AİLE SAĞLIK MERKEZLERİNİN ERİŞİLEBİLİRLİK VE KULLANILABİLİRLİK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ: BİNGÖL İLİYÜKSEK LİSANS TEZİİmran BARANDİCLE ÜNİVERSİTESİFEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜMİMARLIK ANABİLİM DALI2019Sağlık sistemlerindeki gelişmeler doğrultusunda, toplumun değişmez temel ihtiyaçlarından biri olan ve birinci basamak sağlık hizmetlerinde bulunan aile sağlık merkezlerinin önemi gün geçtikçe artmaktadır. Toplumun refah seviyesinin yükselebilmesi için kentlerde birinci basamak sağlık hizmetlerinin yeterli bir şekilde karşılanması ve hastanelerdeki yığılmaların önlenmesi amacıyla ülkemizde aile sağlık merkezleri kurulmaktadır. Ancak, aile sağlık merkezlerinde uygulanan ayrıntılı bir mimari program ve ergonomik tasarım kriterleri söz konusu değildir. Aile sağlık merkezlerinde mekân büyüklükleri, mekanlar arası sirkülasyon ve bundan dolayı oluşan problemler çalışma konusunu belirlemiştir.Çalışmada, ayakta teşhis ve tedavi hizmetlerinin, kentlere götürülebilmesi amacıyla kurulacak aile sağlık merkezlerinin, mekânsal ihtiyaç programlamasında ve tasarımında uygulanabilecek ergonomik kriterlerin erişilebilirlik ve kullanılabilirlik bağlamında belirlenmesine çalışılmıştır. Çalışma alanı olarak seçilen Bingöl ilinde çeşitli semtlerde kurulan aile sağlık merkezlerinde bu yaklaşımla inceleme ve değerlendirmeler yapılmıştır. Aile sağlık merkezleri belirlenirken, semtlerin nüfus yoğunluğu ve sosyo-ekonomik durumu göz önüne alınmıştır. Literatür taraması yöntemiyle Bingöl ilindeki bazı örnekler incelenerek, mekân tasarımları ergonomik açıdan değerlendirilmiştir. Veriler, kullanıcılara yöneltilen sorulara verilen yanıtlara bağlı olarak elde edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesi anket sistemi kullanılarak yapılmıştır. Anket uygulanan ASM'lerin bulunduğu semtlerde, bölgenin demografik yapısı incelenmiştir. Bu kapsamda ASM'leri sıklıkla kullanan kullanıcıların yaş grupları ve eğitim durumları belirlenmiştir. Bu değerlendirmeler sonucunda, ülkemizde kurulacak aile sağlık merkezlerinin erişilebilirlik ve kullanılabilirlik açısından ergonomik tasarım kriterlerine uygun olabilmesi için öneriler geliştirilmiştir.Çalışma alanı, Bingöl il merkezinde bulunan ve kent nüfusunun yoğun olduğu 3 aile sağlığı merkezi olarak belirlenmiştir. Belirlenen aile sağlık merkezlerinde mekânsal analizler, mekânların erişilebilirlik ve kullanılabilirlik özelliklerinin yanında, sağlık çalışanlarının, hasta ve hasta yakınlarının, aile sağlık merkezi hizmetlerini değerlendirmelerine yönelik olarak tanımlayıcı bir araştırma yapılmıştır. Elde edilen sonuçların hangilerinin tasarım aşamasında kriter olması gerektiği konusunda öneriler sunulmuştur. Çalışma sonucunda oluşturulan öneriler yeni yapılacak aile sağlık merkezlerine tasarım parametreleri oluşturma açısından önemli rol oynamaktadır. Anahtar Kelimeler: Aile Sağlık Merkezi, Erişilebilirlik, Kullanılabilirlik Ergonomi, Sağlık, Semt, Tasarım kriteri, Hasta, Doktor. EVALUATION OF FAMILY HEALTH CENTERS IN ACCESSIBILITY AND AVAILABILITY: CİTY OF BİNGÖLMASTER THESISİmran BARANDEPARTMENT OF ARCHITECTURE INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCESUNIVERSITY OF DICLE2019In line with the developments in health systems, the importance of family health centers, one of the fundamental needs of the society and providing primary health care services, is increasing day by day. In order to increase the welfare level of the society, family health centers are being established in our country in order to provide adequate primary health care services in cities and to prevent the crowds in hospitals. However, there is no detailed architectural program and ergonomic design criteria applied in family health centers. The size of the space in the family health centers, the circulation between the spaces and the problems that arise due to this have determined the subject of the study.In this study, it has been tried to determine the ergonomic criteria that can be applied in spatial needs programming and design of family health centers to be established in order to take out the outpatient diagnosis and treatment services in the context of accessibility and usability. In this study, family health centers established in various districts of Bingöl province were selected as the study area. In determining the family health centers, population density and socio-economic status of the districts were taken into consideration.Some of the examples in Bingöl province were examined by literature review and the place designs were evaluated ergonomically. The data were obtained from the answers to the questions directed to the users. The data were evaluated using a questionnaire system. The demographic structure of the districts where ASMs were surveyed was examined. In this context, age groups and educational status of users who frequently use ASMs were determined. As a result of these evaluations, suggestions have been developed to ensure that the family health centers to be established in our country meet the ergonomic design criteria in terms of accessibility and usability.The study area has been identified as 3 family health centers in the city center of Bingöl with a high population. In addition to the spatial analysis, accessibility and usability characteristics of the designated health centers, a descriptive study was conducted for health workers, patients and their relatives to evaluate family health center services. Suggestions were made on which of the results should be the criteria in the design stage. The recommendations created as a result of the study play an important role in creating design parameters for the new family health centers.Keywords: Family Health Center, Accessibility, Usability Ergonomics, Health, Neighborhood, Design criteria, Patient, Doctor. 122