliwe jest przybliżone oszacowanie liczebności zgromadzenia. W drugiej połowie XVIII w. nadal istniały znaczące różnice między sejmikami litewskimi a koronnymi, choć widoczna jest tendencja do upodobniania się modeli funkcjonujących w obu krajach.

In the initial period of the World War I, there were two committees in Lodz with the status of social aid institutions: Główny Komitet Obywatelski miasta Łodzi – GKO (Main Citizens’ Committee of the City of Lodz) and Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednym – KONPB (Citizens’ Committee for Providing Aid to the Poor). Both of those organizations were formed virtually at the same time, i.e. on the first days of August 1914, and their activities complemented each other. The first of them took over the function of the city government with a number of competences in administration after Władysław Pieńkowski had left the city; the other one focused its efforts on typical social care for residents, who had suddenly found themselves in a situation of hazard to their safety, life, and health, at the risk of losing the source of income. The main goal of KONPB in the initial phase of the war was to provide material aid to the poorest residents of Lodz; the most important form of support used by the greatest number of people was provision of food. It was used by people of all religions and nationalities. They included, most of all, factory workers with families, people who lost their source of income, families of enlisted reservists, immigrants, homeless people, and those using services of many Lodz philanthropic and social organizations and institutions. This work presents several aspects of KONPB activities, such as the origins, structure, tasks, and financial resources as well as the cooperation and communication with GKO. Lodz citizens’ committees were liquidated by German occupation authorities on 30 June 1915, after almost a year of operations. W początkowym okresie pierwszej wojny światowej istniały w Łodzi dwa komitety o statusie instytucji pomocy społecznej: Główny Komitet Obywatelski miasta Łodzi (GKO) i Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednego (KONPB). Obie te organizacje powstały praktycznie w tym samym czasie, tj. w pierwszych dniach sierpnia 1914 r., a ich działania wzajemnie się uzupełniały. Pierwszy z nich przejął funkcję miejskiego rządu z szeregiem kompetencji w administracji po opuszczeniu miasta przez prezydenta Władysława Pieńkowskiego; drugi skupił się na typowej opiece społecznej dla mieszkańców, którzy nagle znaleźli się w sytuacji zagrożenia dla ich bezpieczeństwa, życia i zdrowia, ryzykując utratę źródła dochodu. Głównym celem KONPB w początkowej fazie wojny było zapewnienie pomocy materialnej najbiedniejszym mieszkańcom Łodzi; najważniejszą formą wsparcia stosowaną przez największą liczbę osób było dostarczanie żywności. Korzystali z tego ludzie wszystkich religii i narodowości. Wśród nich byli przede wszystkim robotnicy fabryczni z rodzinami, ludzie, którzy stracili źródło dochodu, rodziny rezerwistów, imigrantów, bezdomnych i tych korzystających z usług wielu łódzkich organizacji filantropijnych i społecznych. W artykule przedstawiono kilka aspektów działań KONPB, takich jak geneza KONPB, struktura, zadania i zaplecze finansowe, a także współpracę i komunikację z GKO. Łódzkie komitety obywatelskie zostały zlikwidowane przez niemieckie władze okupacyjne 30 czerwca 1915 r., po prawie roku działalności.

A new opening in Polish-Italian economic relations took place at the turn of the fifties and sixties. As a result of this opening, there are contracts signed in 1958 and 1960 and a gradual increase in trade turnover. The next stages of this cooperation were: the agreement of 14 July 1965 (on economic, industrial and technical cooperation) and 18 February 1970 (on trade and economic relations). Trade turnover with Italy in 1969 represented nearly 3% of total turnover of Polish foreign trade with developed capitalist countries. In 1966, Italy took the fourth place (after Great Britain, Germany and the USA) in Polish exports to capitalist developed countries and second place in imports from this group of states. Poland exported mainly to agri-food and raw materials (coal, sulfur) and imported machinery and equipment as well as metallurgical and chemical blanks. In the 1960s, the Polish authorities decided to invest heavily in Italy. In 1965, the Polish authorities signed an agreement with Fiat for the production of a mid-range car (Fiat 125p) in Poland, which resulted in a large loan. Cooperation with the Turin concern was the most recognizable element of Polish-Italian industrial cooperation during this period. Nowe otwarcie w polsko-włoskich stosunkach gospodarczych nastąpiło na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w.. Efektem tego otwarcia były umowy podpisane w 1958 i w 1960 r. oraz stopniowe zwiększenie obrotów handlowych. Kolejne etapy tej współpracy wyznaczają umowy: z 14 lipca 1965 r. (o współpracy gospodarczej, przemysłowej i technicznej) i z 18 lutego 1970 r. (o stosunkach handlowych i gospodarczych). Obroty handlowe z Włochami w 1969 r. stanowiły blisko 3% całości obrotów polskiego handlu zagranicznego z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi. W 1966 r. Włochy zajmowali czwarte miejsce (po Wielkiej Brytanii, RFN i USA) w polskim eksporcie do rozwiniętych krajów kapitalistycznych i drugie miejsce w imporcie z tej grupy państw. Polska eksportowała do Włoch głównie towary rolno-spożywcze oraz surowce (węgiel, siarka) a importowała maszyny i urządzenia oraz półfabrykaty hutnicze i chemiczne. W latach sześćdziesiątych władze PRL zdecydowały się na duże zakupy inwestycyjne we Włoszech. W 1965 r. władze polskie podpisały porozumienie z Fiatem na produkcję w Polsce samochodu średniolitrażowego (Fiat 125p), na co uzyskały duży kredyt. Współpraca z turyńskim koncernem była najbardziej rozpoznawalnym elementem polsko-włoskiej kooperacji przemysłowej w tym okresie.

In the resources of the Central State Historical Archives of Ukraine in Lviv, sources about the Jesuits concerns various parts of Galicia, and, in some cases, lands beyond its borders. Most archival units containing documents from the period of kasat are not widely known, and some of them are probably not used at all. The documents archived here may be of interest to art historians, as well as historians of material culture or medical historians. Part of them may prove useful also in research on pre- and fortune-possession of Jesuits in the Austrian Partition and outside its borders. The wide chronological range and the abundance of this material lead to the conclusion that it well reflects the subsequent stages in Jesuit history after the dissolution of the order in 1773. Many documents relate to just this and the period before and after the restoration of the Order in 1814. His delegalization in 1848 and the way of the Jesuits to abolition in 1853 are well documented. Preserved inventories don’t have to be fully reliable, of course. They may also not reflect the actual possession of the order in the period before the dissolution. The important thing is, that they allow at least a partial reconstruction of the equipment of churches, colleges, pharmacies or convents. These documents also contain lists of monks and a discussion on providing them with means of subsistence. Thanks to them, we also get a spatial picture of the development of post-Jesuit plots, gradually merging into the urban organism modernized in the 19th century. W zasobach Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy we Lwowie źródła odnoszące się do jezuitów dotyczą różnych części Galicji, a w niektórych przypadkach także terenów poza jej granicami. Większość jednostek archiwalnych zawierających dokumenty z okresu kasat zakonu nie jest powszechnie znana, a niektóre z nich prawdopodobnie nigdy nie były wykorzystywane. Zaprezentowane w artykule dokumenty mogą zainteresować historyków sztuki, a także historyków kultury materialnej lub historyków medycyny. Część z nich może okazać się przydatna także w badaniach nad przed- i pokasatowym stanem posiadania jezuitów w zaborze austriackim i poza jego granicami. Szeroki zakres chronologiczny i bogactwo tego materiału prowadzą do wniosku, że dobrze odzwierciedla on kolejne etapy historii jezuickiej po rozwiązaniu zakonu w 1773 r. Wiele dokumentów dotyczy też okresu po jego przywróceniu w 1814 r. Jego delegalizacja w 1848 r. i droga do zniesienia jezuitów w 1853 r. są dobrze udokumentowane. Zachowane zasoby nie muszą być oczywiście w pełni niezawodne. Mogą również nie odzwierciedlać faktycznego stanu posiadania w okresie przed rozwiązaniem. Ważne jest to, że pozwalają przynajmniej na częściową rekonstrukcję wyposażenia kościołów, kolegiów, aptek lub klasztorów. Dokumenty te zawierają również listy mnichów i dyskusję na temat zapewnienia im środków utrzymania. Dzięki nim otrzymujemy także przestrzenny obraz ewolucji działek pojezuickich, stopniowo łączących się z modernizowanym w XIX w. organizmem miejskim.

The cognitive value of the regional press remains high level by coverage and commenting on causes close to the society. The article is an attempt to reconstruct the cultural life of the citizens of Tarnów. This perspective was sketched on the basis of the assessment of the society’s activity during cultural events. The key to explaining this phenomenon were materials in the State Archives in Krakow, a branch in Tarnów and also available in the Federation of Digital Libraries. The most valuable information’s was obtained from “Nasz Głos”, “Głos Ziemi Tarnowskiej” and from the weekly “Nowiny-Smok”. The lecture consists of three parts. The first one aims to outline the history of regional press in Tarnów and also to present the situation of local cinemas and theaters. The next part is the analysis of issues related to cinema, theater or other cultural events. It is necessary to look here from the point of view of the reader who, based on newspaper articles, shapes his opinion regarding the interest in culture developing in Tarnów. The last part is an attempt to summarize the press influence to the development of cultural events in the city. Wartość poznawcza prasy regionalnej pozostaje na wysokim poziomie dzięki relacjonowaniu i komentowaniu spraw bliskich danemu społeczeństwu. Artykuł jest próbą rekonstrukcji życia kulturalnego mieszkańców Tarnowa. Perspektywa ta została sformułowana na podstawie oceny aktywności społeczeństwa podczas wydarzeń kulturalnych. Kluczem do wyjaśnienia tego zjawiska stały się materiały z Archiwum Państwowego w Krakowie, oddział w Tarnowie, a także dostępne w Federacji Bibliotek Cyfrowych. Najwięcej cennych informacji udało się pozyskać z „Naszego Głosu”, „Głosu Ziemi Tarnowskiej” i z tygodnika „Nowiny-Smok”. Praca składa się z trzech części. Pierwsza ma na celu zarysowanie historii prasy regionalnej Tarnowa a także przedstawienie sytuacji tamtejszych kin i teatrów. Kolejna cześć to analiza zagadnień związanych z kinem, teatrem czy innymi wydarzeniami kulturalnymi. Należy spojrzeć tutaj z punktu widzenia czytelnika, który na podstawie artykułów prasowych kształtuje swoje zdanie dotyczące rozwijającego się w Tarnowie zainteresowania kulturą. Ostatnia cześć staje się próbą podsumowania wpływu prasy na rozwój wydarzeń kulturalnych miasta.

The article describes the role of the Polish Army in the economic life of the city of Lodz in the years 1918–1939. In the city were stationed many military units and institutions at that time, thanks to which the Lodz garrison belonged to one of the largest in Poland in the years of the Second Polish Republic. The army was an important factor in the economic development of the city. Military units were shopping on the local market many different products necessary for their normal functioning. For example, the army was buying: items of equipment, food, draft animals, building materials, furniture and other elements of barracks equipment. Orders placed by the army and private purchases of soldiers ensured work for a large group of workers and craftsmen. Economic benefits from the presence of the army in the garrison in Lodz were also had by the shoemakers, tailors, hairdressers, restaurateurs, and owners of cinemas and theaters. The owners of private tenements had also large profits for renting apartments for officers. All these factors meant that the municipal authorities were interested in stationing as many military units as possible in Lodz, which had a significant impact on the city’s economic development. Artykuł opisuje rolę Wojska Polskiego w życiu gospodarczym miasta Łodzi w latach 1918–1939. W mieście stacjonowało w tym czasie wiele jednostek i instytucji wojskowych, dzięki czemu garnizon łódzki należał w latach II Rzeczypospolitej do grupy największych w Polsce. Wojsko było ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój gospodarczy miasta. Jednostki wojskowe kupowały na lokalnym rynku wiele różnych produktów niezbędnych dla ich normalnego funkcjonowania. Armia kupowała przykładowo: elementy oporządzenia, żywność, zwierzęta pociągowe, materiały budowlane, meble i inne elementy wyposażenia koszarowego. Zamówienia składane przez armię oraz prywatne zakupy żołnierzy zapewniały pracę dużej grupie robotników i rzemieślników. Korzyści ekonomiczne z obecności wojska w łódzkim garnizonie mieli także właściciele zakładów szewskich, krawieckich, fryzjerzy, restauratorzy, czy właściciele kin i teatrów. Duże zyski mieli także właściciele prywatnych kamienic za wynajmowanie mieszkań dla oficerów. Wszystkie te czynniki powodowały, iż władze miejskie były zainteresowane stacjonowaniem w Łodzi jak największej liczby jednostek wojskowych, co znacząco wpływało na rozwój gospodarczy miasta.

Polish intelligentsia shaped over the nineteenth century was to fulfill various tasks. One of the most important was the “state service”, implemented, among others, by working on stateowned posts. The euphoria of the independence regained in 1918 accompanied the concern for the proper organizationof a state that did not even have a nationwide government, and several political centers pretended to be in power. The country was destroyed and famished, and the borders had to be marked out by armed forces, despite the fact that there was actually no uniform army. There was no administrative apparatus that would turn economic and social-political life into peaceful work. It is not surprising that the Polish intelligentsia had an important role to play in this case, and the functioning of the state depended primarily on the number and quality of personnel it could have at its disposal. It should be noted that certainly the process of building the state and creating its apparatus have activated a fairly wide circle of professionals and activists among the intelligentsia, who did even titanic work in the difficult conditions of the interwar period, which was visible in the reconstruction and organization of the new Polish state and ensuring conditions for peaceful existence. Inteligencja polska ukształtowana na przestrzeni XIX w. miała spełniać różnorodne zadania. Jednym z najważniejszych była „służba państwowa”, realizowana między innymi poprzez pracę na państwowych etatach. Euforii z odzyskanej w 1918 r. niepodległości towarzyszyła troska o odpowiednie zorganizowanie państwa, które nie miało nawet ogólnopolskiego rządu, a kilka ośrodków politycznych pretendowało do władzy. Kraj był zniszczony i wygłodzony, a do tego granice trzeba było wytyczać drogą zbrojną, pomimo tego, że właściwie nie było jednolitej armii. Brakowało aparatu administracyjnego, który przestawiłby życie gospodarcze i społeczno-polityczne na pracę pokojową. Nic dziwnego, że polska inteligencja miała w tym przypadku do odegrania istotną rolę, a funkcjonowanie państwa zależało przede wszystkim od liczebności i jakości kadr, jakimi mogło dysponować. Należy zaznaczyć, że z pewnością proces budowy państwa oraz tworzenie jego aparatu zaktywizowały do działania dość szerokie grono fachowców i działaczy wśród inteligencji, którzy wykonywali tytaniczną wręcz pracę, w trudnych przecież warunkach dwudziestolecia międzywojennego, co było widoczne w odbudowie i organizacji nowego państwa polskiego oraz zapewnieniu warunków do pokojowej egzystencji.

The main research problem undertaken in the paper is the characteristics of the intelligentsia of Lviv, co-created in the years 1864–1918 by successive generations of participants of national uprisings, including primarily veterans of the January Uprising, exiles and emigrants. Committed in a significant way in the political life at the time, in the activities of social organizations and associations as well as local government bodies, they co-created the social and political face of Galicia in the autonomous era. They played a significant role in formulating ideological programs of political circles and influenced the shape of the main press centers (“Gazeta Narodowa”, “Ruch Literacki”, “Kurier Lwowski”, “Dziennik Literacki”, “Słowo Polskie”). Finally, they were also involved in the scientific and cultural life of Lviv. These issues will be discussed in the broader context of collective fates and individual biographies of representatives of the Lviv intelligentsia about the insurgent pedigree, well-known and completely forgotten figures. The main theses of the paper were formulated on the basis of manuscript collections of Lviv archives and libraries. Zasadniczym problemem badawczym podjętym w artykule jest charakterystyka środowiska lwowskiej inteligencji, współtworzonej w latach 1864–1918 przez kolejne generacje uczestników powstań narodowych, w tym przede wszystkim weteranów powstania styczniowego, zesłańców i emigrantów. Zaangażowani w sposób znaczący w ówczesnym życiu politycznym, w działalności organizacji i stowarzyszeń społecznych oraz organów samorządowych współtworzyli społeczno-polityczne oblicze Galicji w dobie autonomicznej. Odegrali znaczącą rolę w formułowaniu programów ideowych środowisk politycznych oraz wpływali na kształt głównych ośrodków prasowych („Gazety Narodowej”, „Ruchu Literackiego”, „Kuriera Lwowskiego”, „Dziennika Literackiego”, „Słowa Polskiego”). Wreszcie też angażowali się w życiu naukowym i kulturalnym Lwowa. Zagadnienia te omówione zostaną w szerszym kontekście losów zbiorowych oraz indywidualnych biografii przedstawicieli lwowskiej inteligencji o powstańczym rodowodzie, postaci znanych i zupełnie zapomnianych. Główne tezy referatu sformułowane zostały w oparciu o zbiory rękopiśmienne lwowskich archiwów i bibliotek.

Bronia (Brejndl) Baum (1896–1947) was an orthodox writer, activist and publicist. She was born in a Hasidic family in Tomaszow Mazowiecki. She published poems and articles in Yiddish in “Der Jud”, “Dos Jidisze Togblat”, “Bejs Jakow” and in Hebrew in “Bat Izrael”, “Baderech”. In the family archive among the manuscripts of Bronia Baum from 1912–1921, a diary written in Russian has been preserved. Considering the content and form of records, it can be most accurately described as an intimate diary. The notes of Bronia Baum are a valuable source for research in the field of local Jewish history, especially during the First World War, but also for issues related to Jewish orthodoxy, Zionism and religious feminism.

The forming social group – the intelligentsia of Lithuanian-Belarussian lands came from impoverished nobility. The article discusses the legal, social and political conditions, in which the official intelligentsia constituted itself. It shows the determinants of its development and the motives for choosing careers in the Russian administration. He analyzes the social composition of individual administrative officials before the outbreak of the January Uprising. He also cites an example of an official biography of the impoverished nobleman Stanisław Doliński. Formująca się grupa społeczna – inteligencja ziem litewsko-białoruskich wywodziła się ze zubożałej szlachty. Artykuł dotyczy warunków prawnych, społecznych i politycznych, w jakich inteligencja urzędnicza się konstytuowała. Ukazuje uwarunkowania jej rozwoju oraz motywy wyboru karier w administracji rosyjskiej. Analizuje skład społeczny poszczególnych urzędów administracyjnych przed wybuchem powstania styczniowego. Przytacza też przykład urzędniczej biografii zubożałego szlachcica Stanisława Dolińskiego.

During the Soviet occupation of Polish eastern borderlands in 1939–1941 thousands of foresters were arrested and deported to distant regions of Soviet Union. They were forced to work and live in poor conditions. After German invasion on Soviet Union, foresters such as Polish citizens were granted amnesty, which gave them possibility to move from prisons and labor camps. Some of them decided to join Polish Millitary Forces formed on Soviet teritory. The aim of the Oki article is to review documents from archive of Hoover Institution related to Polish foresters serving in Anders Army. Paper consist of analytical part and annex enlisting more than 350 names of soldiers. List additionally contains data of foresters who left their memoires about their stay in Soviet Union.

What Maria Karasińska has left behind, is a short diary “Memories from Siberia” (May 1940 – May 1946). It tells the reader that she was born in Lviv on March 25, 1914 and wanted to be pianist. Having graduated from high school, she started learning singing and piano at the Lviv Conservatoire. The war interrupted her education, and in 1940 (more specifically, the night of 12/13 April) she was deported with her family to Kazakhstan, to the East Kazakhstan Region. Karasińska, who was frail and feeble, had to perform heavy physical work, such as carrying heavy wet peat. Despite a series of sad experiences, diseases and death of her relatives, she persevered. She returned to Poland in June 1946 and continued to learn singing at the age of 33. For twenty five years or so, she gave concerts as a soloist at the Mining Philharmonic, later renamed the Silesian Philharmonic. She died on August 15, 2005 in Zabrze. She is remembered as a highly popular and respected artist.

With the re-entry of the Red Army into Poland in 1944, another phase of Soviet repressions began. The internees (deprived of liberty without being sentenced by any judicial body) members of the Polish Independence Underground were held mainly in the camps subordinated to GUPVI NKVD. They were camps in Ostashkov, Ryazan and Borovichy, among many others. A special role was played by the „Smersh” counter-intelligence camp in Kharkov, to which high-ranking representatives of various divisions of the independence underground had been sent. Considering living conditions prevailing in those camps, it should be acknowledged that they depended enormously on the composition of the prisoners. In the camp in Ryazan, where mainly officers of the independence underground were kept, the living conditions were much better than in the camp in Borovichy, where the rank-and-file soldiers of the Home Army and the Peasants’ Battalions were imprisoned. This concerned a food system, sanitary and hygienic conditions, medical care, as well as type of work performed by the prisoners. The best living conditions were in the Kharkov camp, although the internees were completely isolated from the outside world.

The article describes the process of detaining civilians by the agents of NKVD nad SMERSH (counter-intelligence agency in the Red Army) in the years 1944–1945, when the Red Army was entering to Central and Eastern Europe. The fortunes of arrested by soviets are presented by the example of one of three crucial camps located in Siberia, where people detained in 1945 were sent; between them there were also Poles – mainly from Eastern Pomerania and Upper Silesia. It was camp number 503 with its headquarters in Kemerowo. Basic historical records used in the study are reports written by the camp’s management to Main Administration for Affairs of Prisoners of War and Internees (GUPVI) and the witnesses’ accounts of their stay in the camp. The article describes the organization of the camp, living conditions of the detainees, the ways of employing them in siberian industry, question of deaths and comeback of these prisoners, who managed to survive the stay in the camp.

The article is based on a fragment of the diary of Władysław Zahorski, still in the manuscript, entitled “My memories” and rich literature on the subject. It was written down years later, therefore it should be analyzed with great sensitivity and it should be careful to formulate conclusions. The author of the diary was a well-known Vilnius doctor, cultural and social activist and the author of many works on the history and monuments of Vilnius. The article deals with the problems of exiles in Ufa, observed from the position of a child from the intelligentsia family from western Krai. The author came from a family, whose social position and material status were definitely better than those Poles who were subjected to forced exile in post-January realities. In the diary it can be found the unknown and valuable information, that complements the current state of knowledge about the life of exiles of this part of Siberia. In addition, it creates a cognitive perspective concerning the exiles in the consciousness of a generation of insurgents’ children in 1863, to which Władysław Zahorski belonged.

Florian Bohdanowicz is a translator of Georg Kennan’s book “Siberia”, which has been banned many times in Russia. He was sentenced for five years of exile to Siberia in 1879 for belonging to revolutionary organizations by the Military Court in Kiev. His journey through Siberia to the destination, that is, the gold mine on the river Kara, lasted nearly eight months. The journey, which he traveled successively: by rail (summer), steamboat (autumn), on foot and kibitki (in winter), in an extremely interesting way, he described in little-known memories. According to Bogdanowicz’s memoirs, the hardest parts of the prisoners’ journey to Siberia were the steamer cruise and their stay in prisons (in Kiev, Mcensk, Tyumen, Krasnoyarsk and Irkutsk). Tekst powstał w ramach realizacji projektu NPRH: „Polscy zesłańcy na Syberii Zachodniej w drugiej połowie XVIII – XIX wieku w oczach Rosjan i ludności syberyjskiej (Umowa nr 0098/ NPRH3/H12/82/2014).

Helena from Majewski Kirkorowa was an actress of the Vilnius and Krakow scene. She started her career in Vilnius. After marrying Adam Honory Kirkor, archaeologist, publisher, publicist, editor and theater critic, she got involved in an affair with the poet Ludwik Kondratowicz (Władysław Syrokomla). After parting with her husband, she came to Krakow, where she performed in the theater of Juliusz Pfeifra. Then she came to Warsaw. She was quickly involved in conspiracy. There was a courier of the National Government, transporting messages and commands across the border. Romuald Traugutt, the last dictator of the January Uprising, was arrested in her apartment at Smolna Street in Warsaw. She was soon imprisoned and Kirkorowa. The court sentenced her to settle in Siberia with the deprivation of all rights, which soon turned into eight years of hard work. In August 1864, Kirkorowa was deported to Siberia. During the exile, she married Antoni Pióro. After returning from exile, she lived in Vitebsk, where she died on January 5, 1900.

The article concerns individual and collective experiences of Poles deported to Siberia in the second half of the 19th century. It is based on the 19th century memoirs and Polish and Russian accounts from the 19th and 20th century. An integral part of the article is the problem of the myth of Siberia, and its picture of martyrdom of which perpetuated by the 19th century literature, romantic poetry, and memoirs, including the works of Agaton Giller’s. A noticeable role in the making of the myth of Siberia played the works of Zygmunt Librowicz’s (Poles in Siberia, Cracow 1884) and Michal Janik’s (History of Poles in Siberia, Cracow 1928), among others. The article mentions numerous factors creating the myth of Siberia, including the system of repressions against the deportees, the myth of the sentenced to katorga terms, the myths concerning the attitude of Russian administration and civilians to the deportees, the cooperation between Polish and Russian exiled revolutionaries and marriages between the deportees and local Siberian women. Tekst powstał w ramach realizacji projektu NPRH: „Polscy zesłańcy na Syberii Zachodniej w drugiej połowie XVIII – XIX wieku w oczach Rosjan i ludności syberyjskiej (Umowa nr 0098/ NPRH3/H12/82/2014)

Siberia, exile, wandering, captivity – there are an experiences accompanying the another gen­erations of Poles, who were affected by the oppressive policy of the eastern neighbor of our country – Russia (USSR). Independently from the historical forms of power that had been gov­erned over the Neva or the Kremlin, the Polish fates in the East bring to mind most often these martyrological pages of the history of the native. In fact, the repressions suffered by many Poles from the Russian (and Soviet) state were so severe that it is difficult to make other associations. The first generation of Polish exiles in Siberia was found themselves there in the XVIIIth century after defeat of the Bar Confederation. The next, significant in terms of numbers the deportations, became a consequence of further lost XIXth century national uprisings, and in the last decades of the annexation era, they were the result of underground and revolutionary activity undertaken by later generations of Poles. Twentieth century history is an another chapter – mass repressions against Poles-citizens of the USSR in the 1930s, exiles and deportations of the inhabitants of the Second Polish Republic dur­ing World War II, or imprisonment in the camps of the „GULAG archipelago” in the post-war Stalinist period is an era of brutal dissent of the totalitarian regime with Poles. A tsar’s deporta­tions, or even a captivity, is something completely different from the Stalinist gulags, prisons and exile. They are connected only by the geographical direction – East.