Tekst jest analizą przemian kategorii talentu pedagogicznego, będącej przedmiotem żywych analiz naukowych aż do lat 60. XX wieku – po tym czasie zainteresowanie kategorią nagle maleje. Trzy konteksty wyznaczają kolejne kroki wywodu. Pierwszy stanowią rozważania o ironii zaczerpnięte z twórczości Paula de Mana i Michała Pawła Markowskiego, dające przykład kategorii, której badanie niejako z definicji domaga się zerwania z wygłoszonymi wcześniej, przez innych badaczy poglądami na jej temat. Drugi przywołuje koncept szaleństwa pomysłu Michela Foucaulta, z którego wyzyskany zostaje motyw fenomenów kultury niebezpiecznie niknących. Trzecim są rozważania Thomasa Stearnsa Eliota na temat napięć między talentem poetyckim i tradycją. Pierwsze dwa konteksty profilują analizy rosnącego i gasnącego zainteresowania talentu pedagogicznego – na ich bazie kontekst trzeci uruchamia próbę aktualizacji kategorii, wiążąc ją z koniecznością rozwijania zmysłu historycznego i zdolnością budowania w wychowaniu panoramy ponadindywidualnej., Askenazy, Sz. i in. (red.). (1901). Album biograficzne zasłużonych Polaków i Polek wieku XIX. Warszawa: Nakł. Maryi Chełmońskiej. Baley, S. (1962) Psychiczne właściwości nauczyciela-wychowawcy. W: W. Okoń (red.), Osobowość nauczyciela (s. 209–259). Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych. Bandura, L. (1996). Talent pedagogiczny nauczyciela. W: Pomykało W. (red.), Encyklopedia Pedagogiczna (s. 822–825). Warszawa: Fundacja Innowacja. Benjamin, W. (2012). Zadanie tłumacza. Przeł. A. Lipszyc. W: W. Benjamin, Konstelacje – wybór tekstów (s. 23–36). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Bieńczyk, M. (1998). Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty. Warszawa: Sic! Dobrowolski, S. (1959). Struktury umysłów nauczycieli. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych. Eliot, T. S. (1981). Tradycja i talent indywidualny. W: S. Skwarczyńska (red.), Teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 2: Od przełomu antypozytywistycznego do roku 1945, cz. 2: Od fenomenologii do egzystencjalizmu. Estetyzm i New Criticism, (s. 399–408). Kraków: Wydawnictwo Literackie. Foryś, M. (2007). Talent pedagogiczny. W: T. Pilch i in. (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, (t. 6, s. 500–503). Warszawa: Żak. Foucault, M. (1999). Szaleństwo, nieobecność dzieła. W: M. Foucault, Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura. Przekł. B. Banasiak (s. 151–160). Warszawa: Aletheia. Goscinny, R., Uderzo, A. (2011). Asteriks i Kleopatra. Przekł. J. Kilian. Warszawa: Wydawnictwo Egmont Polska. Herbart, J. F. (1967). Zbadane i naukowo wywiedzione Abecadło poglądowości według pomysłu Pestalozziego. Przeł. B. Nawroczyński. W: B. Nawroczyński (red.), Pisma pedagogiczne, (s. 3–6). Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk. Kamiński, K. (2014). Nauczyciel (filozofii) na studiach pedagogicznych. Analiza i Egzystencja: czasopismo filozoficzne, nr 25, s. 147–158. Kamiński, K. (2014a). Rzecz w tym, by nie zdradzić dziecka. Dygresja w temacie talentu pedagogicznego wyakcentowanego w myśli Zygmunta Mysłakowskiego. W: I. Adamek i B. Olszewska (red.), Pomiędzy dwiema edukacjami. Nauczyciel wczesnej edukacji dziecka wobec czasu zmiany, (s. 105–115). Łódź: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Łodzi. Krawcewicz, W. (1996). Pedeutologia. W: W. Pomykało (red.), Encyklopedia Pedagogiczna, (s. 585-592). Warszawa: Fundacja Innowacja. Kreutz, M. (1962): Osobowość nauczyciela-wychowawcy. W: W. Okoń (red.), Osobowość nauczyciela, (s. 139–204). Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych. Kujawska, M. (2013). Model współczesnego nauczyciela. Cieszyński Almanach Pedagogiczny, nr 2, s. 38–55. Kujawski, E. (1938). W sprawie przygotowania nauczycieli do zadań chwili obecnej. Chowanna, s. 188–190. Maliszewski, K. (2013). Ciemne iskry. Problem aktualizacji pedagogiki kultury. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. Markowski, M. P. (2009). Ironia i metafizyka. W: A. Doda (red.), Powaga ironii, (s. 21–30). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. Mirski, J. (1936). Wychowanie i wychowawca. Warszawa: Nasza Księgarnia. Mysłakowski, Z. (1962). Co to jest »talent pedagogiczny«? W: W. Okoń (red.), Osobowość nauczyciela, (s. 69–83). Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych. Nasiłowska, A. (2017). Inny Eliot. Skoki wyobraźni. Polityka.pl. 17 listopada. Pozyskano z: http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/ksiazki/234789,1,.read, [dostęp 27.03.2017]. Nawroczyński, B. (1971). Talent pedagogiczny. W: M. Jakubowski i W. Pomykało (red.), Mała Encyklopedia Pedagogiczna, (s. 1040–1041). Warszawa: Zarząd Woj. Tow. Szkoły Świeckiej. Nawroczyński, B. (1996). Talent pedagogiczny. W: Pomykało W. (red.), Encyklopedia Pedagogiczna, (s. 822–823). Warszawa: Fundacja Innowacja. Okoń, W. (1962a). Problem osobowości nauczyciela. W: W. Okoń (red.), Osobowość nauczyciela, (s. 7–36). Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych. Okoń, W. (1962b). Przedmowa do wydania pierwszego. W: W. Okoń (red.), Osobowość nauczyciela, (s. 5–6). Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych Okoń, W. (red.), (1959, wyd. II 1962). Osobowość nauczyciela. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych. Pestalozzi, J. H. (1923). Jak Gertruda uczy swoje dzieci. Przekł. W. Osterloff. Katowice – Łódź – Warszawa: Nakł. Księgarni Ludwika Fiszera, Tow. „Ignis” E. Wende i S-ka. Petkowicz, A. (2011). Miłość jako zadanie – ujęcie pedeutologiczne. Roczniki Pedagogiczne, nr 1, s. 71–91. Rowid, H. (1957). Podstawy i zasady wychowania. Warszawa: Wydawnictwa Oświatowe „Wspólna sprawa”. Rutkowski, K. (2014). Artes liberales. O nauczycielach i uczniu. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. Siemak-Tylikowska, K. (2004). „O duszy nauczycielstwa polskiego” – z perspektywy początku XXI wieku”. Kwartalnik Pedagogiczny, nr 3, s. 65–79. Somr, M. i Hrušková, L. (2014). Herbart’s Philosophy of Pedagogy and Educational Teaching. Studia Edukacyjne, nr 33, s. 413–429. Szuman, S. (1962). Talent pedagogiczny. W: W. Okoń (red.), Osobowość nauczyciela, (s. 90–134). Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych. Trentowski, B. F. (1842). Chowanna czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży, t. 1. Poznań: Księgarnia Nowa. Wiatrowski, Z. (2007). Nowy etap w pedeutologii polskiej. Kwartalnik Pedagogiczny, nr 3, s. 39–53. Zieliński, J. (2007). Edukacja poprzez dialog pedagogiczny. Chowanna, nr 2, s. 66–76.