Search

Halk edebiyatı bilinen ilk Türk devletinden bu yana mahsül veren, yenilenen, birikimini sürekli artıran bir gelenektir. Halk edebiyatı ürünleri sözlü gelenek ortamında meydana gelir ve söz yoluyla nesilden nesile aktarılır, daha sonra ise yazıya geçirilir. Yazıya geçirilmeden toplumun dimağından silinip giden nice ürünlerin yanında yazıya geçirilmiş ürünlerin kültürümüzde çok önemli yeri vardır. Şiir mecmuaları da edebiyat araştırmalarına kaynaklık etmesi bakımından önem arz etmektedir. Mecmualarda karşımıza çıkan yeni isimler, yeni şiirler, yeni türler, yeni aruz kalıpları vs. halk edebiyatı inşasına yeni malzemeler katmaktadır. XX.yüzyıla ait olan bu şiir mecmuası şiirlerini “Kadîmî” mahlasıyla kaleme alan “Ali Rıza Öge” tarafından kayıt altına alınan ve Taksim Atatürk Kitaplığı’nda bulunan bir Bektaşi şiirleri antolojisi üzerine yapılmıştır. 1881 yılında Tekirdağ’da doğan Ali Rıza Öge son dönemin önemli Bektaşî babalarındandır. Bu çalışmada gerek hece vezni gerekse aruz vezni ile yazılmış Alevi-Bektaşi kültürünün ve inanç şekillerinin işlendiği şiirler yer almaktadır. Çalışmada 151 şairin 533 şiiri bulunmaktadır. Bunların 287’si aruz ölçüsüyle yazılırken 246 tanesi hece ölçüsüyle yazılmıştır., Folk literature is a tradition that has been renovated, constantly increasing its accumulation and produce new ones since the first known Turkish state. Folk literature products come to fruition in the context of oral tradition and are transmitted through generations by word, then written into text. In addition to nice products that have been wiped away from the society without being written, written products have a very important place in our culture. Poetry journals are also important in point of being source for literature researches. New names, new poems, new types, new aruz patterns, etc. that we meet in journals add new materials to the construction of folk literature. This poem belonging to the XX. century was recorded on the anthology of Bektashi poems found in the Taksim Atatürk Library, which was recorded by Ali Rıza Öge who wrote his poems with "Kadîmî" nickname. Born in 1881 in Tekirdağ, Ali Rıza Öge is one of the most important Bektashi fathers of recent years. In this study, there are poems, which was written with both syllabic meter and aruz meter, written in the form of Alevi-Bektashi culture and belief. There are 533 poems of 151 poets in the study. Of these, 287 were written in aruz meter, while 246 were written in syllabic meter.

Sanat, insan benliğinde var olan bir duygunun, tasarımın, güzelliğin dışa vurumunda ve anlatımında kullanılan yöntemlerin tümüdür. Sanat şüphesiz belli bir dönemin ve uygarlığın zihniyetini yansıtması bakımından oldukça önemlidir. Şiir de sanat dallarından biri olan edebiyatın bir parçasıdır. Bu açıdan şiirler yazıldığı veya söylendiği dönemin düşünüşünü ve şairin kişiliğini anlama bakımından önemli bir yere sahiptir. Şiir mecmuaları sözlü kültür ortamında veya yazılı mentinlerde yer alan şiirlerin ortak buluşma noktasıdır. Mecmualar, sadece şiirlerin değil döneminin zihniyetini yansıtan farklı ürünlerin de yer aldığı eserlerdir. Bu çalışmamızda Ali Rıza Öge (Kadimi) 198 şairin şiirlerini, bir mecmuanın çalışmamıza konu olan kısmında toplamayı başarmıştır. Bize düşen sadece şiirlerin harf çevrimini, analiz ve sentezini yapmaktır. Böylece hem unutulmaya yüz tutmuş şiirler tekrar cânlanacak hem de yazarın elli yıllık emeği heba olmayacaktır. Çalışamızda çeşitli nazım tür ve şekillerinde yazılmış 770 şiir yer almaktadır. Bu şiirlerden 404 adedi hece ölçüsüyle 366 adedi aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Şiirlerde genelde Alevi- Bektaşî inanç ve kültürünün önemli değerleri konu olarak seçilmiştir. Anahtar Sözcükler: Sivas, şiir mecmuası, Ali Rıza ÖGE (Kadimi ), Alevi-Bektaşî inanç ve kültürü., Art is all the methods used in reflection and the expression of feeling, beauty, design, that exist in the human self. Undoubtedly, Art is very important in terms of reflecting mentality of the certain period and civilization. Poetry is also a part of literature which is a branch of art. In this respect, poems have an important place in terms of understanding the period in which writing or being told and the personality of the poet. Poem Journals are common meeting point of poems in oral culture or in written texts. Poem Journals are Literary works in which contain not only poems but different works reflecting the mentality of the period. In this study, Ali Riza Öge (Kadimi) has managed to compile poems of 198 poets, in the part which is studied. The only thing that we should do is the translation of words, analysis and synthesis of poetry. So, both forgotten poems will be revived and the writer's fifty years of labor will not go for nothing. In our work, there are 770 poems written in various verse types and forms. 404 of these poems were written in syllabic meter and 366 of these poems were written in Aruz meter. In poems, important values of cultures and beliefs of Alevi-Bektashi were chosen as subjects. Key words: Sivas, poem magazines, Ali Riza Öge (Kadimi), cultures and beliefs of Alevi-Bektashi.

Halkbilimi tarihin derinliklerinden bu güne , kültüre ışık tutan bir bilimdalıdır. Bu işlevi yerine getirirken kullandığı en önemli vasıtalardan birisi şiirmecmualarıdır. Şiir mecmuaları, içerisinde barındırdığı birikim ile dünden bu günekültürel öğeleri taşıyan en önemli kaynaklardandır.Şiir mecmuaları, edebiyat araştırmalarına kaynaklık eden önemlimalzemelerdendir. Bu mecmualar, içerisinde barındırdığı birikim ile dünden bugünekültürel öğeleri taşıyan en önemli kaynaktır, dönemin edebî beğenisini, beğenilenşairlerini ve şiirlerini ortaya koyarlar. Ayrıca, içinde bazı dini bilgiler, ilaç tarifleri,dua, hutbe, büyü, halk hekimliği, fal ve nazarla ilgili bilgiler, halk hikayelerine aitbilgiler de yer alır.XIX. yüzyıla ait olan bu çalışmada şiirlerin çoğu Alevi-Bektaşi inançları, Oniki imam sevgisi, Kerbela olayı, Hz. Muhammet ve Hz. Ali'ye yapılan övgülerdenoluşmaktadır. Ayrıca pek çok şairin değişik konulara ait şiirleri de bulunmaktadır.Şiir mecmuasında şiirlerine yer verilen başlıca şairler şunlardır: Kadimî, Hatayî,Kaygusuz Abdâl, Ziya Paşa, Rûhî-i Bağdâdî, 'Ali Nâcî Baba, Derûnî, Mu'allimFeyzî, Gaybî, Harâbî ...Şiir mecmuasında 96 şairin 575 şiiri bulunmaktadır. Bunların501 âdeti aruz ölçüsüyle yazılırken 74 tanesi hece ölçüsüyle yazılmıştır. Aruzölçüsüyle yazılan şiirlerin 434 tanesi beyit, 40 tanesi murabba, 14 tanesi müseddes, 6tanesi muhammes, 4 tanesi terci-i bend, 1 tanesi tahmis1 tanesi terkib-i bend,1 tanesimüstezattır.Anahtar Sözcükler: Sivas, Şiir Mecmuası, Kadimî, Kültür, Alevi-Bektaşi İnancı Folklore is a major which has cleared up from the depth of history topresent.While this function carries out ,it uses poem magazine which is one of themost important tool.poem magazines have rich content.the Works of poemmagazines are the most important source that the culture environment transferredfrom generation to generation.Poem magazines are important supplies which are source of literature studies.These poem magazines are the most important source that the culture environmenttransferred from generation to generation,they reveal admirable poets,poems at theperiod of time.moreover, they include magic,khutba,fortune,the evileye,recipes,folktale,prayer and some religious knowledge.This poem magazine which belongs to 19. century was composed of poemsabout alevi bektasi beliefs ,karbala episode,loving of 12 imam and praise of theprophet mohammed,hz. Ali.Furthermore many poets'poems have been whichbelonging different subjects. These are the poets whose poems took part in the poemmagazine: Kadimî, Hatayî, Kaygusuz Abdâl, Ziya Paşa, Rûhî-i Bağdâdî, 'Ali NâcîBaba, Derûnî, Mu'allim Feyzî, Gaybî, Harâbî... there have been 575 poems of 96poets in the work. 501 of these were written using aruz wezni,74 of these werewritten using syllabic meter. 434 of the poems which were written using aruz wezniare beyt 14 of these are müseddes,6 of these are muhammes,40 of these are murabba,4 of these are terci-i bend,1 of tahmis.1 of terkib-i bend,1 of müstezatKeywords: : Sivas, Poetry magazines, Kadimî, Culture, Beliefs of Alevi-Bektaşi 691

Halk edebiyatı Türk kültür tarihi, içerisinde çok zengin bir muhtevaya sahiptir. Halk edebiyatı ürünleri; sözlü kültür ortamında ortaya çıkar ve sözlü iletişim vasıtasıyla nesilden nesile aktarılır, toplumda yazılı kültürün hâkim olmaya başlamasıyla birlikte, hem müstakil bir şekilde yazıya geçirilir hem de parçalar ya da bölümler halinde çeşitli yazılı eserlere girer. Bugüne kadar gelemeyen bazı o döneme ait sözlü halk edebiyatı ürünlerinin varlığını ancak yazılı eserler vasıtasıyla bilmekteyiz. Şiir mecmuaları, edebiyat araştırmalarına kaynaklık eden önemli malzemelerdendir. Bu mecmualar, derlendikleri dönemin edebî beğenisini, beğenilen şairlerini ve şiirlerini ortaya koyarlar. Ayrıca mecmualar, divanı bulunmayan ya da başka kaynaklarda adı geçmeyen şairlerin şiirlerini ihtiva ettiklerinden edebiyat tarihimiz için önemlidirler. XX. yüzyıla ait olan bu şiir mecmuası şiirlerini "Kadîmî" mahlasıyla kaleme alan "Ali Rıza Öge" tarafından kayıt altına alınan ve Taksim Atatürk Kitaplığı'nda bulunan bir Bektaşi şiirleri antolojisi üzerine yapılmıştır. 1881 yılında Tekirdağ'da doğan Ali Rıza Öge son dönemin önemli Bektaşî babalarındandır. Bu çalışmada da pek çok şairin daha çok aruz ölçüsüyle yazılmış Alevi-Bektaşi kültürünün ve inanç şekillerinin işlendiği şiirler yer almaktadır. Şiir mecmuasında şiirlerine yer verilen başlıca şairler şunlardır: Fuzulî, Kadimî, Kaygusuz Abdal, Nesimî, Seyranî, Viranî, Vahdetî… Çalışmada 162 şairin 902 şiiri bulunmaktadır. Bunların 801'si aruz ölçüsüyle yazılırken 101 tanesi hece ölçüsüyle yazılmıştır. Aruz ölçüsüyle yazılan şiirlerin 701 tanesi beyit, 37 tanesi tesdis, 21 tanesi muhammes, 20 tanesi murabba, 9 tanesi tahmis, 5 tanesi müseddes, 3 tanesi terci-i bend, 2 tanesi müsemmen, 1 tanesi müsebba, 1 tanesi mu'aşşer, 1 tanesi de terkib-benddir., Folk Literature Turkish culture history has a rich content in it. The works of folk literature appeared in oral culture environment and were transferred from generation to generation. As written culture started to dominate in public, it both was put in writing independently and included various written works partly. We know the existence of some oral folk literature works which belong to that term and couldn't come today only via written works. Poem magazines are important supplies which are source of literature studies. These magazines expose literary liking, poems and poets that are loved of the term on which they were collected. Also, magazines are important for our literature history due to the fact that they contain poems of poets which weren't mentioned in other works or hadn't collected poems "divan". This poem magazine which belongs to XX. century was done on an anthology of Bektashi poems which were recorded by Ali Rıza Öge who wrote his poems at the name of Kadimi and which have been in Taksim Atatürk Library. Ali Rıza Öge who was born in 1881,Tekirdağ is one of the most important Bektaşi people of the recent period. Poems which were written using aruz wezni and Alevi-Bektashi culture and beliefs took part in this work. These are the poets whose poems took part in the poem magazine: Fuzulî, Kadimî, Kaygusuz Abdal, Nesimî, Seyranî, Viranî, Vahdeti. there have been 902 poems of 162 poets in the work.801 of these were written using aruz wezni, 101 of these were written using syllabic meter.701 of the poems which were written using aruz wezni are beyt,37 of these are tesdis,21 of these are muhammes,20 of these are murabba, 9 of these are tahmis, 5 of these are müseddes, 3 of these are terci-bend, 2 of these are müsemmen, 1 of these is müsebba, 1 of these is mu'şşar, 1 of these is terkib-bend.

Bir milletin tüm hayalleri ve yapısı en saf hali ile halk edebiyatı ürünlerinde karşımıza çıkmaktadır. Bir toplum ancak ortaya koyduğu ürünler incelenirse bütün boyutlarıyla anlaşılabilir. Bu düşünceler ekseninde biz bu çalışmamızda Ali Rıza ÖGE tarafından kayıt altına alınan ve Taksim Atatürk Kitaplığı'nda bulunan bir Bektaşi şiirleri antolojisini inceledik. Bu mecmua 926 sayfadan oluşmaktadır. Bu çalışma 52-216. sayfaları ve bu sayfalarda şiirleri bulunan âşıklar hakkında bilgileri içermektedir.Anahtar Kelimeler: Şiir Mecmuası, Kadimi, Ali Rıza ÖGE, Cönk, Bektaşi Tarikatı. We can only find a nations way of life thinking and most importantly all of dreams in purest and cleanest form of folk literature. The only way to fully understand a nation is to examine their folk literature works.We analyzed a Bektashi poetry anthology which is recorded by Ali Rıza Öge and avaliable in Taksim Atatürk Library with the center lines of these thoughts. This journal has 926 pages. This study includes informations about amorous who has poems in these pages and 52-246. pages. Keywords: Poetry magazine, Kadimi, Ali Rıza ÖGE, Cönk, Bektashi Order. 806

Halk edebiyatı Türk kültür tarihi, içerisinde çok zengin bir birikime sahiptir. Halk edebiyatı ürünleri; sözlü kültür ortamında ortaya çıkar ve sözlü iletişim vasıtasıyla nesilden nesile aktarılır, toplumda yazılı kültürün hakim olmaya başlamasıyla birlikte, hem müstakil bir şekilde yazıya geçirilir, hem de parçalar ya da bölümler halinde çeşitli yazılı eserlere girer. Bugüne kadar gelemeyen bazı halk edebiyatı ürünlerinin varlığını ancak yazılı eserler vasıtasıyla bilmekteyiz.Bu anlamda Halk edebiyatının en önemli yazılı eserleri olan ?cönkler?, geçmişe ait halk edebiyatı ürünlerini yansıtmaları bakımından son derece önem arz etmektedirler. Cönkler âşık edebiyatının ve önceki devirlerin sözlü folklor ürünlerinin yazıya dönüşmüş örneklerini içine aldıkları için en değerli başvuru kaynaklarıdır. Daha ziyade şiirleri ihtiva etmekle beraber, içinde bazı dini bilgiler, ilaç tarifleri, fal ve nazarla ilgili bilgiler, halk hikayeleri, vefkler, gibi bilgiler de yer alır.Üzerinde çalıştığımız Sivas Ziya Bey Kütüphanesi'nde bulunan cönk Sivas/Divriği yöresine ait olup 19x9 ebadındadır. 131 varaktan oluşan eserde ?Rik'a? yazı çeşidi kullanılmıştır.19.yüzyıla ait olan eserde daha çok aruz ölçüsüyle yazılmış Alevi-Bektaşi kültürünün ve inanç şekillerinin işlendiği şiirler yer almaktadır. Buna ek olarak az da olsa bazı hastalık ya da dert/sıkıntıların tedavisi, giderilmesi için yapılmış birtakım vefklere de rastlanmaktadır. Cönkte 70 şairin 186 adet şiiri ve 23 adet mahlassız şiir bulunmaktadır. Şiirlerine yer verilen başlıca şairler şunlardır: Derûnî, Hatâyî, Misâlî, Nesîmî, Virânî, Hâkî, Kaygusuz Abdal, Seyyid Nizamoğlu, Vahdetî vb.Anahtar Sözcükler: Sivas, Cönk, Kültür, Şiir.? Turkish History of Culture contains a wide range of works belonging to Folk Literature. The Works of Folk Literature come into existence in an oral cultural environment and be transferred from generations to generations through verbal communication, with the written culture?s being dominant in society, these works are being put into writing individually and also being inserted into written literature both in episodes and in chapters.We are able to know the existence of former works of Folk Literature that does not exist today, only through written literature.In this respect, ?cönks? as the most important written literature of Folk Literature, present an important value in the way of reflecting the folk literature that belongs to the past.?Cönk?s are the most valuable reference sources because they contain the examples of verbal folk literature of ?Minstrel Literature? and previous periods which converted into written language. A fortiori with containing poems, it also contains some religious information, medicine descriptions, information about fortune and the evil eye, folk stories and ?vefk?s. The Cönk that we are examining, belongs to the area of Divriği/Sivas and has a size of 19x9cm. There are 131 foils in it and ?Rik'a? type of writing was used.In this 19th century work, there are poets which were written by prosody and which tells about Alaouite-Bektashi culture and their ways of religion. In addition; even if they are few, we also come across with some ?vefk?s which were written for the purpose of the treatment of some diseases, or problems/troubles. The ?Cönk? contains 186 poems belonging to 70 different poets and also 23 poems without any appellation. Derûnî, Hatâyî, Misâlî, Nesîmî, Virânî, Hâkî, Kaygusuz Abdal, Seyyid Nizamoğlu, Vahdetî are the main poets whose poems take place in the ?Cönk?.Key Words: Sivas, Cönk, Culture, Poem? 328

ÖZET Cönkler, halk edebiyatı mahsullerinin özellikle âşık edebiyatının önemli kaynaklandır. Cönklerin okunması ve üzerlerinde inceleme yapılması onların önemini daha da iyi göstermektedir. Çalışmamızı, Sivas-Şarkışla, Sivas- Yıldızeli, Sivas-Suşehri, Kayseri, Adana kaynaklı cönkler üzerine yaptık. Söz konusu cönklerde toplam 162 şiir, 58 mani, 34 müfred vardır. Cönklerde Arapça dua ve hutbeler de var, fakat biz bunları metinler kısmına almadık. Şiirler öncelikle latin alfabesine çevrilmiş; şair isimlerine ve şiirlerin ayaklarına göre tasnif edilmiştir. Cönklerde aşk, sevgi, nasihat, kahramanlık, Hz. AH ve ehl-i beyte övgü konulu şiirler bulunmaktadır. Üzerinde çalıştığımız cönklerde yayınlanmış şiirlerin yanında bugüne kadar yayınlanmadığını düşündüğümüz şiirler de vardır. Böylelikle halk edebiyatı alanına bir katkı sağlanmıştır. SUMMARY Cönks are the major sources of the works of folk Literature. That Cönks are being read and explored shows us the great importance of them. We made our exploration about Cönks in Sivas-Şarkışla, Sivas- Yıldızeli, Sivas- Suşehri, Kayseri, Adana region. In Cönks above mentioned, there are 162 poems, 58 mani, 34 müfred. In Cönks there are prayings but we didn't part them into our passage. The poems were firstly translated into Latin Alphabet. They were put into the alphabetical order according the poets names and the rhymes of poems. In the passage we put forward not only the known poems but also the unknown poems. In that way, we made a contribution to the folk Literature. 213

ÖZET Cönkler, yüzyıllar önce yaşamış olan Türk halk şairlerinin şiirlerinin bulunduğu edebi kaynaklardır. Bizlere geçmiş hakkında bilgiler sunduğu için kültürel açıdan önemi büyüktür. Biz de böyle önemli eserlerden dört tanesi üzerinde çalışma yaptık. Onları karanlıktan çıkarıp insanlarımıza tanıtmayı ve edebiyatımıza katkıda bulunmayı hedefledik. Sayın Doğan KAYA'nın kütüphanesinden aldığımız 16, 17, 18 ve 19 nolu cönkleri inceledik hepsi birbirinden değerli 72 âşığın 176 şiirinin yanında şairi belli olmayan 57 ayrı şiiri de günümüz Latin alfabesine çevirdik. Ayrıca hepsi bir şiir değerinde olan mânileri ve müfretleri de cönklerdeki sayfa numaralarıyla birlikte çalışmamıza yerleştirdik. Şairleri isimlerine, şiirleri de ayaklarına göre alfabetik olarak sıraladık. Önsözde çalışmamız hakkında ayrıntılı bilgi verdikten sonra cönklerin tanıtımını yaptık. Çalışmamızın sonunda, özel isimler, yer ve şahıs isimlerini içeren dizin bulunmaktadır. Çalışmamız, şiirlerin, mânilerin ve müfretlerin bulunduğu `Metinler` kısmıyla, ayrıntılı bilgilerin bulunduğu ilk kısımlar olmak üzere iki bölümden meydana gelmiştir. Şiirlerde yer alan, yöresel ağız özelliği gösteren kelimelerin anlamlan dipnotlar halinde yerleştirilmiştir. XIII EXTRACT The Cönksare, a lot centruies had lived, be found turk people poet's literary sources. These are about the pass informations give me for the important. We studied then this important trace on the four piece. We take their then dark and we introduce people. We take 16, 17, 18, andl9 numbers Cönks then, Mr. Doğan KAYA'S library and we examined. We transleted 72 lover's, 176 poems with 57 poems latin alphabet too. Separately, we put in to place obstacles and mtifrets at Cönks with page numbers. The poets according to names, and poems according to rhymes. We gave ingormation about our work after we described the cönks. Our work was poems, obstacles and müfrets be found `text` part and informations be found part be at the point of two parts. At poems zone's which peceliarity words meaning put in the place at form bottom notes. 247

Özet Cönkler halk kültürünün yazıya geçirilmiş ürünleridir. Aşık edebiyatının şahıs ve eserler bakımından önemli kaynaklarından oluşları, kütüphanecilik açısından özel değer taşımaları nedeniyle üzerinde titizlikle durulması gereken eserlerdir. Bu eserde yer alan Cönkler Sivas kaynaklıdır; ve Alevi-Bektaşi şairlerinin şiirlerini ihtiva eder. Aşık Edebiyatının oldukça zengin kaynak olabilecek nitelikteki çalışmasıyla kültürümüze katkı sağlamak en büyük amacımızdır. Apstract Cönks are the products of public culture which is translated in to written language. These are the works which are important in the sense of Aşık Literatures, characters and works and of special values of library, for these reasons, these are the works which must be given importance. Cönks which take place in this work are derived from SİVAS works and they contain Alevi-Bektaşi poems. My great purpose is to contribute to our culture with the study which will be a useful source for Aşık Literature. TG YUKSEKOGRCTîM KURULU DOKÜMANTASYON 314