IV ÖZET DOKTORA TEZİ FİNANSAL KÜRESELLEŞME VE PARA KRİZLERİ: 1990-2002 TÜRKİYE DENEYİMİ VEDAT KAYA Danışman: Yrd. Doç. Dr. Alaattin KIZILTAN 2005, Sayfa: 198 Jüri: Yrd. Doç. Dr. Alaattin KIZILTAN Prof. Dr. Metin TÜRKO Prof. Dr. Muammer YAYLALI Prof. Dr. Alper GÜVEL Yrd. Doç. Dr. Mustafa ERSUNGUR Finansal küreselleşme ve liberalizasyon, 1980'li yıllardan günümüze dünya ekonomisinin önemli bir gerçekliği olmuştur. Bu süreçte, dünya genelinde yaşanan finansal krizlerin sayı ve sıklık olarak belirgin bir artış göstermesi, konu ile ilgili çevrelerde finansal küreselleşme ve finansal kriz arasında bir nedensellik ilişkisi olup olmadığı sorusunu gündeme getirmiştir. Özellikle, 1992-1993 ERM krizi; 1994 LA krizi; 1997-1998 GDA krizi; 1998 Rusya ve Brezilya krizleri ve 2001 Türkiye ve Arjantin kriz tecrübeleri bu alan içerisinde para krizlerini öne çıkarmış ve yukarıdaki soruyu önemli bir araştırma konusu haline getirmiştir. Diğer taraftan, her bir yeni kriz, kendinden öncekilere göre az veya çok farklı nedenlere dayanmış ve farklı ekonomik ortamlarda meydana gelmişlerdir. Bu durum, her bir yeni krizde, para krizlerini açıklama iddiasındaki mevcut teorileri kısmen veya tamamen yetersiz veya geçersiz kılmıştır. Tüm bu gelişmeler, para krizlerini açıklamaya dönük olarak yeni ve farklı görüşleri ortaya çıkarmış ve bu süreç, kendine paralel olarak para krizlerinin açıklanmasında ve tahmininde yeni modellerin geliştirilmesine olanak sağlamıştır. Bu çalışmada, finansal küreselleşme ve para krizleri arasında bir iktisadi nedensellik ilişki olup olmadığı ve para krizi çıkma olasılıklarının tahmin edilebilirliği konuları 1990:01-2002:12 dönemi Türkiye örneği için analiz edilmiştir. Yapılan Granger Nedensellik analizi, Türkiye örnekleminde finansal küreselleşmenin para krizlerine neden olabileceğini ortaya koymuştur. Para krizi çıkma olasılıkları makro ekonomik, dış ekonomik, finansal, bekleyişler ve ülke riski modelleri kapsamında ele alınmış ve logit model en yüksek olabilirlik yöntemiyle analiz edilmiştir. Bu modeller kapsamında para krizi çıkma olasılıkları yukarıdaki sıra ile 0,2889; 0,3296; 0,1621; 0,033 ve 0,2182 olarak hesaplanmıştır. ABSTRACT Ph. D. THESIS FINANCIAL GLOBALIZATION AND CURRENCY CRISES: 1990-2002 TURKEY EXPERIENCE VEDAT KAYA Supervisor: Assist. Prof. Dr. Alaattin KIZILTAN 2005, Page: 198 Jüri: Yrd. Doç. Dr. Alaattin KIZILTAN Prof. Dr. Metin TÜRKO Prof. Dr. Muammer YAYLALI Prof. Dr. Alper GÜVEL Yrd. Doç. Dr. Mustafa ERSUNGUR Financial globalization and liberalization have become an important reality of the world economy since the 1980s. Evidently increasing number of financial crises throughout the world in this period drew the attention of public opinion to the question of whether or not there is a causality between financial globalization and financial crisis. In particular, the crises of 1992-93 ERM, 1994 LA, 1997-98 SEA, 1998 Russia and Brazil and 2001 Turkey and Argentina have brought the currency crises to forward and made the question above a research subject. On the other hand, reason and economic environment of each new crisis are different from that of the preceding one. In the case of each new crisis, this situation has made the present theories explaining currency crises insufficient partly or completely or even invalid. New and different ideas to explain currency crises have arisen as a result of all those developments and this process has given an opportunity to build new models to explain and predict currency crises. This study is an attempt to determine whether there is an economic causality between financial globalization and currency crises and to astimate the probability of occurrence of currency crises for the period of 1990:01-2002:12 in Turkey. Granger Causality analysis has shown that financial globalization can lead to currency crises in Tukish sampling. The probability of a currency crises has been examined by the models of macroeconomic, foreign economic, financial, expectational and country risk and a logit model has been estimated by maximum likelihood method. The empirical findings obtained from the models above have shown that the probabilities of occurrence of any currency crisis are 0,2889; 0,3296; 0,1621; 0,0330 and 0,2182. 205