Search

Terminology projects carried out before by the Centrum voor Vaktaal en Communicatie (CVC) in different domains such as fraud, HRM, mecatronics and senior care raised the awareness concerning the added value of terminological dictionaries in which several aspects of variation are described, as supportive resources for multilingual communication. Whereas in the past the main emphasis in special language studies was on standardisation, in recent years more attention has been devoted in descriptive terminology approaches to the study of variation in terminology and on how to approach, understand and describe it. Many of these studies started from a monolingual perspective, whereby terminological variation is studied at different linguistic levels (morphological, syntactic, semantic) within the same language. Given the relevance for multilingual communication, this PhD project tries to study terminological variation from a contrastive, multilingual and multidimensional perspective. Multidimensional implies that several parameters or dimensions (e.g. language, type of discourse, type of domain, etc.) have an impact on terminological variation. During an analysis of English, Dutch and French domain-specific texts, these parameters will be studied in more depth. A contrastive approach implies an analysis of the possible meaning differences between terms and variants in the three languages, taking into account the verbal, situational and cognitive contexts that give shape to the meaning of terms.

Het project Brusselse Terminologie (BruTerm) wil een databank ontwikkelen met Nederlandse en Franse overheidsterminologie die eigen is aan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en haar instellingen. De databank zal ten dienste gesteld worden van een ruim aantal gebruikersgroepen. Voorts wil het project ook, vertrekkende van de Brusselse tweetalige overheidsterminologie, een vergelijking maken met de terminologie die door de Vlaamse en Waalse overheden wordt gebruikt in wetgeving en officiële publicaties, mede met het oog op het bewerkstelligen van een efficiënte(re) communicatie tussen de drie gewesten. Dit project kan uiteindelijk resulteren in een overkoepelende databank voor overheidsterminologie.

Dit document betreft een doctoraatsaanvraag ingediend in 2007 als ACA-onderzoeksproject. Het project werd binnen het ACA-fonds niet toegewezen omdat een zelfde aanvraag was goedgekeurd binnen het BOAB-fonds. De samenvatting van het project gaat als volgt: Voorgaande terminologieprojecten van het Centrum voor Vaktaal en Communicatie in domeinen zoals fraude, HRM, mecatronica en seniorenzorg hebben geleid tot het inzicht dat terminologische informatiebronnen en woordenboeken waarin diverse aspecten van variatie worden beschreven, een duidelijke meerwaarde zijn ter ondersteuning van multilinguale communicatie. Terwijl in het verleden de aandacht voornamelijk uitging naar standaardisering van terminologie is er de laatste jaren vanuit descriptieve, linguïstische benaderingen meer gekeken naar manieren om variatie in terminologie te benaderen, te begrijpen en te beschrijven. Vele descriptieve studies vertrokken hierbij vanuit een monolinguale invalshoek waarbij variatie op diverse linguïstische niveaus (morfologisch, syntactisch, semantisch) werd beschreven, binnen een zelfde taal. Vertrekkende van een drietalig corpus van Engelse, Nederlandse en Franse vakteksten wordt in dit doctoraatsonderzoek gepoogd terminologische variatie te bestuderen vanuit een contrastieve, meertalige en multidimensionele invalshoek. Multidimensioneel houdt in dat er verscheidene parameters zijn (bv. taal, type van discours, domein, enz.) die een impact hebben op variatie. Deze parameters zullen tijdens een grondige analyse van vakteksten worden geïdentificeerd en scherper gesteld. Tegelijk bestuderen we mogelijke correlaties tussen deze parameters. Op basis van de resultaten van dit onderzoek zullen de mogelijke betekenisverschillen tussen vertaalequivalenten in de drie talen worden bestudeerd. Hierbij wordt er gekeken naar de verbale, situationele en cognitieve contexten die bijdragen tot de betekenis van termen.

Met de steun van de Vlaamse Overheid in het kader van het IWT-TETRA fonds heeft het Centrum voor Vaktaal en Communicatie, een onderzoeksgroep binnen de Erasmushogeschool Brussel, van september 2005 tot en met augustus 2007 een project geleid rond competentiebeheer voor kleine en middelgrote ondernemingen . Competentiebeheer is een essentieel onderdeel van het human resources beleid in ondernemingen (zowel voor aanwervingen als voor doorstroming). Er zijn weinig bedrijven die het echter implementeren, ondermeer doordat het opstellen van competentieprofielen en competentiegerichte beroepsprofielen veel tijd (en geld) kost. Het IWT-TETRA project was er in de eerste plaats dan ook op gericht om deze doelgroep te helpen bij het bepalen van de competenties die voor specifieke functies binnen de eigen onderneming relevant zijn. Om dat doel te realiseren, hebben we bestaande (vrij raadpleegbare) informatiebronnen samengebracht en deels ook gealigneerd in een drietalige gegevensbank (Engels, Nederlands en Frans). Hierbij hebben we gekeken naar bestaande classificaties zoals de Standard Occupation Classification 2000 of de Fields of Education and Training . Verder hebben we in onze gegevensbank ook bestaande beroepsprofielen opgenomen zoals O*NET of een gedeelte van de beroependatabank van de Sociaal Economische Raad van Vlaanderen . Naast deze informatie hebben we bij wijze van oefening ook bestaande opleidingsprofielen van de Erasmushogeschool Brussel opgenomen. En tenslotte hebben we ook standaarden bekeken om bijvoorbeeld niveaus toe te kennen aan taalcompetenties enerzijds (d.m.v. het Europese taalpaspoort ) en aan kennisgerelateerde competenties anderzijds (d.m.v. het Europese kwalificatiekader ). Met de informatie die we in de drietalige gegevensbank hebben samengebracht, kunnen bedrijven beroepsprofielen raadplegen én aanpassen volgens eigen behoeften. Dat laatste houdt ondermeer in dat ze via een speciaal daarvoor ontwikkelde applicatie competenties kunnen verwijderen, toevoegen of verder verfijnen voor elkberoep of dat ze bepaalde niveaus kunnen toekennen aan taal- of kennisgerelateerde competenties. In principe kunnen bedrijven ook nieuwe beroepen (met nieuwe terminologie) creëren door bijvoorbeeld competenties uit verschillende bestaande beroepsprofielen te combineren. Als resultaat genereert de applicatie een competentiegebaseerd beroepsprofiel. Bedrijven kunnen dit profiel als vacature publiceren of eventueel ook op andere manieren, met andere actoren op de arbeidsmarkt (zoals rekruteringsbedrijven, interimkantoren, maar ook opleidingscentra, enz.), uitwisselen. Het is dit laatste dat de aanzet vormt tot een nieuw projectvoorstel rond competenties.

Dit project beoogt het opzetten van een e-cursus Vaktaal en terminologie in meertalig perspectief. In een eerste fase zullen tweetalige leermodules (Nl-Fr) worden uitgewerkt die betrekking hebben op de ontwikkeling, het beheer en het gebruik van meertalige, ontologische terminologiebronnen door middel van corpuslinguïstische en terminografische software.

Dit document is een projectvoorstel ingediend bij BOAB in 2006. Het project kan als volgt worden samengevat: In de visie van een semantisch web dienen websites te worden geïndexeerd en geannoteerd volgens overeengekomen semantische (meta)data teneinde een geautomatiseerde gegevensuitwisseling tussen intelligente informatiesystemen te realiseren. Deze semantische (meta)data verwijzen naar betekenisvolle categorieën die met elkaar in verband worden gebracht in formeel gestandaardiseerde classificatiesystemen (nl. ontologieën). Recent onderzoek heeft ons geleerd dat men bij de opbouw van domeinspecifieke ontologieën ondermeer gebaat is met een terminologische en (deels) ontologisch onderbouwde analyse en representatie van de kennis die binnen een domein bestaat. In dit doctoraatsonderzoek bouwen we voort op deze bevinding en menen we te kunnen bijdragen tot het ontwikkelen van multilinguale ontologieën door te vertrekken van een termontologische analyse (d.i. een ontologisch onderbouwde terminologische analyse) van lexicale informatie die we halen uit een meertalig, domeinspecifiek corpus. Voor het representeren van deze analyse laten we ons deels inspireren door voorbeelden van onomasiologische vertaalwoordenboeken en onderzoeken we hoe deze kunnen verenigd worden met de semasiologische aanpak in de lexicografie. Tegelijk gaan we na hoe multilinguale woordenboeken op een meer consistente manier kunnen worden georganiseerd zodat ze relevant worden voor zowel menselijke gebruikers (bv. vertalers en ontologen) als intelligente informatiesystemen.

Op het Semantisch Web worden websites geannoteerd volgens overeengekomen metadata via standaarden zoals het Resource Description Framework (RDF). Semantische metadata laten webapplicaties toe om informatie uit diverse sites op betekenisvolle manier te manipuleren en uit te wisselen. Het inhoudelijk structureren van sites gebeurt via ontologieën. Een ontologie is een formeel gestandaardiseerd classificatiesysteem waarin wordt aangegeven welke betekenisvolle elementen of concepten er binnen een bepaald kennisdomein bestaan en hoe deze aan elkaar worden gerelateerd. Onderzoek in het Europese FF POIROT project (IST 2001-38248) heeft ondermeer aangetoond dat terminologiebeschrijvingen, voorzien van rijke semantische informatie, bijdragen tot een efficiënte en kwaliteitsvolle opbouw van domein gerelateerde ontologieën. Dit doctoraatsonderzoek bouwt verder op deze vaststelling en wil onderzoeken hoe betekenisverschillen tussen termen, als gevolg van applicatieve en culturele betekenisvorming, via linguïstische en terminologische benaderingen kunnen geïntegreerd worden in ontologieën. Het project omvat in een eerste fase een literatuurstudie van bestaande methodes voor het beschrijven van betekenisvariatie. Vervolgens worden de theorieën aan de praktijk getoetst d.m.v. een aantal specifieke casusstudies.

Het Vlaams-Nederlands meerjarenprogramma voor Nederlandse taal- en spraaktechnologie STEVIN benadrukt ondermeer de nood aan een (eventueel modulair ingericht) multifunctioneel elektronisch lexicon ter ondersteuning van de annotatie van hieraan gekoppelde corpora. Dit lexicon dient niet alleen de algemene woordenschat af te dekken, waardoor het van belang is te starten van reeds bestaande lexica (bv. CELEX, RBN, Nederlandse EuroWordNet), maar met name voor eventuele domeinspecifieke corpora ook de relevante terminologie. Belangrijke behoeften omtrent de inhoud van een dergelijk lexicon werden reeds gedeeltelijk geformuleerd in de TST-basisvoorzieningen van het STEVIN programma. Zo dient ondermeer de relaties tussen ingangen in het lexicon en daadwerkelijke voorkomens van woordvormen in het corpus (incl. spellingvarianten, typefouten en tokenisation-fouten) behandeld te worden en is informatie omtrent bijvoorbeeld spelling, woordsoort, collocaties en semantische features essentieel voor het annoteren van corpora voor velerlei doeleinden.