Search

Antik dönemden modern döneme kadar, İskender, İskender yazımları içerisinde üçüncü yüz yıldan itibaren doğudan batıya birçok dilde ve dünyanın birçok yerinde derlenen eserlerde adeta ikinci bir yaşam sürmüştür. Büyük İskender hem Arapça hem Farsça olan eserlerde Müslüman kültür dahil olmak üzere birçok kültüre konu olmuştur. İskender yazımını en iyi temsil eden eser 10. Yüzyıldaki Firdevsi'nin Şehname 'sindedir ve bu eser Büyük İskender hakkında oldukça detay vermektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nda ise en erken bulunan kayıt Ahmedi'nin İskendernâme eserindedir. Ahmedi on dördüncü yüzyılın ve Türk Divan Edebiyatı'nın en önemli şairidir aynı zamanda İskendernâme geleneğini temsil eden önemli kişiliklerden biridir. Bu sebeple, bu tez çalışması öncelikle Ahmedi'nin İskendernâme'sinin bilgi kaynaklarını inceleyecektir. Özetle, Ahmedi'nin İslam Dünyasındaki İskendernâme geleneğinde kendini gösterme sebebi nedir? 14. yüzyılda Ahmedi'nin İskendernâme'sinin ardından bu yazım bir gelenek oluşturmuş ve Ahmedi'nin İskendernâme'sinden sonra 16. yüzyılda Ahmed-i Rıdvan ve Figani tarafından İskendernâme örnekleri yazılmıştır. Bu tezin bir kısmı da bu metinlerin çevirileri üzerine odaklanacaktır. Ahmedi'nin geleneğini takip ederken bu kişiler Ahmedi'nin İskendernâme'sinin bir tercümesi midir yoksa diğer Farsça versiyonlarını da incelemişler midir? From Antiquity to modernity, Alexander lived his second life as a legendary hero in the Alexander Romances composed around the third century CE that quickly promulgated all over the world and its languages from East to West. Alexander the Great is discussed in several cultures including Muslim literature, both Arabic and Persian. One of the most important representation of the Alexander Romance is in 10th century, Firdawsi's Shahnama that presents some details about Alexander the Great. In the Ottoman Empire, one the earliest accounts are found in Ahmedi's work, İskendername. Ahmedi was the greatest poet of the late fourteenth century and also of Turkish Divan Literature and one of the crucial representations of Alexander Romance tradition. This thesis is firstly to investigate the scholar Ahmedi and his source of information on Alexander the Great. Briefly, what was the reason for Ahmedi Alexander Romance tradition appearance in the Islamic world? Secondly, in the fourteenth century Ahmedi authored the first İskendername, which later became a tradition and there are receptions of the Ahmedi's İskendername by Ahmed-i Rıdvan and Figani. In 16th century these works were written and presented and one of the parts of this thesis is investigates the translation issue of these texts. Following the Ahmedi's tradition did they receive Ahmedi's İskendername roughly or did they adhere to some other Persian version? 92

Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Bu çalışma esas itibarıyla iki ana kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda İskendernâme türü eserlerin ana kahramanı İskender'in (Zülkarneyn) hayatından söz edilmiş, ardından onunla ilgili anlatmaların Batı'da ve Doğu'da ortaya çıkışı ve hikâyenin Doğu'daki yayılma sahası üzerinde durulmuştur. Burada ayrıca Arap ve Fars edebiyatında yazılmış eserler de konu edilmiştir. Türk edebiyatında İskender'le ilgili yazılı ve sözlü edebiyatta var olan metinlere değinildikten sonra konuyla ilgili yapılmış çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Bu hâliyle ilk kısım bir anlamda İskendernâme geleneğinin oluşum sürecini ve bu türde verilen örnekleri ele almaktadır. Çalışmanın ikinci kısmı Ahmed-i Rıdvân tarafından 1500 yılında kaleme alınan ve devrin hükümdarı II. Bâyezîd'e sunulan 8304 beyitlik İskendernâme'ye ayrılmıştır. Bu kısım üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde eserin müellifi Ahmed-i Rıdvân'ın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Burada ayrıca Hayâtî'nin intihalinden, eseri kendisine mal etme çabasından da söz edilmiştir. İkinci bölüm İskendernâme'nin genel özelliklerinin ele alındığı, şekil, muhteva, dil ve üslup özellikleri bakımından detaylı bir olarak incelendiği bölümdür. Üçüncü bölümde ise eserin ulaşılabilen iki nüshasından hareketle hazırlanan tenkitli metni yer almaktadır. Burada Hayâtî tarafından eserin başına eklenen 200 beyitlik mukaddimeye de yer verilmiştir., This study consist of mainly two parts. In the first part, after mentioning the life of Alexander the Great (Zulkarneyn) who is the main character of Iskendername type works, the emergence of tales about him in Western and Eastern literature and the scope of the story in the Eastern world has been analysed. In this part, the works written on the subject in Arabic and Persian have also been touched upon. After examining texts exist in Turkish oral and written literature about Alexander the Great, the studies on the subject have been introduced. Therefore, the first part touches upon the progress of the emergence of Iskendername tradition and samples on this genre. The second part of the study is devoted to the Iskendername in which there are 8304 couplets and written by Ahmed-i Rıdvan in 1500 and presented to Bayezid the Second who was the Sultan of the time. This part consists of three chapters. In the first chapter the author of the work, Ahmed-i Rıdvan, his life and works have been introduced. Here, Hayati's plagiarism and his attempt to own the work as if it was his have also been analysed. The second chapter analyses general characteristics, form, content, language and style of the Iskendername. In the third chapter there is edition critique of the texts obtained from two available copies. In this chapter the foreword with 200 couplets added by Hayati to the beginning of the work have also been touched upon.