Search

Nature-based solutions (NBS) bieden veel kansen om de waterveiligheid te verhogen en tegelijkertijd natuurwaarden te versterken. In dit artikel worden zowel een aantal ecologische en juridische aspecten besproken als de consequenties van NBS in voorlanden tussen dijk en water, ten behoeve van het overstromingsrisicobeheer.

Nature-based solutions (NBS) bieden veel kansen om de waterveiligheid te verhogen en tegelijkertijd natuurwaarden te versterken. In dit artikel worden zowel een aantal ecologische en juridische aspecten besproken als de consequenties van NBS in voorlanden tussen dijk en water, ten behoeve van het overstromingsrisicobeheer.

Terschelling staat tijdens het Springtij Forum 2022 vanaf 21 september drie dagen lang in het teken van de landbouwtransitie op het eiland. Op het programma staat ook het project ‘Handelingsperspectief Klimaatadaptatie Landbouw Terschelling’ van het lectoraat Duurzame Watersystemen aan Hogeschool Van Hall Larenstein in Leeuwarden.

Het Waddenfonds heeft bekendgemaakt dat zij drie projecten in het Waddengebied van Friesland en Groningen zal ondersteunen. Een van deze projecten is ‘Handelingsperspectief Kilmaatadaptatie Landbouw Terschelling.’ Deze is onderdeel van het onderzoek ‘Duurzame Watersystemen’ aan de Hogeschool Van Hall Larenstein, die deze in samenwerking met Deltares uitvoert.

Het Waddenfonds heeft bekendgemaakt dat zij drie projecten in het Waddengebied van Friesland en Groningen zal ondersteunen. Een van deze projecten is ‘Handelingsperspectief Kilmaatadaptatie Landbouw Terschelling.’ Deze is onderdeel van het onderzoek ‘Duurzame Watersystemen’ aan de Hogeschool Van Hall Larenstein, die deze in samenwerking met Deltares uitvoert.

Deze brochure zoomt in op maatregelen die de veehouders willen nemen. Het is hun aanbod aan de samenleving, dat als basis kan dienen om gezamenlijk afspraken te maken voor het gebied. De voorgenomen maatregelen zijn het resultaat van een driedaags ontwerpatelier waaraan 15 melkveehouders, het agrarisch Collectief Alblasserwaard/Vijfheerenlanden en Wageningen University & Research hebben deelgenomen. Het atelier is een initiatief van Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling.

Deze rapportage is een compilatie van de resultaten van het project Diergeneesmiddelen van de Kennisimpuls Waterkwaliteit. Het rapport bevat alle informatie die is samengevat in de deelproducten van dit project - Handleiding meetstrategie diergeneesmiddelen, het Deltafact Modellering van emissies en verspreiding van diergeneesmiddelen, het Deltafact Huisdiergeneesmiddelen en het Deltafact Antiparasitica - en voorziet deze producten van aanvullende informatie.

Deze brochure zoomt in op maatregelen die de veehouders willen nemen. Het is hun aanbod aan de samenleving, dat als basis kan dienen om gezamenlijk afspraken te maken voor het gebied. De voorgenomen maatregelen zijn het resultaat van een driedaags ontwerpatelier waaraan 15 melkveehouders, het agrarisch Collectief Alblasserwaard/Vijfheerenlanden en Wageningen University & Research hebben deelgenomen. Het atelier is een initiatief van Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling.

Deze rapportage is een compilatie van de resultaten van het project Diergeneesmiddelen van de Kennisimpuls Waterkwaliteit. Het rapport bevat alle informatie die is samengevat in de deelproducten van dit project - Handleiding meetstrategie diergeneesmiddelen, het Deltafact Modellering van emissies en verspreiding van diergeneesmiddelen, het Deltafact Huisdiergeneesmiddelen en het Deltafact Antiparasitica - en voorziet deze producten van aanvullende informatie.

Dit boek is een herziening van het boek Nederlands waterrecht voor niet-juristen uit 2019. Het behandelt niet alleen het huidige waterrecht, maar ook het waterrecht na inwerkingtreding van de Omgevingswet. Alle aspecten van het waterbeheer komen aan bod: de bestuurlijke organisatie van het waterbeheer, het waterkwaliteits- en -kwantiteitsbeheer, drinkwater en afvalwater, natuurbescherming, Europees waterrecht, ruimtelijke ordening, crisismanagement, financiering en rechtsbescherming. Het boek vereist geen juridische voorkennis en is geschikt voor iedereen op academisch of HBO niveau die geïnteresseerd is in het waterrecht en het waterbeheer.

De Europese Kaderrichtlijn Water roept beheerders op stakeholders een actieve rol in het watermanagement te geven, maar geeft geen concrete handvaten om tot participatie te komen. In het Interreg project Water-Co-Governance for Suistainable Ecosystems zijn in 11 pilotgebieden in Zweden, Denemarken, Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk experimenten uitgevoerd om participatie in watermanagement te bevorderen. Het doel van dit project was om te leren over hoe participatie in verschillende landen vormgegeven kan worden en hoe verschillende Europese Lidstaten van elkaar kunnen leren op het gebied van participatie in watermanagement. De Hanzehogeschool Groningen heeft binnen dit project in meerdere pilotgebieden meegeholpen aan stakeholdersparticipatie door de toepassing van tools als Climatecafé en Climatescan. Recent heeft de projectgroep van Water-Co-Governance haar lessen in een wetenschappelijke publicatie gedeeld, in dit artikel willen wij graag enkele van de lessen verder toelichten.

Om meer inzicht te krijgen in de regionale effecten van Regelbare Drainage-Infiltratie (RDI) heeft waterschap Aa en Maas een modelstudie uitgevoerd naar de invloed in het hydrologische attentiegebied rondom natuurgebied de Deurnsche Peel. Modelresultaten laten zien dat RDI het beoogde effect heeft op grondwaterstanden.

Om meer inzicht te krijgen in de regionale effecten van Regelbare Drainage-Infiltratie (RDI) heeft waterschap Aa en Maas een modelstudie uitgevoerd naar de invloed in het hydrologische attentiegebied rondom natuurgebied de Deurnsche Peel. Modelresultaten laten zien dat RDI het beoogde effect heeft op grondwaterstanden.

In dit rapport geven de opstellers medewerkers in de waterketen handvatten om via gedragsbeïnvloeding in de mestketen de uit- en afspoeling van meststoffen naar het oppervlaktewater te beperken. Het rapport maakt onderdeel uit van het project gedragswetenschappen van de Kennisimpuls Waterkwaliteit KIWK. Veel factoren beïnvloeden het gedrag rond nutriënten en mestgebruik door agrariërs. Verandering van mestgebruik en nutriëntenmanagement gaat beter wanneer sprake is van bewuste beïnvloeding. Op die manier kun je inspelen op bestaande praktijken door de boodschap aan te passen, of partners vinden voor (keten-) initiatieven die het gebruik van nutriënten beïnvloeden. Dat is de belangrijkste conclusie van dit rapport van het KIWK-project Gedragswetenschappen. De opgestelde ketenanalyse brengt de interacties in kaart van de belangrijkste actoren en de manieren waarop zij nutriëntengebruik in de mestketen beïnvloeden. Dat gebeurt met name door de beïnvloeding zelf inzichtelijk te maken en door het benoemen van psychologische beïnvloedingstechnieken. Hiermee geven de onderzoekers medewerkers die werkzaam zijn in de watersector meer grip op de mestketen, zodat zij hun handelen daarop kunnen afstemmen.

In the last years, Singapore has set clear targets to transition towards a circular economy. To advance on those targets, the country has introduced policies and strategies to encourage businesses and society to adopt sustainable practices. In 2019, Singapore launched a Zero Waste Master Plan, which lays out strategies for waste and resource management within the context of the circular economy. With this plan, Singapore aims to reduce the amount of waste sent to landfills by 30% by 2030. And it targets food, electronics, and packaging, including plastics, as priority waste streams. This report provides an overview of Singapore’s food waste management with special emphasis on food waste valorization strategies. Through an exploratory study and conducting interviews with different stakeholders, i.e., individuals, government, businesses, research institutes, key drivers and constraints to increasing food waste valorization were identified. The report also includes the view of food waste experts on valorization strategies that can be applied in the Singaporean context.

In dit rapport geven de opstellers medewerkers in de waterketen handvatten om via gedragsbeïnvloeding in de mestketen de uit- en afspoeling van meststoffen naar het oppervlaktewater te beperken. Het rapport maakt onderdeel uit van het project gedragswetenschappen van de Kennisimpuls Waterkwaliteit KIWK. Veel factoren beïnvloeden het gedrag rond nutriënten en mestgebruik door agrariërs. Verandering van mestgebruik en nutriëntenmanagement gaat beter wanneer sprake is van bewuste beïnvloeding. Op die manier kun je inspelen op bestaande praktijken door de boodschap aan te passen, of partners vinden voor (keten-) initiatieven die het gebruik van nutriënten beïnvloeden. Dat is de belangrijkste conclusie van dit rapport van het KIWK-project Gedragswetenschappen. De opgestelde ketenanalyse brengt de interacties in kaart van de belangrijkste actoren en de manieren waarop zij nutriëntengebruik in de mestketen beïnvloeden. Dat gebeurt met name door de beïnvloeding zelf inzichtelijk te maken en door het benoemen van psychologische beïnvloedingstechnieken. Hiermee geven de onderzoekers medewerkers die werkzaam zijn in de watersector meer grip op de mestketen, zodat zij hun handelen daarop kunnen afstemmen.

Tegenwoordig worden in steden veel projecten opgezet om duurzaam met water om te gaan en de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Hierdoor kunnen mensen meer en op een andere manier in aanraking komen met water in de openbare ruimte. Behalve de voordelen hiervan, kan contact met dit water ook gezondheidsklachten veroorzaken, zoals maagdarm-, huid- en luchtwegklachten. Het RIVM pleit er daarom voor om bij het ontwerpen, plannen en realiseren van stedelijk waterinitiatieven stil te staan bij de kwaliteit van water. Eventuele gezondheidsrisico's kunnen dan vaak met relatief eenvoudige aanpassingen worden beperkt. Om dit te ondersteunen is de waterkwaliteitscheck voor stedelijk water ontwikkeld. Met de waterkwaliteitscheck kunnen potentiële gezondheidsrisico's van initiatieven om duurzaam met water om te gaan zorgvuldig in kaart worden gebracht. Vervolgens kan op basis daarvan worden bepaald welke aanpassingen de geconstateerde gezondheidsrisico's kunnen verminderen. De waterkwaliteitscheck kan ook worden gebruikt om bestaande initiatieven door te lichten. Daarnaast is de waterkwaliteitscheck geschikt om de oorzaak van opgetreden gezondheidsproblemen of uitbraken van ziekten uit te zoeken. Voorbeelden van projecten om duurzaam met water om te gaan zijn het hergebruik van afvalwater en het terugwinnen van grondstoffen uit afvalwater. Daarnaast zijn er projecten om overtollig regenwater op te vangen dat niet door het riool kan worden afgevoerd, zoals heropende grachten in oude binnensteden, waterpleinen en weides (wadi's). Voor dit onderzoek zijn projecten en trends die te maken hebben met stedelijk water geïnventariseerd. Bij veel daarvan bleek er een kans op gezondheidsklachten te bestaan wanneer mensen met het water in contact komen. Dit is bepaald aan de hand van gegevens over de waterkwaliteit, de waarschijnlijkheid dat mensen met dit water in contact komen en eerder opgetreden ziektegevallen bij vergelijkbare projecten.

Tegenwoordig worden in steden veel projecten opgezet om duurzaam met water om te gaan en de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Hierdoor kunnen mensen meer en op een andere manier in aanraking komen met water in de openbare ruimte. Behalve de voordelen hiervan, kan contact met dit water ook gezondheidsklachten veroorzaken, zoals maagdarm-, huid- en luchtwegklachten. Het RIVM pleit er daarom voor om bij het ontwerpen, plannen en realiseren van stedelijk waterinitiatieven stil te staan bij de kwaliteit van water. Eventuele gezondheidsrisico's kunnen dan vaak met relatief eenvoudige aanpassingen worden beperkt. Om dit te ondersteunen is de waterkwaliteitscheck voor stedelijk water ontwikkeld. Met de waterkwaliteitscheck kunnen potentiële gezondheidsrisico's van initiatieven om duurzaam met water om te gaan zorgvuldig in kaart worden gebracht. Vervolgens kan op basis daarvan worden bepaald welke aanpassingen de geconstateerde gezondheidsrisico's kunnen verminderen. De waterkwaliteitscheck kan ook worden gebruikt om bestaande initiatieven door te lichten. Daarnaast is de waterkwaliteitscheck geschikt om de oorzaak van opgetreden gezondheidsproblemen of uitbraken van ziekten uit te zoeken. Voorbeelden van projecten om duurzaam met water om te gaan zijn het hergebruik van afvalwater en het terugwinnen van grondstoffen uit afvalwater. Daarnaast zijn er projecten om overtollig regenwater op te vangen dat niet door het riool kan worden afgevoerd, zoals heropende grachten in oude binnensteden, waterpleinen en weides (wadi's). Voor dit onderzoek zijn projecten en trends die te maken hebben met stedelijk water geïnventariseerd. Bij veel daarvan bleek er een kans op gezondheidsklachten te bestaan wanneer mensen met het water in contact komen. Dit is bepaald aan de hand van gegevens over de waterkwaliteit, de waarschijnlijkheid dat mensen met dit water in contact komen en eerder opgetreden ziektegevallen bij vergelijkbare projecten.

De gemeente Den Haag heeft het RIVM gevraagd om adviezen te geven om de waterkwaliteit van waterspeelplaats Zuiderpret in Den Haag in de toekomst goed te houden en oplossingen aan te reiken voor eventuele problemen. Zuiderpret is een natuurspeelplaats in het Zuiderpark waar kinderen in een stromende beek met water kunnen spelen. Aanleiding voor de adviesaanvraag waren de problemen met de waterkwaliteit tussen 2012 en 2015. De gemeente Den Haag heeft in 2015 zelf maatregelen getroffen waardoor de waterkwaliteit aanzienlijk is verbeterd. Zo is een hek geplaatst om ganzen tegen te houden zodat het water minder wordt verontreinigd door hun uitwerpselen. Ook is de waterloop aangepast waardoor doorlopend vers water uit het Zuiderpark door de beek stroomt. Na een veldbezoek aan de waterspeelplaats adviseert het RIVM te zorgen voor een goede doorstroming van het water door regelmatig planten en algengroei te verwijderen, de hygiëne rondom de beek te bewaken en de waterkwaliteit te blijven toetsen. Ook is duidelijke communicatie richting de bezoekers van de waterspeelplaats van belang, bijvoorbeeld door met borden aan te geven dat het water in de beek geen drinkwater is. Verder blijkt dat gebruikers van de waterspeelplaats tot op heden geen gezondheidsklachten bij GGD Haaglanden hebben gemeld door vervuiling van de beek als gevolg van ontlasting van dier of mens. Problemen met zwemmersjeuk en blauwalgen zijn niet te verwachten doordat het water in de beek continu in beweging is. De gemeente Den Haag en GGD Haaglanden streven ernaar de waterkwaliteit in waterspeelplaats Zuiderpret volledig te laten voldoen aan de eisen die de Europese Zwemwaterrichtlijn stelt aan officiële zwemlocaties. Officieel hoeven waterspeelplaatsen niet aan deze eisen te voldoen omdat ze niet door de provincie als officiële zwemlocaties zijn aangewezen

De gemeente Den Haag heeft het RIVM gevraagd om adviezen te geven om de waterkwaliteit van waterspeelplaats Zuiderpret in Den Haag in de toekomst goed te houden en oplossingen aan te reiken voor eventuele problemen. Zuiderpret is een natuurspeelplaats in het Zuiderpark waar kinderen in een stromende beek met water kunnen spelen. Aanleiding voor de adviesaanvraag waren de problemen met de waterkwaliteit tussen 2012 en 2015. De gemeente Den Haag heeft in 2015 zelf maatregelen getroffen waardoor de waterkwaliteit aanzienlijk is verbeterd. Zo is een hek geplaatst om ganzen tegen te houden zodat het water minder wordt verontreinigd door hun uitwerpselen. Ook is de waterloop aangepast waardoor doorlopend vers water uit het Zuiderpark door de beek stroomt. Na een veldbezoek aan de waterspeelplaats adviseert het RIVM te zorgen voor een goede doorstroming van het water door regelmatig planten en algengroei te verwijderen, de hygiëne rondom de beek te bewaken en de waterkwaliteit te blijven toetsen. Ook is duidelijke communicatie richting de bezoekers van de waterspeelplaats van belang, bijvoorbeeld door met borden aan te geven dat het water in de beek geen drinkwater is. Verder blijkt dat gebruikers van de waterspeelplaats tot op heden geen gezondheidsklachten bij GGD Haaglanden hebben gemeld door vervuiling van de beek als gevolg van ontlasting van dier of mens. Problemen met zwemmersjeuk en blauwalgen zijn niet te verwachten doordat het water in de beek continu in beweging is. De gemeente Den Haag en GGD Haaglanden streven ernaar de waterkwaliteit in waterspeelplaats Zuiderpret volledig te laten voldoen aan de eisen die de Europese Zwemwaterrichtlijn stelt aan officiële zwemlocaties. Officieel hoeven waterspeelplaatsen niet aan deze eisen te voldoen omdat ze niet door de provincie als officiële zwemlocaties zijn aangewezen

Een living lab is een regionale structuur waarin onderwijs samenwerkt met bedrijfsleven, overheid en burgers aan maatschappelijke problematiek. Interview met o.a. Toine Smits, lector Circular Economy and Water Resources Management aan hogeschool Van Hall Larenstein.

Een living lab is een regionale structuur waarin onderwijs samenwerkt met bedrijfsleven, overheid en burgers aan maatschappelijke problematiek. Interview met o.a. Toine Smits, lector Circular Economy and Water Resources Management aan hogeschool Van Hall Larenstein.

Hoofdstuk 2 beschrijft de wijze hoe bij RVO een machtiging toegekend kan worden, een account aangemaakt kan worden in Akkerweb en gegevens van de KringloopWijzer gereed gemaakt kunnen worden voor gebruik in de BedrijfsWaterWijzer. Deze gegevens kunnen in de BedrijfsWaterWijzer geïmporteerd worden. Voor dit hoofdstuk is gebruik gemaakt van een door de organisatie Projecten LTO Noord reeds eerder geschreven handleidingen. Voor de continuïteit van het invoeren is deze handleiding (bijna) integraal overgenomen in deze handleiding van de BedrijfsWaterWijzer. Hoofdstuk 3 geeft een beschrijving hoe via de applicatie Akkerweb ingelogd kan worden. Ook wordt beschreven hoe binnen de BWW van bedrijf gewisseld kan worden zonder dat het laatst gebruikte bedrijf (account) weer automatisch wordt opgestart . Hoofdstuk 4 bevat een beschrijving hoe eerst de onderdelen percelen en sloten moeten worden ingevoerd en bewerkt en hoe percelen en sloten aan elkaar gekoppeld moeten worden. Daarna volgt per module een beschrijving van het invoeren en bewerken van detail gegevens voor de BWW. Module 1 in hoofdstuk 4 (Erfwater) wordt ingevuld in de AgriWijzer van Broos Water. Dit is een bestaand internet-programma dat al eerder ontwikkeld was en dat breed beschikbaar is. De AgriWijzer is in overleg met Koeien en Kansen aangepast zodat het programma optimaal aansluit bij de BWW doelen. Hiertoe is in de AgriWijzer een nieuwe aansluiting op de BWW gebouwd. Vervolgens is de ‘gebruikers-route’ en de informatie-uitwisseling tussen AgriWijzer en BWW geprogrammeerd.

Jaarlijks ontvangt Nederland een hoeveelheid water die, bij een landoppervlak van 35.000 km2, overeenkomt met een waterschijf van ongeveer drie meter hoog. Ruim twee meter komt binnen via de rivieren en bijna een meter via de neerslag. Hiervan verdampt een halve meter, zodat er een surplus overblijft van 2,5 meter. Dat staat gelijk aan een watervolume van 88 miljard kuub. Toch kampen we in onze delta tijdens droge tijden met een watertekort, zoals we de afgelopen zomers hebben gemerkt.

Hoofdstuk 2 beschrijft de wijze hoe bij RVO een machtiging toegekend kan worden, een account aangemaakt kan worden in Akkerweb en gegevens van de KringloopWijzer gereed gemaakt kunnen worden voor gebruik in de BedrijfsWaterWijzer. Deze gegevens kunnen in de BedrijfsWaterWijzer geïmporteerd worden. Voor dit hoofdstuk is gebruik gemaakt van een door de organisatie Projecten LTO Noord reeds eerder geschreven handleidingen. Voor de continuïteit van het invoeren is deze handleiding (bijna) integraal overgenomen in deze handleiding van de BedrijfsWaterWijzer. Hoofdstuk 3 geeft een beschrijving hoe via de applicatie Akkerweb ingelogd kan worden. Ook wordt beschreven hoe binnen de BWW van bedrijf gewisseld kan worden zonder dat het laatst gebruikte bedrijf (account) weer automatisch wordt opgestart . Hoofdstuk 4 bevat een beschrijving hoe eerst de onderdelen percelen en sloten moeten worden ingevoerd en bewerkt en hoe percelen en sloten aan elkaar gekoppeld moeten worden. Daarna volgt per module een beschrijving van het invoeren en bewerken van detail gegevens voor de BWW. Module 1 in hoofdstuk 4 (Erfwater) wordt ingevuld in de AgriWijzer van Broos Water. Dit is een bestaand internet-programma dat al eerder ontwikkeld was en dat breed beschikbaar is. De AgriWijzer is in overleg met Koeien en Kansen aangepast zodat het programma optimaal aansluit bij de BWW doelen. Hiertoe is in de AgriWijzer een nieuwe aansluiting op de BWW gebouwd. Vervolgens is de ‘gebruikers-route’ en de informatie-uitwisseling tussen AgriWijzer en BWW geprogrammeerd.

Since the early work on defining and analyzing resilience in domains such as engineering, ecology and psychology, the concept has gained significant traction in many fields of research and practice. It has also become a very powerful justification for various policy goals in the water sector, evident in terms like flood resilience, river resilience, and water resilience. At the same time, a substantial body of literature has developed that questions the resilience concept's systems ontology, natural science roots and alleged conservatism, and criticizes resilience thinking for not addressing power issues. In this study, we review these critiques with the aim to develop a framework for power-sensitive resilience analysis. We build on the three faces of power to conceptualize the power to define resilience. We structure our discussion of the relevant literature into five questions that need to be reflected upon when applying the resilience concept to social–hydrological systems. These questions address: (a) resilience of what, (b) resilience at what scale, (c) resilience to what, (d) resilience for what purpose, and (e) resilience for whom; and the implications of the political choices involved in defining these parameters for resilience building or analysis. Explicitly considering these questions enables making political choices explicit in order to support negotiation or contestation on how resilience is defined and used.

Since the early work on defining and analyzing resilience in domains such as engineering, ecology and psychology, the concept has gained significant traction in many fields of research and practice. It has also become a very powerful justification for various policy goals in the water sector, evident in terms like flood resilience, river resilience, and water resilience. At the same time, a substantial body of literature has developed that questions the resilience concept's systems ontology, natural science roots and alleged conservatism, and criticizes resilience thinking for not addressing power issues. In this study, we review these critiques with the aim to develop a framework for power-sensitive resilience analysis. We build on the three faces of power to conceptualize the power to define resilience. We structure our discussion of the relevant literature into five questions that need to be reflected upon when applying the resilience concept to social?hydrological systems. These questions address: (a) resilience of what, (b) resilience at what scale, (c) resilience to what, (d) resilience for what purpose, and (e) resilience for whom; and the implications of the political choices involved in defining these parameters for resilience building or analysis. Explicitly considering these questions enables making political choices explicit in order to support negotiation or contestation on how resilience is defined and used. This article is categorized under: Human Water > Water Governance. Engineering Water > Planning Water. QC 20191001

Lokaal uitgevoerde praktijkprojecten in het kader van het programma Natuurlijk Kapitaal Nederland laten zien dat er kansen zijn voor de wederzijdse versterking van natuur en economie. Dit leidt tot de volgende vragen: welke kansen zijn er om de opgedane kennis binnen deze praktijkprojecten op te schalen naar andere gebieden in Nederland? Waar liggen deze kansrijke gebieden. Wat zijn mogelijke maatregelen en relevante stakeholders om deze kansen daadwerkelijk in winst om te zetten? Om antwoorde te krijgen op deze vragen zijn de praktijkprojecten met behulp van 'kansenkaarten' in landelijk perspectief geplaatst.

Jaarlijks ontvangt Nederland een hoeveelheid water die, bij een landoppervlak van 35.000 km2, overeenkomt met een waterschijf van ongeveer drie meter hoog. Ruim twee meter komt binnen via de rivieren en bijna een meter via de neerslag. Hiervan verdampt een halve meter, zodat er een surplus overblijft van 2,5 meter. Dat staat gelijk aan een watervolume van 88 miljard kuub. Toch kampen we in onze delta tijdens droge tijden met een watertekort, zoals we de afgelopen zomers hebben gemerkt.

De Noordwaard is a recently established highwater flow area located near the Brabantse Biesbosch. In this area, dykes have been adapted and creeks have been dug, some of which are connected to the Hollands Diep and are subject to tidal influence. A large part of theagricultural land has been transformed into a flow area with nature as a secondary function and is partly grazed by water buffaloes, koniks, Scottish highlanders and sheep. In order to guarantee the flow of the area at high water on the Merwede, additional mowing managementis carried out in addition to grazing in autumn. To this end, all vegetation is reset to the maximum height that has been set as astandard for safety reasons. This mowing is expensive and sometimes contrary to the nature objective in the area, where a great diversity in structures is sought.

De Noordwaard is a recently established highwater flow area located near the Brabantse Biesbosch. In this area, dykes have been adapted and creeks have been dug, some of which are connected to the Hollands Diep and are subject to tidal influence. A large part of theagricultural land has been transformed into a flow area with nature as a secondary function and is partly grazed by water buffaloes, koniks, Scottish highlanders and sheep. In order to guarantee the flow of the area at high water on the Merwede, additional mowing managementis carried out in addition to grazing in autumn. To this end, all vegetation is reset to the maximum height that has been set as astandard for safety reasons. This mowing is expensive and sometimes contrary to the nature objective in the area, where a great diversity in structures is sought.

Klimaatverandering in combinatie met verstedelijking heeft tot gevolg dat riolering de hevige regenval steeds minder goed aankan, wat voor toenemende overlast zorgt. Om dit tegen te gaan is Eduard van Vliet met behulp van Jeroen Meulenkamp een product, genaamd 'de Stadsspons', aan het ontwikkelen dat in stedelijke omgeving bijdraagt aan waterretentie van hemelwater en daarnaast gezuiverd water aanbiedt aan omwonenden, waarbij het simultaan sociale functies vervult. Dit rapport dient om advies te geven over op welke manieren die functies het beste ingevuld kunnen worden voor de ontwikkeling en het latere gebruik van de Stadsspons.

Klimaatverandering in combinatie met verstedelijking heeft tot gevolg dat riolering de hevige regenval steeds minder goed aankan, wat voor toenemende overlast zorgt. Om dit tegen te gaan is Eduard van Vliet met behulp van Jeroen Meulenkamp een product, genaamd 'de Stadsspons', aan het ontwikkelen dat in stedelijke omgeving bijdraagt aan waterretentie van hemelwater en daarnaast gezuiverd water aanbiedt aan omwonenden, waarbij het simultaan sociale functies vervult. Dit rapport dient om advies te geven over op welke manieren die functies het beste ingevuld kunnen worden voor de ontwikkeling en het latere gebruik van de Stadsspons.

Wetterskip Fryslân wil graag beter inzicht in de ruimtelijke variatie in bodemkwaliteit en (potentiële) bronnen van stikstof- en fosfaatuitspoeling naar het oppervlaktewater. Via dit inzicht is het mogelijk om onderbouwd handelingsperspectief te bieden aan de agrarische sector om de nutriëntenbelasting van het watersysteem terug te dringen. Gebaseerd op de meest actuele gegevens uit agrarische meetnetten en beschikbare informatie bij kennisinstellingen geeft de voorliggende rapportage ruimtelijk inzicht in: de hoeveelheid fosfaat (P), stikstof (N) en organische stof in de bodem; de aanvoer van stikstof en fosfaat via dierlijke mest en kunstmest; de N- en P-bodemoverschotten (de niet opgenomen nutriënten), en; de P-verzadiging van de bodem.

In deze literatuurstudie is geëvalueerd wat de effectiviteit en ecologische effecten zijn van het uitzetten van graskarpers (Ctenopharyngodon idella) als beheermaatregel om plantengroei te beperken. Daarnaast zijn de effecten van het uitzetten van graskarpers vergeleken met die van maaibeheer. Belangrijkste conclusie is dat het uitzetten van graskarpers als beheermaatregelen voor het verwijderen van watervegetatie vraagt om een grondige afweging.

In deze literatuurstudie is geëvalueerd wat de effectiviteit en ecologische effecten zijn van het uitzetten van graskarpers (Ctenopharyngodon idella) als beheermaatregel om plantengroei te beperken. Daarnaast zijn de effecten van het uitzetten van graskarpers vergeleken met die van maaibeheer. Belangrijkste conclusie is dat het uitzetten van graskarpers als beheermaatregelen voor het verwijderen van watervegetatie vraagt om een grondige afweging.

Wetterskip Fryslân wil graag beter inzicht in de ruimtelijke variatie in bodemkwaliteit en (potentiële) bronnen van stikstof- en fosfaatuitspoeling naar het oppervlaktewater. Via dit inzicht is het mogelijk om onderbouwd handelingsperspectief te bieden aan de agrarische sector om de nutriëntenbelasting van het watersysteem terug te dringen. Gebaseerd op de meest actuele gegevens uit agrarische meetnetten en beschikbare informatie bij kennisinstellingen geeft de voorliggende rapportage ruimtelijk inzicht in: de hoeveelheid fosfaat (P), stikstof (N) en organische stof in de bodem; de aanvoer van stikstof en fosfaat via dierlijke mest en kunstmest; de N- en P-bodemoverschotten (de niet opgenomen nutriënten), en; de P-verzadiging van de bodem.

Waterschappen en andere waterbeheerders zien dat de laatste jaren in toenemende mate inspanningen nodig zijn om problemen door uitheemse en/of invasieve plantensoorten in het waterbeheer te beheersen. Echte oplossingen zijn nog steeds niet beschikbaar. Tegelijkertijd werken de waterschappen samen met andere gebiedsbeheerders en ketenpartners aan verduurzaming van het waterbeheer, onder meer door bij te dragen aan een meer circulaire economie, en aan realisatie van de Kader Richtlijn Water doelstellingen. In dit project is onderzocht hoe bioraffinage kan bijdragen aan deze verduurzaming, door het produceren van diverse nuttige grondstoffen uit groenresten van het waterbeheer. Daarbij lag de nadruk op het verwaarden van woekerende waterplanten en oevermaaisels via kleinschalige, mobiele bioraffinage. Daarbij worden op de plaats ter waar maaisels vrijkomen via een bioraffinage machine de planten opgewerkt tot diverse producten, zoals eiwitten (voor diervoer of technische toepassingen), vezels (voor diervoeder, papier/karton of biocomposiet), mineralenconcentraat (meststof) en eventueel substraat voor vergisting tot biogas. Loosbaar water is wat overblijft en terug kan naar het aquatisch milieu.

Dit rapport doet verslag van de uitkomsten van tien jaar uitvoering van Boeren voor Natuur op vier boerenbedrijven in Zuid-Holland en Overijssel. Daarnaast gaat het rapport in op de vraag wat nodig is voor een bredere toepassing.

Waterschappen en andere waterbeheerders zien dat de laatste jaren in toenemende mate inspanningen nodig zijn om problemen door uitheemse en/of invasieve plantensoorten in het waterbeheer te beheersen. Echte oplossingen zijn nog steeds niet beschikbaar. Tegelijkertijd werken de waterschappen samen met andere gebiedsbeheerders en ketenpartners aan verduurzaming van het waterbeheer, onder meer door bij te dragen aan een meer circulaire economie, en aan realisatie van de Kader Richtlijn Water doelstellingen. In dit project is onderzocht hoe bioraffinage kan bijdragen aan deze verduurzaming, door het produceren van diverse nuttige grondstoffen uit groenresten van het waterbeheer. Daarbij lag de nadruk op het verwaarden van woekerende waterplanten en oevermaaisels via kleinschalige, mobiele bioraffinage. Daarbij worden op de plaats ter waar maaisels vrijkomen via een bioraffinage machine de planten opgewerkt tot diverse producten, zoals eiwitten (voor diervoer of technische toepassingen), vezels (voor diervoeder, papier/karton of biocomposiet), mineralenconcentraat (meststof) en eventueel substraat voor vergisting tot biogas. Loosbaar water is wat overblijft en terug kan naar het aquatisch milieu.

Een nieuw instrument voor het bepalen van schade bij landbouwgewassen als gevolg van te veel water, te weinig water of te veel zout: hoe moet dat er uitzien? En kan zo’n instrument bruikbaar zijn voor het doorrekenen van klimaatscenario’s? De Waterwijzer Landbouw moet het antwoord worden op deze vragen.

Waterbeheer heeft een grotere rol gekregen in het project Koeien & Kansen. In samenwerking met waterschappen werkt Koeien & Kansen aan een instrument waarmee de melkveehouder het waterbeheer op zijn bedrijf in beeld brengt en op een hoger plan kan tillen: de BedrijfsWaterWijzer. Dat is nodig omdat nog te veel kansen worden gemist in het waterbeheer op en rond het melkveebedrijf.

Hergebruik van drainwater bij phalaenopsis heeft geen nadelige effecten voor de plantengroei. Dat is de eindconclusie uit het onderzoek dat het afgelopen jaar is uitgevoerd en dat de gewascoöperatie Potorchidee deels financierde. De gewascoöperatie is tevreden en wil het komende jaar een vervolgonderzoek naar het effect van gecontroleerd vrijkomende meststoffen. Hiermee kunnen ook niet recirculerende telers een stap zetten.