Search

Dit rapport geeft aan de hand van resultaten van vijf Nederlandse praktijkproeven inzicht in de mogelijkheden van regelbare of peilgestuurde drainage. Deze vorm van drainage - waarbij boeren de grondwaterstand op hun percelen flexibel kunnen regelen - houdt in tegenstelling tot conventionele drainage veel beter rekening met de uiteenlopende wensen en behoeften vanuit de landbouw, natuur, milieu en waterbeheer. Dit kan de realisatie van waterkwaliteits- en waterkwantiteitsdoelstellingen door waterschappen bevorderen en tegelijkertijd de bedrijfsvoering van agrariërs verbeteren.

In Noord-Groningen werken Agrarische Natuurvereniging Wierde & Dijk en Waterschap Noorderzijlvest samen aan het overjarig laten staan van riet in sloten waar dat mogelijk is. Omdat dit het landschap siert en omdat het veel waarde heeft voor de natuur. Bekend is dat riet ook gebruikt kan worden voor waterzuivering, in zogenaamde helofytenfilters. In vijf slootvakken met riet op drie locaties in Noord-Groningen is geprobeerd de water- en stofbalansen te meten

In opdracht van het ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovaties (EL&I) in nagegaan wat de ontwikkeling is van de milieutoestand van de bodem en het grond- en oppervlaktewater in relatie tot de mestwetgeving. Het betreft hier de vruchtbaarheidstoestand van de bodem in termen van fosfaattoestand en organische stof-toestand, de nitraatconcentratie in het bovenste grondwater in landbouwgebieden en de nutriëntenconcentraties van stikstof en fosfor in het oppervlaktewater. Zowel de trend in de afgelopen decennia als de huidige toestand is vastgesteld. Daarnaast zijn de emissies naar het oppervlaktewater aangegeven en is de herkomst van de vrachten door uit- en afspoeling afgeleid. De milieukwaliteit van het grondwater en oppervlaktewater is de afgelopen decennia verbeterd. Vooral in het Zuidelijke zandgebied wordt gemiddeld de nitraatdoelstelling nog niet gehaald. In het zoete oppervlaktewater voldoet 30% van de meetpunten aan zowel de stikstof en fosfordoelstellingen die door de waterschappen zijn gesteld in het kader van de Kaderrichtlijn Water. De diffuse belasting van het oppervlaktewater is voor een substantieel deel afkomstig uit de landbouw. Nationaal bezien worden er geen grote negatieve gevolgen van het mestbeleid voor de bodemvruchtbaarheid, organische stofgehalte en gewasopbrengsten waargenomen.

Groenbemesters zijn goed voor de structuur en de biodiversiteit. Telers moeten wel rekening houden met de ontwikkeling van schadelijke aaltjes bij de keuze tussen groenbemesters.

Kort jaarverslag over 2012.

Het precieze, optimale inwerkmoment hangt (naast de weersinvloed) verder af van de C/N!verhouding van het vanggewas. Bij een lage C/N!verhouding komt de stikstof na inwerken sneller vrij dan bij een hoge C/N- verhouding. De veronderstelling is dat dan beter iets later kan worden ingewerkt om het risico van N-verlies voordat het volggewas het kan opnemen, te minimaliseren. Bij hoge C/N!verhouding komt de stikstof langzamer vrij en kan wellicht beter wat eerder worden ingewerkt om ervoor te zorgen dat er zoveel mogelijk stikstof vrijkomt die nog door het volggewas maïs kan worden benut. Om deze veronderstelling te toetsen, is in 2010-2011 een veldproef uitgevoerd op zuidoostelijk zandgrond met als doel de relatie tussen optimaal inwerktijdstip in het voorjaar en C/N-verhouding nader te onderzoeken en om na te gaan of de C/N-verhouding zou kunnen worden gerelateerd aan uiterlijke kenmerken van het vanggewas.

Om de nutriëntenbelasting van het grondwater en oppervlaktewater verder terug te dringen, is de rijksoverheid op zoek naar maatregelen, die door de landbouw geïmplementeerd zouden kunnen worden. Het gaat om maatregelen aanvullend op die van het huidige mestbeleid, omdat de maatregelen van het huidige mestbeleid vooralsnog ontoereikend zijn om alle gestelde doelen voor de waterkwaliteit te realiseren. De perspectiefvolle maatregelen zijn gericht op het verder verlagen van het stikstof- en fosfaatoverschot op bedrijfs- en perceelniveau, door rekening te houden met gewasopbrengst en de nutriëntentoestand van de bodem, op het verbeteren van de bodemkwaliteit en bodemstructuur, en op het vermijden van ondiepe af- en uitspoeling uit landbouwgronden. Maatregelen in het water- en landsysteem helpen de milieukwaliteit te verbeteren maar zijn minder effectief. De effecten van de maatregelen zijn bedrijfs- en locatie specifiek, de selectie van maatregelen is maatwerk

Onderzoek op klei-, zand- en dalgrond 2011

In het project 'Bodemkwaliteit op zandgrond' werkt PPO aan de ontwikkeling van een strategie voor niet-kerende grondbewerking en vergelijkt het diverse organische-stof-beheerstrategieën. Achterliggende reden is de zoektocht naar mogelijkheden om aan de nitraatnorm te voldoen.

Door aanscherping van de stikstofgebruiksnorm voor prei is het noodzakelijk om een zo hoog mogelijke stikstofbenutting te realiseren uit meststoffen (en zo weinig mogelijk verlies) om opbrengstderving te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken. In dat kader zijn in 2011 op PPO-onderzoekslocatie Vredepeel (zuidoostelijk zandgrond) verschillende bemestingsstrategieën vergeleken in een late herfstteelt prei. Daarbij is tevens gekeken naar de geschiktheid van Fertraat (een mineralenconcentraat) als kunstmestvervanger voor basis- en/of bijbemesting in prei.

Het Productschap Akkerbouw heeft in het kader van het Actieplan Aaltjesbeheersing PPO-AGV opdracht gegeven te onderzoeken of de APT- kistenreiniger in staat is om het quarantaine aardappelcysteaaltje Globodera pallida te doden. Cysten in zakjes zijn op de bodem van de kisten bevestigd waarna de kisten met verschillende snelheden door de kistenreiniger zijn gegaan. De maximale verblijftijd was daarbij hooguit 2 minuten. De ozonconcentratie was volgens opgave van APT meer dan 28 g per m3 water, maar is niet gemeten. Gebleken is dat in de huidige uitvoering er geen effect was van de kistenreiniging op de vitaliteit van de cystinhoud van cysten van Globodera pallida. Verlenging van de behandelingstijd en maximale verhoging van de ozonconcentratie zal nodig zijn om een adequate ontsmetting in de kistenreiniger te realiseren.

In het Vierde Actieprogramma van de Nitraatrichtlijn wordt o.a. ingezet op innovaties om op melkveehouderij- en akker- en tuinbouwbedrijven de stikstofverliezen verder te verminderen. Eén van de opties is om stikstofbemestingsadviezen, daar waar mogelijk, te differentiëren naar groei- en bodemomstandigheden. In 2010 is een project gestart met als doel een verkenning van de mogelijkheden voor differentiatie van het stikstofbemestingsadvies op basis van opbrengstniveau en N-leverend vermogen van de bodem bij het gewas maïs. In 2011 is gekeken naar de mogelijkheden bij het gewas consumptieaardappel. Dit rapport doet hiervan verslag van de analyse bij consumptieaardappelen. In de studie is gebruik gemaakt van een dataset van 32 N-trappenproeven met consumptieaardappelen die in het verleden zijn uitgevoerd. Het betrof 18 en 14 proeven op respectievelijk zand- en lössgrond.

"Natte grondontsmetting is een van de grote oorzaken bij aaltjesbesmetting van het ene naar het andere perceel." Deze opmerkelijke uitspraak is van Thomas Been van Plant Research International (PRI), onderdeel van Wageningen UR. Machines zijn door aanklevende grond een belangrijke primaire verspreidingsbron van aaltjes.

Mestverwerking wordt gezien als één van de mogelijkheden om de druk op de mestmarkt in Nederland te verlichten. Dit kan door de mest te scheiden in een dunne en dikke fractie. Indien hierbij gebruikt wordt gemaakt van ultrafiltratie of gelijkwaardige industriële technieken en omgekeerde osmose ontstaat een mineralenconcentraat dat gebruikt kan worden als kunstmestvervanger. In 2009 zijn de ministeries van LNV (thans EL&I) en VROM (thans I&M) samen met het landbouwbedrijfsleven een pilot gestart waarbinnen onder andere onderzoek plaatsvindt naar de landbouwkundige en milieukundige effecten van het gebruik van mineralenconcentraten. In deze pilot zijn in 2009 en 2010 veldproeven uitgevoerd bij gras en aardappel. Doel van dit veldonderzoek was het vaststellen van de N-werking van de concentraten bij emissiearme toediening ten opzichte van kalkammonsalpeter (KAS), de meest gangbare kunstmeststikstof in Nederland. Naast mineralenconcentraten is in het onderzoek bij aardappel ook de dikke fractie meegenomen. Dit rapport beschrijft de resultaten van de aardappelproeven.

De herinplant in de fruitteelt is alleen mogelijk als de bodemmoeheid wordt aangepakt. Alternatieve methoden van grondontsmetting waren tot nu toe in de meeste gevallen minder effectief of in vergelijking met chemische grondontsmetting veel duurder. In de biologische fruitteelt is chemische ontsmetting geen optie. Uit recent onderzoek blijken een aantal biologische behandelingen geschikt om bodemmoeheid te bestrijden: zwarte braak, Tagetes (Afrikaantjes) en biologische grondontsmetting (BGO). Biofumigatie en compost bleken minder effectief of geschikt.

Deze uitgave geeft de meest actuele versie van de officiële bemestingsadviezen. De "Adviesbasis voor de bemesting van grasland en voedergewassen" is bedoeld voor laboratoria voor grondonderzoek ten behoeve van hun bemestingsadvisering, voorlichtingsdiensten, handel, industrie, onderwijs en onderzoek. Daarnaast is hij ook bedoeld voor de praktische boer die behoefte heeft aan meer achtergrondinformatie omtrent bemesting. De opgenomen bemestingsadviezen zijn vastgesteld door de Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen. Deze commissie is ingesteld door LTO-Nederland en bestaat uit vertegenwoordigers van onderzoek, voorlichting en bedrijfsleven.

Een sensor in het gewas kan helpen bij het snel en frequent meten van de stikstoftoestand in een aardappelgewas. Met weinig inspanning verhoogt de boer zo de stikstofefficiëntie.

Akkerbouwers zoeken naar een rendabel bodembeheer, waarbij waterbeheer, klimaatverandering en biodiversiteit een rol spelen.

Mestverwerking wordt gezien als één van de mogelijkheden om de druk op de mestmarkt in Nederland te verlichten. Dit kan door de mest te scheiden in een dunne en dikke fractie. Indien hierbij gebruikt wordt gemaakt van ultrafiltratie of gelijkwaardige industriële technieken en omgekeerde osmose ontstaat een mineralenconcentraat dat gebruikt kan worden als kunstmestvervanger. In 2009 zijn de ministeries van LNV (thans EL&I) en VROM (thans I&M) samen met het landbouwbedrijfsleven een pilot gestart waarbinnen onder andere onderzoek plaatsvindt naar de landbouwkundige en milieukundige effecten van het gebruik van mineralenconcentraten. In deze pilot zijn in 2009 en 2010 veldproeven uitgevoerd bij gras en aardappel. Doel van dit veldonderzoek was het vaststellen van de N-werking van de concentraten bij emissiearme toediening ten opzichte van kalkammonsalpeter (KAS), de meest gangbare kunstmeststikstof in Nederland. Naast mineralenconcentraten is in het onderzoek bij aardappel ook de dikke fractie meegenomen. Dit rapport beschrijft de resultaten van de aardappelproeven.

Deze uitgave geeft de meest actuele versie van de officiële bemestingsadviezen. De "Adviesbasis voor de bemesting van grasland en voedergewassen" is bedoeld voor laboratoria voor grondonderzoek ten behoeve van hun bemestingsadvisering, voorlichtingsdiensten, handel, industrie, onderwijs en onderzoek. Daarnaast is hij ook bedoeld voor de praktische boer die behoefte heeft aan meer achtergrondinformatie omtrent bemesting. De opgenomen bemestingsadviezen zijn vastgesteld door de Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen. Deze commissie is ingesteld door LTO-Nederland en bestaat uit vertegenwoordigers van onderzoek, voorlichting en bedrijfsleven.

Het onder water zetten van percelen aardappelland is dermate effectief tegen aaltjes dat inundatie vermoedelijk volgend voorjaar als AM-maatregel erkend zal worden door Brussel en de NVWA. Bovendien is het kostentechnisch een goed alternatief voor chemische bestrijding, zo blijkt uit een praktijkproef in het Groningse Vierhuizen.

Als gevolg van het gebruiksnormenstelsel is een scherpe bemestingsstrategie noodzakelijk. Bemestingsadviezen zijn hierbij een belangrijk hulpmiddel. Vanaf 2006 vormen de bemestingsadviezen zelfs de basis voor de gebruiksnormen. De ‘Adviesbasis voor de bemesting van akkerbouw- en vollegrondsgroentengewassen’ bevat de meest actuele adviezen.

Het precieze, optimale inwerkmoment hangt (naast de weersinvloed) verder af van de C/N!verhouding van het vanggewas. Bij een lage C/N!verhouding komt de stikstof na inwerken sneller vrij dan bij een hoge C/N- verhouding. De veronderstelling is dat dan beter iets later kan worden ingewerkt om het risico van N-verlies voordat het volggewas het kan opnemen, te minimaliseren. Bij hoge C/N!verhouding komt de stikstof langzamer vrij en kan wellicht beter wat eerder worden ingewerkt om ervoor te zorgen dat er zoveel mogelijk stikstof vrijkomt die nog door het volggewas maïs kan worden benut. Om deze veronderstelling te toetsen, is in 2010-2011 een veldproef uitgevoerd op zuidoostelijk zandgrond met als doel de relatie tussen optimaal inwerktijdstip in het voorjaar en C/N-verhouding nader te onderzoeken en om na te gaan of de C/N-verhouding zou kunnen worden gerelateerd aan uiterlijke kenmerken van het vanggewas.

The national phosphorus balance can be made more sustainable by reducing the accumulation of phosphorus in agricultural soils and by increasing recycling from waste streams. This study investigated different scenarios for reduction of the national soil surplus on agricultural land. The focus was on scenarios that will not compel agriculture in the Netherlands to change radically e.g. reduction of phosphorus fertilisation levels and reducing animal phosphorus excretion by improving feeding efficiency while maintaining national milk and meat production levels.

Hemelwater wat op het erf van melkveebedrijven valt wordt geheel of deels afgevoerd naar het oppervlaktewater. Eventueel aanwezige voerresten en andere verontreinigingen spoelen daarbij mee naar de sloot. Dit leidt tot ongewenste puntbelastingen in het watersysteem. Binnen het project KRW ‘Landbouw Centraal’ is bij een zestal melkveehouders interesse ontstaan voor het toepassen van een strofilter in de sloot om erfwater te zuiveren. Dit rapport beschrijft beknopt de theorie van de werking, de aanleg van de pilot en de meetresultaten van het laatste kwartaal van 2011.

Dit (tussen)rapport gaat in op de veldproeven van 2012 die zijn uitgevoerd op een zuidoostelijke zandgrond (Vredepeel) en op löss (Hulsberg). In beide proeven zijn de volgende systemen beproefd: NBS-gewassensing vanaf gewassluiting, NBS-gewassensing + N-balans, Aardappelmonitoring Classic, Aardappelmonitoring Online, Aardappelbemestingsindicator.

Rundveedrijfmest is in het verleden gebruikt als antistuifdek op zand- en dalgronden. De mestwetgeving verbiedt deze toepassing echter in verband met de verplichte emissiearme toepassing van mest. De praktijk is daarom al jaren op zoek naar alternatieven voor een goede bescherming van landbouwgrond tegen verstuiven in het voorjaar. In 2012 is op PPO proefboerderij ’t Kompas een proef uitgevoerd. Daarbij zijn de volgende maatregelen toegepast: houtmulch, cellulose (beide in 50% dosering èn 150% dosering) rundveedrijfmest, gevolgd door beregening (4 ton water per ha)

Speciaal aangelegde moerassen met rietplanten kunnen bij een gecontroleerde watertoevoer ruim 60 procent van de stikstof of 40 procent van het fosfaat verwijderen uit drain- en slootwater. Dat blijkt uit proeven in Limburg door de universiteit van Wageningen. Aanleg van dit soort zuiveringsmoerassen kan voor de landbouw een belangrijke maatregel zijn om aan de Kaderrichtlijn Water te voldoen. Het is een goedkope methode om stikstof of fosfaat uit het water te halen. De kosteneffectiviteit ligt in de orde van vijf tot 40 euro per kilo verwijderd stikstof, afhankelijk van de keuze van schaalgrootte. De kosten-effectiviteit van fosfaat is 115 euro per kilo verwijderd fosfor. Nadeel is de benodigde ruimte. Het koppelen aan andere functies, zoals waterberging, recreatie of biomassaproductie, kan natuurlijke zuiveringssystemen aantrekkelijker maken

Aanvoer van organische stof lijkt essentieel voor het behoud van het producerend vermogen van de bodem. Wanneer er jaren achtereen geen dierlijke mest wordt opgebracht, beginnen de opbrengsten na zes jaar terug te lopen. Dat blijkt uit systeemonderzoek op de PPO-locatie Vredepeel. Gemiddeld is de opbrengstdaling daar nu 4 à 5 procent.

Het mestbeleid beperkt de aanvoer van stikstof en fosfaat via meststoffen. In het kader van de Evaluatie Meststoffenwet 2012 is een studie uitgevoerd naar het effect van het mestbeleid op bodemvruchtbaarheid, in termen van bodem fosfaat en organische stof, en op de gewasopbrengsten. Uit de studie blijkt dat er geen aanwijzingen zijn dat de invoering van het gebruiksnormenstelsel in 2006 tot een slechtere bodemvruchtbaarheid heeft geleid. De fosfaattoestand van de bodem blijft stabiel of stijgt. De organische stofgehalten zijn bij de meeste combinaties van grondsoort en gewas stabiel gebleven of vertonen een stijgende lijn. Op maïsland en ander bouwland op zandgrond komen wel situaties met dalende organische stofgehalten voor, maar er is geen aantoonbaar verband met het mestbeleid. De gewasopbrengsten van de grote bouwlandteelten nemen na 2006 toe. Voor grasland is het niet mogelijk om een uitspraak te doen over de opbrengsten na 2006. De langjarige trend vanaf 1998 laten echter licht dalende opbrengsten zien.