Search

Povrće je važan deo ljudske ishrane jer ono prvenstveno sadrži materije korisne za ljudsko zdravlje kao što su: vitamini, minerali, biljna vlakna, antioksidansi, organske kiseline i dr. U svetu je poznato oko hiljadu vrsta povrća, od kojih se gaji oko 150, a najširu upotrebu ima 30-50 vrsta, koliko je zastupljeno u ishrani u Srbiji (Gvozdanovic-Varga i sar., 2016). U Institutu za ratarstvo i povrtarstvo Novi Sad do sada je stvoreno više od 50 sorti povrća priznatih u zemlji i delom u inostranstvu. Sortiment povrća Odeljenja za povrtarske i alternativne biljne vrste čine nove sorte povrća, kao i odomaćene sorte, te se proizvodi seme 27 povrtarskih vrsta i 10 vrsta cveća. Pored rada na novim sortama povrća koje se odlikuju visokim prinosom, vodilo se računa da sorte svojim izgledom i ukusom zadovoljavaju zahteve probirljivog tržišta i da su prilagođene našim agroklimatskim uslovima (Gvozdenovic i sar., 2008). Zadatak ovog rada je da se prikažu karakteristike novopriznatih sorti povrća, koje su dobijene kao rezultat višegodišnjeg rada, u cilju zadovoljenja potreba proizvođača i potrošača za novim, atraktivnim i kvalitetnim sortama povrtarskih vrsta.

Proizvodnju povrća, intenzivnu, kompleksnu granu biljne proizvodnje odlikuje više načina gajenja većeg broja biološki i genetski različitih vrsta. Povrće se u Srbiji gaji na oko 130 hiljada hektara, sa godišnjim variranjem površina od nekoliko desetina hiljada hektara. Danas se proizvodnja povrća odvija u okviru tajmirane njivske proizvodnje namenjene različitim oblicima prerade, zatim njivske proizvodnje za svežu pijacu, kao i intenzivne baštenske proizvodnje u okviru profitne (robne) porodične i neprofitne (za sopstvene potrebe) porodične proizvodnje. Tradicionalno baštensko gajenje je zastupljeno sa oko 20% ukupnih površina pod povrćem.

The Institute of Field and Vegetable Crops in Novi Sad has 51 newly developed, high-yielding vegetable cultivars, which can be grown in any of our country's vegetable-growing regions throughout the year and both indoors and outdoors. In addition to the newly developed cultivars and hybrids, the Institute produces the basic and commercial seeds and processes, tests for quality, packages and distributes domestic and domesticated cultivars alike. The Institute's offer of vegetables totals more than 90 cultivars of various vegetable species. Povrće ima veliki značaj u ishrani ljudi bilo da se koristi u svežem, prerađenom ili konzervisanom stanju, a pored toga ostvaruje visok dohodak po jedinici površine što obezbeđuje i visoku akumulaciju. Sortiment povrća Instituta možemo svrstati u dve grupe i to: odomaćene i domaće sorte i sortne populacije i novostvorene sorte i hibridi. Do sedamdesetih godina dvadesetog veka selekcija povrća, u Institutu, bazirala se na iskorišćavanju lokalnih populacija i stvaranju sorti individualnom selekcijom iz istih. Na taj način stvorene su sorte povrća, koje su dugi niz godina predstavljale osnovu povrtarske proizvodnje. Od sedamdesetih godina u stvaranju sorti povrća, primenjen je metod hibridizacije, odnosno metod kombinacijskog ukrštanja, što je dalo veću mogućnost u stvaranju sorti otpornijih na patogene, ranostasnijih, bolje aklimatizovane našim agroekološkim uslovima gajenja i boljeg iskorišćavanja genetskog potencijala rodnosti. U Institutu za ratarstvo i povrtarstvo stvoreno je 51 sorta i hibrid od 14 različitih vrsta povrća, koje je Komisija za priznavanje sorti registrovala zaključno sa 2008. godinom. U Odeljenju za povrtarstvo se proizvodi seme 25 različitih povrtarskih vrsta, a u okviru njih se nalazi oko 90 novostvorenih ili odomaćenih sorti i hibrida.

Vegetables comprise a fairly large number of crop species differing phenotypically and genotypically as well as in how they are grown and used. The main task of vegetable production is increased production of quality vegetables. In this context, breeding is of special importance as the basis for the development of new and improved cultivars and hybrids. Breeding of vegetables has always had as its goal the development of cultivars with increased genetic potentials for yield for the purpose of increasing total vegetable production and the quality of human nutrition. In the last few decades, new techniques have been added to the list of traditional methods of breeding and developing new vegetable cultivars. The new methods of vegetable selection have focused on resolving the issues of early maturity, heterosis, inheritance of certain traits, resistance to diseases and pests, and so on. The vegetable cultivars developed at the Institute have been designed not only to have a high genetic potential for yield but also to be able to satisfy the requirements of the discerning vegetable market in terms of appearance and taste as well as to be well-adapted to the domestic agroecological conditions. The Institute's vegetable program has released on the domestic and foreign markets a range of cultivars intended for fresh use, processing and canning that can be successfully grown year round both indoors and outdoors. Povrće je skup većeg broja biljnih vrsta koje se međusobno razlikuju kako po fenotipu i genotipu tako i po načinu gajenja i korišćenja. Osnovni zadatak u proizvodnji povrća jeste povećanje proizvodnje kvalitetnog povrća. Od posebnog značaja za takav vid povećanja proizvodnje jeste selekcija kao osnova stvaranja novih i boljih sorti i hibrida. Oplemenjivanje povrtarskih biljaka imalo je za cilj, u prošlosti i sadašnjosti, stvaranje soti većeg genetskog potencijala rodnosti, a za povećanje ukupne povrtarske proizvodnje, za bolju i kvalitetniju ljudsku ishranu. U poslednjih nekoliko decenija tradicionalni načini oplemenjivanja i stvaranja novih sorti prošireni su uvođenjem novih tehnika. Korišćenjem savremenih metoda oplemenjivanja kod povrtarskih biljaka rad je usmeren na rešavanja pitanja ranostasnosti, heterozisa, nasleđivanja pojedinih osobina, otpornosti prema bolestima i štetočinama, itd. Pored stvaranja sorti visokog genetičkog prinosa, vodilo se računa i o tome da sorte svojim izgledom i ukusom zado- voljavaju zahteve probirljivog tržišta povrća i da su prilagođene našim agroekološkim uslovima gajenja. Stvoren je određeni sortiment povrća priznat u zemlji i inostranstvu, a može uspešno da se gaji tokom cele godine na otvorenom polju i u zaštićenom prostoru namenjen korišćenju svežem, prerađenom i konzervisanom stanju.

In all of its work on vegetables thus far, the Institute of Field and Vegetable Crops in Novi Sad has been keeping pace with the latest advancements in vegetable genetics and breeding using all the newest methods to make its work in this field easier, faster, safer and more successful. The Institute workers have been making sure that the vegetable cultivars they develop not only produce high yields but also that they meet the requirements of the highly discriminating vegetable market in their appearance and flavor as well as that they are adapted to our country agroecological conditions and economical in their consumption of all agricultural inputs. They have developed and released home and abroad a range of vegetable cultivars that make it possible to increase the production of high-quality vegetables and grow vegetable cultivars suitable for fresh use, processing and canning all year round outdoors as well as indoors. The range includes domestic and domesticated varietal populations as well as newly developed cultivars and hybrids. The Institute vegetable cultivars and specific recommendations for their successful production have been presented at the Seminar of Agronomists hosted by the Institute as well as at many other scientific and technical meetings. Tokom dosadašnjeg rada na genetici i oplemenjivanu povrća u Naučnom institutu za ratarstvo i povrtarstvo praćen je napredak u toj oblasti i korišćene sve savremene metode radi olakšavanja, ubrzavanja i činjenja tog rada sigurnijim i uspešnijim. Sem o stvaranju sorata visokog prinosa vodilo se računa o tome da sorte svojim izgledom i ukusom zadovoljavaju zahteve probirljivog tržišta povrća, da su prilagođene našim agroklimatskim uslovima i ekonomične u potrošnji svih inputa u proizvodnju. Stvoren je sortiment povrća priznat u zemlji i inostranstvu koji daje mogućnost povećanje proizvodnje kvalitetnog povrća i gajenje tokom cele godine na otvorenom polju i u zaštićenom prostoru namenjen korišćenju u svežem, prerađenom ili konzervnom stanju. Ovaj sortiment čine domaće i odomaćene sortne populacije i novostvorene sorte i hibridi. Sorte i specifični saveti za njihovu uspešnu proizvodnju prezentovani su na Seminarima agronoma novosadskog Instituta i mnogobrojnim drugim naučnim i stručnim skupovima.

The parsley cultivars NS Molski and Aster were among the newly released vegetable cultivars registered by the Federal Commission for Variety Approval in 2003. They out yielded the standards in a series of long-term multilocation trials and have also performed well with regard to the rest of the traits tested in the trials. NS Molski is a medium late cultivar with a semi-erect rosette around 20 cm tall. The root is white and smooth and weighs about 150-160 g, on average. Root length is around 17 cm, while the neck and middle of the root have diameters of 5-6 and about 3 cm respectively. The root is beet-shaped and has around 6.2% of sucrose and about 18.6% of dry matter. The cultivar has a growing season of approximately 170 days and is intended for fresh consumption and industrial processing for dried use. Because of its characteristics, the roots of this cultivar are suitable for machine-lifting. Aster is a bean genotype with medium large grains of white color shaped as elliptical cylinders. It has determinate growth habit and a stem height of over 40 cm. Its tolerance to dominant bean diseases (bacterial, viral, anthracnose) during the growing season in the field is satisfactory. Aster forms its first pods at a height of around 20 cm, matures uniformly, has high resistance to pod cracking and is suitable for two-phased machine-harvesting. It has a highly delicious taste, meaning it has retained the outstanding flavor of the domestic population it originated from while improving other characteristics necessary for modern intensive bean production. We think that these newly released cultivars of parsley and bean with their good yields and outstanding taste will find a place in commercial agricultural production. Oplemenjivanje povrća u Naučnom institutu za ratarstvo i povrtarstvo ima za cilj stvaranje sorti koje po svojim osobinama zadovoljavaju zahteve tržišta i poljoprivredne proizvodnje prilagođene našem agroklimatskom području. Zahvaljujući dugogodišnjem oplemenjivačkom radu i bogatom genetskom materijalu povrća u Institutu stvorene se sorte koje u potpunosti zadovoljavaju sve ove zahteve. U ovom radu su iznesene glavne karakteristike sorti povrtarskog bilja priznatih od strane Savezne komisije u 2003. godini i to peršun NS Molski i pasulj Aster.

In the year 2000, the Federal Variety Commission registered seven new vegetable cultivars developed at the Institute of Field and Vegetable Crops: two pepper varieties - Krušnica (sweet pepper) and Plamena (slightly hot); the determinate tomato variety Knjaz; the salad-type cucumber Tajfun; two cultivars of garlic - Bosut and Labud; and the white bean cultivar Balkan. All these newly released cultivars have significantly outyielded the standard cultivars in trials lasting three years. They have also outperformed the standards with regard to the other morphological characteristics, such as fruit mass, fruit length, pericarp thickness, grain mass, dry matter content, bulb mass, clove mass, and others. Oplemenjivanje povrća u Institutu za ratarstvo i povrtarstvo ima za cilj stvaranje sorti koje po svojim osobinama zadovoljavaju zahteve tržišta, industrijske prerade, zelene pijace, zahteve intenzivne proizvodnje i ishrane ljudske populacije. Zahvaljujući dugogodišnjem oplemenjivačkom radu i bogatom genetskom materijalu povrća u Institutu, stvorene su sorte koje u potpunosti zadovoljavaju sve ove zahteve. U ovom radu su iznesene glavne karakteristike sorti povrća priznatih od strane Savezne komisije u 2000 godini. To su paprike: Krušnica i Plamena; paradajza: Knjaz; beli luk: Bosut i Labud; krastavca: Tajfun te pasulj: Balkan.