Search

19 Anadolu Bolgesi'nin Orta Kizihrmak Bolumtl He Karadeniz Bolgesi'nin Batl Karadeniz Bolumtt arasmdaki gecis kusagmda yeralan Iskilip ilcesinin yiizolyilmil, 1170 km2.yi biraz asar. Corum ilinin bir ilcesi clan Iskilip'in guneyinde Ugurludag ve Corum merkez ilcesi, bansmda Bayat, dogusunda Oguzlar ve Osmancik, kuzeyinde Kargi ve Tosya (Kastamonu) ilceleri bulunmaktadir (Harita 1). Ilce arazilerini kuzeyden, Kos daglannm guney eteklerindeki Turbetepe (1794 m.) ve Guneybaym tepesinden (1798 m.) gecen su bolumu cizgisi simrlandmrken, guney smm Kizrhrmak olusturmaktadir, Ilcenin ban ve kuzeybatismda ise sunr, Sakarozu daglannm zirvelerinden (Koserelik tepe 1836 m., Bakacak tepe 1829 m.) gecmektedir. lskilip ilcesinin dogu sunrlanm, Oguzlar ilcesinin idari smirlan olusturmakla beraber, kismen de olsa fiziki engellere dayanmaktadir. Bu izahlardan da anlasildigi uzere lskilip ilcesi arazileri, Ban Karadeniz Bolumt; A~agl Kizrhrmak 11; Yoresil'nde bulunan Kos daglanmn guney yamaclarmda yerahr. Guneyde kismen i9 Anadolu Bolgesi'ne sokulan Bye arazileri, Kiziltrmak'tn kollan (Iskilip ve Cornu caylan) tarafmdan nispeten parcalanmrstir, Corum ilinin en eski ilçelerinden olan İskilip, farklı dönemlerde farklı grupları ve nüfusu bünyesinde barındırmıştır. Osmanlı'dan günümüze kadar gecen sure içerisinde, özellikle ekonomik entegrasyonda yasanan güçlükler ve idari değişikliklere bağlı olarak ilcenin etki alanının daralması nüfusun gelişiminde olumsuz etkiler yaratmıştır. Bu durumun en iyi hissedildiği kesim kırsal nüfustur. Kendine yetebilen bir ekonomik yap] içerisinde yaşamaya devam eden kırsal nüfus, 1950'lerden başlayarak, geçim sıkıntısı eğitim, daha iyi yaşam koşullarına kavuşmak, büyük kentlerin sosyal ve kültürel olanaklarından yararlanma isteği gibi beşeri faktörlerin etkisiyle ilce dışına göç; etmeye başlamıştır. Aynca Bayat, Oğuzlar ve Uğurludağ nahiyelerinin ilçe statüsü kazanmasıyla bazı köylerin yeni oluşturulan bu ilçelere bağlanması, ilçe kırsal nüfusunu iyice azaltmıştır, Nitekim, 1927'de 43460 kisi olan kırsal nüfus, 1997 yılında 28488 kişiye gerilemişti. Kırsal kesimde nüfus gelişimi negatif yönde seyretmesine rağmen, hizmetler sektörünün ağırlık kazandığı İskilip şehri nüfusu ise, aynı dönemler arasında iki kat artmıştır. İlçenin nüfusu, doğum-ölüm, okur-yazarlık, bağımlılık ve hane sayıları açısından Türkiye ortalamasının altında değerlere sahiptir. Aynca İskilip ilcesi, seyrek nüfuslu da bir yöredir. Bu durum, geçim kaynaklarının kısıtlı olması nedeniyle, yörenin devamlı nüfus kaybına uğramasının bir sonucudur.

Bu çalışma, Haim Gerber’in “Economy and Society in an Ottoman City: Bursa, 1600 – 1700” adlı eserinin “Demographic Development” başlıklı bölümünün çevirisidir. Atıf alanında belirtilen sayfa numaraları derginin basılı halinden alınmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nun demografik analizlerindeki temel istatistiki kavram, hane terimidir. Kelime sözlükte ev, daha geniş anlamıyla da aile manasına gelir. Klasik dönem (ki bu dönem 16. yüzyılla ilgili büyük nüfus tahrirlerinin yapıldığı dönemdir) boyunca İmparatorluğunun nüfus analizlerinde hane terimiyle basitçe aile kastedilirdi. Yine de, terimin anlamıyla ilgili bu genel mütabakat, bölgede ikamet edenlerin sayısını belirlemede birçok problemi çözememektedir. Örneğin, ortalama aileyi kaç kişinin oluşturduğu açık değildir. Buna rağmen, hane kavramının aileyle eşit sayıldığı aşikardır. Bununla birlikte, bizim incelememiz, yalnızca 16. yüzyılla değil, durumun tamamen farklı olduğu 17. yüzyılla da ilgilidir. Periodik olarak yapılan ayrıntılı nüfus tahrirleri artık toplanmıyordu ve mevcut kaynaklar da son derece kıt ve kalitesizdi. Bu dönemde Osmanlı yöneticileri kırsal ve kent nüfusuna çeşitli vergiler koymuştu. Bunların en önemlisi avarız vergisiydi. Bu maksatla yapılan incelemelerde hanelerin sayısı verilmiştir ki bu hanelerin sayısına göre mahalle takdirinde bulunuldu. 17. Asrın sonlarına ait bir araştırma, Bursa’daki aile reislerini isimleriyle birlikte tam bir liste halinde içeren, dolayısıyla bu konuyla ilgili çok önemli olan , 1696 yılına ait ayrıntılı bir sicildir.

M.Ö. VIII. yüzyıldan itibaren Batı Anadolu'da önemli bir iskan merkezi olan Bergama, bu özelliğini Bergama krallığı, Roma ve Bizans imparatorlukları devrinde de devam ettirmiştir.1071'den sonra Türk yerleşim alanlarından birisi olmuş, XIV. Yüzyılın başlarında tamamen Türk hakimiyetine girmiştir. Tahrir defterine göre XV. yüzyıl sonlarında Bergama'da 34 mahalle ve bir zımmı cemaatten oluşan 1.339 neferlik vergi nüfusu kayıtlıdır. Şehir nüfusu XVI. yüzyılın ilk yarısında 1.517, 1573 yılında ise 2.476 nefere ulaşmıştır. XVI. yüzyılın ilk yarısında 5.190 nefer olan kaza nüfusu 1573'de 7.877'ye yükselmiştir. Şehrin iktisadi olarak önemli bir yerleşim yeri olduğu, XVI. yüzyıl başlarında vakıfların mülkiyetinde ve gelirleri vakıflara ait 254 dükkan sayısının aynı yüzyılın sonlarına doğru 387 olmasından anlaşılmaktadır. Kaza nüfusunun önemli bir bölümü kırsal kesimde yaşamakta ziraat ve hayvancılıkla geçinmektedir. Bergama ekonomisinde hububat, bağ ve bahçe mahsulleri ilk sıralarda yer almaktadır., Bergama has been an important settlement center in Western Anatolia since the Vlllth century (B.C.) and also maintained this feature during the periods of the Pergamon Kingdom, Roman and Byzantine Empires. The city became a Turkish settlement after the 1071 (A.D.) and it was captured completely by the Turks at the beginning of the XTVth century. According to the register books (Tahrir Defters), there were 1.339 tax paying individuals, which consisted of 34 quarters and a non-muslim community in Bergama towards the end of the XVth century. The population of the city reached 1.517 tax payers in the first half of the XVIth century and 2.476 in 1573. The total population of the entire region (kaza) was 5.190 individuals during the first half of XVIth century and the number reached 7.877 in 1573. The importance of the city, in terms of economy, can be understood from the number of the shops which were owned by the waqfs and paid their taxes to pious organizations; numbered 254 at the beginning of XVIth century and 387 towards the end of the same century. Most of the population were living on the rural areas and earning their livelihoods by means of farming and cattle breeding. The grains and crops of vineyards and orchards took the first place in the economy of Bergama.

Lisansüstü tezlerin elektronik ortamda toplanması, düzenlenmesi ve erişime açılması konusuna ilişkin yök'ün 18.06.2018 tarihli yönergesine istinaden artık bu tarihten sonra gizlilik şartı aranmayan bütün tezler erişime açılacaktır. Ülkelerin ekonomik gelişmelerinde doğal zenginliklerin yanı sura nüfusun da büyük önemi vardır. Ancak, ekonomik faaliyetlerin etkinliğinde, insanların sayısından çok, nüfusun yaş, cinsiyet, kültürel statü, nüfus yoğunluğu ve istihdam gibi özelliklerin de büyük rolü vardır. Aslında aşın olmamak kaydıyla nüfus artışının boş duran doğal kaynakların işletilmesinde yararlı olacağı bir gerçektir. Ayrıca nüfus artışı karşısında hızlı şehirleşme ve vatandaşların gereksinimlerini karşılama ve tatmin konusunda da daha fazla çaba gösterecekleri, yüksek düzeyde ekonomik faaliyetlere katılacakları gerçeğini de vurgulamak gerekir. Yine ülkemiz açısından nüfus artışı, uygulanmakta olan üretim tekniğini modernleştirmek ve ekonomik unsurları düzeltmek bakımından da yararlı kabul edilebilir. Bunların yanı sıra eğitsel ve kültürel kuruluşlarında gelişmesine katkıda bulunur. Türkiye nüfusunun yaklaşık %50'si 0-19 yaş grubundadır. Bu durum gelecekte potansiyel bir üretim gücü gibi görünmesine rağmen, çalışan sınıf için daha çok insanı doyurma sorunu yaratmaktadır. Ayrıca daha sonra aktif duruma gelecek olan bu insanların istihdamı da oldukça büyük bir sorun olarak ortaya çıkacaktır. Yurdumuzda erkeklerin %50'si, kadınların ise %29'u aktif nüfusu oluşturmaktadır. Bu oranlar, toplam nüfusun yaklaşık %40'ını oluşturmaktadır. Aktif nüfusun sayısı yıllara göre artmasına karşılık, hızlı nüfus artışı karşısında oransal olarak azalma göstermektedir. Ülkemizde nüfus artış oranının yavaşlatılması ve eğitimde teknik alanlara yönelinmesi, hem ekonomik gelişmeyi hızlandıracak, hem de buna bağlı olarak sosyal refahı yükseltecektir. Besides the natural riches, population also has a great importance in the economic development of a country. But more than the number of the people such various peculiarities as age distribution, sex ratio, cultural situation, density of population and employment play roles in the effectiveness of economic affairs. Infact, it is a reality that high population will be beneficial in the working of unused resources, incite the heavier economic activities to meet the needs occur as a result of urbanization, improve the economic factors by modernizing the production techniques, facilitate the establishment of more large scaled plants, an contribute the foundation and improvement of the educational and cultural institutions. Approximately 50 % of the population in Turkey is between 0-19 years old. Though this means a potential productive power in future; it also creates the problem of feeding more people for the working class. Later on, the problem of providing employment fields for these people who are geoing to become active will come on the agenda. 50% of the men and 29.0 % of the women population in our country are active and 40 % of the total population is determined to be economically active. Though the number of productives has increased as regard to years, the ratio remained low because of excessive increase of population. In our country slowing down the ratio of population increase and inclining towards the technical fields in education will both accelerate the economic development and increase social welfare connecting to this.

SUMMARY Migrations toward Asia Minor that occurred through the nineteenth and the first quarter of the twentieth centuries have influenced that region socially, economically, politically and culturally. Many cities in Asia Minor had a new social and demographic appearance after these migrations. The compulsory migration which was the result of the Agreement for the Exchange of Populations between Greece and Turkey can be accounted as the last stage in this process. Bursa always had a share from the mentioned migrations. after the exchange of populations approximately 35, 000 people were settled in Bursa, these people had the following influences on the social structure of the city: 1) The population of Bursa was homogenized in respect of religion and ethnicity because of the out-migration of the Greeks and Armenians and in-migration of the musulman people. 2) The new comers were mostly agrarian in contrast to the Greeks and Armenians who were occupied in commerce and industry most of the time. Therefore, the exchanged people filled the gap in the agricultural sector to a great extent, however, they partly filled the gap in commerce and industry by providing work force. 3) After the settlement of the exchanged people. Bursa, like its population had a homogen appearance culturally. 125 125

Türkiye Beşerî Coğrafyası, eğitim ve öğretim programı bakımından bir üniversite coğrafya ders kitabıdır. Lisans öğrencileri için hazırlanmış olmakla birlikte, kitabın bu alanın ilgili bilim adamları, coğrafya öğretmenleri, Türkiye’nin sosyal ve iktisadî tarihi ile ilgilenen bilim adamları ve Türk aydını için de önem taşıdığı kanısındayız. Eser, genel çizgileriyle şu konuları içerir: Türkiye’nin; • Jeopolitiği, • Nüfus Coğrafyası, • Kır Yerleşme Coğrafyası, • Şehir Coğrafyası gibi. Çalışmada, ulusal sınırlar, sınır aşan sular gibi jeopolitik ve jeostratejik açıdan önem taşıyan, ülkemizin problemli siyasal konuları ile kırsal kesim fiziksel planlama yaklaşımları alanında dikkat çekici yenilikler getirildiği; Türkiye’de kırsal ve kentsel yerleşmelerin sınıflandırılması sorunu daha akılcı bir biçimde ele alınarak bu soruna yeni bir ufuk açıldığı düşüncesindeyiz. Çalışma, hemen her yönüyle güncellenmiş ve esere, az çok zengin bir Kaynakça ile yine ayrıntılı bir Terimler Sözlüğü eklenmiştir. Yapılan bu düzenlemelerle eserin, ilgililere daha yararlı olacağı kuşkusuzdur., 5. Baskı

103

168

İnsanlar tarih boyunca, yerleşmelerin kuruluş yerlerini seçerken seçici davranmışlar, kolay yaşayabilecekleri alanları tercih etmişlerdir. Özellikle ılıman iklim şartlarına sahip, su kaynaklarının ve verimli tarım topraklarının bulunduğu kolay ulaşılabilen alanlara yerleşmişlerdir. Türkiye’de bulunan köylerin kuruluş yerlerini büyük oranda coğrafi arazi potansiyelleri belirlemiştir. Köyler kuruldukları yerin farklı coğrafi özelliklerine göre bir takım avantaj ve dezavantajlara sahip olmaktadır. Türkiye’de vadi içerisinde kurulmuş olan köylerin sahip olduğu bazı coğrafi avantajlar, nüfusu bu alanlara çekmiştir. Özellikle vadi içerisindeki köylerde ulaşım imkânlarının iyi olması, içme ve sulama suyu kaynaklarının bulunması, iklim şartlarının elverişli, verimli tarım topraklarının varlığı, bu alanlarda zirai faaliyetlerin yoğunlaşmasına sebep olmuştur. Bütün bu elverişli şartlardan ötürü vadi içerisindeki köyler eskiden beri yerleşmenin ve nüfuslanmanın yoğunlaştığı alanlar haline gelmiştir. Bu makalede, yerleşmenin ve nüfuslanmanın eskiden beri yoğun olduğu alanlardan biri olan Silifke’de Göksu Vadisi’nde, yer alan köy yerleşmelerinin beşeri coğrafya özellikleri incelenmiştir. Araştırma sahasında Bükdeğirmeni, Ekşiler, Evkafçiftliği, İmambekirli, Karahacılı, Karakaya, Kargıcak, Keben, Ortaören ve Senir olmak üzere 10 köy yerleşmesi bulunmaktadır. Araştırma sahasındaki köylerin toplam yüzölçümü 205,24 km2 olup, ilçenin toplam yüzölçümünün (2 945,5 km2) % 7’sine tekabül etmektedir. Vadi içerisinde yer alan 10 köyün 2008 yılı toplam nüfusu 3 583’tür. İlçe genelinde bulunan toplam nüfusun % 3,2’si, kırsal nüfusun ise % 5,8’i Göksu Vadisi’nde yer alan köylerde yaşamaktadır. Araştırma sahasındaki köy yerleşmelerinin beşeri coğrafya özelliklerini ortaya koymak için nüfus miktarları, nüfus artış hızları, göçler, nüfusun cinsiyet yapısı, nüfusun medeni durumu, hane halkı büyüklüğü, nüfusun eğitim durumu, nüfusun sağlık durumu, nüfus yoğunlukları (aritmetik, fizyolojik, tarımsal nüfus yoğunlukları) incelenmiş, bulunan değerler Silifke ilçe değerleriyle karşılaştırılarak; araştırma sahasının ilçe nüfusundaki yeri ortaya konmaya çalışılmıştır. Bunun yanında köylerin mesken tipleri ve köylere bağlı mahalle sayıları araştırılarak, yerleşme özellikleri ortaya çıkartılmaya çalışılmıştır., The part of Göksu valley, forming the study area within the boundaries of Silifke, is on the northwest of the district center. The area of the research that begins with Mut-on the west-extends over the center of Silifke. The mountains encircle Göksu Valley both on the west and east in the research area. The most significant mountains of these are Hisar Mountain and Gedik Mountain. These mountains bound to Middle Toros Mountains are corroded by Göksu River and become canyon valleys. There are ten villages in the research area. These are Bükdeğirmeni, Ekşiler, Evkafçiftliği, İmambekirli, Karahacılı, Karakaya, Kargıcak, Keben, Ortaören and Senir. Furthermore, there are 17 neighborhoods and settlements that bound to these villages. The villages in the valley form 13,5% of all villages and the neighborhoods form the 11,3% of all the neighborhoods in the district. The total area of the villages in the research field is 205,24 km2 and it constitutes 7% (2 945,5 km2) of the total area of the district. The villages in the research field were built on a line along Göksu Valley and seven of them on the South and three of them are on the North of the mountains that border the valley. So, exposure is the important factor of determining the places where the villages founded. Agricultural activities have started in the villages that founded in Göksu Valley where transportation facilities are good, drinking and irrigation water resources are abundant, the climate is milder than the surrounding areas and the land is productive and this has increased the settlement rate and the concentration of the population. Total population of 10 villages located in the valley was 3 583 in 2008. 3,2% of the total population and 5,8% of the rural population in Silifke lives in Göksu Valley. The population didn’t show a balanced distribution in the research field. While Keben (714) and Senir (549) are the most populous villages, Ortaören (132) and Ekşiler (134) are the least populous villages in the research field. The population of the villages in the research field tends to increase. While the total population in the villages was 3 497 in 2007, this number increased to 3 583 in 2008. The population in the valley increased by 2,5% compared to the previous year. However, the increase did not take place at the same rate in any village. While the population decreases in Evkafçiftliği (7,4%) and Keben (4,4%), it increases in Kargıcak (20,9%) and Bükdeğirmeni (10,6%) at high rates. Migration that arises mostly economic reasons in the research field is also due to the desire to live in better conditions, education, natural disasters and compulsory situations. As the area between Ekşiler and Karakaya was expropriated with the beginning of studies and projects started in Kayraktepe under the name of HES in the 1980s. The people had lived in this area had to emigrate the district centre or other villages. In addition to this, flooding of Göksu River in 2004 caused migration due to the cancellation of residence permit of some homes. Distribution of population according to sex is balanced in research field. In total population 1789 (49,9%) of the people are male, 1794 (50,1%) of them are female in the valley. 1000 women correspond to 997 men in the research area. This rate is 1006‰ in Silifke. There are 2 796 people that are 15 years old and over in the research field. 69,8% of the population at the age of marriage is married, 19,4% of them is not married, 9,4% of widowed and 1,4% of them was divorced. While 66,4% of the population in Silifke is married, 25% had never married, 5,8% of is widowed, 2,8% of was divorced. There are 774 homes in the villages in Göksu Valley. The number of the houses in the valley is equal to 4,2% of the all houses which are in the rural area of the district. Largeness of the families in the research area changes family to family. For example: The largeness of the family is 5,7 in Bükdeğirmeni, whereas 38, in Ekşiler. While 87,2% of the population is literate, 9,8% is illiterate. Education status of 3% of the people is unknown. Totaly, the number of the women who is illiterate is more than the number of the men in all villages in the research area. Kargıcak, Keben and Senir are the only villages that have elemetary schools among the other 10 villages in the research area. While education is normal in the elementary school in Kargıcak and Keben, Senir Elementary Schools give education in multigrade classes. Totaly, 419 students are studying and 18 teachers are working in these schools and these schools have 24 classrooms. The most important health foundation is Keben Village Clinic. There is a medical officer, a nurse and 3 midwives in the Village Clinic. However, there isn’t any doctor. Although the most important problem is lack of doctor, 534 first step examination were did in the Village Clinic in 2008. 17,5 people correspond to per km in the villages in the research field. However, this consistency isn’t at same rate in any villages. While 59,5 people correspond to per km in Bükdeğirmeni, 6,3 people correspond to per km in Evkafçiftliği. Physiological population density is 87,5 people to per km in the research field. As topography is slopped and damaged in the research field, agricultural areas are small and pieced. This situation increased the physiological population density. Agricultural population density is 24,7 people/per km in the villages of valley. Although there are 10 villages in the research area, there are 17 neighborhoods and settlements. This situation brings out that the villages show poor settlement features. Transhumance that is one of the most significant activity of the hamlets has a considerable role in the research area. Especially, Hakça Plateau and Gelin Plateau were in demand for settlement.