Search

Çevre tasarımlarında oldukça sık kullanılan bitki materyalinin, önemli algısal ve işlevsel bir eleman olması, peyzaj planlamalarının en önemli fiziksel elemanı olduğunu göstermektedir. Özellikle son yıllarda biyoteknoloji ve gen araştırmalarındaki gelişen teknoloji, peyzaj tasarımlarında kullanılabilecek bitki türlerinin rahatlıkla ve istenilen sayıda üretimine imkan sağlamaktadır. Bu tez kapsamı içerisinde, değişik güçlükleri nedeniyle fidanlıklarda hemen hemen hiç üretilmeyen Doğu Karadeniz Bölgesi Ormanları'nda doğal olarak yetişen Sorbus torminalis L.Crantz'ın vejetatif ve generatif yöntemler kullanılarak üretilmesi, fidelerin dış ortama adaptasyonu, Peyzaj Mimarlığındaki öneminin belirlenmesi ve peyzaj tasarımlarındaki bitki kompozisyonlarında nerede ve nasıl kullanılabileceği konusunda uygulayıcılara bilgi sunmaktır.Çalışma dört aşamada gerçekleştirilmiştir. Birinci aşamada, Sorbus torminalis L.Crantz tohumlarına katlama işlemi (soğuk katlama ve asit işlemi uygulaması) uygulanarak çimlenme yüzdelerinin belirlenmesi, ikinci aşamada, Sorbus torminalis L.Crantz'dan alınan yumuşak ve sert çeliklerin köklenme yüzdelerinin tespit edilmesi, üçüncü aşamada, Sorbus torminalis L.Crantz embriyoları ve tomurcuklarının doku kültürü yöntemiyle MS ve LS ortamlarında üretilebilmesi ve üretilen fidelerin dış ortama adaptasyonu son aşama olarak da Peyzaj Mimarlığındaki öneminin belirlenmesi araştırılmıştır.Generatif ve vejetatif üretim çalışmalarında, 120 gün süre ile soğuk katlamaya alınan Sorbus torminalis L.Crantz tohumlarında en iyi çimlenmeler elde edilirken, diğer ön işlemlerin çoğunda çimlenmelere rastlanılmamıştır. Yumuşak çelikle üretim çalışmasında orman toprağında %16,6 oranında IBA hormonunda köklenme elde edilirken, sert çelikle üretimde köklenmenin olmadığı görülmüştür. Doku kültürü çalışmasında ise en iyi gelişme MS ve LS ortamlarında 3mg/l BAP+1mg/l Kinetin doz kombinasyonlarında, en iyi sürgün oluşumu ve kardeşlenme sayısı MS 3mg/l BAP+1mg/l Kinetin ortamında, en iyi köklenme LS 3mg/l BAP+1mg/l Kinetin ortamında, mikroçeliklerin köklendirilmesinde ise en etkili hormon IBA, en iyi doz 1mg/l, en iyi ortamında %56,6 köklenme oranıyla ½ MS ortamı, toprağa adaptasyonda'da en iyi karışımın 2:1:1 orman toprağı:kum:perlit karışımı olduğu tespit edilmiştir. As plant material has great visual and functional importance and it is often used within landscape architecture, it can be easily said that it is one of the most important physical components of landscape architecture and landscape planning. Owing to recent improvements in biotechnology and gene researches, it is possible to use any plant species more easily and in the desired quantity. In this research, a native species of Black Sea Region of Turkey, Sorbus torminalis L.Crants, was examined as an important plant material for landscape architecture and some information regarding its vegetative and generative seedling methods and its adaptation to the outer media were provided for the implementers.This study performed in four stages. In the first stage, the determination of Sorbus torminalis L. Crantz seeds? stratification process (cold stratification and acid process application) , in the second stage, determination of taking root percentages from Sorbus torminalis L. Crantz?s soft and hard cuttings, in the third stage, production of Sorbus torminalis L. Crantz?s embryos and buds with the method of tissue culture in the MS-LS media and the adaptation of the seedlings to the environment, then in the last stage, searched for determination of the importance for Landscape Architecture.In generative and vegetative production, while there was germination in Sorbus torminalis L. Crantz seeds which taken to cold stratification for 120 days, germination was not seen mostly in other prosess. In the study of soft steel production, there was rooting in the forest soil having %16.6 percent of IBA hormone though, there was not any rooting in the production of hard cutting. In the tissue culture study, it was ascertained that the most perfect development was in MS and LS areas 3mg/l BAP+1mg/l Kinetin dosed combinations, the most perfect shoot length and shoot number were in MS 3mg/l BAP+1mg/l Kinetin area, the most perfect rooting was in the LS 3mg/l BAP+1mg/l Kinetin area, the most efficient hormone was IBA in rooting of micro steel, the most perfect dose was 1mg/l, the most perfect area was ½ MS area with %56,6 percent of rooting and the most perfect mixture of adaptation to the soil were 2:1:1forest soil: sand : perlite mixture. 202

Toplumların önemli tarihsel, kültürel ve yapısal mirasları olan geleneksel yerleşmeler son yıllarda modernleşmenin etkisi ile birlikte özgün kimliklerinden uzaklaşıp farklı kimlikler kazanmaktadırlar. Giderek standartlaşmaya başlayan ve tek tip kentlerin oluşmasını sağlayan çalışmaların sonucu olarak kentler kendilerine özgü kimliklerini kaybetmektedirler. Bir kentin özgün dokusunu kaybetmemesi için var olan geleneksel sivil mimari örneklerinin tek basına korunmuş olması yeterli değildir. Kentsel dokuyu oluşturan çevre bileşenlerini ile bir bütün halinde ele alınıp değerlendirilmesi gerekmektedir. Konut ile dış çevre arasındaki bağlantıyı sağlayan ilk açık mekân olan bahçeler ait olduğu toplumun dünya görüşü ve inançlarını, geleneklerini, sosyal düzen ve organizasyonlarını, hayatlarını kazanma biçimlerini, yani bütün olarak kültürü ve bu kültürün gelişmesi hakkında ipuçları verirken aynı zamanda bahçelerde kullanılan kent dokusuna uyum sağlamış çok sayıda yerli ve yabancı bitki türü ile mimari desenlerle eşlik ederek kentin şekillenmesinde ve kimlik oluşturmasında önemli rol oynar. Bu araştırma kapsamında Bartın kent merkezindeki geleneksel konut dokusunun yoğun olduğu beş ayrı mevki belirlenerek bu mevkilerde rastgele örnekleme metodu ile seçilen konut bahçelerindeki anket uygulaması yapılmıştır. Anketlerin sonuçları değerlendirilerek geleneksel konutlarda ikamet eden konut sakinlerinin bahçeleri ile ilgili tercihleri ve sosyo-ekonomik özelliklerinin bahçelerine yansımaları ortaya konurken bu özellikler ile şekillenmiş konut bahçelerindeki mevcut odunsu bitki türleri incelenmiştir. Geleneksel konut bahçelerindeki floristik çeşitlilik ve bu çeşitliliğin nasıl bir değişim sergilediği saptanmıştır. Ayrıca, konut bahçelerinde tespit edilen floristik çeşitliliğin kentsel peyzajdaki kullanım özelliklerine göre tercihleri ortaya konularak kentsel peyzaj tasarımlarına katkıları vurgulanmıştır. Traditional settlements, which are important historical, cultural and structural heritages of societies, got further away from their distinctive identities and gained different identities in recent years, as a result of the effect of modernization. Cities are losing their distinctive identities due to the studies that began to gradually be a standard and that cause to formation of uniform cities. For ensuring a city to maintain its distinctive tissue, it is not adequate to protect only the examples of its existing traditional civil architecture. Environmental components that constitute the urban tissue should be dealt with and evaluated as a whole. Gardens, which are the first open places providing the link between houses and external environment, give clues about the worldviews, beliefs, traditions, social orders, ways of making living, and organizations of the communities that they belong to, i.e. cultures of communities as a whole, and their development; and at the same time, they play an important role in enabling a city to take shape and create an identity, by accompanying the architectural models with their great number of domestic and exotic plant species compatible with the city's tissue. Within the scope of this research, five different regions were determined in Bartin's city center, where the traditional residential tissue is intense; and then, the questionnaire study was performed in the house gardens selected in that area with the random sampling method. By means of the evaluation of the questionnaire results, the reflections of the preferences of the dwellers of traditional houses—regarding their gardens as well as their socio-economic characteristics—on their gardens were revealed; and the wood-like plant species in the house gardens shaped based on such specifications were examined. Floristic diversity in traditional house gardens, and how a change this diversity exhibits were determined. In addition, the preferences regarding the floristic diversity found in the house gardens were introduced, according to their use in urban landscape, and their contributions to urban landscape design were emphasized. 144

Bu çalışmanın amacı, Sorbus domestica L.'nin generatif yöntem kullanılarak üretilmesi, Peyzaj Mimarlığındaki öneminin belirlenmesi ve peyzaj tasarımlarındaki bitki kompozisyonlarında nasıl ve nerede kullanılabileceği konusunda uygulayıcılara bilgi sunmaktır.Ülkemizde doğal türlerimiz yerine egzotik türlerin yoğun bir şekilde kullanılması ülkemizin bitki zenginliğinin sadece kırsal peyzajda kalmasına sebep olmaktadır. Egzotik türlere ağırlık verilmesi, kentsel peyzajda bitkisel tasarımlarda yozlaşmalara neden olmuştur. Bitki materyali olarak sahip olduğumuz zenginliğe rağmen yabancı türlere bu iltifatın kabul edilebilir bir yanı bulunmamaktadır. Şehir merkezlerinde yapılan düzenlemelerde bitki seçiminin doğru bir şekilde yapılması oldukça önemlidir. Bu çalışmada doğal türlerin uygun maliyetlerle estetik ve ekolojik yönden daha sağlıklı bitkilere sahip olabileceğimiz gösterilmeye çalışılmıştır. Üretim tekniği olarak çelikle üretiminin çok materyal gerektirmesi ve maliyetli olması doku kültürü yöntemi için her zaman uygun koşulların sağlanamaması nedeniyle generatif üretim yöntemi tercih edilmiştir. Çalışmaya konu olan Batı Karadeniz bölgesinin doğal bir türü Sorbus domestica L.'nin doğal ortamın da yetişen ağaçlarından toplanan tohumlar üzerinde en iyi sonuç verdiği düşünülen 4 aylık soğuk katlamada (en yüksek çimlenme yüzdesi %86 olarak görülmüştür) tutulduktan sonra 4 farklı ortamda (I. %60 turba -%40 dere kumu, II.%80 Turba -%20 Dere kumu, III.%100 Orman toprağı, IV.%100 Turba) 3 farklı deneme deseniyle ekimi yapılmıştır. Bu ortamlar içerisinde en yüksek çimlenme oranı %82 oranında IV.%100 turba ortamı görülürken onu %77 ile I.%60 turba-%40 dere kumu ortamı,%53,3 ile II.%80 turba-%20 dere kumu ortamı ve %45 çimlenme oranı ile III.%100 orman toprağı ortamı takip etmektedir. Çalışmanın ikinci aşamasını oluşturan görsel kalite çalışmasında, Bartın İli merkezindeki açık yeşil alanlar içerisinden seçilen 6 farklı proje alanında (parklar, refüjler, okul bahçeleri, camii önü ve caddelerde) tasarım kriterleri (çeşitlilik, uyum, zıtlık, denge, vurgu ve ölçü) dikkate alınarak görsel kalite çalışmaları (similasyon) yapılmıştır. Alanlarda yapılan görsel kalite çalışmaları tasarım kriterleri dikkate alınarak doğal ve egzotik tür açısından değerlendirilmiştir. Seçilen alanlara uygulanan similasyon çalışmalarında doğal ve egzotik türlerle yapılan tasarımlarda Bartın kent kullanıcılarının doğal tür farkındalıkları anket çalışmaları ile tespit edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre kent halkının doğal türleri kırsal peyzajda gördükleri, çevrelerinde kullanılan türleri önemsemedikleri ancak en çok doğal türleri çevrelerinde görmek istedikleri sonucu çıkmıştır. This dissertation offers to practitioners some information about how Sorbus domestica L.is grown by using generative methods, determination of importance in Landscape Architecture, and how and where this plant can be used as a composition in Landscape Design. As a result of using intensively exotic species rahter than native species, plant diversity remains only in rural landscape. Giving importance to exotic species has brought about the degeneration in urban landscape. Even though our country is rather rich in terms of having plant material, the uniformity is quite common problem because of using more than enough allien species. Therefore, the arrangement of plant sellection is very important in city centre. İn this study, it is shown that how compatable plants can be obtained on account of aesthetic and ecological aspects by considering eligible cost. Generative method has been preferred as a technique due to high cost and requiring much material for steel production. The work which is the subject of a natural type of Western Black Sea Sorbus domestica L. were collected from trees that are grown in nature environment. After keeping the seeds for 4 months in cold athmosphere, it has been planted in 4 different environments with 3 different experimental models. İt can be said that yhe highest germination took place in turf at %82, in turf-river sand at %77, and in forest soil at %45 respectively. In the second phase of the study, 6 different places were chosen as green spaces in the city center of Bartin in order to apply design criteria such as diversity, harmony, contrast, balance and emphasis. For each of the selected field of studies were seperately evaluated considering usage of native and exotic species. With the help of simulation studies which were applied to chosen areas with natural and exotic species, the awareness of the citizens for natural species were tried to be determined by survey. According to the survey, although the citizens have seen the natural species in rural environment, they ignore the allien species and want to see the natural species around it. 116

Bu tez çalışmasında günümüz kentlerinin giderek yoğun yapılaşması içerisinde doğal bir alan olarak kalan ve korunması gereken yeşil yola olarak da değerlendirilen, nehir ve kollarının peyzaj tasarımlarındaki yeri ve insanlara katkısı irdelenmiştir. Nehir ve kollarının oluşturduğu su koridorları, insanlara birçok yönden katkı sunmaktadır. Bu çalışma kapsamında su koridorlarının rekreasyonel, estetik, terapik değerleri ele alınarak insanların gereksinimleri doğrultusunda kullanım olanakları değerlendirilip, kullanıcıların günlük, haftalık ihtiyaçlarına cevap verebilen ve ruhsal iyileşmelerine katkı sağlayan mekanların oluşturulması amaçlanmıştır.Bu çalışmada Türkiye'de yer alan 3 farklı kullanıma sahip su koridorlarının swot analiz yardımıyla görsel analiz değerlendirilmesi, anket yardımı ile de kullanım olanakları ortaya konulmuştur. Anket su koridorlarının fotoğrafları kullanılarak yapılmış ve ankete 120 kent kullanıcısı katılmıştırSorgulamalarda, kullanıcılara su ve yakın çevresinin rekreatif, estetik ve terapik yönlerini irdeleyen sorular yöneltilmiş olup verilen puanların analiz yüzde değerleri ortaya konulmuştur.Su koridorlarındaki kullanımların cinsiyet ayrımına göre değerlendirilmesi t-testi kullanılarak, tercih farklılığının olup olmadığı ise varyans analizi kullanılarak belirlenmiştir. Sonuç olarak, istatistiksel analizler doğrultusunda bu alanların kullanımında cinsiyet ayrımı gözetmeksizin, suyun insan yaşamı üzerinde önemli bir rolünün olduğu ortaya çıkmıştır. Kullanıcı değerlendirmelerine göre Porsuk Çayı, rekreasyonel, estetik ve terapik yönden Bartın Çayı ve Karaçomak Deresine göre daha başarılı olduğu ortaya çıkmıştır. Bu çalışma kapsamında her üç alan içinde sonuçlara göre tasarım önerileri getirilmiştir.Bu tasarım önerilerinde, kent ortamında bulunan bu su koridorlarının doğal ekosistem dengesini bozmadan yeşil yol kapsamında insan ihtiyaçlarına karşılık verecek şekilde düzenlemesi gerekliliği ön plana çıkmaktadır.Anahtar Kelimeler: Akarsu, Su koridoru, Su kullanımı In this thesis, place of river and its tributaries that remain as a natural area, must be protected and are called to as the green way in the landscape design and contribution to people are discussed within increasingly intensive structuring of cities in today's. Water corridors are created by the river and its tributaries contribute to people in many ways. In this context, recreational, aesthetic, therapeutic values of water corridors are discussed and the possibilities of usage are determined in line with the people's needs. Taking into account to all these cases, the creation of places that can respond to daily and weekly needs of people and can contributed to the spiritual healing of people are purposed. In this study, visual analysis evaluating of water corridors that are located in Turkey and have three different usages is performed using the swot analysis and in addition to it, usage possibilities of water corridors are presented using survey. Survey is conducted using photographs of water corridors and 120 city users participated to survey.In interrogations, questions that are examined to recreational, aesthetic and therapeutic aspects of water and its immediate surroundings are directed to users and analysis percentage values of scores given are demonstrated. Evaluation of the usage in the water corridors is determined according to the gender discrimination using t-test and whether there is preference difference is identified using variance analysis.As a result, in accordance with the statistical analysis it is shown that water has an important role in human life regardless of gender discrimination in usage of these areas. According to user reviews it is observed that Porsuk stream is more successful from recreational, aesthetic and therapeutic aspects than Bartın River and Karaçomak stream. In this study, design proposals are developed using the results obtained from all three areas. In these design proposals it is found that water corridors in the urban environment should be arranged without disturbing the natural balance of ecosystems in order to respond to human needs within the scope green way.Keywords: Stream, Water corridor, Water usage 113