Search

Teknolojik gelişmeler her geçen gün insana dair olan pratikleri, anlam dünyasını ve yaşamı daha fazla etkilemektedir. İletişim ve medya alanında yaşanan teknolojik gelişmelere odaklandığımızda ise gerek iletişim fakültelerinde verilen eğitimlerin gerekse medya sektörünün daha fazla teknolojik yenilikleri takip etme potansiyeline sahip olduğunu görmekteyiz. Teknolojik gelişmelerin hem iletişim fakültelerindeki eğitimi hem de medya sektöründeki pratikleri nasıl etkilediğini Dorne-İHA teknolojileri bağlamında Doç. Dr. Muzaffer ŞAHİN ile konuştuk.

Bu çalışma; günümüzde sayıları gittikçe azalmakta olan, bilinçli şekilde sosyal medyadan uzak durmayı tercih etmiş bireylere odaklanmaktadır. Çalışmanın amacı, sosyal medya kullanıcısı olmayanların gözüyle sosyal medyayı farklı bir açıdan değerlendirmek ve sosyal medyasız yaşam deneyiminin günümüzdeki durumunu anlamaya çalışmaktır. Sosyal medya kullanımının insan hayatının merkezine yerleşmiş olmasının birey ve toplum üzerindeki etkileri daha çok kullanıcılar üzerinden pek çok bilimsel araştırmaya konu olmaktadır. Bu çalışma dışarıda kalmayı tercih edenler üzerinden gerçekleştirildiği için çoğunluğu oluşturan diğer çalışmalardan ayrılmaktadır. Çalışma nitel araştırma yönteminin veri toplama tekniklerinden birisi olan derinlemesine görüşme yoluyla gerçekleştirilmiş ve elde edilen veriler tematik ve betimsel analiz yoluyla çözümlenmiştir. Çalışmaya dâhil edilen katılımcılar; eğitimli ve sosyoekonomik açıdan sosyal medya kullanabilme olanaklarına sahip olmasına rağmen hiç kullanmamış ya da daha önce kullanmış ama daha sonra tamamen terk etmiş kişilerdir. Toplam 9 katılımcıyla yapılan görüşme sonucunda katılımcıların; sosyal medyaya ilişkin algıları, sosyal medya kullanıcılarıyla ilgili gözlemleri, kendilerini konumlandırdıkları yer ve davranış boyutuna ulaşacak düzeyde içselleştirdikleri uzakta durma gerekçeleri ile ilgili elde edilen veriler kodlanarak temalara ayrılmış ve gruplandırılmıştır. Buna göre; katılımcıları sosyal medyadan uzak durmaya iten 4 temel neden olarak bağımlılık yapması, mahremiyet ve güvenliği tehdit etmesi, ilişkileri yapaylaştırması ve tu􀇅ketim nesnesine do􀇅nu􀇅ştu􀇅rme riski dile getirilmiştir.

Teknolojik gelişmelerin nüfuz ettiği alanların başında gelen iletişim sahası teknolojinin entegre doğasıyla beraber yeni bir form kazanarak insan yaşamı ile daha çok bütünleşme göstermektedir. Ayrıca teknolojinin insan yaşamı ile bütünleşmesi iletişim araçlarının teknolojiyle bütünleşmesiyle yakından ilgilidir. Bu açıdan “Teknoloji Toplumu” eserinde Ellul (2003, s. 14) teknolojinin insan faaliyetlerinin tamamını kapsayan yapısından söz etmektedir. James Bridle (2020) teknolojinin bizi götürdüğü yerde deliye mi döneceğiz, yoksa huzur mu bulacağız sorusundan yola çıkarak “Yeni Karanlık Çağ, Teknoloji ve Geleceğin Sonu” adlı eserinde teknolojinin toplumları ve bizleri hızla dönüştürdüğünü, teknolojik sistemlere olan yoğun ilgimizin düşünme biçimimizi de belirlediğini ileri sürmektedir. Söz temelli dünyadan, metin temelli dünyaya geçen insanlık, teknolojinin iletişimsel süreçteki en önemli kırılma anıyla birlikte tipografik insanı oluşturmuştur. Bugün ise teknolojinin hızlı gelişimi dijital insanı var etmektedir. Söz konusu bu durum teknolojinin toplumsal alanı değiştirme, dönüştürme veya yeniden organize etme özelliğine işaret etmektedir (Milberry, 2010, s. 52). Bugün teknolojinin var olanı dönüştüren yapısında büyük bir pay sahibi olan alan ise medyadır. Yeniliklerin hem topluma yayılması hem de medya araçları üzerinden toplum tarafından bizzat deneyimlenmesi teknolojinin toplumsal alanı organize etmesinde etkili olmaktadır. O halde denilebilinir ki teknolojiyle karşılaşmamız ve inanılmaz olan değişim yeteneğini deneyimlememiz medya aracılığıyla olmakta zaten bizzat medyanın kendisi inanılmaz ve eşi görülmemiş bir şekilde teknolojik açıdan gelişmektedir (Gere, 2019, s. 12). Bu açıdan günümüz insanın iletişim araçlarıyla olan ilişkisi geçmişe göre daha üst düzeyde olmaktadır. Groys (2017, s. 119) insanın çağdaş iletişim ortamlarına ilgisinin yine iletişim araçlarınca artığı ifade edilirken; teknolojinin kitle iletişim araçları sayesinde dünyevi alanın dört bir yanına yayıldığını da vurgular (Groys, 2020, s. 95). Böylece teknoloji yeni bir dünyanın mihenk taşı haline gelir.

Dijitalleşme dünyayı hızla dönüştürmektedir. İletişim, belki de bu dönüşümden en yüksek payı alan sahadır. Bu çalışmada da iletişim sahasında, Türkiye’deki üniversitelerin bünyesinde yayınlanan akademik dergilerin dijitalleşmeden ne ölçüde etkilendiği belirlenmeye çalışılmıştır. Dijital teknolojideki gelişmelerin akademik yayınların daha kolay, hızlı, şeffaf, yaygın ve ucuz üretilebilmesine olanak sağladığı, bunun makale sayılarında artışa neden olacağı düşünülmüştür. Ayrıca iletişim sahasında yayınlanan makalelerin dijitalleşmeyle ortaya çıkan yeni medya konusuna duyarsız kalınamayacağı ve yayın içeriklerinde daha fazla yeni medyaya ilişkin konuların yer alacağı varsayılmıştır. Yine dijitalleşmenin mekân ve zaman sınırlaması olmaksızın akademisyenler ve kurumlar arası işbirliğini artırmış olduğu düşünülmüştür. Bu varsayımları test etmek amacıyla çalışmada; üniversite bünyesinde yayınlanan iletişim dergilerindeki yayınların yıllar içerisindeki seyri incelenmiştir. Öncelikle araştırmada; dijitalleşmenin akademik dergi yayıncılığına etkileri deneyim bilgisiyle ortaya konulmuş, daha sonra iletişim fakülteleri tarafından çıkartılan tüm dergiler hakkında nicel bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Ardından köklü 4 iletişim fakültesi tarafından yayınlanan dergilerin son on yıllık sayılarındaki toplam 1081 makale taranmıştır. Makale sayılarının yıllar içerisindeki değişimi, makalelerde işlenen konuların yıllar içerisindeki yönelimleri, makale yazarlarının işbirliği oranlarındaki değişimi gibi veriler değerlendirilmiştir. Çalışma sonucu e-dergiye geçişle paralel şekilde dergilerdeki makale sayılarının artış gösterdiği, yine bu makalelerde “yeni medya” konusunun giderek artan biçimde ele alındığı görülmüştür. Dergiler kurum dışı yazarlara daha fazla yer vermeye başlamışlardır. Ayrıca çok yazarlı makale sayısında da yıllar içerisinde artış görüldüğü, ancak bu nicel artış ve işbirliklerinin, teknolojik gelişmelerin yanında devlet tarafından yürürlüğe sokulan akademik teşvik yasası ile de ilişkilendirilebileceği şeklinde değerlendirilmiştir.

İnsanlık kadar eski şimdi kadar çağdaş bir olgu olan iletişim, bilinen ve sınıflandırılan tarihsel çağlardan daha farklı bir anlamı da içinde barındırıyor. Bugün deneyimlenen dünyanın tarihsel arka planında iletişim, sadece bir olgu olarak bilimsel tartışmaların odağında değil pratik hayatında tam merkezinde yer alıyor. Sanayileşme sonrası dünya, bilimsel açıdan toplumsal sınıflandırmaları kısa aralıklarla yeniden ifade ederken bugünü iletişim çağı olarak görmektedir. Mekanik bir dünyadan dijital bir dünyaya geçiş olan dijital çağ bugünün toplumsalını tanımlamada çok önemli bir fonksiyona sahiptir. Bu önem Groys’a göre insanlığın çağdaşıyla olan ilgisinden kaynaklanmaktadır (Groys, 2017, s. 119). Yani insanoğlu tarihin hiçbir döneminde dijital çağdaki kadar zamanın ruhuna ilgi göstermemiştir. Bugünün insanının çağdaş iletişim teknolojilerine olan ilgisi dijital çağında iletişim açısından yükselişini göstermektedir. Elbette bugünün dünyasını tanımlamak geçmişin izlerine odaklanmayı gerektirir. İnsanlığın teknik açıdan gelişim istenci ve önüne koyduğu ilerlemecilik anlayışı iletişim mecralarında somut bir şekilde kendini göstermiştir. İnsanoğlunun teknolojiye karşı duyduğu heyecan bugünkü çağın deneyimlenmesininbir anlayışını da ifade eder.

İnsanlık tarihinin dönemlere ayrılmasının en önemli sebepleri arasında hiç kuşkusuz teknolojik gelişmeler ayrı bir öneme sahiptir. Her teknolojik gelişmeler beraberinde bir kültürü doğurmuştur. Sözlü, yazılı ve tipografik kültürlerin doğuşu insanlığın iletişimsel dönüşümü ve gelişimini de gösterir niteliktedir. Bugün içinde yaşadığımız ve deneyimlediğimiz yüzyıl, hem toplumsal değişimlerin, hem de iletişim araç ve gereçlerin değişimlerinin çok hızlı olduğu bir çağ; yani dijital çağ olarak ifade edilmektedir. Teknik açıdan değişen dünya, iletişim araçlarının, bu araçların sunduğu enformasyonun ve toplumsal mekanizmaların yeniden tanımlanmasını gerekli kılmış ve yeni bir kavramın ortaya çıkmasını doğurmuştur.