Search

Uvod: Cilj ove studije je bio da se identifikuju faktori rizika povezani sa padom kod pacijenata nakon moždanog udara. Metod: Ova klinička opservaciona studija slučaj-kontrola obuhvatila je 561 neurološkog pacijenta hospitalizovanog zbog moždanog udara koji su bili podeljeni u dve grupe, pacijenti koji su doživeli pad i pacijenti koji nisu doživeli pad. Studijsku populaciju činili su pacijenti koji su upućivani na lečenje u Specijalnu bolnicu za cerebrovaskularne bolesti "Sveti Sava" u Beogradu, Srbija, u periodu od 2018. godine do 2019. godine. Logistička regresiona analiza primenjivana je za ispitivanje faktora povezanih sa padom kod pacijenata nakon moždanog udara. Rezultati: Uočena je značajna razlika u dužini hospitalizacije pacijenata koji su doživeli pad, u poređenju sa onima koji nisu doživeli pad (p

Zdravstvena pismenost žena može značajno uticati na različite aspekte ženskog zdravlja. Cilj ove studije bio je procena odnosa zdravstvene pismenosti, socio-demografskih karakteristika i zdravstvenog ponašanja žena u oblasti reproduktivnog zdravlja u Srbiji. Istraživanje je sprovedeno kao studija preseka, na uzorku žena starijih od 18 godina, sa teritorije Republike Srbije, stratifikovanom prema regionu, vrsti naselja i starosnim kategorijama. Pri proceni zdravstvene pismenosti žena korišćena je standardizovana verzija evropskog upitnika o zdravstvenoj pismenosti (HLS-EU-Q47). Ograničeni nivoi zdravstvene pismenosti bili su znatno prisutniji među ženama srednjeg životnog doba, među onima koje žive u ruralnim područjima, koje su svoje zdravlje procenile kao loše ili veoma loše i koje su pokazale negativnije zdravstveno ponašanje u oblasti reproduktivnog zdravlja, što ukazuje na potrebu za primenom preventivnih programa i strategije sa ciljem unapređenja nivoa zdravstvene pismenosti. Health literacy of women can significantly affect different aspects of womens health. The aim of this study was the assessment of relationship of health literacy, socio-demographic characteristics and reproductive health behaviors of women in Serbia. This was a crosssectional study on a random sample of women aged 18 and over from the territories of three Serbian regions, stratified according to age groups, region and type of settlement. A standardized version of the European Health Literacy Survey Questionnaire (HLS-EU-Q47) was used in assessing health literacy of women. Limited levels of health literacy were significantly higher among middle-aged women, among those living in rural areas, among women who rated their health as poor or very poor, and who exhibited more negative patterns of reproductive health behavior, indicating the need for implementation of prevention programs and strategies with the aim of increasing the level of health literacy. Key words: health literacy, reproductive health, women, Serbia

Uvod: Nezadovoljna potreba za zaštitom zdravlja može se posmatrati kao spektar zdravstvenih potreba koje nisu optimalno zadovoljene. Cilj: Identifikacija faktora povezanih sa neostvarenim zdravstvenim potrebama u odrasloj populaciji Srbije. Metod: Istraživanje je sastavni deo Istraživanja zdravstvenog stanja stanovništva Srbije sprovedenog 2013. godine. U svrhu dobijanja rezultata za naše istraživanje upotrebljen je reprezentativni uzorak od 13 765 odraslog stanovništva starosne dobi od 20 i više godina. Upitnici koji su usklađeni sa upitnikom Evropskog istraživanja zdravlja, predstavljali su instrument istraživanja. Rezultati: Najveću prepreku za ostvarivanje zdravstvenih potreba kod odraslog stanovništva Srbije, činili su finansijski razlozi (19,9%), dugo čekanje na zakazanu posetu ili pregled (12,8%) i udaljenost odnosno problemi sa prevozom do mesta pružanja zdravstvene usluge (4,7%). Najteže se dolazilo do stomatološke (13,3%) i medicinske zdravstvene zaštite (12.9%), a zatim slede propisani lekovi (10,7%) i zaštita mentalnog zdravlja (2,4%). Zaključak: Istraživanje daje uvid u prediktore nejednakosti u korišćenju, pristupu i ostvarivanju zdravstvene zaštite sa ciljem skretanja pažnje donosiocima politike zdravstvene zaštite koje političke akcija treba preduzeti. Background: An unsatisfied need for health care can be viewed as a spectrum of health needs that are not optimally met. Aim: Identification of factors related to unmet health needs in the population of Serbia. Methods: The research is an integral part of the Health Survey of the Population of Serbia conducted in 2013 under the auspices of the Ministry of Health of the Republic of Serbia. For the purposes of this study, a representative sample of 13,765 adults aged 20 and over was used. Questionnaires, which were harmonized with the European Health Research Questionnaire, were a research instrument. Results: The biggest obstacle to meeting the health needs of the adult population of Serbia was financial reasons (19,9%), long waits for a scheduled visit or examination (12,8%) and distance or problems with transportation to the place of health care (4,7%). The most difficult were dental (13,3%) and medical health care (12,9%), followed by prescribed medication (10,7%) and mental health care (2,4%). Conclusion: The research provides insight into the predictors of inequality in the use, access and realization of health care in order to draw attention to health policy makers what policy action should be taken.

Uvod: Depresija je najčešći mentalni poremećaj kod osoba starije životne dobi sa ozbiljnim posledicama za pojedince, porodice i društvo u celini. Depresivni poremećaji u ovoj populaciji značajno narušavaju kvalitet života, fizičke, kognitivne i socijalne funkcije obolele osobe, povećavaju morbiditet i onesposobljenost, uzrokuju značajne socijalne i ekonomske posledice, pri čemu su u većoj meri pogođene osobe ženskog pola i nižeg socioekonomskog statusa. Depresija je takođe nezavisni prediktor mortaliteta i predstavlja vodeći uzrok samoubistava kod starih osoba. Cilj: Studija se bavi ispitivanjem učestalosti simptoma depresivnosti u populaciji stanovništva Srbije starosti 65 i više godina kao i ispitivanje povezanosti demografskih, socio-ekonomskih faktora i karakteristika zdravstvenog stanja sa prisustvom depresivnih simptoma. Materijal i metod: Istraživanje je urađeno po tipu studije preseka, masovnim anketiranjem slučajnog, reprezentativnog stratifikovanog dvoetapnog uzorka stanovništva Srbije 2013. godine, koje je realizovalo Ministarstva zdravlja Republike Srbije. Ciljnu populaciju je činilo ukupno 3540 ispitanika starosti 65 i više godina. Rezultati: Rezultati istraživanja ukazuju da postoji visoka prevalencija depresije kod starih. Na osnovu vrednosti PHQ-8 skora, ukupno 10% stanovništva Srbije starosti 65 i više godina je imalo depresivnu epizodu, dok je njih 17,5% imalo blage depresivne simptome. Posmatrano u odnosu na kategorije depresije, najveći broj starog stanovništva je imalo umerenu depresiju (5,8%), zatim sledi umereno teška depresija (2,6%), dok je najmanji procenat ispitanika imao tešku depresivnu epizodu (1,6%). Prevalencija depresije kontinuirano se povećava starošću, pa je prevalencija najveća u starosnoj grupi 85 i više godina (23,0%), kod osoba ženskog pola (12,7%), među osobama koje nikada nisu bile u braku ili vanbračnoj zajednici (18,6%), u vangradskim naseljima (12,5%), među osobama sa najnižim obrazovanjem (13,4%) i među najsiromašnijima (14,1%). Sve ispitivane demografske i socio-ekonomske varijable su se pokazale kao značajni prediktori prisustva depresije kod starijeg stanovništva. Veću verovatnoću da imaju depresiju imaju osobe ženskog pola (OR=1,67), osobe starosti 85 i više godina (OR=1,73), osobe koje nisu u braku (OR=2,023), sa najnižim nivoom obrazovanja (OR=2,41), nesposobne za rad (OR=4,2) i koje prema indeksu blagostanja pripadaju siromašnom sloju stanovništva (OR=1,61). Background: Depression is the most common mental disorder in the elderly with serious consequences for individuals, families and society as a whole. Depressive disorders in this population significantly impair quality of life, physical, cognitive and social functions of the diseased person, increase morbidity and disability, causing significant social and economic consequences, with females and persones of lower socioeconomic status affected in a greater extent. Depression is also an independent predictor of mortality and represents the leading cause of suicide in the elderly people. Aim: The study examines the prevalence of depression in the population of Serbia's elderly people, aged 65 and older, as well as the connectivity of demographic, socio-economic factors and health status characteristics, with the presence of depressive symptoms. Methods: The survey was conducted by the cross-sectional study type, using the mass interviewing of a random, representative, two phases stratified sample of the population of Serbia in 2013, which was implemented by the Ministry of Health of the Republic of Serbia. The target population consisted in a total of 3540 respondents aged 65 years and older. Results: The results suggest that there is a high prevalence of depression in the elderly. Based on the value of the PHQ-8 score, a total of 10% of Serbia's population, aged 65 and older, had a depressive episode, while 17.5% of them had mild depressive symptoms. Considered in a relation to the category of depression, most of the elderly population had moderate depression (5.8%), followed by moderately severe depression (2.6%), while the lowest percentage of subjects had a major depressive episode (1.6%). The prevalence of depression is continuously increasing with the age, so the prevalence is the highest in the age group of 85 years and older (23.0%) in females (12.7%), among people who have never been married or cohabiting (18, 6%), in rural areas (12.5%) among those with the lowest level of education (13.4%) and among the poorest (14.1%). All tested demographic and socio-economic variables proved to be significant predictors of the presence of depression in the elderly population. More likely to have depression are females (OR = 1.67), persons aged 85 or older (OR = 1.73), persons who are not married (OR = 2.023), those with the lowest level of education (OR = 2 , 41), those unable to work (OR = 4.2) and those who belong to the poorest population according to the index of well-being (OR = 1.61).

Uvod: Karcinom dojke čini oko 25% svih malignih tumora žena, sa incidencom u porastu. Novije dijagnostičke procedure i terapijski modaliteti lečenja rezultiraju uspešnijim lečenjem i većom stopom preživljavanja žena obolelih od karcinoma dojke. Cilj savremenog lečenja podrazumeva i bolji kvalitet života (QoL) pacijentkinja obolelih od karcinoma dojke. Cilj ovog istraživanja je bio da se proceni psihosocijalna dimenzija kvaliteta života pacijentkinja obolelih od karcinoma dojke pre i posle hiruške intervencije. Materijal i metode: Analiziran je kvalitet života kod 170 pacijentkinja sa karcinomom dojke (43 pacijentkinje

Pored kućnog okruženja, školska srednina je deci i adolescentima, verovatno, najbitniji zatvoreni prostor u kojem borave. Od ukupnog vremena koje deca provode u zatvorenom prostoru, čak i do 80-90% oni to čine u školi ili domu. U Srbiji je pohađanje škole obavezno za decu uzrasta od 6 do 15 godina, a samim tim i boravak u uslovima školskog okruženja. U nekoliko prethodnih istraživanja zaključeno je da školska sredina može uticati na respiratorno zdravlje učenika, kao i na njihovu sposobnost usvajanja novih sadržaja. Pored ispitivanja kvaliteta vazduha i drugih elemenata zatvorenog školskog prostora u 10 beogradskih osnovnih škola, drugi, specifični cilj ovog istraživanja bilo je definisanje prediktora respiratornog zdravlja učenika tih osnovnih škola. Fokus istraživanja bile su koncentracije PM10, NO2, CO2, CO, benzena, toluena, ksilena, etil-benzena, formaldehida, uključujući i elemente zone termalnog komfora unutar učionica: temperatura vazduha, relativna vlažnost vazduha, gustina zauzetosti prostora, dinamika razmene vazduha po osobi (l/s/person) i na koji način isti utiču na respiratorno zdravlje izložene dece. Merenja su sprovedena u 44 učionice u prisustvu učenika i nastavnika. Isti parametri izmereni su u ambijentalnom vazduhu ispred predmetnih učionica. Pored kvantitativnih merenja sprovedena je i analiza podataka iz tri različita upitnika (o karakteristikama škole, karakteristikama učionice, podaci o respiratornom zdravlju učenika dati od strane roditelja/staratelja), uključujući i rezultate spirometrije. Svi dobijeni rezultati korišćeni su za definisanje prediktora respiratornog zdravlja učenika, što je ujedno i ključni izazov celokupnog istraživanja. Za određivanje prediktorskog uticaja odabranih varijabli na pojavu respiratornih smetnji kod dece, korišćena je binarna logistička regresiona analiza. Kao najznačajniji prediktori respiratornih smetnji kod ispitivanih učenika izdvojili su se: niske IAQ koncentracije NO2, benzena i etil-benzena, visoke vrednosti koncentracije RM10, formaldehida. Od elemenata termalnog komfora, kao prediktori se izdvajaju snižena vrednost VR (ventilation rate), PM10 I/O ratio ≥ 1,0 i visoke vrednosti relativne vlažnosti vazduha i temperature vazduha unutar učionica. Izloženost dece duvanskom dimu u domaćinstvu zbog navike pušenja roditelja, kao i nizak stepen edukacije oba roditelja, značajni su prediktori za pojavu respiratornih smetnji kod ispitivanih učenika, među pokazateljima socio-ekonomskog statusa učenika. Apart from the home, the school environment is probably the most important indoor environment for children and adolescents. Children spend as much as 80-90% of their indoor time either at school or home. In Serbia, school, and thereby, its environment is compulsory for children aged 6 to 15 years. Several recent studies have concluded that the school environment may affect pupils‘respirtory health and learning ability. The aim of this study was to study the indoor air quality in 10 primary schools in Belgrade, with emphasis on PM10, NO2, CO2, CO, benzene, toluene, xylene, ethyl-benzene, formaldechyde levels, together with the elements of the thermal comfort zone: indoor temperature, relative humidity, occupancy density, personal outdoor air supply rate (l/s/person). Measurements were performed in 44 classrooms, during which, both pupils and teachers were present. Besides quantitative measurements, data analysis of answers from three different questionnaires were performed (school characteristics, classroom characteristics, details on respiratory health given by parents/caregivers), together with the spyrometry results. All obtained data were used for the determination of the predictors for respiratory disorders in school children, being a key challenge of the whole study. For the predictor impact of chosen variables on emergence of respiratory disorders in children, the binary logistic regression analysis was used. As the most significant predictors for the occurence of respiratory disorders, the following were singled out: low levels of IAQ NO2, benzene and ethyl-benzene concentration, high levels of IAQ РМ10 and formaldechyde concentrationOut of the group of thermal comfort elements, as predictors, the following stand out by its significance: low ventilation rate (VR), PM10 I/O ratio ≥ 1,0 and higher indoor air relative humidity and air temeperature, in sellected classrooms. Exposure of children to household second-hand smoke, due to parents' smoking habit, and lower education level of both parents, are proved as significant predictors for respiratory disorders in pupils from the study, among chosen indicators of socio-economic status.

Uvod: Javnozdravstveni problemi sa kojima se susreću zemlje širom sveta su brojni. Među njima značajno mesto zauzima poremećaj uhranjenosti gde se posebno ističe gojaznost kao jedan od najvećih izazova u XXI veku čije je prisustvo povezano sa pojavom hroničnih nezaraznih bolesti. Smatra se da su socio-ekonomske karakteristike, ishrana, životni stilovi i higijenske navike ključne determinante uhranjenosti koje mogu da oblikuju zdravstvene ishode. Cilj: Cilj ove studije jeste ispitivanje povezanosti determinanti zdravlja sa gojaznošću i hroničnim bolestima kao njenim posledicama, kako bi se dobijeni rezultati iskoristili u kreiranju preventivnih mera i programa u borbi protiv ovog značajnog problema. Materijal i metod: Istraživanje predstavlja deo Istraživanja zdravlja stanovništva Srbije iz 2013. godine koje je sprovedeno od strane Ministarstva zdravlja Republike Srbije, kao studija preseka na reprezentativnom stratifikovanom dvoetapnom uzorku. Istraživanjem je obuhvaćeno 13922 ispitanika starosti od 19 godina i više. Instrument istraživanja su bili upitnici konstruisani u skladu sa upitnikom Evropskog istraživanja zdravlja. Rezultati : Rezultati istraživanja su pokazali da najveću šansu da budu prekomerno uhranjeni u celokupnoj populaciji imaju ispitanici muškog pola (OR=1,705), koji su u braku, starosti 55-64 godine (OR=3,260) sa završenom samo osnovnom školom (OR=1,486). Kada su u pitanju muškarci, najveću šansu za prekomernu uhranjenost imaju oženjeni muškarci, starosti od 55-64 godine, iz ruralne sredine koji su završili višu ili visoku školu, zaposleni su i spadaju u najbogatiji kvintil u pogledu materijalnog blagostanja. U slučaju žena najveću šansu za prekomernu uhranjenost imaju udate žene, starosti od 65-74 godine, iz ruralne sredine, koje su završile osnovnu školu ili manje, neaktivne u pogledu radnog statusa i koje pripadaju srednjem sloju u pogledu materijalnog blagostanja. Manji unos voća i povrća smanjuje rizik za prekomernu uhranjenost od 10-30%. Značajan faktor rizika za pojavu prekomerne uhranjenosti je konzumiranje hleba. Najmanje šanse da budu prekomerno uhranjeni imaju pušači koji povremeno konzumiraju alkoholna pića. Fizička neaktivnost takođe predstavlja važan prediktor za pojavu prekomerne uhranjenosti. Zaključak: Istraživanje gojaznosti kod stanovnika Srbije je omogućilo izdvajanje određenih prediktora koji su se pokazali indikativnim za nastanak i razvoj gojaznosti, što je od krucijalnog značaja u formiranju promotivnih programa o zdravim životnim stilovima koji će biti od pomoći u očuvanju kvaliteta života i sprečavanju nastanka hroničnih nezaraznih bolesti. Background: The countries worldwide are facing numerous public health issues. One of the significant issues is definitely related to nutrition disorders, that is, obesity, as one of the greatest health challenges in the 21st century, correlating with the development of chronic non-communicable diseases. Socioeconomic characteristics, nutrition, lifestyles and hygiene habits are considered to be the key determinants of nutrition that may have its role in shaping possible health outcomes. Aim: The aim of this study is to examine the correlation between the health determinants and obesity and chronic diseases resulting from obesity, so that the results obtained could be used for the purpose of creating disease prevention measures and programs addressing this significant issue. Materials and method: The research is a part of the 2013 Serbian National Health Survey, conducted by the Ministry of Health of the Republic of Serbia as a cross-sectional study on a representative stratified two-tier sample. The study covered 13922 subjects aged between 15 and 24. The research instruments that we used were the questionnaires designed in accordance with the European Health Research Questionnaire. Results: The results of the survey have indicated that in the entire Serbian population married men (OR=1,705), aged 55-64 (OR=3,260) with the primary school education level (OR=1,486) – are most likely to be overweight. Among men, married men, aged 55-64, coming from rural areas, with the high or higher education level, employed and belonging to the highest quintile of society in terms of their material wealth – are most likely to be overweight Among women, married women, aged 65-74, who come from rural areas, with the primary school education level or less, who are not active in terms of their employment status and belong to the middle social class in terms of their material wealth – are most likely to be overweight. Lower fruit and vegetable intake reduces the risk for obesity by 10 to 30%. The significant risk factor for the development of obesity is related to bread consumption. Smokers who occassionally consume alcoholic beverages are least likely to be overweight. Additionally, physical inactivity is considered to be an important predictor for obesity development. Conclusion: The survey of obesity in the Serbian population enabled the identification of the specific predictors indicative for development of obesity, which is of crucial importance when it comes to initiating promotion programs that promote healthy lifestyles, contributing to the maintenance of quality of life and prevention of chronic non-communicable diseases.

UVOD: U radu zdravstvenih ustanova nastaje medicinski otpad, koji se sastoji iz dve komponente, neopasne (75% od ukupne količine) i opasne komponente (25%). U zdravstvenim ustanovava u posledljih deset godina unapređen je rad u postupanju sa medicinskim otpadom, u skladu sa Zakonom o otpadu i Pravilnikom o upravljanju medicinskim otpadom Republike Srbije. Promene u upravljanju sa medicinskim otpadom (UMO) se sastoje iz uvođenja procedura za bezbedno postupanje opasnim medicinskim otpadom od generisanja medicinskog otpada do odlaganja. METOD RADA: Studija predstavlja istraživanje prospektivnog i retrospektivnog tipa na reprezentativnom uzorku zdravstvenih ustanova državnog sektora zdravstva, na teritoriji Republike Srbije bez Kosova i Metohije, koje se međusobno razlikuju u odnosu na vrstu ustanove, nivo zdravstvene zaštite i teritorijalnu pripadnost. Instrumenti istraživanja koji su korišćeni u studiji, su standardizovani upitnici za ispitivanje UMO u sistemima zdravstvene zaštite. Ukupno 116 ustanova je obuhvaćeno istraživanjem i to sa srazmernom zastupljenošću svih vrsta zdravstvenih ustanova (domovi zdravlja, opšte i specijalne bolnice, kliničko-bolnički centri, klinički centri, zavodi i instituti za javno zdravlje, ostale ustanove) iz tri nivoa zdravstvene zaštite. REZULTATI: Izdvojeni su ključni činioci UMO koji utiču na pružanje i kvalitet zdravstvene zaštite u zdravstvenim ustanovama na različitim nivoima zdravstvene zaštite (primarni, sekundarni, tercijarni) i u različitim vrstama zdravstvenih ustanova (dom zdravlja, opšta bolnica, klinički centar, kliničko bolnički centar, institut ili zavod za javno zdravlje) pojedinačno. Ovom studijom utvrđene su razlike među zdravstvenim ustanovama u odnosu na UMO. Činioci za procenu UMO na primarnom nivou zdravstvene zaštite su broj i vrste zdravstvenih usluga, dok na nivou sekundarne i tercijarne zdravstvene zaštite, ključne činioce predstavlja broj kreveta i zauzetost postelja. ZAKLjUČAK: Istraživanjem je utvrđeno da je infektivni medicinski otpad najzastupljeniji tok opasnog medicinskog otpada koji generišu sve vrste zdravstvenih ustanova (oko 95% od ukupne količine opasnog medicinskog otpada). Ukupan broj bolničkih dana, odnosno dužina lečenja u bolničkim zdravstvenim ustanovama, izdvaja se kao najznačajniji prediktor UMO u stacionarnim ustanovama. Studija je izdvojila primenu planova za UMO i imenovanje lica odgovornih za upravljanje otpadom, kao i formiranje tima za UMO u zdravstvenim ustanovama, kao veoma značajne činioce UMO u svim vrstama zdravstvenih ustanova. INTRODUCTION: Healthcare waste is generated within daily activity of healthcare institutions, and it’s composed of two components, non-hazardous healthcare waste (75% of the total quantity) and hazardous components (25%). In the healthcare institutions in the last ten years, the practices concerning healthcare waste management has been improved, in accordance with the Law on Waste Management and with the Rulebook on the management of healthcare waste in the Republic of Serbia. Changes in the management of healthcare waste (HCWM) are based on introduction of procedures for the safe handling of hazardous healthcare waste from the point of its generation to safe disposal. METHOD: The study is a prospective and retrospective type survey on a representative sample of health institutions in the state health sector, on the territory of the Republic of Serbia without Kosovo and Metohija, which differ from one another in relation to the type of institution, the level of health care and territorial affiliation. The research tools used in the study are standardized questionnaires for testing UMO in health care systems. A total of 116 institutions were included in the survey, with proportional representation of all types of health institutions (health centers, general and special hospitals, clinic and hospital centers, clinical centers, institutes and public health institutes, other institutions) from three levels of health care. RESULTS: Study was defined the key factors of HCWM that influence the quality of health care services in health care institutions at different levels of health care (primary, secondary, tertiary) as well as in the different types of health institutions (health center, general hospital, clinical center, clinical hospital center, institute or Public Health Institute). This study has identified the differences between health institutions concerning HCWM. The factors for the HCWM at primary level of health care are the number and types of health services, while at the level of secondary and tertiary health care, the key factors are the number of beds and occupancy of the bed. CONCLUSION: The study found that infectious medical waste is the most frequent stream of hazardous healthcare waste generated in all types of healthcare institutions (about 95% of the total amount of hazardous healthcare waste). The total number of hospital days, that is, the length of treatment in hospital health facilities, is distinguished as the most important predictor of HCWM in stationary healthcare institutions. The study highlighted the implementation of HCWM plans and the appointment of persons responsible for waste management, as well as the establishment of an HCWM team in healthcare institutions, as very important factors of proper HCWM in all types of healthcare institutions.