Kerntaak van de verenigingsondersteuner is om bij te dragen aan ‘vitalisering’ (het maatschappelijk toerusten en toekomstbestendig maken) van de sportvereniging. De sportvereniging heeft daarbij niet alleen te maken met de behoeften van de eigen leden. Van sportverenigingen wordt een steeds grotere maatschappelijke bijdrage gevraagd (denk aan gezond opgroeien, sociale cohesie, integratie, participatie), en dat lukt alleen als elke sportvereniging een strategie uitstippelt die inspeelt op het eigen karakter van die sportvereniging en op de specifieke context. Ondersteuning op maat van de verenigingsondersteuners is daarbij onontbeerlijk en dat vraagt van deze professionals een ontwikkelingsgerichte procesaanpak. Binnen deze aanpak bekijkt de professional de organisatie als een geheel en open systeem en ontwikkelt vanuit een begeleidende procesrol, in samenwerking met mensen in de organisatie, interventies en strategieën. De verenigingsondersteuners voelen zich echter nauwelijks toegerust voor deze nieuwe procesrol, en hebben dringend behoefte aan nieuwe producten om deze handelingsverlegenheid te verhelpen.Er is veel onderzoek gedaan naar werkingsmechanismen van een ontwikkelingsgerichte procesbenadering binnen organisatieadvisering aan bedrijven en overheden en naar het handelingsrepertoire dat hier bij hoort. Dit is echter nog niet gedaan in de context van organisatieadvies aan sportverenigingen, terwijl uit ander onderzoek wel blijkt dat organisatieadvies in deze context om een andere aanpak vraagt.De onderzoeksvraag die centraal staat in dit project luidt dan ook: Welk handelingsrepertoire heeft een verenigingsondersteuner nodig om een procesgerichte ontwikkelaanpak te kunnen hanteren om te komen tot vitalisering van sportverenigingen?Het project bestaat uit vijf fasen waarin een nieuw handelingsrepertoire voor verenigingsondersteuners wordt ontwikkeld die wordt vertaald in een handleiding en een programma van masterclasses voor de handelingsverlegen verenigingsondersteuners. Daarnaast wordt een evaluatierapport opgeleverd waarin de nieuwe handelingstheorie van verenigingsondersteuners en de opbrengsten hiervan voor verenigingen worden beschreven. Deze producten leiden tot een beter handelingsrepertoire van verenigingsondersteuners tot verenigingsontwikkelaar waarmee de vitalisering van sportverenigingen gestimuleerd wordt.52. INLEIDING“De sportvereniging komt voor steeds complexere uitdagingen te staan waardoor mijn werk als verenigingsondersteuner sterk verandert. Eerder kwam ik met een rugzak vol met kant en klare tips en trucs maar dat werkt nu niet meer. Er wordt een ander soort ondersteuning van mij verwacht, vooral gericht op proces en strategie. Dit heb ik niet geleerd tijdens mijn opleiding”1Een vitale sportvereniging is in staat om nu en in de toekomst de eigen sport(en) duurzaam te kunnen aanbieden en daarnaast een grote maatschappelijke rol te kunnen spelen (te denken valt aan re-intergratietrajecten, de sportvereniging als buurthuis, het aanspreken van kwetsbare doelgroepen, projecten in het sociale domein, het stimuleren van een gezonde leefstijl, etc.). Veel sportverenigingen lukt dat niet op eigen kracht: daarom worden zij in hun “vitaliseringsproces” steeds vaker ondersteund door een sportverenigingsondersteuner2 waarbij professionele ondersteuning wordt geboden op de meest uiteenlopende thema’s en manieren.In Groningen, Drenthe en Friesland zijn rond de 100 verenigingsondersteuners actief (Dijk, Slender en De Vries, 2014). De ene verenigingsondersteuner is primair gespecialiseerd en werkzaam in het ondersteunen van verenigingen. Bij de andere professional (waaronder de buurtsportcoach) is verenigingsondersteuning onderdeel van een breder takenpakket gericht op sportstimulering. Niettemin hebben al deze verschillende professionals wel dezelfde opdracht; “het op weg helpen van de vereniging, zodat zij zelf in staat is om goed te kunnen functioneren.” De aard van de ondersteuning wordt echter steeds minder instrumenteel en krijgt steeds vaker de vorm van procesbegeleiding, waarbij de verenigingsondersteuner in een proces samen met de vereniging (co-creatie) stap voor stap tot een strategie komt die aansluit bij de omgeving waarin de vereniging opereert en die past bij het specifieke karakter van de vereniging. Door deze rol van procesbegeleider verschuift de functie van de verenigingsondersteuner naar die van verenigingsontwikkelaar, een term die door Klijn (2015) is geïntroduceerd en nader toegelicht zal worden in de state of the art (zie hoofdstuk 5). Op de invulling van hun nieuwe rol voelen de verenigingsondersteuners zich echter nog te weinig toegerust.Dit probleem is voor verenigingsondersteuners extra urgent geworden omdat koepelorganisatie NOC*NSF er in de nieuwe sportagenda 2017+ (NOC*NSF, 2016) expliciet voor kiest om, veel nadrukkelijker dan in eerdere beleidsperiodes, de focus op ondersteuning van bestuurlijk kader te intensiveren. Sportparticipatie en de maatschappelijke rol van sportverenigingen moeten versterkt worden, aldus NOC*NSF. Dit vraagt om extra professionalisering van de verenigingsondersteuners op het bieden van procesbegeleiding bij strategische vraagstukken binnen sportverenigingen.De verscherpte aandacht voor de professionalisering van de beroepsgroep verenigingsondersteuner vanuit het NOC*NSF, de vraag om een meer procesmatige aanpak en de handelingsverlegenheid die de verenigingsondersteuner ervaart, vraagt om instrumenten en scholing, niet alleen van de huidige professionals als ook voor de aankomende professionals die binnen de opleidingen Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO) en Sport, Gezondheid en Management (SGM) worden opgeleid. De huidige state of the art voorziet nog niet in dit handelingsrepertoire (zie hoofdstuk 5), doel van dit project is dan ook om dit handelingsrepertoire te ontwikkelen.