Search

Molla tabiri birçok zümre için kullanılabilmekle beraber genel itibariyle bu kavramın dinî bir görev icra etsin veya etmesin bilumum medrese mezunları için kullanılan ilmî bir unvan olduğu söylenebilir. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinden itibaren sosyal anlam-da değer kaybına uğrayan mollaların tarihsel geçmişine ışık tutulması, Osmanlı dönemi İslam sosyal tarihinin aydınlatılması noktasında büyük bir önemi haizdir. Bu çalışmada Kıbrıs sosyal tarihinde şimdiye kadar karanlıkta kalan ve dönemin sosyal ağı içerisindeki yerleri bilinmeyen mollalar araştırma konusu edilmiştir. Araştırmanın veri tabanı Osmanlı sosyal tarihi araştırmalarının en önemli ve birinci elden kaynağı olan şer‘iyye sicilleridir ve incelenen dönem 18. yüzyıldır. Araştırmada elde edilen veri ve bulgular, mollaların ailevi ilişkileri, meslekleri ve iktisadi ilişkileri, toplumsal rol ve statüleri, toplum içerisinde-ki ihtilafları ve suç ilişkileri gibi başlıklar altında incelenmiştir. Araştırmada belgelere dayalı olarak elde edilen tüm veri ve bulgular Osmanlı Kıbrısı’nda mollaların aktif biçimde sosyal hayatın içerisinde yer aldıklarını ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra onların genel itibariyle topluma değer katan, sosyal hayatı ıslah eden saygın ve güvenilir kişiler olarak Kıbrıs sosyal tarihinin önemli bir parçası oldukları da ortaya çıkmıştır., Although the term “mullah” could be used for various coteries, it could be said that this concept is generally a scholarly appellation used for all madrasah graduates, whether they perform a religious mission or not. Enlightening the historical background of the mullahs, who have lost social value since the last periods of the Ottoman Empire, is of great importance in illuminating the Islamic social history of the Ottoman period. In this study, the mullahs, who have been left in the dark up to now and their places in the social network of the period were unknown, are the subject of research. The examined database of the research is the court records of the period of the 18th century, which is the most important and first-hand source of Ottoman social history studies. The data and findings obtained in the current study were examined under the headings of family relations, professions, economic relations, social roles and statuses, conflicts in the society, and criminal relations of the mullahs. All the data and findings obtained from the court records of the research have revealed that the mullahs were actively taken a role in the social life in Ottoman Cyprus. In addition, it has been revealed that they were respected and reliable people who add value to society, improve social life, and were an important part of the social history of Cyprus.

17 ve 18. yüzyıllarda Kıbrıs, idarî ve adlî yapısı itibariyle tipik bir Osmanlı toprağıdır ve devlet merkezine bağlıdır. Kuruluşundan itibaren şer‘î kaza usulünü benimsemiş olan Osmanlı Devleti’nde şer‘î mahkemeler Tanzimat dönemine kadar her türlü hukukî ihtilafın ele alındığı bir kurum olmuştur. İslâm hukuk esaslarına istinat ettirilerek meydana getirilen bu mahkemeler geriye, devletin muhtelif devirlerindeki hukukî, iktisadî, dinî, askerî, idarî ve içtimaî hayatı hakkında çok değerli bilgiler ihtiva eden siciller bırakmıştır. Konunun öneminden hareketle bu makalede söz konusu döneme ait Kıbrıs şer‘î mahkemeleri ve şer‘iyye sicillerine ışık tutulmaya çalışılmıştır., In 17th and 18th centuries Cyprus was a typically Ottoman territory as managerial and judicial and depended on state center. By the time Reform term, in the Ottoman State adopting the judicial judgement procedure, judicial courts have been institution that handled all manner of judicial disagreements. These courts that appropriate the Islam law left behind registries containing very valuable information about judicial, economic, religious, military, managerial and social life in verious times of state. In view of importance of subject in this article we will try elucidate Cyprus judicial courts and judicial registries in the said period.

Bu tez, Kıbrıs şer'iyye sicillerinde yer alan ve Müslüman-zimmî ilişkileri kapsamına giren hukukî uygulamaları İslâm hukuku açısından tahlil ederek, yaklaşık üç yüzyıl boyunca Osmanlı idaresi altında kalan Kıbrıs adasında birlikte yaşamış Müslüman ve gayri müslim halkların bir arada yaşama tecrübelerine ışık tutmayı amaçlamaktadır. Araştırma dönemi olarak, adadaki ilk ve en eski şer'î mahkeme uygulamalarını ve Tanzimat öncesi hukukî yapıyı yansıtan 17. ve 18. yüzyıllar, araştırma bölgesi olaraksa, gayri müslimlerin nüfusun yaklaşık üçte ikisini oluşturduğu, Müslüman ve gayri müslim halklar arasında yoğun ilişkilerin kurulduğu Kıbrıs adası seçilmiştir.Çalışmada, Müslümanlar ve zimmîler arasında meydana gelen ve şer'î mahkemeye intikal eden hukukî ilişkilerin neler olduğu, ihtilafların nasıl çözüldüğü ve bu çözümlerde İslâm hukukuna ne ölçüde bağlı kalındığı gibi soruların cevapları aranmıştır.Şer'iyye sicillerinden örnekleme yöntemi ile seçilen belgeler, modern hukuk tasnifine uygun olarak medenî hukuk kapsamına giren şahıs, aile, miras, eşya ve borçlar hukuku başlıkları altında ele alınmış ve tahlil edilmiştir.Tez, giriş ve eklerle beraber üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında Kıbrıs'ın 17. ve 18. yüzyıllardaki genel durumu üzerinde durulmuş, birinci bölümde ise Osmanlı Devleti'ndeki şer'î mahkemeler ve şer'iyye sicilleri ele alınmıştır. İkinci bölümde şahıs, aile ve miras hukukuna; üçüncü bölümde ise eşya ve borçlar hukukuna dair şer'î mahkeme kayıtlarının İslâm hukuku açısından tahlilleri yapılmıştır. Çalışmanın sonunda yer alan ekler kısmında araştırmada elde edilen istatistiksel veriler ve örnek belgeler paylaşılmıştır.Tezin temel kaynaklarını, 17. ve 18. yüzyılları kapsayan 22 adet Kıbrıs şer'iyye sicil defteri ile klasik ve çağdaş İslâm hukuku çalışmaları oluşturmaktadır. This dissertation analyzes muslim-dhimmi relations in terms of Islamic law in the light of Cyprus qadi records. Thus it sheds light on three hundred years coexistence experience of muslim and dhimmi people under Ottoman administration in Cyprus island.Research period is 17th and 18th centuries that it exemplifies the first and the oldest Islamic court practices before Tanzimat period. Research area is Cyprus island where non muslim constitutes the majority and it represents very well muslim and non muslim relations.The study concentrates on law issues which occured between muslims and dhimmis. Thus it searches for questions regarding solutions to issues of law and to what extent issues were solved according to Islamic law.Documents have been selected by applying sampling method from qadi records. These documents which are in accordance with modern law have analyzed within law of persons, law of family, law of deceased's estate, law of property and code of obligation.The dissertation consists of an introduction, three chapters and an appendix. The introduction focuses on 17th and 18th centuries of Cyprus. The first chapter concentrates on Islamic courts and their qadi records of Ottoman state. The second chatper analyzes the subject in terms of law of person, law of family and law of deceased's estate. The third chapter scrutinize the qadi records that related to law of property and code of obligation in terms of Islamic law. The appendix contains statistical data and sample documents.The main sources of this dissertation are 22 qadi records of Cyprus in 17th and 18th centuries and classical and modern Islamic law. 239