Search

Bu çalışmada amaçlanan, Anadolu ve Balkan coğrafyasının otokton halklarından olan Rum-Ortodoks Cemaati'nin, Osmanlı Devleti'nin Anadolu ve Balkanlar'daki hâkimiyeti ile birlikte başlayarak, yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması ile devam eden ve hatta bugüne kadar süregelen, Müslüman bir idare içerisindeki konumu, statüsü, sosyo kültürel yaşam biçimi, ekonomik ve toplumsal rolü ve tüm bunların üretmiş olduğu Rum kimliğinin, Türk tarih yazımında farklı ideolojik bakış açıları nazarında nasıl algılandığını aktarmaya çalışmaktır. Bu amaç çerçevesinde farklı ideolojik eğilimlere sahip altı farklı tarih dergisi üzerinde inceleme yapılarak, Rum kimliğinin değişik olaylar ya da halkın dikkatinin gerekliliği düşünülen durumlarda nasıl algılandığı irdelenmiş olup, Türk tarih yazımının, Türk toplumu üzerinde, Rum- Ortodoks cemaati ile ilgili olarak nasıl bir izlenim yaratmak istediği anlaşılmaya ve objektif bir biçimde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Ortak kaygılar, etkisi büyük tarihsel travmalar, genel kanılar titizlikle verilmiş ve nedenleri karşılaştırmalı olarak sorgulanmıştır. Hitap etmiş olunan kitlenin Türk toplumu olması sebebiyle, bu toplumsal algı çalışmalarının, toplum nezdinde ne gibi etkilere neden olduğuna ve Rum halkı açısından ise nasıl sonuçlar doğurduğuna değinilerek, toplumsal karşıtlık olgusunun soyut, sözel tanımının, somut ve pratik karşılığının ne şekilde tezahür edeceği, olaylar üzerinden gösterilmek istenmiştir. Pre-modern toplum yapısından modern toplum yapısına geçiş süreci ve beraberinde getirdiği dönüşümün toplum, siyasal yapı ve devlet kurumları nezdindeki karşılığı ve bu karşılığın aynı biçimde etkilediği Rum cemaati ile ilişkilerin nasıl evrildiği belirtilmiştir. Çalışmanın kuramsal alt yapısı itibariyle milliyetçi ideoloji, ulus devletleşme süreci ve modern devlet sonrası yeniden üretilmiş tarih yazımının doğurduğu yeni ideolojik ortamın, Türk- Müslüman toplumu ve bu toplumun ötekileri olan Rum-Ortodoks cemaati üzerindeki derin handikapları aktarılmış olacaktır. The aim of the study is to convey how the position, status, socio-cultural lifestyle, economic and social roles of the Greek-Orthodox community, one of the autochthonous peoples of Anatolia and the Balkans, under a Muslim administration starting with the dominance of the Ottoman Empire in Anatolia and the Balkans, continuing with the foundation of the new Turkish Republic until today, and the Greek identity formed by all these are perceived in the Turkish historiography according to different ideological perspectives. For this purpose, six different history magazines with different ideological tendencies were reviewed and it was examined how the Greek identity was perceived in different events or situations where the public attention was considered necessary, and it was tried to understand and evaluate objectively what kind of impression Turkish historiography wants to create in Turkish society about the Greek-Orthodox community. The common concerns, historical traumas with a great effect, and the general beliefs were meticulously presented and the reasons were questioned in a comparative manner. Because of the fact that the audience addressed is the Turkish society, by mentioning the effects of these social perception studies on the society and their consequences for the Greek people, it was aimed to show how abstract, verbal description, concrete and the practical response of the social opposition phenomenon will manifest itself through events. The process of transition from pre-modern society to modern social structure and the response of the society, political structure and state institutions to this transformation, and how the development of relations with the Greek community that were affected by this response were defined. In line with the theoretical background of the study, serious handicaps of the nationalist ideology, the nation-state process and the new ideological environment created by the regenerated historiography in the post-modern state era on the Turkish-Muslim community and the Greek-Orthodox community, the 'others' in this society, will be explained. 197

Bu tez, çağdaş İstanbul Rum toplumunu, yeni ve provokatif bir bakış açısıyla araştırmaktadır. Yakın zamanda yaşanan zorluklar ve gelişmeler doğrultusunda Rum kimliğine, kurumlarına, mekanına ve kolektivist hareketine odaklanmaktadır. Yapısalcılık, toplulukçuluk, yeni kurumsalcılık (new institutionalism) ve mağduriyet çalışmaları (Subaltern Studies) gibi teoriler ve disiplinlerarası metodolojik yaklaşımlar (arşiv çalışmaları, katılımcı gözlem, geniş kapsamlı mülakatlar) kullanarak, müşterek kurumları, Rum siyasal yaşamının temeli olarak incelemektedir. Türkiye, Yunanistan ve Suriye'deki farklı gidişatlara, İstanbul'un kentsel mekanıyla derin ilişkisine, dilbilimsel veya dini yönleri yerine seküler yönlerine odaklanarak – ilk defa konuyla ilgili literatürde – Rum kimliğinin detaylı bir tarihsel incelemesini sunmaktadır. Bu çalışmanın bulguları; İstanbul Rum toplumunun, tüzel durumuyla ilgili tarihsel baskılar ve hukuki belirsizlikler sebebiyle, hayırseverlik faaliyetlerine ve vakıf sistemine odaklı bir takım gayriresmî ancak sağlam kurumlar geliştirdiğini önermektedir. Rum eğitim ve sağlık hizmetleri birleştirilerek, toplumun başlıca sosyal sermaye ve alternatifi olarak görülebilen bu olağanüstü hayırseverlik faaliyeti; ilgili toplumun mikro-refah düzeyini tanımlayan, elitlerini oluşturan ve bireylerinin siyasi davranışını şekillendiren, Rumlara özel bir kurumsal yapısını oluşturmaktadır. Bu tez, gelecekteki çalışmalara sunduğu tavsiyeler yanısıra, Rum toplumunun sürdürülebilirliği ve 21. yüzyılda hayatta kalabilmesi için bir dizi politika önerileri ortaya koymaktadır. This thesis explores the contemporary Istanbul Rum community from a series of new and provocative perspectives. It focuses on Rum identity, institutions, space and collective action through the prism of recent challenges and developments. Drawing on theoretical traditions such as constructivism, communitarianism, new institutionalism and Subaltern Studies, and on an interdisciplinary methodological approach (archival research, participatory observation, in-depth interviews), it examines communal institutions as the basis of Rum political life. It offers a detailed historical analysis of Rum identity, its different trajectories in Turkey, Greece and Syria, and its profound relationship with the urban space of Istanbul, focusing –for the first time in the relevant literature– on secular, rather than linguistic or confessional aspects. Its findings suggest that due to historical pressures and legal grey areas pertaining to its corporate status, the community has developed a set of informal but robust institutions that revolve around philanthropic activity and the vakıf system. Combined with Rum education and healthcare, this peculiar type of philanthropic activity constitutes a uniquely Rum institutional architecture that may be seen as the community's social capital par excellence and an alternative, micro-wellfare 'state' that defines the community, forms its elites and shapes the political behaviour of its members. Together with suggestions for further research the thesis provides a series of policy recommendations for the community's sustainability and survival in the twenty-first century. 271

Osmanlı Devleti'nin modernleşme sürecinde, Osmanlı milletlerini oluşturan cemaatler, kendilerini ifade etme aracı olarak çeşitli ihtiyaçlara cevap veren bir örgütlenme biçimi benimsemişlerdir. Cemiyet kurumu olarak adlandırılabilecek olan bu örgütlenme biçimini, Müslümanların yanı sıra Gayrimüslimler de kullanmıştır. Osmanlı Devleti'nde cemiyet kurumunun ortaya çıkışı, 19. yüzyılda modernleşmenin bir tezahürü olarak beliren kurumsal ve fikirsel dönüşümün ürünüdür. Cemiyetler, cemaat üyelerine hizmet ederek, cemaatin ekonomik, kültürel ve sosyal her türlü faaliyetlerini gerçekleştirmede aracı bir rol üstlenmişlerdir. 19. yüzyılın ilk yarısında, özellikle Tanzimat'la birlikte Osmanlı Devleti'nde filizlenmeye başlayan cemiyetleşme hareketi, aynı yüzyılın ikinci yarısından itibaren oldukça hız kazanmıştır. Bu cemiyetleşme hareketinde, Gayrimüslim cemaatlerin, özellikle Rumların, Müslümanlardan daha önce etkinlik göstermeye başladıkları göze çarpmaktadır. Osmanlı Devleti'nde ayrıcalıklı bir konuma sahip olan Rumlar, 18. yüzyılda başlayan Yunan aydınlanmasının bir sonucu olarak özellikle eğitim ve kültür alanında yeniden organize olmuşlar ve bu alanlarda kurdukları cemiyetlerle bir yandan Helenizm ideolojisinin Osmanlı Devleti içinde yayılmasına katkı sağlarlarken, diğer yandan cemaat bağlarını güçlendirmişlerdir. Bu süreçte yalnızca Osmanlı başkentinde değil, Anadolu'da da yoğun bir cemiyetleşme faaliyeti görülmüştür. Özellikle Batı Anadolu Rumları, hem coğrafi hem de sosyo-ekonomik koşulların uygunluğundan dolayı cemiyet kurma faaliyetlerine Anadolu'nun diğer bölgelerindeki Rumlardan daha erken bir dönemde başlamışlardır. İlerleyen süreçte Karadeniz ve Orta Anadolu Rumları da bu harekete katılarak yaşadıkları coğrafyada Helenizm'i cemiyetler aracılığıyla güçlendirmeye çalışmışlardır. Anadolu Rumları arasında İkinci Meşrutiyet'in ardından hızlanarak devam eden cemiyet teşkili, yalnızca eğitim ve kültür alanıyla sınırlı kalmamış, sanat ve spordan, mesleki, dini, hayırsever cemiyetlere kadar oldukça geniş bir yelpazede kendini göstermiştir. Birinci Dünya Savaşı ile birlikte, Anadolu Rumlarının cemiyetleşme faaliyetlerinde siyasileşme eğilimi görülmeye başlarken, bu eğilim 1919-1922 arasındaki Yunan işgali döneminde yoğunluk kazanmıştır. Birçok Rum cemiyeti, görünürdeki niteliklerine ek olarak Anadolu'daki Yunan ordusuna destek veren türde veya Yunanistan'la birleşmeye yönelik siyasi amaçlara da yönelmiştir. In the process of Ottoman modernization, the communities of Ottoman society, embarked on constituting a kind of organization that fulfilled the various needs as a vehicle of expressing themselves. This kind of organization which can be defined as `association` was used by non-muslims as well as Muslims. The emergence of associations in the Ottoman Empire is a result of institutive and intellectual transformation that appeared as a sign of modernization in the 19th century. Associations held a mediatory position on performing economic, cultural and social activities of a community by serving to the members of the community.Association movement which began to develop in the Ottoman Empire in the first half of the 19th century, nominately with Tanzimat, considerably gained speed in the second half of the same century. The associational activities of non-muslim communities, more particularly Ottoman Greeks, arose earlier than those of Muslims. The Ottoman Greeks who had privileged position in the Ottoman Empire, reorganized especially in the fields of education and culture as a result of Greek enlightenment, and along with the associations they established in those fields they both contributed to the expansion of Hellenism in the Ottoman Empire and strengthened their community bonds.In this process the activities of establishing associations appeared intensely not only in Ottoman capital but also in Anatolia. Especially the Ottoman Greeks of the Western Anatolia due to the convenience of socio-economical and geographical conditions began to establish associations earlier than those of the other regions of Anatolia. In the forthcoming process, the Ottoman Greeks of the Black Sea Region and the Central Anatolia joined to this movement and tried to strengthen the Hellenism in their regions of residence by establishing associations. Soon after the Second Constitution, the establishment of associations continued increasingly and wasn't limited only in the fields of education and culture but showed itself in a quite wide range of arts, sports, professions, religion and philanthropy.Along with the First World War, the association activities of the Anatolian Greeks began to be politicized and the tendency of being politicized intensified in the period of Greek occupation in Anatolia between 1919-1922. Besides their apparent properties, several Ottoman Greek associations also tended to have some political targets such as supporting Greek army or unification with Greece. 381

Mora ve Ege Adaları tarih boyunca önemini korumuştur. Balkan Yarımadası'nda yer alan Mora Yarımadası ve Ege Adaları tarih öncesi çağlardan itibaren yerleşime açık olan bölgelerdir. Biz tezimizde buradaki tarihin bir kesiti olarak Osmanlı Devleti dönemindeki olayları ve isyan ile kurulan bir devletin tarihini inceliyoruz. Osmanlı Devleti içerisinde yer alan bu bölgenin halkı her zaman kendi kültürel özelliklerini yaşayabilmiş ve Osmanlı Devlet yönetimi içerisinde nüfuzlu bir konuma sahip olmuştur. Bu nedenledir ki tezimizde öncelikle bu ayrıcalıklı Rum sınıfın durumundan bahsedilmiştir. Bununla beraber Rum kavramı ile günümüz Yunan kavramının ve Grek ile Hellas kavramlarının tanımları yapılarak tarihi gerçekler üzerinde durulmuştur. Bu ise gerçeklere giden yolda elbette arşiv belgeleri ile yapılmıştır. Bu belgelerin yorumlanmasının yanısıra yabancı ve yerli akademisyenlerin eserlerinden de faydalanılmıştır. Balkan Yarımadası tarih boyunca çatışmalara ev sahipliği yapmış bir alandır. Bunun temel nedenlerinden birisi bölgenin istilalara açık bir alan olmasıdır. Bunun yanısıra özellikle 18 ve 19. yüzyıllardan itibaren Avrupalı Güçlerin bölge üzerindeki güç arayışı bu çatışmaların tezimizle ilgili kısmını oluşturmaktadır. Bu yüzyıllarda önem kazanan sömürge arayışları bu çatışmaların temelini oluşturur. Çünkü Balkan Yarımadası birçok bölgeyi birbirine bağlayan bir coğrafi konumdadır. Bu özelliğinden dolayı başta İngiltere ve Rusya olmak üzere Fransa ve diğer Avrupalı Devletlerin de hedefi olmuştur. Elbette bu hedefin ana damarını Mora Yarımadası ve Ege Adaları oluşturmuştur. Bu nedenle burada Avrupalı Devletlerin kendi çıkarları doğrultusunda bir Yunanistan Krallığı kurulmuştur. Throughout history, Morean and Agean islands have maintained their importance. Morean Peninsula situated in Balkan Peninsula and Agean Islands have been settled areas since prehistoric ages. As a part of history here, we are examining the events in the period of Ottoman Empire and the history of a state founded by rebellion in our thesis. Peoples of this area involved in Ottoman Empire always lived through their cultural features and had a powerful position within the Ottoman dominion. Therefore in our thesis primarily this privilaged Rum class has been mentioned. In addition, by defining Rum concept with today's Greek concept and Greco with Greece concepts, historical facts have been dwelled on. In accordance with these facts, this study precisely has been done by archive documents. Work of foreign and native acedemicians has been utilised as well as being interpreted of these documents. Throughout history, Balkan Peninsula is an area which hosted confilicts. One of the main reasons of this is that the area is open to invasions. Besides, especially 18. and 19. century onwards, power-seeking of European Powers in this area and these conflicts compose related part of our thesis. This is because Balkan Peninsula has a geographic position linking many areas. Due to this characteristic, it became the target of notably England and Russia, then France and other European countries. Certainly vital point of this target composed of Morean Peninsula and Agean islands. For this reason, in line with interests of European countries, the Kingdom of Greece was founded. 253

30 Ekim 1918'de Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan Mondros Mütarekesi'nin ardından İtilaf Devletleri mütarekenin bazı hükümlerine dayanarak işgallere başlamışlardır. İşgallerin başlaması ile birlikte ülkede asayişle ilgili sorunlar giderek artmıştır. Asayiş ile ilgili sorunların en yoğun olduğu yerlerden bir tanesi Çatalca'dır. Çatalca, İstanbul'a yakın olması sebebi ile stratejik açıdan son derece önemliydi. Özellikle Yunanistan'dan, Patrikhaneden ve İtilaf Devletlerinden destek alan Rumlar bu bölgede yaşayan yerli Rumları teşkilatlandırarak öldürme, gasp ve darp gibi faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bölgede yaşayan yerli Rumlar, Müslüman halkı darp etmişler, para ve değerli eşyalarını gasp etmişler, evlerini de yakıp yıkmışlardır. Asayişi bozuk göstermek için yapmış oldukları faaliyetler esnasında gerek İngilizler gerekse de Yunanlılar ile Rum Ortodoks Patrikhanesi, Rum çetelerinin kurulmasına, silah ve cephane ihtiyaçlarının karşılanmasına destek olmuşlardır. Osmanlı Devleti'nin çete faaliyetlerine karşı koyamaması, huzuru ve asayişi sağlayamaması üzerine bölgede yaşayan halk Trakya-Paşaeli Cemiyeti önderliğinde teşkilatlanmıştır. Cemiyet, hem Yunan işgallerine karşı koymak hem de çete faaliyetlerine karşı önlemler almak için kongreler toplamıştır. Toplanan kongrelerde işgallere ve Rum çetelerine karşı silahlı direniş kararı alınmıştır. Böylelikle özellikle 16 Mart 1920'de İstanbul'un işgal edilmesinden sonra Rum çetelerinin yanında çeşitli Milis kuvvetler de kurulmuştur. Yunanlılara karşı Batı Cephesinde yapılan Büyük Taarruzdan sonra Yunan ordusu dağılmıştır. İmzalanan Mudanya Mütarekesi ile Yunanlılar kuvvetlerini Çatalca'dan çekmeye başlamıştır. Yunanlıların Çatalca ve çevresini tahliye etmesi ile bölgenin kontrolü Büyük Millet Meclisi Hükümeti'ne geçmiştir. Bölgenin tamamen Türk yönetimine geçmesi ile birlikte huzur ve asayiş yeniden sağlanmıştır. On October 30, 1918 Allied Powers, after the signing of the armistice of Mudros between Allied Powers and Ottoman State started to occupied the country according to the provisions of Mudros. With the start of the occupations, public order problems in the country have increased. Çatalca is one of those places that most intense of these activities are achieved. Çatalca was extremely important because of its strategic standpoint and nearby location to İstanbul. Rum people who recieved support especially from Greece, Patriarchate and Allied Powers were organized local Rums and created many activities. Local Rums who lives in that area were aggressive towards them and stole their valuables, their money and burned their houses. Their aim was to show disruption of public order and during their activities which are served for that idea British people, Greeks Patriarchate supported organization of Rum gangs and they helped them to get arms. As a result of Ottoman State's diffuculty to fight with gang organizations and having hard time to keep public in order people who lived in that area gathered under the leadership of Trakya-Paşaeli Community. Congrees have taken decisions after the meetings such as to arm resistance against Rum Gangs and Greeks and fighting againist them. Therefore, especially on March 16, 1920 after the occupation of İstanbul, beside Rum Gang organizations also many Muslim gang organizations were established. After the Great Attack (Greco-Turkish War) The Greek army was disbanded. With signing Mudanya Armistice, Greeks withdrawal their forces from Çatalca. After the Greek forces left from Çatalca and its hinterland, Turkish Government became in charge of the region again. Peace and order restored after the Turkish Government's charge. 138

ÖZETPontus Meselesi, Türklerin Anadolu’ya hâkim olmasından sonra, önce “Türklerin Avrupa’dan atılması” olarak ifade edilen, 19. yüzyıldan sonra ise “Osmanlı imparatorluğunun paylaşılması” şeklini alan, 800 yıllık düşüncenin uzantısı olarak, “Doğu Karadeniz’de bir Rum-Pontus Hükümeti kurulması” amacıyla, Anadolu Rumlarının kışkırtılması sonucunda ortaya çıkmıştır. Yunanlıların bağımsızlıklarını kazanmalarından sonra Megali İdea/Büyük İdeal kapsamında ele alınan mesele, Rusya ve İngiltere’nin desteğiyle tırmandırılmıştır. Yurt içinde dini kurumlar ve bazı yabancı kuruluşlar, Rumların Pontus Hükümeti hedefini destekleyerek çeşitli yardımlarda bulunmuştur. Bu kurumların başında gelen İstanbul Ortodoks Patrikhanesi ve patrikhaneye bağlı metropolitlikler, uluslar arası girişimleriyle de dikkat çekmiştir. Yabancı kuruluşlardan Merzifon Amerikan Koleji’nin ise “Pontusçuluğun merkezlerinden biri olduğu” 1921’de belgeleriyle ortaya çıkarılmıştır. I. Dünya Savaşı’nda örgütlenmeye başlayan Rum çeteler, Mütareke’den sonra faaliyetlerini artırmıştır. Silahlı Rum çeteleri, 1922 yılı sonuna değin Müslüman halka zulüm uygulayarak asayişi bozmak ve böylece İtilaf Devletleri’nin müdahalesine zemin hazırlamak amacını gütmüştür. Ankara Hükümeti’nin kuruluşuna kadar Rum çetelere karşı mücadele eden İstanbul Hükümeti yeterli tedbirleri alamamış, BMM 9 Aralık 1920’de kurduğu Merkez Ordusu ile Pontus Meselesi’nin kesin olarak sona erdirilmesine yönelik çalışmalara başlamıştır. Merkez Ordusu’nun kuruluşuyla başlayan askeri harekât neticesinde, Pontus Meselesi 1923 yılı başında nihayetlendirilmiştir. Lozan Antlaşması’yla kabul edilen Nüfus Mübadele Sözleşmesi ile Karadeniz’de bulunan Rumların Yunanistan’a gönderilmesinden sonra, Türk tarafı için Pontus Meselesi tümüyle sona ermiştir. Ancak, 1970 yılından günümüze değin uzanan süreçte birtakım faaliyetlere ev sahipliği yapan ya da destek olan Yunanistan için meselenin henüz bitmemiş olduğu görülmektedir. ABSTRACTPontus affair was firstly arose by provocating the Anatolian Greeks to found a Greek-Pontus government in east Black Sea region with the thoughts “excluding the Turks from Europe” when Turks conquered Anatolia and “dividing and sharing of Otoman Empire” in the 19th century.The affair was associated with the “Megalo Idea” with the support of Russia and Great Britain after the Greeks have founded their own country. Christian and foreign foundations helped Greeks for founding their government. Patriarchate and metropolitans looked for international support for Pontus government. Merzifon American Collage’s being one of the centers of Pontus Idea was proven with documents in 1921.The Greek mobs started to become organized during World War I. They increased their activity after the understanding. The Greek mobs attacked Muslims to break the public order in order to help enemy states to step in. Istanbul government could not struggle with Greek forces. Ankara Government began to work on ending Pontus affair by setting an army in December 9th, 1920. The army won the wars between Greek mobs. By the population exchange agreement in Lausanne Agreement, Greek population in Black Sea region moved to Greece and Pontus affair came to an end for Turkish side. But Greek side has been home country and supporter for meetings about Pontus Affair since 1970.

Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan ülkemizde, tarih ve kültür zenginliği, günümüze kadar ulaşabilen eserlerle kendini göstermektedir. Din ve kültür çeşitliliği; Türkiye'nin her yerinde bir tarih bırakmıştır. Kayseri ve çevresi 20. yüzyılın ortalarına kadar Rum, Ermeni ve Müslümanların birlikte yaşadığı bir şehir olmuştur. Talas Endürlük köyü mübadeleye kadar bir Rum köyü olmuştur. Lozan antlaşması gereği Endürlük'teki Rumlar Yunanistan'a gitmiş, Yunanistan'daki Türkler de buraya yerleştirilmiştir. Endürlük Kilisesi, ihmal ve bilinçsiz tahribata rağmen ayakta durmaya çalışmaktadır. Bu terkedilmişlik, bakımsızlık ve tahribatı engelleyerek, yapının sürdürülebilir korunmasını sağlayacak verilerin hazırlanması amacıyla Endürlük Kilisesi çalışma konusu olarak seçilmiştir. Tez kapsamında, bir dönemin Rum inancını ve şeklini, yapı tarzını açıklayan bir belge olan Endürlük Kilisesi'nin korunmasına yönelik belgeleme ve restitüsyon yapılmış, bu bilgi ve belgeler baz alınarak restorasyon projesi hazırlanmıştır. Tez konusu kiliseye ilişkin elde edilen özgün bulguların pek çok değişim ve bozulmaları bulunan benzer kilise yapılarının restorasyon çalışmalarına da veri teşkil etmesi beklenmektedir. In our country which has been a host for many civilizations, richness in historical and cultural aspects shows itself through works that are still extant. Kayseri and its environment have been a city in which Greeks, Armenians and Muslims lived together up to twentieth century. In accordance with Treaty of Lausanne Greek people in Endürlük went to Greece and Turkish people in Greece were ensconced to this area. Endürlük Church has been exerting an effort to stand despite negligence and unconscious destruction. Endürlük Church has been chosen as a study subject in order to prepare data which shall provide with sustainable conservation of the building by means of preventing this dereliction, dilapidation and destruction. In the scope of the Thesis documentation and restitution study oriented towards the preservation of Endürlük Church, which is a document expressing a period?s belief and its form and the style of building, has been made; consequently the restoration Project was prepared taking these information and documents as base. It is also expected that original findings and suggestions obtained, relating to the church, which is the subject of the Thesis, shall constitute a data for the restoration studies of similar church buildings that are changed and deformed. 356

19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başı, Osmanlı İmparatorluğu için tayin edici önemde olmuştur. Reformlar ve ülkenin geçirdiği dönüşümler sahneyi önemli ölçüde değiştirmiştir. Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu1 nda neler olup bittiğini ele almak için başvurulabilecek farklı perspektifler arasında gayrimüslim Osmnalı cemaatleri, hem Osmanlı devletinin kendi çoketnili yapısının ortaya koyduğu soruna nasıl yanıt verdiğini hem de bu cemaatlerin başvurulan çözümlere nasıl reaksiyon gösterdiğini ve bu değişimlerin onları nasıl etkilediğini anlamamıza yardımcı olacak hususiyet ve özgünlükler arzeder. Bu çalışma, bir Rum Ortodoks Osmanlı bürokratı, Aleksander Mavroyeni Bey vasıtasıyla bu problematiğin boyutlarını açığa çıkarmaya çalışmaktadır. Hepsi 20. yüzyılın ilk iki on yılında kaleme alınmış olan kişisel yazıları -özel bir birincil kaynak örneği oluştutan hususi düşünce ve notları- ve Osmanlı Ayan Meclisi'ndeki konuşmaları -resmi yazılarına örnek- aracılığıyla hem millet-i Rum'un hem de Osmanlı İmparatorluğu' nun geçirdiği dönüşümleri ele alacağız. İncelememiz esnasında Mavroyeni Bey vakasını, Osmanlı Rum milleti içerisinde belirli bir grubun/sınıfın ve bir geleneğin, yeni Fenerlilerin bir temsilcisi olarak alacağız ve kendi pozisyonunu Osmanlı iktidarı, kendi cemaatinin başı ve keza geç 19. yüzyıldan itibaren imparatorluk dahilindeki Rum Ortodoks ahali nezdindeki nüfuzunu artıran Yunan devleti ile ilişkili olarak anlamaya çalışacağız. Keza, Mavroyeni Bey' in hem Osmanlı devletinin hem de Rum Ortodoks milletin geçmiş ve geleceğiyle ilgili ideolojik yönelimlerini ve de Jön Türk devriminin ertesindeki değişimlere ideolojik cevabını incelemeye çalışacağız. ABSTRACT The 19 century and the beginning of the 20 had been of pivotal importance for the Ottoman Empire. The reforms and the social- political alterations the country underwent changed drastically the scenery. Among the different points of view that one can adopt in order to approach and examine what was going on in the Ottoman Empire during this period, the issue of the non Muslim Ottoman communities presents peculiarities and particularities that could help us understand both how the Ottoman State responded to the problem its multiethnic character posed in a era of national building, how these communities reacted to the solutions adopted and in what ways these changes affected them. The present work tries to unfold aspects of this problematique through the example of a Greek Orthodox Ottoman bureaucrat of Istanbul: Alexander Mavroyeni Bey. Through his personal writings -an example of his intimate thoughts and notes, which constitutes a special kind of primary source- and his discourses in the Ottoman Senate -an example of his official writings-, all of which are written during the first two decades of the 20111 century, we will try to shed some light in the changes both the Millet-i Rum and the Ottoman Empire were undergoing. During our analysis, we will deal with Mavroyeni Bey's case as a particular representative of a specific power group-class and tradition inside the Greek Orthodox millet and the Ottoman state - that of the Neophanariots-, and we will try to understand his position in relation to the Ottoman power center, to the head of his respective community, as well as to the Greek state, that from the late 19 century was enhanging its role on the Greek Ortrhodox population of the Empire. mWe will also try to examine his ideological orientations concerning the past and the future of both the Ottoman state and the Greek Orthodox millet, as well as his ideological response to the changes in the aftermath of the Young Turk revolution. IV 150