Search

Deze uitgave bevat de wettekst van de Arbowet, inclusief de wijzigingen als gevolg van de Arbeidstijdenwet, de Wet uitbreiding loondoorbetalingsplicht bij Ziekte (WULBZ) en de Veegwet. De uitgave kent een algemene toelichting op de Arbowet, maar ook een toelichting per artikel. In de toelichtingen wordt ook verwezen naar artikelen of onderdelen uit het Arbobesluit. De Arbowet is onderverdeeld in negen hoofdstukken: 1. Definities en toepassingsgebied; 2. Algemene verplichtingen van de werkgever; 3. Algemene verplichtingen van de werknemers; 4. Samenwerking en overleg tussen werkgevers en werknemers, deskundige bijstand; 5. Bijzondere verplichtingen van werkgever en werknemers, verplichtingen van zelfstandig werkenden en derden; 6. Bijzondere bepalingen; 7. Toezicht en ambtelijke bevelen; 8. Vrijstellingen, ontheffingen en beroep; 10. Overgangs- slotbepalingen. Hoofdstuk 9 is geheel verdwenen als gevolg van de opheffing van de Arboraad.

In dit artikel wordt aandacht gegeven aan nota's, wet- en regelgeving en maatregelen in de periode 1994-1998 op een aantal beleidsterreinen van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Voor arbeidsorganisaties zijn met name de ontwikkeling binnen de deelgebieden preventie, verzuim, arbeidsongeschiktheid en reïntegratie van belang. Dit artikel gaat over het deelgebied preventie.

Eigen risico bij ziekte is al geregeld. Als de Eerste Kamer akkoord gaat, wordt op 1 januari 1998 de Wet Premiedifferentiatie en marktwerking bij arbeidsongeschiktheidsverzekeringen (Pemba) ingevoerd. In dit artikel geeft staatssecretaris De Grave van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn mening over meer individuele verantwoordelijkheden bij arbeidsongeschiktheid, ziekte en arbeidsomstandigheden. De kern van zijn beleid is meer eigen verantwoordelijkheid voor bedrijven. Daarvoor staat ook een nieuwe Arbowet met meer doelvoorschriften op stapel. Niet langer zal van hogerhand worden bepaald waaraan de ondernemer moet voldoen. Financiële prikkels moeten de ondernemer wijzen op het belang van een goed arbeidsomstandighedenbeleid, zodat ziekte en arbeidsongeschiktheid beperkt blijven.

De procesindustrie in Nederland hecht steeds meer aan goede arbeidsomstandigheden. Dit gebeurt vanuit het inzich dat medewerkers een strategische factor vormen voor het bedrijf. gedrag en kwaliteit van de medewerkers en hun onderlinge relaties zijn bepalend voor het behalen van de doelstellingen van het bedrijf. Daarnaast dringt het besef door dat goede arbeidsomstandigheden een positief effect hebben op de kwaliteit van het produkt, de arbeidsmarktpsoitie van het bedrijf, de motivatie van het personeel, het ziekteverzuim en de arbeidsongeschiktheid. De eindverantwoordelijkheid voor arbozorg is neergelegd bij de werkgever. De vraag rijst welke taken en verantwoordelijkheden bij de werknemer berusten. Is hij hiervoor gekwalificeerd en wat betekent dit voor de opleidingstrajecten voor de verschillende medewerkers in de procesindustrie. In deze publicatie wordt een kwalificatiestructuur geschetst voor de beroepsopleiding van operators, die zich gaan kwalificeren voor arbozorg binnen de verschillende branches van de procesindustrie.

De procesindustrie in Nederland hecht steeds meer aan goede arbeidsomstandigheden. Dit gebeurt vanuit het inzich dat medewerkers een strategische factor vormen voor het bedrijf. gedrag en kwaliteit van de medewerkers en hun onderlinge relaties zijn bepalend voor het behalen van de doelstellingen van het bedrijf. Daarnaast dringt het besef door dat goede arbeidsomstandigheden een positief effect hebben op de kwaliteit van het produkt, de arbeidsmarktpsoitie van het bedrijf, de motivatie van het personeel, het ziekteverzuim en de arbeidsongeschiktheid. De eindverantwoordelijkheid voor arbozorg is neergelegd bij de werkgever. De vraag rijst welke taken en verantwoordelijkheden bij de werknemer berusten. Is hij hiervoor gekwalificeerd en wat betekent dit voor de opleidingstrajecten voor de verschillende medewerkers in de procesindustrie. In deze publicatie wordt een kwalificatiestructuur geschetst voor de beroepsopleiding van operators, die zich gaan kwalificeren voor arbozorg binnen de verschillende branches van de procesindustrie.

Bedrijven met meer dan 100 werknemers zijn verplicht een arbo-jaarplan op te stellen. Deze handleiding voor het opstellen, uitvoeren en evalueren van een arbo-jaarplan biedt bedrijven en overheidsorganisaties een stappenplan om tot een eigen arbobeleid en arbo-jaarplan te komen. Allereerst wordt de noodzaak en de wettelijke basis voor het opstellen van een arbo-jaarplan toegelicht. Vervolgens wordt het belang van samenwerking, overleg, voorlichting en onderricht aangegeven. Verder worden twaalf activiteiten (stappen), die nodig zijn voor het opstellen, uitvoeren en evalueren van het arbo-jaarplan, besproken. Een laatste hoofdstuk is gewijd aan antwoorden op de tien meest gestelde vragen aangaande het arbo-jaarplan. Het boekje is voorzien van voorbeelden met betrekking tot: arbo-overlegstructuren zonder een ondernemingsraad; de intentieverklaring; een arbobeleidsplan; een inventarisatie-vragenlijst en een arbo-jaarplan. Deze handleiding is een bewerking van het 'Werkboek Arbo-jaarplan dat in 1991 door het NIA in opdracht van het de Ondernemersorganisatie CWM is ontwikkeld. De tweede druk is uitgekomen in 1994.

Met het in werking treden van de Wet uitbreiding loondoorbetalingsplicht bij ziekte (Wulbz) is de verplichting tot het melden van arbeidsongevallen volledig ondergebracht bij art. 9 Arbowet. De trendbreuk die hierdoor ontstaat heeft grote gevolgen voor de landelijke melding van arbeidsongevallen. Dit artikel gaat hierop nader in en geeft tabellen met ongevals-kengetallen (1987-1995) en van arbeidsongevallen naar bedrijfsklasse in 1995 van de NIA Arbeidsongevallenregistratie.

Eigen risico bij ziekte is al geregeld. Als de Eerste Kamer akkoord gaat, wordt op 1 januari 1998 de Wet Premiedifferentiatie en marktwerking bij arbeidsongeschiktheidsverzekeringen (Pemba) ingevoerd. In dit artikel geeft staatssecretaris De Grave van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn mening over meer individuele verantwoordelijkheden bij arbeidsongeschiktheid, ziekte en arbeidsomstandigheden. De kern van zijn beleid is meer eigen verantwoordelijkheid voor bedrijven. Daarvoor staat ook een nieuwe Arbowet met meer doelvoorschriften op stapel. Niet langer zal van hogerhand worden bepaald waaraan de ondernemer moet voldoen. Financiële prikkels moeten de ondernemer wijzen op het belang van een goed arbeidsomstandighedenbeleid, zodat ziekte en arbeidsongeschiktheid beperkt blijven.

Met het in werking treden van de Wet uitbreiding loondoorbetalingsplicht bij ziekte (Wulbz) is de verplichting tot het melden van arbeidsongevallen volledig ondergebracht bij art. 9 Arbowet. De trendbreuk die hierdoor ontstaat heeft grote gevolgen voor de landelijke melding van arbeidsongevallen. Dit artikel gaat hierop nader in en geeft tabellen met ongevals-kengetallen (1987-1995) en van arbeidsongevallen naar bedrijfsklasse in 1995 van de NIA Arbeidsongevallenregistratie.

Anton Westerlaken, voorzitter van het Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV), maakt zich boos over de Ziektewet- en WAO-plannen van de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. In dit artikel, dat deel uit maakt van een serie interviews, geeft Westerlaken zijn mening over het rapport van de commissie Kortmann (Van keurslijf naar keurmerk), het concept Arbobesluit en de privatisering van de sociale verzekeringen.

Per 1 januari 1994 is er een aantal nieuwe verplichtingen voor werkgevers van kracht op het terrein van arbeidsomstandighedenbeleid en ziekteverzuimbeleid (Tz/ Arbo). Het Nederlandse Genootschap voor Sociale Zekerheid (NGSZ) heeft TNO-Preventie en Gezondheid opdracht gegeven om te onderzoeken hoe - een jaar na invoering van de nieuwe regels - de stand van zaken is met betrekking tot de bekendheid bij bedrijven met de verplichtingen en met betrekking tot de naleving vandeze verplichtingen. In dit rapport wordt verslag gedaan van dit onderzoek. Er is gekozen voor een onderzoek in twee bedrijfsklassen, ondergebracht bij twee verschillende bedrijfsverenigingen: de gezondheidszorg, en de metaal- en elektrotechnische industrie. Achtereenvolgens wordt beschreven: onderzoeksmethode, bekendheid met en oordeel over de verplichtingen inzake het arbo- en verzuimbeleid, stand van zaken met betrekking tot het arbobeleid en de aansluiting bij een arbodienst, stand van zaken met betrekking tot het verzuimbeleid en de effecten van het arbo- en verziuimbeleid.

De Arbowet verplicht bedrijven jaarlijks een risico-inventarisatie uit te voeren. Niet alleen op het gebied van veiligheid en gezondheid, maar ook op dat van welzijn. Ofschoon inmiddels een aantal meetinstrumenten beschikbaar is, ontbreekt het aan modules om een goede risico-inventarisatie op het terrein van welzijn uit te kunnen voeren. Er is daartoe een nieuwe methode ontwikkeld: de Toetsingslijst Mens en Organisatie (TOMO). Hierbij is uitgegaan van het model van Karasek. Het onderzoek resulteerde in een lijst van psychosociale knelpunten. Probleem is nog dat weinig bekend is over de relatieve zwaarte en interacties van de diverse knelpunten.

Dit artikel maakt deel uit van een serie interviews waarin diverse betrokkenen hun licht laten schijnen over het rapport van de commissie Kortmann, het concept Arbobesluit en de privatisering van de sociale verzekeringen. Dit artikel geeft een interview weer met de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Robin Linschoten.

Werkgevers zijn over het algemeen goed op de hoogte van de nieuwe verplichtingen uit de Arbowet en de Wet Terugdringing Ziekteverzuim. Het meest bekend zijn de verplichtingen die veel discussie hebben opgeroepen: het eigen risico van bedrijven in de eerste ziekteweken en de verplichte aansluiting bij een arbodienst. Dit zijn de conclusies uit een onderzoek van TNO Preventie en Gezondheid één jaar na invoering.

Ter toetsing van de Arbowet op marktwerking, deregulering en wetgevingskwaliteit werd door een ambtelijke werkgroep het rapport 'Maatwerk in bescherming' samengesteld. Na hoofdstukken over actuele ontwikkelingen en analyses van knelpunten komen de aanbevelingen voor de korte en lange termijn aan de orde. Het betekent een nieuwe bevoegdheids- en verantwoordelijkheidsverdeling tussen overheid en bedrijfsleven (minder overheid, meer markt). Dit artikel bespreekt het rapport in hoofdlijnen, geeft randvoorwaarden en voorziet tevens in een overzicht waarin de consequenties voor artikelen in de Arbowet worden weergegeven. Tevens beschrijft het de reactie van staatssectretaris Van der Linden, die aankondigde de voorstellen van de werkgroep als uitgangspunt te nemen voor een adviesaanvraag aan de SER over de heroriëntatie van de Arbowet. Ook de relatie met de Europese regelgeving komt in dit artikel aan bod. Tenslotte worden kanttekeningen bij het rapport geformuleerd. Geconcludeerd wordt dat bij zoveel onduidelijkheid en onzekerheid over de uitkomsten van de voorgestelde maatregelen een nadere bezinning op zijn plaats is (gooi geen oude schoenen weg voordat je nieuwe hebt gekocht).

De Arbowet staat ter discussie. Met 38 besluiten en ruim 1200 bepalingen is de wet een amorf geheel geworden dat nodig aan revisie toe is. Maar moet de wet tot op het vel uitgekleed worden, of volstaat een wat luchtigere outfit? In dit artikel laat de redactie voorzitter dr. S. Rinnooy Kan van de werkgeversvereniging VNO-NCW zijn licht schijnen over het rapport van de commissie Kortmann, het concept-Arbobeluit en de privatisering van de sociale verzekeringen.

Het zijn spannende tijden voor de directeur van de Inspectiedienst van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Paul Huijzendveld. De Arbowet staat ter discussie, deregulering is troef en de Inspectiedienst krijgt meer mogelijkheden om de wet te handhaven. Dit artikel maakt deel uit van een serie interviews waarin diverse betrokkenen hun licht laten schijnen over de rapporten van d commissies Kortmann ('Van keurslijf naar keurmerk') en Annink ('Maatwerk in bescherming'), het concept Arbobesluit en de privatisering van de sociale verzekeringen. Daarnaast wordt in dit gesprek met Huijzendveld stilgestaan bij de premiedifferentiatie WAO en de mogelijkheden van de Inspectie om de wet te handhaven.

Ter toetsing van de Arbowet op marktwerking, deregulering en wetgevingskwaliteit werd door een ambtelijke werkgroep het rapport 'Maatwerk in bescherming' samengesteld. Na hoofdstukken over actuele ontwikkelingen en analyses van knelpunten komen de aanbevelingen voor de korte en lange termijn aan de orde. Het betekent een nieuwe bevoegdheids- en verantwoordelijkheidsverdeling tussen overheid en bedrijfsleven (minder overheid, meer markt). Dit artikel bespreekt het rapport in hoofdlijnen, geeft randvoorwaarden en voorziet tevens in een overzicht waarin de consequenties voor artikelen in de Arbowet worden weergegeven. Tevens beschrijft het de reactie van staatssectretaris Van der Linden, die aankondigde de voorstellen van de werkgroep als uitgangspunt te nemen voor een adviesaanvraag aan de SER over de heroriëntatie van de Arbowet. Ook de relatie met de Europese regelgeving komt in dit artikel aan bod. Tenslotte worden kanttekeningen bij het rapport geformuleerd. Geconcludeerd wordt dat bij zoveel onduidelijkheid en onzekerheid over de uitkomsten van de voorgestelde maatregelen een nadere bezinning op zijn plaats is (gooi geen oude schoenen weg voordat je nieuwe hebt gekocht).

De hoofdverantwoordelijkheid voor het ziekteverzuim ligt niet meer bij de bedrijfsvereniging, maar bij het bedrijf. Dat geldt ook voor de sociaal-medische begeleiding van werknemers, niet alleen vanaf de ziekmelding maar gedurende het gehele dienstverband. Het doel van deze regeling is dat bedrijven zich meer inspannen om ziekteverzuim en WAO-intrede te voorkomen. Voor ondersteuning zijn ze verplicht een contract af te sluiten met een arbodienst, velen voor 1-1-1996, de overigen voor 1-1-1998. Dit boek biedt een model voor het voorkomen van ziekteverzuim en voor de begeleiding van zieke werknemers. Uitgangspunt is dat verzuimbeleid het meeste succes heeft als de regie vanuit het bedrijf plaatsvindt. Na een inleiding wordt aandacht besteed aan oorzaken en achtergronden van ziekteverzuim en de wet- en regelgeving. Daarna wordt stilgestaan bij primaire en secundaire preventie en goede begeleiding. Tenslotte wordt door middel van een stappenplan een plan van aanpak gegeven.

De Arbowet verplicht bedrijven jaarlijks een risico-inventarisatie uit te voeren. Niet alleen op het gebied van veiligheid en gezondheid, maar ook op dat van welzijn. Ofschoon inmiddels een aantal meetinstrumenten beschikbaar is, ontbreekt het aan modules om een goede risico-inventarisatie op het terrein van welzijn uit te kunnen voeren. Er is daartoe een nieuwe methode ontwikkeld: de Toetsingslijst Mens en Organisatie (TOMO). Hierbij is uitgegaan van het model van Karasek. Het onderzoek resulteerde in een lijst van psychosociale knelpunten. Probleem is nog dat weinig bekend is over de relatieve zwaarte en interacties van de diverse knelpunten.

Anton Westerlaken, voorzitter van het Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV), maakt zich boos over de Ziektewet- en WAO-plannen van de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. In dit artikel, dat deel uit maakt van een serie interviews, geeft Westerlaken zijn mening over het rapport van de commissie Kortmann (Van keurslijf naar keurmerk), het concept Arbobesluit en de privatisering van de sociale verzekeringen.

In dit rapport wordt een onderzoek beschreven naar de vraag in hoeverre de wet- en regelgeving op het terrein van welzijn bij de arbeid in het bedrijfsleven wordt geïmplementeerd. Een eerste doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen in de bekendheid in het bedrijfsleven met de welzijnsbepalingen in de Arbowet en met de diverse richtlijnen op dit gebied; het begrip welzijn bij de arbeid richt zich met name op de volgende aspecten: ergonomie van werkplekken, werkmethoden en hulpmiddelen, inhoud en organisatie van het werk, en aandacht voor specifieke groepen. Een tweede doel is zicht te krijgen op de vraag of bedrijven ook inderdaad activiteiten ontplooien om het welzijn bij de arbeid van de werknemers te verbeteren. Uit de studie komt naar voren dat de bekendheid met de wet- en regelgeving (vooral in de grote bedrijven) goed te noemen is. Naarmate het bedrijfkleiner wordt neemt ook de bekendheid met de wet- en regelgeving af: de verplichting dat aandacht besteed dient te worden aan (groepen) werknemers met bijzondere arbeidsrisico's is het minst bekend. Verder komt uit de studie naar voren dat het niveau van zelfwerkzaamheid ten aanzien van welzijn bij arbeid al met al vrij hoog te noemen is, gezien het grote aantal maatregelen dat in alle bedrijven getroffen is.

De vice-voorzitter van de PvdA en tevens Tweede-Kamerlid Ruud Vreeman lijkt het lot van een roepende in de woestijn beschoren. In een tijd van deregulering en minder overheidsbemoeienis pleit hij voor een uitgebreide arbowetgeving. Er moeten juist regels bijkomen. 'Een moderne technologische hoogwaardige maatschappij vereist ook een hoogwaardige arbowetgeving' aldus Vreeman. Dit artikel, waarin Ruud Vreeman wordt geïnterviewd, maakt deel uit van een serie interviews waarin diverse betrokkenen hun licht laten schijnen over de Arbowet en de privatisering van de sociale verzekeringen.

In dit rapport wordt een onderzoek beschreven naar de vraag in hoeverre de wet- en regelgeving op het terrein van welzijn bij de arbeid in het bedrijfsleven wordt geïmplementeerd. Een eerste doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen in de bekendheid in het bedrijfsleven met de welzijnsbepalingen in de Arbowet en met de diverse richtlijnen op dit gebied; het begrip welzijn bij de arbeid richt zich met name op de volgende aspecten: ergonomie van werkplekken, werkmethoden en hulpmiddelen, inhoud en organisatie van het werk, en aandacht voor specifieke groepen. Een tweede doel is zicht te krijgen op de vraag of bedrijven ook inderdaad activiteiten ontplooien om het welzijn bij de arbeid van de werknemers te verbeteren. Uit de studie komt naar voren dat de bekendheid met de wet- en regelgeving (vooral in de grote bedrijven) goed te noemen is. Naarmate het bedrijfkleiner wordt neemt ook de bekendheid met de wet- en regelgeving af: de verplichting dat aandacht besteed dient te worden aan (groepen) werknemers met bijzondere arbeidsrisico's is het minst bekend. Verder komt uit de studie naar voren dat het niveau van zelfwerkzaamheid ten aanzien van welzijn bij arbeid al met al vrij hoog te noemen is, gezien het grote aantal maatregelen dat in alle bedrijven getroffen is.

De Postdoctorale beroepsopleiding veiligheid, gezondheid en welzijn bij de arbeid van de Universiteit van Amsterdam organiseerde een openbaar debat onder de titel: De toekomst van arbeidsomstandighedenzorg: Reguleren of procederen. In zijn bijdrage zette professor De Ru de hooflijnen van het rapport 'Van keurslijf naar keurmerk' nog eens uiteen. Hij meent dat het effect van de Arbowet beperkt is doordat er te veel regels zijn. Hij pleit er voor het civiele recht de rol van de wettelijke regels over te laten nemen. Zijn opponent professor Geers meent evenwel dat het systeem van normalisatie en certificering sterk wordt overschat. Civielrechtelijke procedures zouden wel eens erg lang kunnen duren en kunnen leiden tot verschraling van de humanisering van de arbeid.

De vice-voorzitter van de PvdA en tevens Tweede-Kamerlid Ruud Vreeman lijkt het lot van een roepende in de woestijn beschoren. In een tijd van deregulering en minder overheidsbemoeienis pleit hij voor een uitgebreide arbowetgeving. Er moeten juist regels bijkomen. 'Een moderne technologische hoogwaardige maatschappij vereist ook een hoogwaardige arbowetgeving' aldus Vreeman. Dit artikel, waarin Ruud Vreeman wordt geïnterviewd, maakt deel uit van een serie interviews waarin diverse betrokkenen hun licht laten schijnen over de Arbowet en de privatisering van de sociale verzekeringen.

Dit artikel maakt deel uit van een serie interviews waarin diverse betrokkenen hun licht laten schijnen over het rapport van de commissie Kortmann, het concept Arbobesluit en de privatisering van de sociale verzekeringen. Dit artikel geeft een interview weer met de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Robin Linschoten.

Het zijn spannende tijden voor de directeur van de Inspectiedienst van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Paul Huijzendveld. De Arbowet staat ter discussie, deregulering is troef en de Inspectiedienst krijgt meer mogelijkheden om de wet te handhaven. Dit artikel maakt deel uit van een serie interviews waarin diverse betrokkenen hun licht laten schijnen over de rapporten van d commissies Kortmann ('Van keurslijf naar keurmerk') en Annink ('Maatwerk in bescherming'), het concept Arbobesluit en de privatisering van de sociale verzekeringen. Daarnaast wordt in dit gesprek met Huijzendveld stilgestaan bij de premiedifferentiatie WAO en de mogelijkheden van de Inspectie om de wet te handhaven.

Per 1 januari 1994 is er een aantal nieuwe verplichtingen voor werkgevers van kracht op het terrein van arbeidsomstandighedenbeleid en ziekteverzuimbeleid (Tz/ Arbo). Het Nederlandse Genootschap voor Sociale Zekerheid (NGSZ) heeft TNO-Preventie en Gezondheid opdracht gegeven om te onderzoeken hoe - een jaar na invoering van de nieuwe regels - de stand van zaken is met betrekking tot de bekendheid bij bedrijven met de verplichtingen en met betrekking tot de naleving vandeze verplichtingen. In dit rapport wordt verslag gedaan van dit onderzoek. Er is gekozen voor een onderzoek in twee bedrijfsklassen, ondergebracht bij twee verschillende bedrijfsverenigingen: de gezondheidszorg, en de metaal- en elektrotechnische industrie. Achtereenvolgens wordt beschreven: onderzoeksmethode, bekendheid met en oordeel over de verplichtingen inzake het arbo- en verzuimbeleid, stand van zaken met betrekking tot het arbobeleid en de aansluiting bij een arbodienst, stand van zaken met betrekking tot het verzuimbeleid en de effecten van het arbo- en verziuimbeleid.

De Postdoctorale beroepsopleiding veiligheid, gezondheid en welzijn bij de arbeid van de Universiteit van Amsterdam organiseerde een openbaar debat onder de titel: De toekomst van arbeidsomstandighedenzorg: Reguleren of procederen. In zijn bijdrage zette professor De Ru de hooflijnen van het rapport 'Van keurslijf naar keurmerk' nog eens uiteen. Hij meent dat het effect van de Arbowet beperkt is doordat er te veel regels zijn. Hij pleit er voor het civiele recht de rol van de wettelijke regels over te laten nemen. Zijn opponent professor Geers meent evenwel dat het systeem van normalisatie en certificering sterk wordt overschat. Civielrechtelijke procedures zouden wel eens erg lang kunnen duren en kunnen leiden tot verschraling van de humanisering van de arbeid.

Deze uitgave beschrijft in het kort de geschiedenis van de Europese Unie (EU) en geeft een schets van de instellingen en regelgeving van de EU. De totstandkoming van EU-richtlijnen en de omzetting hiervan in de Nederlandse wetgeving wordt daarna weergegeven. Ook mogelijkheden van beroep, oude en nieuwe richtlijnen en de kaderrichtlijn komen aan de orde. Vervolgens worden EU-richtlijnen die nog niet zijn opgenomen in de Nederlandse arbo-wetgeving beschreven. Tenslotte worden de richtlijnen die inmiddels in de Nederlandse wetgeving opgenomen zijn besproken.

Het nauwkeurig melden en registreren van arbeidsongevallen, zowel op landelijk als op bedrijfstak- en bedrijfsniveau, is belangrijk om inzicht in het probleem te krijgen en voor het voeren van een verantwoord veiligheidsbeleid op alle niveaus. Dit boekje besteedt aandacht aan het melden, registreren en analyseren van arbeidsongevallen. Allereerst wordt in dit kader ingegaan op de wettelijke verplichtingen. Vervolgens wordt stilgestaan bij de beschikbare informatiebronnen, zoals de Statistiek der Bedrijfsongevallen, en bij de achtergronden, oorzaken en gevolgen van bedrijfsongevallen. Ook wordt aandacht geschonken aan de plaats van ongevallenregistratie in het bedrijfsveiligheidsbeleid. Voorts wordt de berekening en interpretatie van ongevalscijfers bekeken. Tenslotte wordt een hoofdstuk gewijd aan concrete ongevalsanalyse aan de hand van bestaande ongevalscijfers, afkomstig uit onderzoek van het NIA, de periode 1990 tot en met 1994.

Werkgevers zijn over het algemeen goed op de hoogte van de nieuwe verplichtingen uit de Arbowet en de Wet Terugdringing Ziekteverzuim. Het meest bekend zijn de verplichtingen die veel discussie hebben opgeroepen: het eigen risico van bedrijven in de eerste ziekteweken en de verplichte aansluiting bij een arbodienst. Dit zijn de conclusies uit een onderzoek van TNO Preventie en Gezondheid één jaar na invoering.

Deze uitgave beschrijft in het kort de geschiedenis van de Europese Unie (EU) en geeft een schets van de instellingen en regelgeving van de EU. De totstandkoming van EU-richtlijnen en de omzetting hiervan in de Nederlandse wetgeving wordt daarna weergegeven. Ook mogelijkheden van beroep, oude en nieuwe richtlijnen en de kaderrichtlijn komen aan de orde. Vervolgens worden EU-richtlijnen die nog niet zijn opgenomen in de Nederlandse arbo-wetgeving beschreven. Tenslotte worden de richtlijnen die inmiddels in de Nederlandse wetgeving opgenomen zijn besproken.

De Arbowet staat ter discussie. Met 38 besluiten en ruim 1200 bepalingen is de wet een amorf geheel geworden dat nodig aan revisie toe is. Maar moet de wet tot op het vel uitgekleed worden, of volstaat een wat luchtigere outfit? In dit artikel laat de redactie voorzitter dr. S. Rinnooy Kan van de werkgeversvereniging VNO-NCW zijn licht schijnen over het rapport van de commissie Kortmann, het concept-Arbobeluit en de privatisering van de sociale verzekeringen.

Het nauwkeurig melden en registreren van arbeidsongevallen, zowel op landelijk als op bedrijfstak- en bedrijfsniveau, is belangrijk om inzicht in het probleem te krijgen en voor het voeren van een verantwoord veiligheidsbeleid op alle niveaus. Dit boekje besteedt aandacht aan het melden, registreren en analyseren van arbeidsongevallen. Allereerst wordt in dit kader ingegaan op de wettelijke verplichtingen. Vervolgens wordt stilgestaan bij de beschikbare informatiebronnen, zoals de Statistiek der Bedrijfsongevallen, en bij de achtergronden, oorzaken en gevolgen van bedrijfsongevallen. Ook wordt aandacht geschonken aan de plaats van ongevallenregistratie in het bedrijfsveiligheidsbeleid. Voorts wordt de berekening en interpretatie van ongevalscijfers bekeken. Tenslotte wordt een hoofdstuk gewijd aan concrete ongevalsanalyse aan de hand van bestaande ongevalscijfers, afkomstig uit onderzoek van het NIA, de periode 1990 tot en met 1994.

De hoofdverantwoordelijkheid voor het ziekteverzuim ligt niet meer bij de bedrijfsvereniging, maar bij het bedrijf. Dat geldt ook voor de sociaal-medische begeleiding van werknemers, niet alleen vanaf de ziekmelding maar gedurende het gehele dienstverband. Het doel van deze regeling is dat bedrijven zich meer inspannen om ziekteverzuim en WAO-intrede te voorkomen. Voor ondersteuning zijn ze verplicht een contract af te sluiten met een arbodienst, velen voor 1-1-1996, de overigen voor 1-1-1998. Dit boek biedt een model voor het voorkomen van ziekteverzuim en voor de begeleiding van zieke werknemers. Uitgangspunt is dat verzuimbeleid het meeste succes heeft als de regie vanuit het bedrijf plaatsvindt. Na een inleiding wordt aandacht besteed aan oorzaken en achtergronden van ziekteverzuim en de wet- en regelgeving. Daarna wordt stilgestaan bij primaire en secundaire preventie en goede begeleiding. Tenslotte wordt door middel van een stappenplan een plan van aanpak gegeven.

De Arbowet en het Besluit Fysieke belasting bevatten wettelijke verplichtingen voor werkgevers en werknemers. Een prominente verplichting is dat werkgevers worden geacht veiligheid- en gezondheidrisico's van werknemers te inventariseren en te evalueren, ook op het gebied van fysieke belasting. Teneinde arbeidssituaties met een verhoogd risico op gezondheidsschade te kunnen vaststellen heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan TNO opdracht gegeven om de stand van de ergonomie op het gebied van fysieke belasting in kaart te brengen. De fysieke belasting is onder te brengen in vier deelgebieden, te weten: tillen en dragen, trekken en duwen, statische belasting en repeterende handelingen. Dit artikel besteedt aandacht aan de risico-inventarisatie en -evaluatie bij deze deelgebieden, met name bij statische belasting en bij repeterende handelingen.

In dit boekje over arbeidsomstandigheden op kantoor komen verschillende aspecten van kantoorarbeid aan de orde. Ingegaan wordt op het Veiligheidsbesluit Restgroepen, automatisering, beeldschermwerk, klimaatregeling, verlichting, geluidhinder, psychische belasting, de positie van vrouwen op kantoor, en medezeggenschap op kantoor.

In alle bedrijven en organisaties moet de werkgever in overleg met de werknemers voorzieningen treffen en maatregelen nemen ten behoeve van de bedrijfshulpverlening. Eén of meer werknemers moeten aangewezen worden voor eerste hulp bij ongevallen, het bestrijden van brand, het in noodsituaties evacueren van werknemers en communicatie met organisaties voor hulpverlening. Dit artikel gaat in op bedrijfshulpverlening op maat, rekening houdend met de aard, de grootte en de ligging van het bedrijf, de risico's die zich kunnen voordoen, etc.. Vervolgens wordt stilgestaan bij de eisen die aan opleiding en oefeningen gesteld worden en het vereiste aantal bedrijfshulpverleners. Ook wordt ingegaan op rampenplannen en diverse te treffen voorzieningen.

Artikel 4A van de Arbowet verplicht bedrijven om het ziekteverzuim te voorkomen en te beperken. Hieronder valt ook de verplichte aansluiting bij een arbodienst. De consequenties van artikel 4A zijn voor de werkgever aanzienlijk, zowel in financieel, als organisatorisch opzicht. Dit artikel gaat in op de ziekteverzuimbegeleiding en een wijziging in de Ziekewet. De Wet terugdringing ziekteverzuim (TZ) schrijft voor dat bedrijven met 15 of meer werknemers voortaan tenminste 70 procent van het loon van een zieke werknemer gedurende de eerste zes weken van ziekte moet doorbetalen. Voor bedrijven met minder dan 15 werknemers geldt een periode van twee weken. Vervolgens wordt nader beschreven wat de gevolgen van de zes (twee) weken maatregel zijn voor de bedrijven, de bedrijfsverenigingen en de ondernemingsraden.

In dit boekje over arbeidsomstandigheden op kantoor komen verschillende aspecten van kantoorarbeid aan de orde. Ingegaan wordt op het Veiligheidsbesluit Restgroepen, automatisering, beeldschermwerk, klimaatregeling, verlichting, geluidhinder, psychische belasting, de positie van vrouwen op kantoor, en medezeggenschap op kantoor.

Naar aanleiding van wijzigingen in de Arbowet per 1 januari 1994 wordt in dit artikel ingegaan op voorlichting en onderricht aan werknemers. De verplichting tot voorlichting en onderricht is neergelegd in art. 6 van de Arbowet. Alle particuliere bedrijven en overheidsdiensten moeten aan deze verplichting voldoen. Ook tijdelijke werknemers dienen voor zij voor de eerste keer werkzaamheden uitvoeren voorlichting en onderricht te krijgen. Daarbij moet aandacht geschonken worden aan zowel algemene als functiespecifieke zaken. Dit tijdschriftartikel geeft verder aan hoe dit alles kan worden aangepakt.

In alle bedrijven en organisaties moet de werkgever in overleg met de werknemers voorzieningen treffen en maatregelen nemen ten behoeve van de bedrijfshulpverlening. Eén of meer werknemers moeten aangewezen worden voor eerste hulp bij ongevallen, het bestrijden van brand, het in noodsituaties evacueren van werknemers en communicatie met organisaties voor hulpverlening. Dit artikel gaat in op bedrijfshulpverlening op maat, rekening houdend met de aard, de grootte en de ligging van het bedrijf, de risico's die zich kunnen voordoen, etc.. Vervolgens wordt stilgestaan bij de eisen die aan opleiding en oefeningen gesteld worden en het vereiste aantal bedrijfshulpverleners. Ook wordt ingegaan op rampenplannen en diverse te treffen voorzieningen.

Een goed arbo-jaarverslag levert een belangrijke bijdrage aan het arbo-beleid binnen de onderneming of instelling. Deze publikatie is een praktische handleiding voor het schrijven van een arbo-jaarverslag. Allereerst wordt het wettelijk kader, het doel, en de voorbereiding voor het schrijven van een arbo-jaarverslag geschetst. Tevens wordt beschreven welke onderwerpen verplicht aan de orde moeten komen en aan welke inhoudelijke verplichtingen moet worden voldaan. Vervolgens wordt aandacht geschonken aan de vormgeving en presentatie, en aan de evaluatie van het arbo-jaarverslag. Het boekje is voorzien van een checklist arbo-jaarverslag, een voorbeeld arbo-jaarverslag, relevante wetsteksten en een literatuurlijst.

Goede arbeidsomstandigheden creëren in een bedrijf moet meer zijn dan het checken van een rij wettelijke verplichtingen. Het moet een vanzelfsprekendheid zijn, dat bespreekbaar is van hoog tot laag in de onderneming. In deze checklist wordt dan ook rekening gehouden met deze bedoeling van de wetgever. Niet-concrete beleidsbepalingen in de Arbowet en de Uitvoeringbesluiten zijn omgezet naar concrete vragen. Die vragen zijn zoveel mogelijk per aspect per werkplek gegroepeerd.

In augustus 1994 is het Bouwprocesbesluit in werking getreden, gelijk met een aantal gewijzigde artikelen uit de Arbowet. Dit besluit vormt de Nederlandse 'vertaling' van de Europese richtlijn inzake de veiligheid en gezondheid voor tijdelijke en mobiele bouwplaatsen. De gevolgen van de invoering van deze richtlijn in de Nederlandse arbowetgeving zijn aanzienlijk. Ook opdrachtgevers krijgen arbotaken en er moeten arbocoördinatoren worden aangesteld. Dit artikel bespreekt de verplichtingen op het gebied van veiligheid en gezondheid van onder meer de opdrachtgever en de hoofdaannemer in de ontwerp- en de uitvoeringsfase van een bouwwerk.

Het Arbobesluit Defensie van 1985 specificeert een aantal uitzonderingssituaties waarin de gehele, respectievelijk gedeelten van de Arbowet niet gelden. Een aantal artikelen zou in bepaalde omstandigheden een onaanvaardbare belemmering van de landsverdediging vormen. Veel werkplekken, zoals werkplaatsen, magazijnen en kantoren vertonen grote overeenkomsten met civiele situaties. Maar ook in specifieke militaire werksituaties, waarin in psychisch en fysiek opzicht zware eisen aan mensen worden gesteld, moet aandacht worden besteed aan arbeidsomstandigheden, in het bijzonder aan de welzijnsaspecten. Dit artikel bespreekt een tweetal instrumenten voor de beoordeling van welzijnsrisico's. Het meest gebruikte instrument, ook bij de krijgsmacht, is de Inspectiemethode Arbeidsomstandigheden (IMA) speciaal ontworpen voor de inventarisatie van ergonomische knelpunten. Door TNO is onderzocht hoe de welzijnsmodules in de IMA geschikt zijn te maken voor toepassing in de krijgsmacht. Het resultaat is een niewe methode voor het inventariseren van welzijnsrisico's in de krijgsmacht: de Toetsingslijst Mens & Organisatie (TOMO).

De Arbowet en het Besluit Fysieke belasting bevatten wettelijke verplichtingen voor werkgevers en werknemers. Een prominente verplichting is dat werkgevers worden geacht veiligheid- en gezondheidrisico's van werknemers te inventariseren en te evalueren, ook op het gebied van fysieke belasting. Teneinde arbeidssituaties met een verhoogd risico op gezondheidsschade te kunnen vaststellen heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan TNO opdracht gegeven om de stand van de ergonomie op het gebied van fysieke belasting in kaart te brengen. De fysieke belasting is onder te brengen in vier deelgebieden, te weten: tillen en dragen, trekken en duwen, statische belasting en repeterende handelingen. Dit artikel besteedt aandacht aan de risico-inventarisatie en -evaluatie bij deze deelgebieden, met name bij statische belasting en bij repeterende handelingen.

Het Veiligheidsbesluit Fabrieken of Werkplaatsen (VBF) is op grond van de Veiligheidswet 1934 tot stand gekomen in 1938. Het is sindsdien vele malen veranderd. Deze versie is bijgewerkt tot en met de nieuwe bepalingen over geluid en trillingen op de arbeidsplaats van november 1991. Het VBF geldt als een uitvoeringsbesluit van de Arbowet. Dit boekje gaat in op het VBF en de Arbowet, toepassingsgebied, redelijkheidscriterium en eis tot naleving. Vervolgens wordt de tekst van het VBF weergegeven. Tenslotte komen ministeriële besluiten en regelingen, en een overzicht jurisprudentie aan de orde.