Search

De Landschapsleutel beoogt een praktisch instrument te zijn om te beoordelen welke aquatische of terrestrische natuur-ontwikkelingpotenties waar aanwezig zijn bij de omvorming van voormalige landbouwgrond naar nieuwe natuur. De landschapsleutel maakt deel uit van een Landschapsecologische Systeemanalyse (LESA), ontsluit ruimtelijke patrooninformatie, is vormgegeven in een digitale omgeving en opgebouwd uit een aantal onderdelen: 1) Een kennissysteem waarbij op basis van vragenlijsten primaire standplaatsen of aquatische systeemtypen worden geïdentificeerd en aangegeven wordt welke vegetatietypen of aquatische gemeenschappen daar in potentie tot ontwikkeling kunnen worden gebracht; 2) Referentie databases met vereiste rand¬voorwaarden voor de ontwikkeling van de potentiële vegetatie- en watertypen; 3) Protocollen voor het vaststellen van de actuele toestand van de betreffende randvoorwaarden; 4) Een evaluatiemethode om de actuele toestand te vergelijken met de vereiste toestand; 5) Richtlijnen voor inrichtingsmaatregelen om de actuele toestand in overeenstemming te brengen met de vereiste toestand. De Landschapsleutel veronderstelt een bepaalde ordening in het landschap volgens zgn. primaire (of onveranderlijke) ecosysteemfactoren. In de onveranderlijke eigenschappen ligt de sleutel tot inschatting van de natuurontwikkelingsmogelijkheden bij omvorming van landbouw naar natuur.

Voor de beheertypen van Index-NL is invulling gegeven aan de kwaliteitsaspecten van de aquatische typen. De kwaliteit in de Index-NL typen wordt afgemeten aan de (1) biotische natuur, (2) milieucondities, (3) ruimtelijke samenhang, (4) structuur en beheer, en (5) natuurlijke processen. In deze eerste fase is gewerkt aan de milieucondities. De milieucondities zijn afgeleid uit verschillende bronnen cq. eerder beschreven typologieën, vooral het Aquatisch Supplement en de Kaderrichtlijn Water. In dit rapport is extra aandacht gegeven aan de Kaderrichtlijn Water omdat de beheertypen hier bij voorkeur goed op aan sluiten. Uiteindelijk is per beheertype een overzicht gegeven van de abiotische condities voor de kwaliteitsklassen ‘goed’, ‘matig’ en ‘slecht’. Waar nodig zijn de beheertypen onderverdeeld in subtypen, om homogenere condities te kunnen omschrijven. Voor het opstellen van de condities is waar mogelijk aangesloten bij de getoetste waarden van de Kaderrichtlijn Water. Voor verschillende beheertypen zijn verschillende parameters gebruikt bij het beschrijven van de kwaliteitsklasse, omdat het afhankelijk is van het systeem welke parameters in praktijk sturend zijn.

In de Nederlandse uitwerking van de Kaderrichtlijn Water (KRW) wordt ervan uitgegaan dat zoete wateren door fosfor gelimiteerd worden. Uit internationale wetenschappelijke literatuur blijkt echter dat in zoet water ook limitatie door stikstof, silicium en koolstof voor kan komen. Voor (blauw)algen, en daarmee voor de zwem- en drinkwaterkwaliteit, is vooral fosfor van belang, maar voor de diversiteit van ondergedoken waterplanten en de vegetatie van oevers en moerassen blijkt ook stikstof erg belangrijk te zijn. Het risico van een te sterke nadruk van het beleid op reductie van fosforemissies is dat de waterbeheerders in Nederland de verbetering van de ecologische kwaliteit van zoete wateren, zoals vereist voor de KRW, niet bereiken

Sleutelfactoren en ecosysteemfunctioneren. Dit rapport beschrijft onderzoek dat gedaan is naar mogelijke sleutelfactoren voor aquatisch ecologische kwaliteit in laagveensloten. Het onderzoek is uitgevoerd in vier deelgebieden in de Wieden, die in een gradiënt van sterke beïnvloeding (eutrofiëring) naar een meer natuurlijke situatie lagen. Gedurende het jaar zijn vier meerdaagse zuurstofmetingen per sloot uitgevoerd. Hieruit bleek dat de zuurstofconcentraties vooral aan de bodem erg laag konden worden, ongeacht de mate van eutrofiëring. Oorzaak hiervan was temperatuurstratificatie, die in de meeste sloten gedurende het grootste deel van het jaar zeer frequent optrad. Vervolgonderzoek naar de precieze invloed van deze stratificatie op de macrofauna in de sloot wordt aanbevolen

Dit rapport beschrijft onderzoek naar mogelijke sleutelfactoren voor aquatisch ecologische kwaliteit in laagveensloten. Laagveensloten vertonen in de zomer zeer lage zuurstofconcentraties aan de bodem door het optreden van temperatuurstratificatie. Uit experimenten bleek dat lage zuurstofconcentraties aan de bodem ervoor kunnen zorgen dat dieren naar zuurstofrijkere waterlagen migreren waar ze beter kunnen overleven. Kortdurende zuurstofarme periodes kunnen ook onderin de waterkolom overbrugd worden. Als zuurstofconcentraties als gevolg van een slechte waterkwaliteit langdurig over de hele waterkolom laag zijn, verschuift de macrofaunagemeenschap naar een gemeenschap met meer poly- en alfa-mesosprobe soorten

Voor het oplossen van eutrofiëringsproblemen is het van belang te weten welk nutriënt er sturend is voor het optreden van deze effecten. In aquatische systemen is de bepaling van het groeilimiterende (sturende) nutriënt lastig, doordat toename van dit nutriënt niet noodzakelijkerwijs gepaard gaat met biomassatoename vanwege interacties met lichtlimitatie. Uit literatuur blijkt dat fosfor, zoals werd aangenomen, het nutriënt is dat het vaakst limiterend is voor algenbloei. Ook limitering door stikstof, koolstof en silicium komen echter voor. Voor het behoud van karakteristieke soorten water- en oeverplanten en van de biodiveristeit, zoals wordt vereist door de Kaderrichtlijn Water, is stikstof echter ook van groot belang.

Roos Loeb laat zien dat de water- en bodemkwaliteit in de uiterwaarden niet overal geschikt is om daar nieuwe natuurgebieden aan te leggen, vooral als er de wens ligt om bepaalde karakteristieke en kritische plantensoorten terug te laten keren of zich te laten vestigen. Zij onderzocht de chemische processen in de bodem van natte natuurgebieden en de gevolgen voor de ecologie, zowel in laboratoriumopstelling als in het veld. IJzer blijkt een sleutelrol te spelen in het beschikbaar komen van voedingsstoffen en de vorming van giftige stoffen. Op grond van haar onderzoek adviseert Loeb om ook in de uiterwaarden hier en daar hooilandbeheer toe te passen: met alleen grote grazers winnen overal de snel groeiende planten die veel mest verdragen, en blijven de gewenste plantensoorten weg of sterven uit

Dit rapport beschrijft onderzoek dat gedaan is naar mogelijke sleutelfactoren voor aquatisch ecologische kwaliteit in laagveensloten. Het onderzoek is uitgevoerd in drie deelgebieden in de Wieden, die in een gradiënt van sterke beïnvloeding naar een meer natuurlijke situatie lagen. In deze sloot zijn met continuloggers temperatuurkarakteristieken van zes sloten bepaald. Elke sloot bleek zijn eigen karakteristieken te hebben, samenhangend met waterdiepte, kwel en begroeiing. De macrofaunagemeenschappen van de sloten bleken sterk per locatie te verschillen. Binnen de verschillende habitats van deze sloten waren de verschillen kleiner. Verwacht wordt dat sleutelfactoren daarom meer op slootniveau dan op habitatniveau zullen ingrijpen. In vervolgonderzoek zal de rol van de zuurstofconcentratie in deze systemen uitgebreider onderzocht moeten worden.

Dit rapport is bedoeld als ecologische bouwsteen voor de beheerplannen van Gelderse Natura 2000 gebieden. Het bevat een nadere en gebiedsspecifieke uitwerking van de profielen van alle Natura 2000 habitattypen in de provincie. Beschreven worden de zogenaamde factsheets: (o.a.) stuifzandheiden, zwak gebufferde vennen, slikkige rivieroevers, droge heiden, jeneverbesstruwelen, heideveentjes, trilvenen, kalkmoerassen, hoogveenbossen, vochtige bossen

In dit rapport worden de mogelijke effecten van grondwatertoevoer op oppervlaktewateren op een rij gezet. Het rapport beschrijft de effecten die kwel kan hebben op de chemische samenstelling van het oppervlaktewater en hoe de chemie van het oppervlaktewater doorwerkt op aquatische ecosystemen. Voor alle ionen die regelmatig in oppervlaktewater worden gemeten is nagegaan hoe het in het oppervlaktewater terecht kan zijn gekomen en of het ion bruikbaar is als indicatie voor grondwaterinvloed op oppervlaktewater. Aan de hand van twee casestudies in natuurgebieden (het Springendal en de Wieden ) is de invloed van grondwater op de locale oppervlaktewaterkwaliteit geëvalueerd. Voor de beoordeling van de invloed van grondwater op het oppervlaktewater is een gedegen kennis van het gebied nodig. Ook is de aanvoer van grondwater niet één-op-één te relateren aan sturende factoren voor het ecosysteem.

Dit rapport beschrijft de nulsituatie van sloten van vijf deelgebieden in de Wieden waar in de nabije toekomst herstelmaatregelen zullen worden uitgevoerd. De meeste van deze gebieden zijn nu nog als landbouwgebied in gebruik. Van sloten van deze gebieden is de nulsituatie van vegetatie, macrofauna, diatomeeën, vissen en fysisch-chemische karakteristieken vastgelegd. Daarbij zijn het temperatuurverloop, het waterpeil en het electrisch geleidingsvermogen continue bepaald. In de meeste van de geselecteerde gebieden zullen de sloten bij de geplande inrichting niet vergraven worden. Aanvullende rapporten zullen de effecten van de geplande waterstandsverhogingen en herinrichting op de gemeten parameters beschrijven.