Search

Bireyler elde ettikleri gelirlerinin bir kısmını tüketim için kullandıktan sonra, geri kalanını da tasarruf etmek için ayırmaktadırlar. Tasarruf etmek isteyen yatırımcılar farklı amaçlar için farklı yatırım araçlarına yönelmektedirler. Yatırımcıların, yatırım araçlarına yönelmesinde etkili olan çeşitli unsurlar bulunmaktadır. Bunlar bazen kişinin kendisine ait unsurlar, bazen de kişinin içinde bulunduğu çevreye ait finansal ve çevresel unsurlar olabilmektedir. Yatırımcı, bu unsurlardan etkilenerek yaptığı yatırımdan en düşük risk ile en yüksek getiriyi elde etmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, hedeflerinin tam olarak gerçekleşmesini ve bu hedeflerden sapmaların en az olmasını istemektedir. Yatırımcının bu unsurlardan etkilenerek ve belirlediği hedefler doğrultusunda oluşturacağı portföyde, hangi yatırım araçlarının hangi ağırlıklarla olması gerektiği kararı oldukça önemlidir.Bu çalışmada, yatırım yapmak isteyen bireyler için portföy oluşturma kararı ele alınmıştır. Optimal portföy oluşturmak için yatırımcıların yatırım kararını etkileyen kriterlerin ve bu yatırımdaki hedeflerin bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. Bunun için çok kriterli karar verme yöntemlerinden Analitik Ağ Süreci (ANP) ve Hedef Programlama yöntemleri bütünleşik olarak kullanılmıştır. Probleme ait 3 ana kriter ve 13 alt kriter belirlenmiş ve ANP yöntemi ile kriterler ağırlıklandırılmıştır. ANP yöntemiyle elde edilen ağırlıklar Hedef Programlama yönteminde hedeflerin ağırlıkları olarak ve beklenen getirinin hesaplanmasında kullanılmıştır. Belirlenenhedefler doğrultusunda hedef programlama modeli oluşturulmuş ve yatırımcı için optimal portföy belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Çok Kriterli Karar Verme, Analitik Ağ Süreci, Hedef Programlama, Portföy Yönetimi. After spending some part of their income for consumption, individuals allocate the rest to save money. Investors who want to save money move towards different investment instruments for different purposes. There are various factors affecting investors' choice of investment instrument. These factors might be related to the individual or to the financial and environmental factors belonging to the individual's environment. The investor aims for the highest profit with the lowest risk from the investment influenced by these factors. Moreover, s/he also wants to achieve their goals fully and minimize deviations from the target. In the portfolio that is created as a result of the investor's influence by these factors and in line with the targets that the investor has determined, the decision regarding the investment instruments and their proportion is considerably important.This study deals with the decision of creating a portfolio. In order to create an optimal portfolio, criteria that affect investor's investment decision and targets for this investment must be evaluated together. For this, Analytic Network Process (ANP) from multi-criteria decision-making methods and Goal Programming methods were used in an integrated manner. 3 main criteria and 13 sub criteria were determined for the problem and criteria were weighted through ANP method. The weights that were obtained through ANP method were used as the weights of the targets in Goal Programming method and in the calculation of the expected income. In line with the determined targets, the goal programming model was created and an optimal portfolio was determined for the investor.Keywords: Multi-criteria Decision-Making, Analytical Network Process, Goal Programming, Portfolio Management. 171

Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Tasarruf sahipleri birikimlerini piyasalarda işlem gören finansal araçlara yatırım yaparak değerlendirirler. Piyasada finansal araçların artmasıyla yatırımcılar karar verme noktasında zorlanırlar. Yatırım araçlarının tercihi üzerinde geliştirilen modeller yatırım alanında uzmanlık ve altyapı yetersizliğini ortadan kaldırmak adına yapılan çalışmalardır. Yatırım alanında geliştirilen modeller yatırımcılara birden fazla finansal araca yatırım yapma olanağı sunar. Yatırımcıların yatırım alternatifleri arasında birden fazla yatırım aracının olması portföy kavramını finans literatürüne katmıştır. En genel tanımıyla portföy, yatırımcının yaptığı toplam yatırımı ifade eder. Yatırımcının birden fazla finansal araca yatırım yapmasının sebebi karşılaşabileceği riski minimize edip, elde edeceği getiriyi maksimize etmektir. Bu nokta yatırım araçlarının seçilmesi, portföy seçimi ve portföy yönetimi kavramlarının önemini artırmaktadır. Portföy yönetimi üzerinde yapılan teorik çalışmaların amacı yatırımcının daha sağlıklı sonuçlar almasını sağlamaktır. Tezin birinci bölümünde portföy ve portföy yönetimi tanımlarına yer verilmiştir. Ardından portföyü oluşturan yatırım araçlarına ve yatırımcı davranışları üzerinde durulmuştur. ikinci bölümünde ise yatırımcı için en sağlıklı portföy olan optimum portföy açıklanmıştır. Üçüncü bölümde modern portföy yönetim anlayışının kurucusu olan Markowitz?in ortalama-varyans modeli ile sanayi sektöründe işlem gören 45 hisse senedine ait portföyler oluşturulmuştur. Bu portföyler içerisinden Sharpe performans ölçütü dikkate alınarak optimal portföyler seçilmiştir. Modelin geçerliliğini test etmek adına uygulama kapsamına alınan 45 hisse senedine eşit ağırlıkta yatırım yapılarak, ortalama-varyans modelinin optimal portföyüne ait Sharpe oranı ile eşit ağırlık verilerek oluşturulan portföyün Sharpe oranı karşılaştırılmıştır., Savers utilize their savings to invest on financial tools traded in the markets. With the increase of the financial de derivatives on the market, investors are forced at the point of decision making. The model developed on the choice of investment tools are stıdies in order to eliminate the lack of expertise and infrastructure investment. The models developed in the field of investment offer investors the opportunity to invest in multiple financial tools. Resevoir in the investor?s investment portfolio has contributed to the concept that being more than one investment tools finance literature. Portfolio by the most general definition, refers to the total investment made by the investor. The reason for the investors to invest in multiple financial tools may minimize the risk that can be face, is to maximize returns to be obtained. At this point, the investment tools increases the importance of selecting the portfolio selection and portfolio management concepts. The aim of the theoretical study of portfolio management is to ensure that investors receive more reliable results. The dissertation is given to the first part of the definition of portfolio and asset management. Then make up the portfolio of investment tools focused on and investor behavior. The second part describes the optimal portfolio for the most healthy portfolio investors. In the third section, portfolios which belong to 45 stocks traded in Gndustry sector with mean variance model which belongs to Markowitz who is founder of modern portfolio management approach have been constructed. Within these portfolios, optimal portfolios have been chosen taking into consideration Sharpe performance measure. To test validity of the model, investment in equal weight has been made to the 45 stocks which have been get the application scope and Sharpe rate of mean variance model optimal portfolio and the Sharpe rate of portfolio which has been constructed as giving equal weight has been compared.

Yatırımcıların pay senetleri seçiminde en önemli sorunlarından biri, pay senedine yatırım yaparken nelere dikkat etmesi gerektiği sorunudur. Bu soruya cevap aramak amacı ile yatırımcılar, riski minimize ederek en yüksek getiriyi sağlamaya yönelik bazı yöntemler ve finansal yönetim modelleri üzerine yoğunlaşmışlardır. Finansal yönetim modellerinden değere dayalı yönetim bu amaç doğrultusunda geliştirilmiştir. Bu gelişim çerçevesinde değere dayalı finansal ölçütler önem kazanmıştır. Bu ölçütlerin önem kazanmasının ana nedeni firma yöneticilerini ve yatırımcıları değer çatısı altında aynı amaç için birleştirmesi ve her birini birer paydaş olarak değerlendirmesidir.Değere dayalı yönetim ölçütlerinden en yaygınlarından olan Ekonomik Katma Değer, Market Katma Değeri, Nakit Katma Değer ve Yatırımın Nakit Akım Karlılığı hissedar değeri ölçümlerinde kullanılmaktadır. Bu çalışmada, söz konusu ölçütlerin hissedar değerlemesinin yanında pay senetleri seçiminde kullanılarak başarılı bir portföy oluşturulabileceği düşüncesinden yola çıkılmıştır. Bu bağlamda portföyü oluşturacak pay senetlerinin seçiminde söz konusu ölçütler kullanılmış, sınai endeksi getirisinden daha yüksek getiri elde edilebilecek portföyler oluşturmak amaçlanmıştır.BIST sınaî endeksinde işlem gören firmalar üzerinde yapılan bu çalışmada, değer tabanlı ölçütlerden EVA, MVA, CVA ve CFRIO değerleri 2010-2014 yılları arasındaki verilere göre hesaplanmıştır. En yüksek değerleri veren firmalar ile ayrı ayrı tüm ölçütlere göre portföyler oluşturulmuştur. Oluşturulan portföylerin getirileri yıllara göre her yıl için ayrı olarak hesaplanmış getirileri sınai endeksi getirileri ile karşılaştırılmıştır. Portföylerin hissedar değeri yaratabilme yeteneği ve söz konusu ölçütler kullanılsaydı karlı bir portföy oluşturulup oluşturulmayacağı analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, değer tabanlı finansal ölçütlerin portföy seçim modeli olarak kullanılması ile portföylerde sınai endeksine göre daha çok getiri elde edilmiştir. Bu sonuç neticesinde, yatırımcıların yatırımlarını yaparken finansal yönetim modellerine alternatif olarak değer tabanlı finansal ölçütleri kullanılabilirliği gösterilmiştir.Anahtar Kelimeler: Pay Senedi, Değer, Portföy, Değer Tabanlı Ölçütler, Ekonomik Katma Değer, Market Katma Değer, Nakit Katma Değer, Yatırımın Nakit Akım Karlılığı One of the most important problems of investors in the selection of share certificates, the question is what should pay attention to when investing in shares. Investors seeking answers to this question, minimizing the risk aiming to achieve the highest return, focused on some methods and financial management models.Value-based management from financial management models has been developed for this purpose. Within this development framework, financial criteria based on values gained importance. The importance of these criteria is that the main leading company managers and investors combine for the same purpose under the value frame and evaluate each one as a stakeholder.The most common value-based management measures, Economic Value Added, Market Value Added, Cash Value Added, and Cash Flow Profitability of Investment, are used to measure shareholder value. In this study, in addition to the said shareholder valuation criteria, in the selection of share certificates, a successful portfolio could be created. In this context, the criteria used in the selection of the stocks that will constitute the portfolio are aimed to create a portfolio that yields higher returns than the industrial index.In this study of firms that are traded on the BIST Industrial Index, EVA, MVA, CVA and CFRIO values are calculated according to the years 2010-2014. The companies that give the highest values, according to all the criteria separately portfolios were created. The returns of the created portfolios are compared with the respective indices of the industrial indices calculated each year for different years. The ability of portfolio to create shareholder value and whether a profitable portfolio could be created if the mentioned methods were used, was analyzed.As a result of the analyzes made, value-based financial measures portfolio selection model, more returns were obtained in portfolios than in the industrial index. As a result of this, the use of value-based financial measures has been shown as an alternative to financial management models when investors invested.Keywords: Share, Value Added, Portfolio, Value Based Criteria, Economic Value Added, Market Value Added, Cash Value Added, Cash Flow Profitability of the Investment 125

Hızlı tüketim malları perakendecileri hızla mağaza sayılarını arttırmakta ve kentleşmenin de etkisi ile bu mağazalar giderek daha dar alanlarda açılmaktadır. Bu mağazalarda Kategori Yönetim Sistemi ile hem müşteri taleplerini karşılamak hem de ürünlerin yönetilmesinin mümkün hale getirilmesi amaçlanmıştır. Bu sistemde mağazalardaki ürün çeşitliliği; müşterilerin gelir düzeyi, demografik özellikleri ve tüketim alışkanlıkları gibi araçlar kullanılarak belirlenen müşteri profillerine göre oluşturulmaktadır. Ancak mağazaların yakın çevrelerinde bulunan yapıların çektiği müşterilerin ortak müşteri talebi oluşturduğu ve bu durumun mevcut sistemde hesaba katılmadığı görülmüştür. Mağazanın müşteri profili ve satış alanını ortak payda kabul ederek iki farklı bölgedeki mağazaya aynı ürün profilini konumlandırmanın doğru bir politika olmadığı ve etrafında konut yer alan 9 mağazanın, bölgedeki toplam 71 mağazanın taze ürün satışlarının yüzde 29,16'sını gerçekleştirdiği gözlemlenmiştir. Aynı şekilde yakın çevresinde eğitim kurumu ve sağlık kurumu yer alan mağazaların da, araştırmaya dahil edilen mağazalara temin edilen ürünler sınırlı sayıda ve çeşitlilikte olmasına rağmen, ilgili kategorilerde hem penetrasyon oranı hem de ürünlerin ciro payları bakımından diğer mağazaların ortalamalarından daha iyi performans sergiledikleri gözlemlenmiştir.Anahtar kelimeler: Perakende, Ürün Portföy Yönetimi, Müşteri Talepleri, Kategori Yönetimi. Fast moving consumer goods retailers are rapidly increasing the number of their stores and with the impact of urbanization, these stores are increasingly opened in more confined spaces. Within these stores, it is intended to meet the customer demands and also to enable the product management through Category Management System. Within this system, the product range in the stores are established according to the customer profiles determined by the tools such as the income level, demographic feature and the consumption habits of the customers. However, it is seen that the customers drawn by the structures within the immediate environment of these stores establish a common customer demand that is not taken into account within the existing system. It is observed that it is not a correct policy to position the same product profile in the stores in two different regions by taking the store customer profile and selling space as a common denominator and the nine stores surrounded by housing performed the 29,16 percent of the shelf-life product sales of the total seventy-one stores in the region. Likewise, it is observed that the stores having educational and medical institutions within the immediate environment performed better in the relevant categories in terms of both penetration and the product turnover share when compared to the average of the other stores, although the stores involved in the research are provided with limited number and range of products.Keywords: Retail, Product Portfolio Management, Customer Demands, Category Management. 71

Bu çalışmanın amacı, hisse senetleri arasındaki negatif korelasyon ilişkisini dikkate alarak yapılan çeşitlendirme ile sistematik olmayan riskin azaltılabilirliğini test etmektir. Ayrıca Borsa İstanbul'da (BİST) yer alan sektör endekslerinden hangi iki endekse yatırım yapılması gerektiğinin belirlenmesi adına da önemlidir. Analiz, 2013 yılı aylık kapanış verileri kullanılarak gerçekleştirilmiştir.Çalışma iki aşamadan oluşmuştur. İlk aşamada Borsa İstanbul'da faaliyet gösteren endeksler arasından iki endeks belirlenmiştir. Bu endeksler Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı ile Gıda ve İçecek endeksleridir. İkinci aşamada ise belirlenen iki endekste yer alan hisse senetleri, önce kendi endeksi içerisinde yer alan hisse senetleriyle sonra iki endeks hisse senetleri birlikte, risklerine göre üçer gruba ayrılmıştır. Daha sonra aralarında negatif korelasyon ilişkisi bulunan hisse senetleri oluşturulan gruplardan riski en yüksek olan gruplara eklenerek optimum portföyler oluşturulmuştur. Oluşturulan optimum portföylerin Sharpe Oranına göre performansları değerlendirildiğinde her iki endeks hisse senetlerinin birlikte çeşitlendirildiği Portföy 12' nin performansının diğer iki portföye göre daha iyi olduğu görülmüştür. Portföy 12 değişim katsayısına göre ikinci sırada yer almaktadır.Çalışmadan çıkarılabilecek en önemli sonuç, risk ve getiri arasında doğrusal bir ilişkinin olduğudur. Yatırımcı portföyünde yer alan hisse senetlerini negatif korelasyon ilişkisi bulunan hisse senetleri ile çeşitlendirerek portföy riskini makul seviyelerde düşürebildiği görülmüştür. Bu çalışma hem hisse senetlerinin çeşitlendirilmesinin hem de farklı sektörlere aynı anda yatırım yapmanın riske etkisini görme adına önemlidir.Anahtar Kelimeler: Portföy, Portföy Yönetimi, Optimum Portföy Yönetimi. The purpose of this study is to test of reducible of unsystematic risk with the diversification by considering negative correlation relationship among stocks. In addition, It is very important which of the two indexes of sector indices located in BIST need to determine to be done. Analysis was performed by using the monthly of the year of 2013 closing data.The study consisted of two phases. In the first stage, two indexes was determined among indexes operating in Istanbul Stock Exchange.These indexes are food and drink indices with securities investment. In the second stage, stocks located on determined two specified index are divided into three groups, initially shares included in their index, then with two index stocks according to the their risk. Then, stocks with a negative correlation have also been created by adding from the groups formed to the groups with highest risk in optimal portfolio. When their performance according to the Sharpe ratio of the optimal portfolioes was evaluated, it was observed that portfolio 12' performance both two indices diversified together was better than the other two portfolios. Portfolio 12, according to the coefficient of variation, ranks second.The most important result that can be drawn from this study is that there is a linear relationship between risk and return. It was observed that investors could reduce the portfolio risk at reasonable levels by diversifying their stocks located in the portfolio with negative correlation stocks.This study is important for both diversification of shares and investing in different sectors at the same time in order to see the risk effect.Key Words: Portfolio, Portfolio Management, Optimal Portfolio Management. 121

Bu çalışmada doğrusal programlamaya dayalı Konno-Yamazaki Modeli'nin İMKB-50 Endeksinde yer alan 35 hisse senedi üzerine uygulaması yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı, Hiroshi Konno ve Hiroaki Yamazaki adlı kişiler tarafından tasarlanan bu modelin, WİNQSB paket programı yardımıyla çözülmesi ve çalışmanın kapsamına alınan ve en az riske sahip hisse senetlerinden oluşan portföylerin belirlenmesidir.Bu çalışma 3 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; portföy ve portföy yönetimi kavramları, portföy çeşitleri, portföyün risk ve getirisi, portföy yönetim yaklaşımları ve portföy performansının ölçülmesi v.b. konular incelenmiştir. İkinci bölümde; doğrusal programlamanın tanımı, biçimsel yapısı, doğrusal programlamanın temel şartları ve kullanım alanları konularına değinilmiş ayrıca portföy optimizasyon modellerinde de bahsedilmiş ve bu modellerden biri olan ve çalışmanın uygulamasında kullanılan model niteliğindeki Konno-Yamazaki portföy seçim modeli açıklanmıştır. Üçüncü bölümde, ise İMKB 50'de Ocak 2008-Aralık 2009 dönemleri arasında işlem gören 35 hisse senedinin getiri oranları kullanılarak oluşturulan Konno-Yamazaki portföy seçim modelinin amaç fonksiyonu ve 50 kısıtı oluşturulmuş ve WINQSB paket programı kullanılarak bulunan analiz sonuçları açıklanmıştır. In this study, the Konno-Yamazaki Model 35 IMKB-50 Index in the application was made on the stock. The aim of this study is to solve this model through WINQSB package program designed by Hiroshi Konno and Hiroaki Yamazaki and to identify portfolios covering stocks which have minimal risks and which are covered of this study.This study consists of three sections. In the first part, the subjects like portfolio and portfolio management concepts, types of portfolio risk and return portfolio management and portfolio performance measurement approach have been studied. In the second part, the definition of linear programming, formal structure, the basic terms of linear programming and its uses are mentioned and also mentioned the portfolio optimization model. Konno-Yamazaki portfolio selection model which is used in practise has been described. In the third part, the objective function of portfolionselection model with increment rates of 35 stocks between January 2008 and December 2009 and its fifty constraints are developed using WİNQSB package program and these analysis results are explained. 121

Nicel Tekniklerin Optimal Portföy Seçiminde Uygulanabilirliği adlı bu çalışmada, 01.01.2007-31.12.2009 tarihleri arasındaki İMKB 30 ve İMKB 50 endekslerinde işlem görmekte olan hisse senetleri ve risksiz faiz oranını simgeleyen hazine bonosu ile markowitz ortalama varyans ve doğrusal programlama yöntemleri ile optimal portföyler oluşturulmuştur.Oluşturulan optimal portföylerin performansları Sharpe, Treynor ve Jensen performans ölçütleri ile hesaplanmıştır. İMKB 50 endeksindeki hisseler ve hazine bonosunun ile oluşturulan optimal portföylerin Sharpe ve Treynor ölçütlerine göre İMKB 30 endeksi ile oluşturulan optimal portföylere göre daha yüksek bir performans göstermişlerdir.İncelenen dönemde hazine bonosunun ortalama getirisi İMKB 30 ve İMKB 50 endekslerine çok yakın gerçekleşmiştir. Bu sebeple Jensen performans ölçütü bir diğer ifadeyle alfa iyi çalışmamıştır. Portföy yöneticisinin performansını ölçen alfa özellikle endeks getirisiyle hazine bonosu arasındaki farkın açıldığı düşük faiz dönemlerinde iyi bir gösterge olmaktadır. Düşen faiz ortamında yatırımlarını borsada değerlendirmek isteyen yatırımcılar sadece İMKB 30 endeksi ile kendilerini sınırlamamalı İMKB 50 endeksini de kullanmalıdır. Ayrıca yatırımlarının belli bir miktarını risksiz faiz oranını simgeleyen hazine bonosunda tutmaları portföyün riskliliğini azaltacaktır. `The Application of Quantitive Methods on the Choice of Optimal Portfolio Selection` generate the optimal portfolios with Markowitz mean variance theorem and linear programming using the stocks are traded in iMKB 30 and ¡MKB 50 indices and treasury bond which representing risk free assets, datas between 01.01.2007 and 31.12.2009.The performance of optimal portfolios is calculated with Sharpe, Treynor and Jensen techniques. The performance of stocks in iMKB 50 index and risk free asset is beter than the portfolios which held by stocks in iMKB 30 index. The average yield of risk-free assets is too close the average yield of iMKB 30 and iMKB 50 indices. For this reason, Jensen performance technique ,alfa, could not work effectively. Alfa is an effective indicator in order to measure the performance of portfolio manager at the time of low interest rates when the difference between yield of market and risk-free assets is greater.AThe investors does not limited themselves with iMKB 30 index, also use iMKB 50 index.at the time of low interest rates environment. Furthermore, the risk free assets should be included in the portfolios in order to diminish the risk of portfolio. 142

Sermaye piyasaları, fon fazlası olanlarla yatırım projelerini gerçekletirmekisteyen ve fon açıı bulunanları bir araya getirir. Ayrıca sermaye piyasaları, sanayiyeucuz maliyetli fon salarken, tasarruf sahiplerine de yüksek kazanç salayabilmektedir.Tasarruf sahiplerinin birikimlerini sermaye piyasalarında deerlemeye balamaları ilebirlikte, portföy ve portföy yönetimi ile ilgili konular tartıılmaya balamıtır.Portföy, bir yatırımcının sahip olduu menkul kıymetlerin listesidir. Portföyyönetimi yatırımcının elindeki fonların, mevcut menkul kıymetler arasında minimumrisk ve maksimum karlılıı salayacak ekilde daıtılmasıdır. Portföy analizi ise portföyriskinin, beklenen getirisinin ve müterinin tercihlerinin belirlenmesidir. Getirihesaplamalarında kararlar gelecee ilikin verildiinden belirsizlik öne çıkmaktadır. Bugibi belirsizliin hakim olduu durumlarda, etkili bir yaklaım olan bulanık mantıkyaklaımı ele alınmaktadır.Bu çalımada ilk olarak portföy yönetimi ile ilgili teorik bilgiler verilmi, portföyseçim modelleri üzerinde durulmutur. Daha sonra bulanık teori hakkında temeltanımlar verilmi ve bulanık matematiksel programlama yaklaımları üzerindedurulmutur. Son aamada ise stanbul Menkul Kıymetler Borsası (MKB)'dan alınanverilerle bir Bulanık Dorusal Programlama yöntemi ile portföy seçim modeli üzerindeuygulama yapılmı ve portföy optimizasyonu gerçekletirilmitir. Capital markets congregate people who want to actualize investment projectswith the ones who have fund surplus and fund deficit. In addition, while providing lowcost products for the industry, the capital markets can provide high profits to owners ofsavings. Along with the valuation of savings in capital markets by the owners of savings,the matters related to portfolio and portfolio management began to be discussed.Portfolio is the list of securities that an investor owns. On the other hand,portfolio management is the distribution of funds that an investor owns between existingsecurities in a way to provide minimum risk and maximum profit. Portfolio analysis isthe determination of portfolio risk, its expected profit and preferences of the customer.Since the decisions are taken considering future in profit calculations, uncertaintyappears. At such situations that bear this kind of uncertainty, fuzzy linearprogramming, appeals as an effective approach for the concerned analyses.In this study, first, theoretical information on portfolio management is given, andprobabilistic portfolio selection models are studied. Then, basic definitions on fuzzy logicare made and Fuzzy Linear Programming Approaches are briefly explained. In finalstage, an application is presented on a fuzzy logic portfolio selection model with the dataobtained from Istanbul Stock Exchange (IMKB) and portfolio optimization is realized. 225

ÖZET Bu çalışmada uluslararası portföy yatırımlarının faydaları, kısıtları, riskleri, ve teorik temeli incelenmiş ve uygulamada uluslararası portföy yatırımlarının İstanbul Menkul Değerler Borsası IMKB-30 endeksine dahil hisselerden oluşan bir yerel portföye katkısı irdelenmiştir. Literatürde uluslararası portföy çeşitlendirmesinin iki ana faydası olduğunu göstermektedir: Bunlar yerel portföyün getirisinin arttırılması ve yerel portföy riskinin azaltılmasıdır. Yerel portföye katkı açısından bakıldığında, özellikle gelişmekte olan ülkeler açısından bahsedilen faydalardan yerel portföy riskinin azaltılması daha ön plana çıkmaktadır. Ülkemiz sermaye piyasaları gelişmişlerle ile karşılaştırıldığında 2004-2007 döneminde IMKB 30 endeksinin yüksek getiri yüksek risk karakterine sahip olduğu gözlenmektedir. Bu sebeple uygulama bölümünde nispeten daha düşük getiri - daha düşük risk karakterine ve IMKB 30 ile düşük korelasyona sahip bir gelişmiş ülke sermaye piyasası endeksinin yerel bir model portföye katılmasıyla portföyün riskinin azaltılması hedeflenmiştir. Saat farkı da göz önünde bulundurularak yapılan çalışmada IMKB 30 en düşük korelasyona S&P 500 (ABD) endeksinin sahip olduğu görülmektedir. Böylece, uygulama bölümünde, İMKB 30 endeksine dahil beş hisse senetlerinden oluşturulan yerel bir model portföye S&P 500 hisse senedi endeksi eklenmiş ve yerel portföy ile S&P 500 eklenmiş portföyün etkin sınırları karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, S&P 500 endeksinin eklenmesiyle yerel hisse senetlerinden oluşan model portföyün riskinin %45’e kadar düşürülebileceğini göstermiştir. Türkiye sermaye piyasalarında işlem gören hisselerin açığa satılabileceği bir piyasa olmamasından dolayı çalışmanın gerçekçi ve uygulanabilir olması için açığa satış kısıtı koyulmuştur. Tezin doğrudan konusu olmamakla birlikte 2000-2007 dönemi ve 2004-2007 döneminde IMKB 30 ve gelişmiş ülkelerin borsa endekslerinin birbirleriyle korelasyonları da incelenmiş, ve uluslararası sermaye piyasaları arasında entegrasyonun son 3 yılda hızlandığı gözlenmiştir. ABSTRACT This thesis targets to analyse the benefits, risks, and the theoretical basis for international portfolio investments. The thesis also aims to quantify the potential benefits of international diversification on a local portfolio Finance literature indicates two major contribution of international diversification to local portfolios: Return enhancement and risk reduction. Studies on this subject show that risk reduction impact is superior than return enhancement. Compared to developed countries’ capital markets, Istanbul Stock Exchange (ISE)’s leading securities index ISE-30 has a high risk - high return character, whereas developed country indexes have relatively lower risk and return vs. ISE-30. Hence, in the implementation section of the thesis, international diversification has been applied to a local model portfolio by adding a developed country’s stock maket index, that has a low corelation with ISE-30. Among the developed country indexes, S&P500(USA) has the lowest correlation with ISE-30 even after time difference adjustments. Model portfolio is constructed via five local stocks. Then S&P 500 index is added to the local portfolio and An efficient frontier is drawn for both local and the S&P 500 added portfolio. A comparison of the efficient frontiers imply up to 45% risk reduction is achievable by adding S&P500 to the local portfolio. Meanwhile, in order to make the study realistic, short sale contraints are implemented. Although it is not the direct aim of the thesis, a comparison of 2000-2007 and 2004-2007 data for different countries’ stock market correlations imply that stock markets’ integration rose notably over the last three years.

TÜREV P YASALARDA VAR YÖNTEM YLE R SK YÖNET MÖZETDoktora TeziMustafa CebeBu çalışmada finansal yönetim, finansal risk yönetimi ve portföy risk ölçümlerikonuları beş temel bölümde açıklanmıştır. Tezin ilk bölümü; risk kavramları, riskkaynakları, finansal pazarlara ait geniş kapsamlı bilgi ve finansal risk yönetimine aittemel yaklaşımlara yöneliktir. kinci bölüm finansal analiz yöntem ve ilkeleriniiçermektedir. Bilindiği gibi, hemen tüm finansal ifadeler ve bunların bağıntıları satışmiktarlarına dayalıdır. Diğer bir tanımlama ile çoğu finansal bağıntı değişkeni, firmanınsatış düzeyine bağımlılık göstermektedir. Bu nedenle, net sabit varlıkların satışlara oranı,kısa vadeli borçların satışlara oranı ve cari varlıkların satış miktarına oranı gibi orananalizleri, işletmenin finansal yapısı ve geleceğini belirlemede çok önemlidir.Üçüncü bölümde finansal türev aracı olarak, future pazarları ve fiyatlamaları,swap ve opsiyon fiyatlamaları, forward sözleşmeleri ve fiyatlamaları ve ayrıca değişikfiyatlama modelleri incelenmiştir. Forward ve future sözleşmeleri arasındaki benzerlikve farklılıklar da bu bölümde açıklanmıştır. Modeller arasında en iyi bilinen yönteminBlack-Scholes Merton Yöntemi olduğu ve bunun özellikle gelecek sözleşmelerindehisse senedi endekslerine dayalı fiyat tahminleme işlemlerinde oldukça yeterli biryöntem olduğu belirtilmektedir.Son iki bölümde, finansal riske ait değişkenler, risk faktörleri ve parametrelerfarklı istatistiksel yöntemlerle teorik olarak analizlenmiştir. Özel bir risk analiz yöntemiolarak VAR yöntemi (riske maruz değer) ayrıntılı olarak incelenmiş ve risk değeri ilebağımsız değişkenler arasındaki geçerli olabilecek bağıntılar elde edilmiştir. Üç farklıVAR yöntemi arasında en pratik durumda olanı, varyans-kovaryans VAR yöntemi, kısazaman dilimine dayalı fiyatlamalar ve varlıkların getirilerindeki değişimler için çokuygun nitelik göstermektedir. Diğer iki VAR yöntemi; tarihsel simülasyon VARyöntemi ve Monte-Carlo yöntemi, istatistiksel anlamda tam değerleme işlemine göreişlev göstermektedirler. Bu karmaşıklığa ek olarak, Monte-Carlo yöntemi ayrıca şansabağlı olarak üretilmiş sayılara gereksinim duymaktadır. VAR büyüklüklerininbelirlenmesi amacıyla kullanılan varyans-kovaryans yönteminin, tarafımızdan yazılmışFortran 90 bilgisayar programı son bölümde verilmektedir. Ayrıca benzer VARölçümleri için gerekli Mathematica 5.0 yazılımına yönelik gerekli giriş bilgileri de bubölümde yer almaktadır. Uygulama da gerekli görülen korelasyon ve standart sapmamatrisleri ise Statistica 6.0 bilgisayar programı yardımıyla hesaplanmıştır. Değişiktürden portföy risk ölçümleri değişik örneklerle varyans-kovaryans VAR yöntemiyleincelenmiştir. Bu yönteme ek olarak, seçilen örnekler, Mathematica Bilgisayarprogramına dayalı Benninga yöntemine benzer kod kullanılarak incelenmiştir.Anahtar kelimeler; finansal risk yönetimi, riske maruz değer, portföy analizi,türev piyasaları RISK MANAGEMENT WITH THE VAR METHOD ON THEDERIVATIVE MARKETSABSTRACTPhD ThesisMustafa CebeIn this study, the subjects of the financial management, the financial riskmanagement and portfolio risk measurements are explained in five main chapters. Thefirst of them is about risk notions, risk resources, comprehensive knowledge onfinancial markets and the fundamental approachments of financial risk management.The second chapter consists of the principles and the methods of financial analysis. It isknown that almost all financial statement equations are sales-driven, that is, mostfinancial statement variables are assumed to be functions of the sales level of the firm.Therefore, the ratio-analysis, such as ratio of current assets to sales, ratio of currentliabilities to sales and ratio of net fixed assets to sales are very important to determinethe financial structure and future of the firm.As financial derivative instruments, futures markets and pricing, swaps andoptions pricing, forward contract and pricing and also the various pricing models wereinvestigated in detail in third chapter. The differences and similarities between forwardsand futures contracts were explained. Through all the pricing models, Black-Scholes-Merton?s model is well known and its accuracy is sufficient to estimate the priceforecasting of the stock index especially on the futures markets.In the last two chapters, the parameters, the risk factors and the variables of thefinancial risk were theoretically analysed using the different statistical methods. As aspecial risk measurement method, VAR (value at risk) method was investigated in detailand the statistical relationships were obtained between the independent variables and therisk value. The most practical one of the three types of VAR methods, variance-covariance method, can be accepted as the useful method for the short-time pricing andreturn change of assets. The other two methods, historical simulation VAR method andMonte-Carlo simulation VAR method are dependent statistically on the full valuationrule. In addition to this complexity, Monte-Carlo simulation VAR method needs thegenerated random numbers. To estimate VAR value using the variance-covariancemethod, the Fortran 90 computer program written by us is given in the last chapter.Furthermore the program input for Mathematica 5.0 software is also designed tocalculate similar measurements. The correlation and standard deviation matrices werecalculated by means of Statistica 6.0 program. The various numerical examples ofportfolios were experienced by using variance-covariance VAR method . In addition tothis method, the chosen examples were studied by using the code similar to theBenninga?s methode based on Mathematica Computer Program .Keywords: Financial risk management, value at risk, portfolio analysis,derivative markets.1 344

ÖZETHazırlayan : Özlem ÇET NKAYA?Türkiye'nin Rekabetçi Üstünlüğüne Üretici Birliklerinin Katkısı: TAR ŞÖrneği? isimli bu çalışmada, Tarım Satış Kooperatifi Birlikleri'nden TAR Ş'inTürkiye'nin rekabetçi üstünlüğünde üstlendiği rolü ve taşıdığı önemi ortayakonulmuştur. Bu bağlamda, TAR Ş Birliklerinin bağlı olduğu sektörlerdeki fırsatlarve tehditler saptanarak, kuvvetli ve zayıf yönleri incelenmiş ve rekabetçi üstünlüksağlamada gerekli olan rekabetçi faktörler belirlenmiştir. Ayrıca, TAR Ş'in temelürünleri olan kuru incir, çekirdeksiz kuru üzüm, pamuk ve zeytinyağının portföymatrisleri oluşturularak izlemesi gereken rekabet stratejilerine yer verilmiştir.Çalışmanın temel hipotezi; ?dünyada küreselleşme ile değişen zorlu rekabetsürecinde, ülkelerin rekabetçi üstünlüklerini sağlayabilmelerinde üretici birliklerininönemli katkısı bulunmaktadır. Bu anlamda Türkiye'nin rekabetçi üstünlüğününsağlanmasında üretici birliklerine ihtiyaç duyulmaktadır? biçimindedir.Çalışmanın materyalini birincil ve ikincil veriler oluşturmaktadır. Birincilverileri; TAR Ş'in rekabetçi üstünlüğünü belirlemek amacıyla SWOT ve portföyanalizini gerçekleştirebilmek için TAR Ş'in tepe yöneticileri ile yüz yüzegörüşmelerden sağlanan bilgilerdir. kincil veriler ise, özellikle TAR Ş'in dış çevreanalizini gerçekleştirmek için OECD, World Development Indicators, GEME, Egehracatçı Birlikleri, EBSO, D E, Dış Ticaret Müsteşarlığı ve TAR Ş'in faaliyetgeçmiş faaliyet raporlarından elde edilmiştir.Çalışmada, öncelikle konu ile ilgili yapılmış çalışmalar incelenmiştir. Dahasonra konuyla ilgili literatürde yer alan Türkçe ve ngilizce kaynaklardan;kitaplardan, dergi ve gazetelerdeki makalelerden, sempozyum bildirilerindenyararlanılmıştır.Çalışma giriş ve sonuç dışında dört ana bölümden oluşmaktadır. Birincibölümde, konuyla ilgili temel kavramlar; rekabet, rekabet gücü, rekabetçi üstünlükve üretici birlikleri açıklanmıştır. kinci bölümde, uygulamada kullanılacak olanyöntem ve teknikler ile rekabet stratejilerine yer verilmiştir. Üçüncü bölüm- 334 -uygulamanın yapılacağı TAR Ş bağlı birlikler hakkındaki bilgilerden oluşmaktadır.Dördüncü bölüm ise, TAR Ş Birliklerinin genel ve sektör/iş çevresi analizi ileSWOT analizinin yapıldığı uygulama bölümüdür. Ayrıca, Boston Danışma Grubu(BDG) Büyüme /Pazar payı matrisi TAR Ş ana ürünleri için düzenlenmiştir. Buradanelde edilen sonuçlar neticesinde TAR Ş için en uygun olan rekabet stratejisi tespitedilmiştir. Stratejilerin uygulanmasında Mc Kinsey'in 7 S modeli çerçevesinde genelbir değerlendirme yapılmıştır. SUMMARYPrepared by : Özlem ÇETINKAYAIn this research, entitled ?The Contribution of the Productive Corporations toCompetitive Advantage of Turkey?, the role and significance of TAR Ş, one of theAgricultural Sales Cooperative Corporations, on competitive advantage of Turkey isstated. In this respect, the opportunities and threats in the sectors to which TAR ŞCorporations is tied, are detected, and their strong and weak sides are examined, andcompetitive factors that are necessary to have competitive advantage are determined.In addition, portfolio matrixes of dried figs, raisin, cotton and olive oil which are thebasic products of TAR Ş are formed and competitive strategedies to follow areworked on.The main hypothesis of the research is that ?productive corporations have aconsiderable contribution to ensure the competitive advantage of their country intoday?s fierce competition processes that is continuously changing due to theglobalization in the world. From this point of view, in order to prove competitiveadvantage of Turkey, productive corporations are needed.?Primary and secondary data makes up the research material. Primary dataarises from the face to face negotiations with the head-quarters of TAR Ş in order torealize SWOT and portfolio analysis with the aim of determining the competitiveadvantage of TAR Ş. Secondary data comes from the previous activity reports ofOECD, World Development Indicators, GEME, Ege Exportation Associations,EBSO, D E, Foreign Trade Undersecretary ship Embassy and TAR Ş especially tomake analysis of the outer environment of TAR Ş.In this research, first of all, the previous related studies are examined. Then,sources in Turkish and English, books, magazines and articles on papers that takeplace in literature on related subject are made use of.- 336 -Four main parts except from introduction and conclusion constitutes the research. Inthe first part, the main concepts related to the subject: competition, competitionforce, competitive advantage and productive corporations, are explained. The secondpart focuses on methods and techniques to be used in the research and competitivestrategedies. Third part involves knowledge on the corporations tied to TAR Ş. Andfourth part is a practical application part where the sector/working environment andgeneral analysis of TAR Ş Corporations and SWOT analysis are applied. In addition,development/ marketing lot matrix of Boston Consultative Group are rearranged forbasic products of TAR Ş. As a result of the date comin from these, the most suitablecompetitive strategedies for TAR Ş are determined. An overall evaluation is madewithin the frame of Mc Kinsey?s 7S model. 360

KASIM 2000 ŞUBAT 2001 KRİZ DÖNEMLERİNDE MARKOWITZ MODELİNİN İMKB 30 ENDEKSİNE GÖRE UYGULANABİLİRLİĞİNİN TEST EDİLMESİ ÖZET Günümüzde herkesin bir portföyü vardır. Bu portföylerin bir kısmı ev, otomobil gibi reel varlıklardan oluşurken, diğer kısmı hisse senedi ve tahvil gibi finansal varlıklardan oluşur. Reel varlıklar doğrudan maddi değerleri, finansal varlıklar ise maddi değerlerle ilgili hakları veya belli yükümlülükleri ifade eder. Birçok varlık kümesiyle karşı karşıya olan insanlar, portföy oluştururken bazen rastgele genellikle de belli ihtiyaçlar ve kurallar çerçevesinde hareket ederler. Bu amaçla uygulanan birçok portföy yönetim modelleri mevcuttur. Modern portföy teorisinin kurucusu olarak kabul edilen Harry M. Markowitz, finansal varlık getirileri arasındaki ilişkilerin dikkate alınmasını, çeşitlendirme ve portföyün tümünün değerlendirilmesini gündeme getirmiştir. Çalışmada, Türkiye'de Kasım 2000 ve Şubat 2001 kriz dönemlerinde, İMKB-30 kapsamındaki hisse senetleri üzerinde Markowitz modeli uygulanarak etkin bir portföy oluşturulup oluşturulamayacağı ortaya konmaya çalışılmıştır. Excel ortamında IMKB-30 verileri üzerinde Markowitz modelinin uygulanmasıyla elde edilen amprik bulgular şunlardır: Ele alman kriz dönemlerinde İMKB-30 kapsamındaki hisse senetlerinin beklenen getirilerinin düşük, standart sapmalarının ise yüksek düzeylerde olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca İMKB-30 kapsamındaki hisse senetlerinin getirileri arasındaki ilişkinin (korelasyon katsayısının) büyük bir kısmının +l'e yakın olduğu saptanmıştır. Bu bulgular kriz dönemlerinde İMKB-30 kapsamında yer alan hisse senetlerinde Markowitz modeli kullanılarak etkin bir çeşitlendirme yapılmasının mümkün olmadığını ortaya koymaktadır. Çalışmada ayrıca, kriz öncesi altı aylık bir dönem de ele alınmış ve sonuçlar kriz dönemi ve kriz öncesi dönem olarak karşılaştırılmaya çalışılmıştır. 87

ÖZET... HAYAT DIŞI SİGORTA ŞİRKETLERİ İÇİN OPTİMUM PORTFÖY KOMPOZİSYONUN BELİRLENMESİ Sigorta sektöründeki son gelişmeler ve rekabet, dikkatleri ürün ve yatıran komposisyonlan hakkındaki karar konularına çekmiştir. Bundan dolayı şirketlerin üst yönetiminde, sigorta ve yatıran portföyleri için en iyi kompozisyonu oluşturacak matematiksel modeller ve kantitatif analizler güncelliğini korumaktadır. Birden çok ürün sunan bir şirketin her bir farklı ürün dalı, farklı getiri ve bu getiri ile ilgili olarak farklı risklere sahiptir. Getiri ve bu getirinin riski aynı anda değerlendirildiğinde şirketin pazara sunacağı en iyi ürün portföyü nasıl olmalıdır? Bu gibi analizler, şirketin ürün portföyünü ve pazarlama stratejilerini şekillendirilmesinde yararlı olabilir. Bu çalışmanın amacı hayat dışı sigorta şirketlerine en iyi sigorta ve yatırım portföylerini belirlemesinde yardımcı olmaktır. Sigortacının göze alacağı riski değerlendirerek ve geleneksel sigorta ve yatırım risk modellerinde yapılan gerçek dışı varsayımları kaldırarak, sigortacının göze alacağı riske göre karım en yüksek seviyeye çıkaracak bir model sunulmaktadır. Önerilen model sigortacının göze aldığı riske göre en iyi sigorta ve yatırım portföyünü belirlediği gibi, göze alınan riski ayarlayarak getiri risk grafiğindeki verimli çizginin oluşturulmasında da kullanılabilir. Sunulan model üç farklı sigorta şirketinin ve toplam sektörün geçmiş on beş yıllık verileri üzerinde uygulanmıştır. Model değerlendirmesi ve duyarlılık analizleri için bazı senaryolar yaratılmış ve elde edilen sonuçlar karşılaştırılmıştır. IV ABSTRACT DETERMINATION OF OPTIMUM PORTFOLIO COMPOSITION FOR NON-LIFE INSURANCE COMPANIES Recent developments and competitions in insurance sector have drawn attention to decision issues about the composition of products and investments. Accordingly, mathematical models and quantitative analyses to optimize the insurance and investment portfolios are gaining much popularity at the management level of the firms. Different product lines that a multi-product firm offers have different rates of return and different risks associated with those rates of return. Taking into account both risks and rates of return, what is the best mix of product lines for a firm to offer in the market place? This type of analysis can make a useful contribution in shaping the firm's product mix and marketing policy. The objective of this study is to assist non-life insurance companies in simultaneously determining the optimal composition of the insurance and investment portfolios. By introducing insurer's threshold risk and relaxing some assumptions made in the traditional chance constraint insurance and investment portfolio models, a method for an insurer to maximize his return threshold for a given threshold level is presented. This proposed model can be used to generate the efficient frontier by adjusting insurer's threshold risk level, as well as to optimize the composition of underwriting and investment portfolios regarding the insurer's threshold risk level. The proposed model is implemented by the historical data of three different non- life insurance companies and the aggregated data of industry for a fifteen-year period. For model validation and sensitivity analyses, some scenarios are generated and the results obtained were compared. 116

ÖZET Finansal piyasalardaki gelişmelerin özellikle son elli yılda, gelişmiş ülkelerde görüldüğü açıkça bilinmektedir. Finansal piyasalarda modern portföy kavramı 1952 yılında H. Markowitz'in ünlü makalesi `portföy seçimi` ile başladığı kabul edilmektedir. Finansal vatlıklar açısından portföy, riski minimize etmek için farklı hisse senetlerini bir araya getirmek demektir. Portföy ve portföy yönetimi kavramlanna ilave olarak türev ürünler olarak bilinen Swap, Forward, Futures ve Opsiyon sözleşmelerini kavramlarını da açıklamamız gerekir. Bu kavramlardan özellikle opsiyon sözleşmeleri konumuzla oldukça ilgilidir. Finansal araçlar üzerine gerçekleştirilen opsiyonlar ile vadeli işlemlerin türev ürünleri olarak adlandırılmasının temel nedeni, söz konuşu işlemlere konu olan finansal araçlann fiyatlannın, bu araçlann işlem gördüğü ilgili spot piyasalarda gerçekleşen fiyatlardan hareketle türetilmiş olmasıdır. Türev ürünlerin dünya çapında basan kazanmasının altında yatan neden ise, sözkonusu işlemlere konu olan döviz, hisse senetleri ve sabit getirili menkul kıymetlerin işlem gördüğü piyasalann oldukça değişken (volatilite) bir yapıya sahip olmasıdır. Değişkenlik yani volatilite, gerçekte riskle eşdeğer bir kavramdır. Tüm risklerin doğru ve etkin bir şekilde yönetimi, her yatırımcı için büyük bir önem arz etmektedir. Türev ürünlerin temel faydası, yatırımcılara, piyasada karşılaştıkları riskleri başka kesimlere aktarma imkanı sunmasında yatmaktadır. Bu çalışma, riski minimize etmek için portföy kavramına ilave olarak son yıllarda geliştirilen ve uygulanmaya konulan vadeli işlemler, futures kontratlar, opsiyon işlemleri ve riskten korunma (hedging) tekniklerinin uygulanmasıyla oluşturulan portföy stratejileri temel araçlar olarak kullanılmıştır. Ayrıca bu çalışma da istanbul Menkul Kıymetler Borsasında kurulması düşünülen vadeli işlem piyasasında işlem görecek olan opsiyon sözleşmeleri modellerinin varsayımları ve veri yapılan, opsiyon sözleşmeleriyle ve stratejilerime hisse senedi yatırımlarının analizi, ve opsiyon sözleşmelerinin yer aldığı portföylerin oluşturulması ve fiyatlandırılmasına ilişkin örnek olarak seçilen İMKB endeksinde işlem gören Akbank, Doğan Yayın Holding, Emek Elektrik ve Alkim kağıt hisse senetlerinden oluşan gerçek koşullara uygun varsayımlar altında çalışan sayısal bîr model geliştirmeyi amaçlamaktadır. vı ABSTRACTS It is known that the developments in financial markets in developed nations in particular in the last five decades. The concept `modern portfolio` in financial markete is accepted to have started with the famous article `Portfolio Selection` by H. Markowitz in 1952. In view of financial assets, portfolio means combination of different stocks in order to minimize the risks. In addition to the concepts `Portfolio and Portfolio Management`, swaps, forward, futures and options contracts known as derivative products should be explained. Of these concepts, options contract in particular is rather associated with our present issue matter. The main reason why options and futures contracts which are realized through financial means are identified as derivative products is that the prices of the financial means related to those transactions have been derivatived by means of the prices which occured in the markets in which these means were traded. The fact that derivative products have been successful universally is by the fact mat the markets in which foreign exchange, stocks and assets with stable return are traded tend to be of great volatility. Variability, in order words, volatility is in fact a concept equivalent risk itself. Proper and efficient management of all risks is of great importance for almost all investors. The major utility of derivative products is that make it possible for investors to transfer the risks they meet to different sections. This study is that portfolio strategies created using futures contract, options contract and hedging techniques developed and put into practice recently in addition the concept portfolio in order to minimize the risk are used as basic devices. In addition to this study also aims to develop a quantitative model which would function under the assumptions suitable to actual circumstances in pricing options contract market models and datum constructions, in which stock investments with option contracts and strategies to be formed portfolio with take part option contract and regarding in which chosen for instance transactions that IMKB index in that Akbank, Doğan Publication Holding, Emek Electricity, Alkim Paper stocks planned to be established in IMKB. VII 229

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2001, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2001, Bu çalışma portföy optimizasyonunda kullanılan matematiksel modeller hakkındadır. Yatırım, getiri ve risk olmak üzere iki boyuta indirgenmiştir. Yatırım problemi beklenen getiri ve risk ölçüsü olarak varyans veya standart sapma kullanılarak modellenmiştir. Analiz sırasında yatırımcının tercihleri göz önünde bulundurularak en yüksek faydayı sağlayacak optimal portföy belirlenmeye çalışılır. Analizin girdileri, beklenen getiri, standart sapma ve menkul kıymetler arasındaki ilişkiyi tanımlayan kovaryanstır. Yapılan ortalama-varyans analizi etkin çeşitlendirmenin nasıl yapılacağını da ortaya koymaktadır. Problemi çözmek için grafiksel yöntem, Lagrange çarpanları ve Markowitz’in geliştirdiği kritik hat algoritması kullanılmaktadır. Analiz sonunda belli bir beklenen getiri düzeyi için standart sapma veya varyansla ölçülen riski minimize eden, belli bir risk düzeyi için beklenen getiriyi maksimize eden uygulanabilir portföyler tanımlanır. Bu portföyler beklenen getiri-standart sapma uzayında etkin sınırı oluştururlar. Kritik hat algoritması sayesinde etkin sınır sonlu sayıdaki köşe portföyden üretilebilmektedir. Çalışmada ayrıca basitleştirilmiş modeller olarak bilinen ve yatırım probleminin ilişkisel yapısını basitleştiren indeks modelleri ile portföy seçimi aşamasında fayda fonksiyonu kullanmamak için geliştirilmiş diğer portföy seçim modellerine de yer verilmiştir., This study is about the mathematical models using in portfolio optimisation. Investment is reduced into two dimensions as return and risk. Mathematical model of investment problem is defined by using rate of return and variance or standard deviation as risk measure. In the analysis it is tried to find the optimal portfolio that gives the maximum utility by using investors’ preferences. The inputs of the analysis are rate of returns, standard deviations and covariance that defines common movement of securities. This mean-variance analysis defines how efficient diversification can be done. To solve the problem graphical method, Lagrange multipliers and critical line algorithm that is developed by Markowitz are used. At the end of the analysis identified all feasible portfolios that minimize risk as measured by variance or standard deviation for a given level of expected return and maximize expected return for a given level of risk. When graphed in standard deviation versus expected return space, these portfolios form the efficient frontier. By the critical line algorithm efficient frontier can be produced from finite corner portfolios. In this study the models known as simplified models that are developed to simplify the correlational structure of the investment problem and the other models developed not to use utility function in the portfolio selection step are introduced, too.This study is about the mathematical models using in portfolio optimisation. Investment is reduced into two dimensions as return and risk. Mathematical model of investment problem is defined by using rate of return and variance or standard deviation as risk measure. In the analysis it is tried to find the optimal portfolio that gives the maximum utility by using investors’ preferences. The inputs of the analysis are rate of returns, standard deviations and covariance that defines common movement of securities. This mean-variance analysis defines how efficient diversification can be done. To solve the problem graphical method, Lagrange multipliers and critical line algorithm that is developed by Markowitz are used. At the end of the analysis identified all feasible portfolios that minimize risk as measured by variance or standard deviation for a given level of expected return and maximize expected return for a given level of risk. When graphed in standard deviation versus expected return space, these portfolios form the efficient frontier. By the critical line algorithm efficient frontier can be produced from finite corner portfolios. In this study the models known as simplified models that are developed to simplify the correlational structure of the investment problem and the other models developed not to use utility function in the portfolio selection step are introduced, too., Yüksek Lisans, M.Sc.

ÖZET Günümüzün hızla değişen rekabetçi ortamı, yatırım kararı verirken etkinliği zorunlu kılar. Pekçok diğer alanda olduğu gibi, yatırım alanında da uzmanlık ve altyapı yetersizliği verimli sonuçlar alabilmeyi olanaksız hale getirir. Bugün artık portföy yönetimi hizmeti yatırım süreci içerisinde bir vazgeçilmez olarak yerini almıştır. Yatırım kararlarında eniyi portföy seçimi önemli bir iştir. Bu, saf önseziden karesel eniyileme tekniklerine kadar uzanan geniş bir yelpazedeki yöntemlerin aracılığıyla gerçekleştirilebilir. Bu tezin amacı, daha önce konu ile ilgili yapılmış çalışmaları gözden geçirmek ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, IMKB'de işlem gören hisse senetlerinden bazılarını içeren bir örnek uygulama sunmaktır. v ABSTRACT The competitive world of today obliges people to be more efficient while making investments. Like in many other fields, approaches in investment without background are usually fallible. The portfolio management are, by now, indispensable in investment process. Selection of the optimal portfolio is an important task in investment decisions. This can be achieved by means of different methods in a broad spectrum from simple intuition to quadratic optimisation techniques. The aim of this thesis to glance over the relevant studies of this subject and to present an application that include some some stocks of Istanbul Stock Exchange (ISE). VI 215

ÖZETDünya ticaretinin globalleşmesiyle birlikte artan rekabet ortamında kuruluşların dünya pazarına açılması ve pazardan daha çok pay alabilmesi kuruluşun performansına bağlıdır. İyi bir global ürün sürmek için firmalar uzun vadeli planlar yapmaktadırlar. Bununla beraber stratejik düşünenler, misyonunu, vizyonunu, amaçlarını ve buna bağlı olarak hedeflerini iyi saptayabilen firmalar ayakta kalmıştır ve hayatını idame ettirmişlerdir.Artık günümüz teknolojisi sayesinde üretim, dağıtım, satış kanallarında son derece hızlı ve büyük gelişmeler olmuştur. JIT (Just in time) yaklaşımı, esnek üretim sistemleri, lojistik alanında yapılan yenilikler, internet sayesinde gelişen e-ticaret ve aynı anda sadece 4000-5000 USD maliyetle kurulan web sayfaları yardımıyla tüm dünyaya web üzerinden satış yapabilme imkanı doğmuştur. Artan globalleşme kavramıyla da ülkeler arası kotalar yavaş yavaş ortadan kalkmış, yeni tüketici kitlelerine ulaşmak, yeni pazarlara hitap etmek artık son derece kolaylaşmıştır. Burada artan pazar ve değişen tüketici davranışları dolayısıyla, işletmeler inorganik yapıdan daha organik bir yapıya doğru yönelmek zorunda kalmışlardır. Giderek büyüyen işletmeleler, işkollarına göre işbirimlerine ayrılmış ve çeşitlendirmeye gitmişlerdir. Artan rekabet sonucu, işletme de sektörel rekabetçi güç elde etme çabasında olan işbirimleri için, işbirimlerinin bağlı olduğu ana işletmede mevcut kaynakların dağıtılması, büyüme potansiyeli yüksek olan, gelecek vaad eden sektörlere girilmesi, iyice daralan ve mevcut pazarda liderliğini yitirmiş işbirimlerinin durumu gibi spesifik konularda karar vermek için işletmeler portföy analizi metodları üzerinde çalışmalara başlamışlardır. Tezin birinci bölümünde stratejik yönetim kavramı ve bunun işletmeler için önemi, stratejik pazarlama ve geleneksel pazarlama arasındaki farkları belirtilmiştir. Örgütsel amaçlar ve buna bağlı hedefler üzerinde durulmuştur ve organizasyonun faaliyette bulunduğu çevre faktörleri irdelenmiş ve bütün bu kavramların ışığında oluşturulabilecek strateji alternatifleri irdelenmiştir.Tezin ikinci bölümünde değişik sektörlerde faaliyet gösteren işbirimlerinden oluşmuş organizasyonlar için portföy kavramı, portföy modelleri ve portföy analizi ve buna bağlı eleştiriler üzerinde durulmuştur. Portföy analizinde, işletmeler kendi kıstaslarına göre matrisler oluşturmuşlar ve işbirimlerini bu matrisi oluşturan kıstaslara göre objektif veya subjektif olarak değrelendirmeye almışlardır. Matriste pozisyonlandırılan işbirimleri, yine işletmenin belirlediği ana ölçüm kıstaslarına göre, matriste gruplandırılmış ve her grup için ayrı stratejiler belirlemeye çalışmışlardır. Yine Tezin ikinci bölümünde bu analiz metodları hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.Dünya üzerinde ekonomide söz konusu olan ülkelere ait işletmelerin geliştirdikleri portföy ve portföy analizi kavramı, tezin üçüncü bölümünde Türkiye'den Otomotiv sektöründe yer alan Karsan Pazarlama için irdelenmiş ve şirketin karakteristiklerine özgü kıstaslara göre, şirketin hizmet ayağını oluşturan servis teşkilatları için uygulama yapılmıştır. Burada kurumsal yapıya uygun olarak stratejik planlama esaslarına göre şirketin analizleri yapılmış, pazar durumu incelenmiş, şirket misyon ve buna bağlı vizyon, hedeflere göre organizasyonel ve fonksiyonel hedefler belirlenmiştir. Bütün bu sorgulamalar sonucu gelecek projeksiyonuna göre hizmet noktalarının oluşturduğu portföy ele alınmış ve analizleri yapılarak değerlendirilmiştir.Son bölümde ise değişik sektörlerde rekabet gücü elde etmeye çalışan organizasyonlar için stratejik düşünce ve portföy kavramı ve buna bağlı değerlerin gelişimi irdelenmiş ve portföy analizi metodlarının yorumları değerlendirilmiştir. SUMMARYThis is such an study that; it involves the strategic decision through marketing management by portfolio analysis. In the thesis; at the first part the strategic management process and the difference between strategic marketing and classical marketing were declared. The marketing enviroment of the organizations was observed and depending on the output of the analysis, the strategic direction set up ways were declared,.At the second part of the thesis, the word "portfolio" was declared. In order to explain the portfolio models and the analysis methods; necessary examples of portfolios were given from different sectors. The portfolio issues were set by the companies through subjective or objective decisions. By the help of these issues; different strategies applied to the every different groups of the portfolio matrice. Eventually, the portfolio analysis methods were deeply declared at the second part.At the third part; Karsan Pazarlama, a firm at the automotive industry was taken as a case study for the portfolio analysis. The after sales organization of Karsan Pazarlama was taken as a portfolio and segmented through some objective and subjective issues at the Karsan Matrice. In order to make segmentation, the strategic management process declared at the first part was applied to Karsan Pazarlama at the third part. By the help of the portfolio analysis of the after sales organization of Karsan Pazarlama, different strategies were set depending on the services matrice position at the Karsan matrice. Finally, at the last part of the thesis, different ideas about the portfolio analysis were argued. The operational evolution of the portfolio analysis methods were declared and compared with the applied method at the third part.

ÖZET Bu çalışma, ' 'Modern Portföy Kuramı ' 'nın performans ölçülerinin İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda kullanılabilir olup olmadığım göstermeyi amaçlar. Bu nedenle uygulama ağırlıklı bir çalışma yapılmıştır. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'mn Ulusal-30 Endeksi'ne bağlı hisse senetleri piyasa olarak seçilmiştir. Tüm portföyler, izlenebilirliğin artırılması için bu endekse bağlı hisse senetlerinden oluşturulmuştur. İMKB-30 endeksine bağlı hisse senetleri dönemsel olarak değiştiğinden uygulama 1997'nin ikinci yarıyılı ile sınırlı tutulmuştur. Birinci hafta verilerin başlangıç noktası olduğundan reel getiri ve hesaplamalarda kullanılacak gerçek veriler ancak ikinci haftadan sonra oluşabilmektedir. Ayrıca son hafta yılbaşı tatili nedeniyle tamamlanmadığı için son hafta da çok işlevsel görülmemektedir. Bu yüzden IMKB ile ilgili uygulamanın yapıldığı 1997'nin ikinci yarıyılı 26 tam haftayla birlikte başlangıç ve bitiş haftaları olmak üzere toplam 28 olarak dikkate alınarak analitik değerlerin yarıyılın tamamım kapsaması sağlanmıştır. Veriler, 1997 yılının ikinci altı aylık dönemiyle sınırlı tutulmaktadır. Temel sebep, yılın diğer yarısında Ulusal-30 endekse ait hisse senetleri İstanbul Menkul Kıymetler Borsası tarafından değiştirilmektedir. Bu yüzden, önceki dönemin hisse senetlerinden aym şekilde ' Ulusal-30 endekse ait hisse senetleri ' olarak söz etmek mümkün olmamaktadır. İlk bölümde, Portföy Kuramının temel kavramları işlenerek uygulamada kullanılacak olan parametrelerin dayanakları, örnek hesaplamalarla desteklenerek belirlenmiştir. Markowitz Ortalama Varyans Modeli ve bu modelin temel kavram ve terimleri, bu bölümde tanımlanmıştır. ikinci bölümde, portföy çeşitleri ve tezin esasım teşkil eden hisse senedi portföylerinin verimliliği anlatılmıştır. Sharpe, Treynor ve Jensen' in performans ölçülerinin tanımlan yapılmıştır. Daha sonra sermaye artırımı durumunda hissesenedi veriminin nasıl etkileneceğine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, hisse senetleri endekslerinin yönetimi sürecinin bütün aşamaları incelenmiş ve uygulamada kullanılacak İMKB endekslerinin nasıl hesaplandıkları ortaya konmuştur. Dördüncü bölümde, portföy seçimi incelenmiş ve ' 'Ulusal-30 Endeksi ' 'nde yer alan hisse senetlerinin önce riski minimize etmek maksadıyla sektörel dağılımları yapılmış ve sonra pahalılık seviyeleri baz alınarak beş farklı portföy oluşturulmuştur. Tezin esasım teşkil eden uygulamaya son bölümde geçilmiştir. Piyasa Değeri / Defter Değeri oranlarına göre oluşturulan beş ayrı portföyün Sharpe, Treynor ve Jensen Performans ölçülerine göre verimlilikleri ölçülerek sonuç bölümünde yorumlanmıştır. Burada ortaya çıkacak asıl sonuç genişlik ve derinlik problemi olan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda Modern Portföy Yaklaşımı'nın performans ölçülerinin kullanılabilir olup olmadığıdır. Ayrıca bu çalışma ile hem hisse senedi bazında, hem de portföy bazında ucuz ve pahalı yatırım araçlarının verimliliklerini kıyaslamak mümkün olmaktadır. ABSTRACT The thesis aims to test whether the performance indexes of ' `The Modern Portfolio Theory` are applicable to Istanbul Stock Market. For this reason, the thesis is largely about the application. The market for the application is bounded by ' 'National Index IMKB-30 ' ' in order to reach a good demonstration of 'records and results ' together. All the portfolios are to be selected from the stocks of `National Index IMKB-30`. Since the stocks of `National Index IMKB-30` change term by term, the period of the application here, is limitted by the data of only the half year of 1997. The functional data are to be taken after the second week of the term, since the week of origin is just a starting point without net amount of return. In addition, the last week of the term is not considered as a full data, because of the New Year Holiday. Thus, the whole term is considered as 26 weeks, although 28 weeks are to be used for the evaluations. Data are to be taken for a half year only. The main reason is that, some of the stocks of `National Index IMKBr30` are supposed to be changed term by term, by Istanbul Stock Market. Thus, the stocks, which belong to the index in one term, no longer belong to it in the next term. In the first chapter, main concepts of ' 'The Modern Portfolio Theory ' ' are covered and the origin of the parameters are determined. In the second chapter, characteristics of the portfolio and its performance are explained. Sharpe's, Treynor's and Jensen's Performance Indexes are defined. Then, the effects of the case of capital increase are evaluated. In the third chapter, all the managerial concepts of IMKB Indexes are defined and the evaluations of those indexes which are to be referred in the application part of the thesis are stated.In the forth chapter, portfolio selection is investigated. For the application in Istanbul Stock Market, fistly, the stocks are classified according to sectors of the companies in `National Index IMKB-30`. The aim of this trial is to reduce the risk. Secondly, cheapness of stocks is taken into account for portfolio classification. The portfolios of five different levels of cheapness are selected. In the fifth chapter, at the end, all the conceptual informations are applied to Istanbul Stock Market. The portfolios of five different levels of cheapness are selected according to their ratio of ' 'market value / nominal value ' '. Sharpe's, Treynor's and Jensen's Performance Indexes of the five different portfolios are evaluated. Then, their performances are compared and discussed in the conclusion. The thesis shows that the performance indexes of `The Modern Portfolio Theory ' ' are applicable to Istanbul Stock Market. In addition, the thesis compares the performances, as stock itself and also as portfolio, at each level of cheapness based on their ratio of ' 'market value / nominal value ' '. 209

KISA ÖZET Riskteki Değer: IMKB de Uygulama hazırlayan Ceyda Örmeci Piyasalardaki dalgalanmalar getirilerde belirsizliğe yol açmaktadır. Piyasadaki bu dalgalanmaları ölçmek için çeşitli metotlar mevcuttur. `Riskteki Değer` yöntemi de yeni yeni kullanılmaya başlanan yöntemlerden birisidir. İlk bölümde, risk çeşitleri anlatılmıştır. İkinci bölümde `Riskteki Değer`(VAR) in tanımı yapılmıştır. Yöntem gözlem diliminde portföyün değişmediğini varsaymaktadır. Üç hesaplama yöntemi açıklanmıştır. Uygulamada Varyans-Kovaryans metodu incelenmiştir. Beş farklı metot birbirleriyle karşılaştırılmıştır. On tane hisse senedi seçilmiş ve bin tane portföy oluşturulmuştur. IMKB haftalık verileri kullanılarak 1988 ten 1998 e kadar gerililer hesaplanmış ve riske atılan değerler bulunmuştur. Araştırma sonucunda, gözlem dilimi veya daha güncel verilere verilen ağırlık arttıkça riske atılan değerin de arttığı görülmüştür. Volatilite bakımından gözlem dilimi uzun olan metot sonuçlan, kısa gözlem dilimi kullanan metota ve yakın geçmişteki veriye daha çok ağırlık veren metota göre daha az dalgalananla göstermektedir. ABSTRACT Value At Risk: An Application On The Istanbul Stock Exchange by Ceyda Örmeci Volatility in the market provokes the uncertainty of the returns. There are many ways to measure this volatility in the market. Recently, `Value At Risk` is the one widely used in the world. First, risks in the market are explained. In the second part, Value At Risk (VAR) is defined. Value at risk is a general concept to address market risk. It shows the worst expected loss over a target horizon within a certain confidence level. Value at risk relies on the assumption that the portfolio composition does not change over target horizon. The computation of value at risk is classified in three groups, Variance- Covariance Approach, Historical Simulation and Monte Carlo Simulation. In the application, variance-covariance method was used. Five different methods, three equally weighted moving average method (10, 25 and 100 week) and two exponentially weighted moving average method (A.=0.94 and X=0.97), were compared. A thousand portfolios comprising 10 stocks were composed. Weekly IMKB data were used to calculate the returns from 1988 to 1998. The research showed that when the time period or the weights of the data increase, the methods produce high level of value at risk measures. The method using longer time period tends to produce less variable results than those using short time period or giving more weight to recent data do. iv 44

ÖZET Belirsizlik ortamında karar vermenin en güç yönü yatırımcının riski hangi oranda ekstra getiri beklentisi karşılığında, üstlenebileceği kararıdır. Bu kararı verebilmek için yatırımcıların bakış açısından yola çıkılmalıdır. Yatırımcı tercihleri incelenmeli, riski sevmeyen (risk karşıtı) ve risk seven (risk yandaşı) yatırımcıların farklı yatırım tercihleri karşısındaki tutumları ele alınmalıdır. Burada tüm yatırımcıların risk karşıtı olduğu ve beklenen getirişi farklılaşmayan ve yüksek getiri sağlayan yatırımları tercih ettikleri varsayılmalıdır. Bu demektir ki aynı getiri oranlan söz konusu olduğunda risk karşıtı yatırımcı daha az riskli yatırımları tercih edecektir. Bu çalışmada risk kavramları verildikten sonra yatırımcı tercihleri açıklanmış, bölümleme yoluyla azaltılabilirliğine göre riskin çeşitleri incelenmiştir. Piyasada her şeyin bir fiyatı olduğu gibi riskin de piyasa fiyatı vardır ve bu bağlamda piyasada ki dengeye başvurulmaktadır. Bir yatırımın riski ölçülebiliyor ve riskin fiyatının ne olduğu biliniyor ise riske bağlı getiri oranı tespit edilebilir. Bu kapsamda çalışmamızda risk ölçme ve fiyatlama amacıyla ortaya atılan temel denge teorileri açıklanmaktadır. Finansal Varlık Fiyatlama Modeli (FVFM), Arbitraj Fiyatlama Modeli (AFM ), Tekli İndeks Modeli ve Modern Portföy Yaklaşımı ele alınmaktadır. Modellerin riske yaklaşımları, varsayımları incelenmekte ve karşılaştırmalı analizlerine yer verilmektedir. Tek bir finansal varlık için risk ölçüm yöntemleri incelenmekte ve bu yöntemler portföy getirişinin hesaplanmasında kullanılmaktadır. Portföy seçeneklerinde varlıkların risk ve getirileri biliniyor ve yatırımcıların tercihlerini hangi yönde yaptıkları tahmin ediliyor ise optimal portföy seçenekleri tanımlanabilir. Uygulama bölümünde de etkin sınır üzerinde yer alan optimal portföy seçenekleri `Tekli indeks Modeli` kullanılarak tespit edilmiş ve iki ayrı yatırımcı profili düşünülerek farklı portföyler oluşturulmuştur. Portföy oluşturulduktan sonra 3 aylık dönemde portföy getirişi takip edilmiş ve modelin geçerliliği ekonomik konjüktür dikkate alınarak yorumlanmıştır. SUMMARY The tough part of decision making under uncertainty is deciding how much extra return should be required to accept a measurable risk. We have to start out by taking individuals point of view. We have to look into the choice of investors and realize how risk averse investor who doesn't like risk and risk seeker who prefers risk take position among different investment opportunities. Here we assume that most of the decision makers are risk averse and prefer higher mean return and lower variance of return. This means that faced with the same choice of return, the risk averter would select the less risky investments. In this study, after the description of risk and return concepts are given, choice of investors and kind of risk according to be reduced by diversification is explained. We will turn to a market equilibrium context in order to show that there's a market price for risk just as there's a market price for anything else. If it's possible to measure the risk of an investment project and if we know what the price of risk is, than we can determine the risk adjusted rate of return. Including this we explained basic equilibrium theories of the measurement and pricing of risk; Capital Asset Pricing Model (CAPM), Arbitrage Pricing Model (APM ), the Single Index Model and Modern Investment Theory. The point of view of different models, their assumptions are being described and comparable analysis for risk and return theories take place. Risk measurement methods are looked over and these methods are used at the calculation of portfolio return. If we know the risk and return of the objects of portfolio choice and the way investors make their choices ( the theory of choice ) than we can describe the optimal portfolio choices. In the practice part, using the `Single Index Model`, optimal portfolio choices over efficient set is established and thinking of two different investor profiles different portfolios are built. After the creation of portfolios, for the first quarter period, the portfolio return is followed up and the availability of the model is interpreted according to the economic situation. XI 138

ÖZET Sermaye pazarlarının gelişmeye başlamasıyla birlikte portföy yönetiminin önemi artmaya başlamıştır. Yatırımcıların hizmetine sunulan finansal araç sayısının gün geçtikçe artması ile bu araçların en uygun bileşimini oluşturmada portföy yöneticiliği faaliyeti de önem kazanmıştır. Özellikle küçük ve portföy yöneticiliği konusunda yeterli bilgiden yoksun yatırımcıların portföy yöneticilerinin sundukları hizmetlerden yararlanmaları kaçınılmazdır. Türkiye'de de son yıllarda portföy yöneticiliği faaliyetleri önem` kazanmaya başlamıştır. Bunda yatırımcılara sunulan finansal araç sayısının artması etkili olmuştur. Fakat Türkiye'deki portföy yöneticilerinin, yapılan birkaç sınama- neticesinde görüldüğü üzere, portföy oluştururken literatürde yer alan önemli optimum portföy oluşturma modellerim kullanmadıklarım söylemek yanlış olmaz. Optimum portföy oluşturma konusunda, satın alma gücündeki düşüşü ifade eden enflasyon, enflasyon oranlarının da yükselmesiyle birlikte, yanlızca son 28 yılda yapılan çalışmalarda gözönünde bulundurulmuştur. Bu çalışmalarda enflasyonun portföy seçim kararlarım etkilediği ve portföy seçiminde mutlaka gözönünde bulundurulması gerektiği belirtilmiştir. Bu çalışmada optimum portföy oluşturma konusunda enflasyonun etkisi gözönünde bulundurulmadan ve bulundurularak, İMKB Ulusal-30 Endeksi'nde yer alan hisse senetleri üzerinde bir uygulama yapılmıştır. Yapılan uygulamada enflasyon faktörünün portföy seçim kararma etkisi incelenmiştir. Ayrıca enflasyonun etkisi dikkate alınarak yapılan uygulamanın sonucu, örnek olarak seçilen bir yatırım fonu hisse senedi portföyü ile karşılaştırılmıştır. Çalışmada enflasyon faktörünün optimum portföy yapışım değiştirdiği ve optimum portföy oluşturmada dikkate alınması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar sözcükler: Enflasyon ve Portföy Seçimi, Optimum Portföy, Portföy Seçimi ABSTRACT The importance of portfolio management has increased with the development of the capital markets. As the number of the financial instruments that are in the serve of the investors has risen, the action of portfolio management to form the optimal composition of these instruments has become important, too. It is unavoidable especially for investors who are small and lack the required knowledge of portfolio management to benefit from the services of portfolio managers. The activities of portfolio management have gained high importance in the last few years in Türkiye. Increasing number of financial instruments that are served for the investors has influences on this. As it is seen in the results of experimentations carried out with a few portfolio managers in Türkiye, it is not wrong to say that they have not use the models in the literature while selecting optimal portfolio. In the subject of selecting optimal portfolio, inflation-a decrease in the level of purchasing power- is considered only in the studies of the last 28 years. In these studies it is stated that inflation influences the decisions of portfolio selection and is suggested that it certainly need to be considered when deciding on a portfolio. In this study, the stocks that are included in the Istanbul Stock Exchange (ISE) National-30 Index have been implemented with and without the effect of inflation in the subject of selecting optimal portfolio. The effect of inflation factor on the selection of portfolio has been searched in this research. Besides, the result of the study which has the stocks of the ISE National-30 Index and has been conducted considering the effect of inflation is compared to a sample mutual fund stock portfolio. It is concluded in this study that inflation factor changes the structure of optimal portfolio and it needs to be taken into consideration when selecting optimal portfolio. Key words: Inflation and Portfolio Selection, Optimal Portfolio, Portfolio Selection 68

n ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ PORTFÖY ANALİZİ,PORTFÖY YÖNETİMİ VE PORTFÖY BAŞARI DEĞERLEMESİNDE TÜRKİYE UYGULAMALARI Ersin SAĞLAM Danışman Yrd.Doç. Dr. Mustafa ÖZTÜRK 1997-Sayfa Jüri Günümüzde çok çeşitli yatırım araçlarının bulunması tasarruf sahiplerine yatırımları için değişik alternatifler sunmaktadır. Çeşitli yatırım enstürümanlarının piyasada işlem görmesi yatırımcılara farklı risk gruplarına yatırım yapma imkanı tanımaktadır.Bazı yatırımcılar düşük riski kabullenirken bazıları da yüksek riskli alanlara yatırım yapmayı tercih etmektedir.Bu amaçla her grup yatırımcının beklentisine cevap verebilecek risk dereceleri farklı yatırım fonları piyasada işlem görmektedir.Bütün bu fonlar risk dereceleri farklı yatırım araçlarından bir sepet oluşturularak yönetilmektedir.Burada yatırım alternatifi olarak değişik portföy gruplarının yatırımcılara sunulduğu görülmektedir. Piyasada bu amaçla kurulmuş çok çeşitli yatırım fonlarının bulunması rekabeti artırmıştır. Başarılı oluşturulan ve yönetilen fonların tespit edilmesi için performans değerlemesi yatırımcılar açısından önemlidir. Türkiye' de yatırım fonlarının performans değerlemesinin nasıl yapıldığı da bu çalışmada incelenmiştir. İdeal portföy gruplarının oluşturulmasında gerçekleştirilen kurumsal çalışmalar birinci bölümde ele alınmıştır. Birinci bölümde ayrıca portföy analizi ile ilgili gelenek sel ve modern yaklaşımlar incelenmiştir. İkinci bölümde ise portföy oluşturmada dikkat edilecek hususlar ele alınmıştır.Bu bölümde ayrıca maksimum kazancı sağlayacak minimum riskli portföy gruplarının hangi yöntemlerle oluşturulabileceği incelenmiştir. Üçüncü bölümde portföy yönetiminde basan değerlemesi ele alınmıştır. Öncelikle, performans değerlemesinde kullanılan klasik. yöntemlerden bahsedilmektedir. Daha sonra Türkiye'de performans değerlemesinin nasıl yapıldığı bir uygulama ile anlatılmıştır. Dördüncü ve son bölümde ise IMKB'de işlem gören hisse senetlerinden üç farklı portföy grubu oluşturulmuş ve bunların performans değerlemesi yapılmıştır. m ABSTRACT Master Thesis THE PRACTISES OF PORTFOLIO ANALYSIS PORTFOLIO MANAGEMENT AND PORTFOLIO SUCCESS EVALUATION IN TURKEY Ersin SA?LAM Supervisor: Jury : Today,existance of various investment instruments, offers different alternatives to saving owners for their investments. Different investment instruments that are traded in the market,make it possible to invest different risk groups for investors.When some investors accept low risk,some of them prefer to invest in high risk areas For this reason investment funds that belong to different risk levels are traded to answer each group of investors in the market.All these funds are managed by a portfolio formed from investment instruments belongs to different risk levels. Its seen that different portfolio groups are offered to investors as a investment alternative.In the market there are so many different investment funds and this increases rivalry.Performance evaluation is important for investors to determine succesfully formed and managed funds.How performance evaluation of investment funds are done in Turkey is discussed in this study. Institutional studies pursued about forming ideal portfolio groups have been covered in the first section Also in the first section conventional and modern approaches about portfolio analysis is discussed. And in the second section important principlas about portfolio forming procedure is discussed.In this section also,we analized the methods of forming minimum risked portfolio groups to obtain maximum profits. In the third part,success evaluation of portfolio management is discussed First, we mentioned classic methods used in performance evaluation.And then,how a performance evaluation done in Turkey is told with an example. In the fourth and last section,it has been formed three different portfolio groups from the stockes traded at IMKB and performance evaluation of these groups has been conducted. 152

ÖZET Portföy seçim problemi her gün yatırım yapma kararı alan milyonlarca yatırımcıyı ve yüzlerce yatırım enstrümanını içerdiğinden büyük ölçekli optimizasyon problemlerine iyi bir örnek teşkil etmektedir. Öte yandan şebeke optimizasyonu algoritmaları büyük ölçekli problemlerin modellenmesinde ve çözümünde kullanılan önemli yöneylem araştırması araçlarındandır. Bu çalışmada Modern Portföy Teorisinin temelini oluşturan Ortalama-Varyans modeli şebeke optimizasyonu algoritmalarıyla çözülebilecek şekilde modellenmiştir. Kurulan model tek dönemli, deterministik, kuadratik, genelleştirilmiş şebeke yapısındadır. Çalışmanın son kısmında, kurulan model Türkiye verileri kullanılarak çalıştırılmıştır. Model yapısı itibarıyla yatırım uzmanının kendi kısıt ve girdilerini girerek modeli çalıştırmasına imkan verecek şekilde tasarlanmıştır. İİİ SUMMARY: Portfolio selection problem is one of the best examples of large-scale optimization problems. Because, it comprises, millions of investors who face with investment decisions everyday, and hundreds of investment instruments. On the other hand, network optimization algorithms are important operations research tools that can be used in the modelling and the solution phases of the large-scale problems. In this study Mean-Variance model of the Modern Portfolio Theory has been modelled in the form which supports the network optimization algorithms' solution. Single period, deterministic, quadratic, generalized network model was developed and solved. In the last section of the study, the model is run with the real Turkey data. The model is designed such that it enables investment professional to enter his special constraints and input. 290

ÖZET Sermaye piyasalarının gelişme sürecinin devam etmesi dolayısıyla ülkemizde de yatırımcılar giderek daha fazla bilinçlenmekte ve yatırım yaparken çok çeşitli kriterleri gözönüne almak zorundadırlar. Çünkü piyasaları etkileyen faktörler çok fazladır ve bunların iyi analiz edilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada arbitraj fiyatlandırma modelini incelenmeye çalışılmıştır. Yeni bir model olan arbitraj fiyatlandırma modeli, menkul kıymet getirilerinin, çeşitli faktörlerden etkilendiğinden yola çıkan bir modeldir. Birinci bölümde yani giriş bölümünde, çalışmanın amacı ve yapılmak istenenler anlatılmıştır. İkinci bölümde, sermaye piyasası araçları yani yatırımlara konu olan enstrümanlardan bahsedilmiştir. Bu enstrümanların neler olduğu ve özelliklerinden bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde, portföy analizi konusu ele alınmıştır. Finansal varlıkların getirilen ve riskleri, riskin çeşitleri, geleneksel portföy yaklaşımı, modern portföy yaklaşımı ve portföy yönetimi konulan ele alınmıştır. Dördüncü bölümde, mekul kıymet fiyatlandırma modeli konusu üzerinde durulmuştur. Modelin varsayımları, pazar portföyü ve sermaye pazarı doğrusu, finansal varlık pazar doğrusu ve beta katsayıları konulan incelenmiştir. Beşinci bölümde, arbitraj fiyatlandırma modeli incelenmiştir. Arbitrajın tanımı, özellikleri, modelin varsayımları, getiriler ve betalar, modelin oluşturulması, finansal varlıkların sayılarının sonsuz ya da sınırlı olduğu durumlarda modelin incelenmesi, modelin daha önce yapılmış deneysel testleri, menkul kıymet fiyatlandırma modeli ile karşılaştırılması ve model yardımıyla portföy performansının ölçülmesi konulan incelenmiştir. Altıncı bölümde, yani uygulama bölümünde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda işlem gören şirketler üzerinde modelin geçerli olup olmadığı test edilmeye çalışılmıştır. Uygulama çalışması iki bölümde yürütülmüştür. İlk bölümde seçilen hisse senetleri üzerinde makroekonomik faktörlerin açıklayıcı gücünün olup olmadığı araştırılmıştır. İkinci bölümde ise seçilen hisseler gruplara ayrılmış, bu gruplarda faktör analizi yapılmıştır. Faktör analizi sonrasında elde edilen faktör skorları ile o gruptaki hisseler arasında regresyon analizi yapılmıştır. Bu sayede hisse senedi getirilerini etkileyen faktörler bulunmaya çalışılmıştır. Yedinci bölümde, uygulama sonucunda elde edilen sonuçlar değerlendirilmeye çalışılmış ve önerilerde bulunulmuştur. vıı SUMMARY The Arbitrage Pricing Theory is based on the law of one price which says that the same asset can't sell for two different prices. If the same asset does sell for different prices, arbitragers will buy the asset where it is cheap, and driving up the low price, and simultaneously sell the asset where its price is higher, thereby driving down the high price. Arbitragers will continue this activity untill all prices for the asset are equal. Let us assume the returns from assets a and b. The return generating equations (1) and (2); ra=E(ra) + e (1) rb=E(rb) + e (2) The random variable e is identical for the two assets in equations (1) and (2); it is assumed to have a mathematical expectation of zero, E(e) = 0. Equations (1) and (2) indicate that assets 1 and 2 have equally risky cashflows and equally risky rates of return. When trying the figure out the equilibrium prices of market assets, the law of one price is interpreted to mean that assets with identical risks are equivalent investments and therefore must have the same expected rates of return; in this case, E (ra ) = E (rb ). As long as the expected returns from assets a and b are equal, arbitrage between them will not be profitable. But, if the two expected rates of return are not equal, for example E(ra ) > E(rb ), in this case an investor can create arbirage profits by taking the proceeds of pb dollars from a short sale of asset b at time t=0 and investing the funds in a long position in asset a; I- pa 1= I pb I. This arbitrage portfolio requires zero initial investment since - pa + pb =0. The portfolio is also perfectly hedged to zero risk because any gains on the long position will be exactly offset by the simultaneous losses on the short position of equal size, and vice versa. The arbitrager can neverthless confidently expect to earn positive profits since {E (ra ) - E (rb )} > 0. Arbitrage opportunities like this are disequilibrium situations that will quickly be corrected by the first arbitrager that discovers them and finds a way to trade on them. Let us assume that one period rates of return for all assets are generated by a single risk factor denoted F in accordance with the linear models of equations (3) and (4). ra = a, + p, F (3) rb = a2 + p2F (4) Let F be a random variable with and expected value of zero, E(F)=0. The variable f might represent the unanticipated changes in inflation ; F=E{L -E(I)}. The Pi slope vmmight represent the unanticipated changes in inflation ; F=E{It -E(I)}. The Pi slope coefficients in equations (3) and (4) are measures of undiversifiable risk-they indicate how sensitive the asset returns are to the common source of variations F. It can be thought that equations (3) and (4) as being simplified characteristic lines that have no unexplained residual error terms so that the total risk is undiversifiable systematic risk. Since independent variable F was constructed so that it averages to zero, E(F)=0, it follows that equations (3) and (4) should have P E(F)= E(PF)=0. By taking this logic a step farther, we see that the two expected rates of return must also be equal to their intercept terms, as shown in equations (5) and (6). E(ra)=oti (5) E(rb)=a2 (6) Equqtions (5) and (6) show that E(rj)=a;. In addition, the law of one price tells us that since assets a and b are equally risky, they should have identical expected rates of return, E(ra)=E(rb). From these facts we can conclude that the two assets' expected rates of return and intercept terms should all be equal, E(ra)=ai=E(rb)=a2. Let x represent the weight of a two asset portfolio's total wealth that is invested in asset one, 0

oz İŞ PORTFÖY ANALİZİ İÇİN BİR KARAR DESTEK SİSTEMİ SÜMENGEN, AYŞE IŞIN Yüksek Lisans Tezi, İşletme Ana Bilim Dalı Tez Yöneticisi : Prof. Dr. Ahmet ACAR Şubat, 1994, 49 sayfa Çok ürünlü, çok pazarlı ve çok uluslu şirketlerin sayılarındaki artış ve hızla değişen piyasa koşullan, ürün ve servisleri nasıl, ne zaman ve nerede artırmaları, azaltmaları veya değiştirmeleri gerektiği konusunda üst düzey yöneticileri planlamaya, her ürünün stratejisini şirketin kaynaklan, gereksinimleri ve hedeflerine bağlı olarak değerlendirmeye yöneltmiştir. Üst düzey yöneticilere bu kararlarında yardımcı olacak bir analiz tekniği arayışı iş çevrelerinde yaygınlıkla kabul gören iş portföyü modellerinin ortaya çıkmasıyla sonuçlanmıştır. Bu model, anlaşılması kolay bir matris gösteriminden yararlanmaktadır. Bu çalışma, şirket için en kalıcı pozitif etkileri yaratacak ideal ürün veya iş alanlan bileşimini belirlemek için, iş alanı (ürün) portföyünü değerlendirmede üst yönetime yardımcı olacak bir karar destek sistemi taşanını geliştirmiştir. Çalışmanın ürünü, İŞ PORTFÖY DANIŞMANI, ampirik ve sübjektif verilerikullanarak karar vericiye şirketin içinde bulunduğu Stratejik İş Alanlarım belirlemekte, bu Stratejik İş Alanlarını GE'nin İş Ekranı (Rekabet Konumu - Sanayinin Çekiciliği)' nda gözlemlemekte, portföydeki denge bozukluklarını bulmakta ve portföyü esneklik ve sinerji ölçütlerine göre değerlendirmekte yardımcı olan, MS-DOS ortamında geliştirilmiş, C programlama dilinde yazılmış bir bilgisayar paketidir Anahtar Sözcükler: Stratejik İş Alanı (SİA), Karar Destek Sistemi (KDS), İş Portföyü, İş Politika ve Stratejisi Bilim Dalı Sayısal Kodu: 215.05.01. VI ABSTRACT A DECISION SUPPORT SYSTEM FOR BUSINESS PORTFOLIO ANALYSIS SÜMENGEN, ISIN MASTER OF BUSINESS ADMINISTRATION Supervisor : Prof. Dr. Ahmet ACAR February, 1994, 49 pages The increase in the number of multiproduct, multimarket and multinational firms and the rapidly changing marketplace have induced top level management to consider explicitly the need to plan how, when and where to add, delete or modify products or services and to evaluate the strategy for each individual product with respect to the resources, needs and objectives of the company. The search for an analysis technique to assist top level management in coping with these changes has resulted in the introduction of the business portfolio concept that has gained wide acceptance in the business environment. This concept employs a simple matrix representation which is easy to comprehend. The idea to assist top management in evaluating the business portfolio in order to determine the ideal mix of businesses for the company resulted in an attempt of designing a decision support tool for business portfolio analysis. mThe end-product, BUSINESS PORTFOLIO ADVISOR, is a computerized model developed under MS-DOS environment using 'C programming language which helps the decision-maker to identify the Strategic Business Areas (SB As) the company is operating in, to visualize these SBAs in GE's Business Screen (Competitive-Position vs. Industry- Attractiveness), to detect the unbalances in the portfolio and to evaluate the portfolio regarding flexibility and synergy measures. Keywords : Strategic Business Area (SB A), Decision Support System (DSS), Business Portfolio, Business Policy and Strategy Science Code : 215.05.01. IV 49

178

122

124

284

ÖZET Hisse senedi analiz yöntemleri, portföy analizi, analizde yararlanılabilecek istatistiksel kavramlar ve kullanılabilecek modellerin incelendiği bu çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde hisse senedi analiz yöntemleri incelenmekte, temel olarak piyasa trendlerini veri olarak kabul eden teknik analiz konusu üzerinde durulmakta ve kullanılan modeller örneklerle açıklanmaktadır. ikinci bölümde hisse senedi analizinde yararlanı labilecek istatistiksel kavramlar açıklanmakta, hisse senedinin riskinin birer göstergesi olarak kabul edilen varyans ve beta katsayısı ile korelasyon katsayısı kav ramları açıklanmakta ve kullanılabilecek formüller ince lenmektedir. üçüncü bölümde portföy analizi ile ilgili modeller incelenmekte, portföy oluşturmak suretiyle hisse senetle rinin risklerinin ne şekilde da ğıta labil diği ve beklenen getirinin. nasıl bir değişim gösterdiği konusunda başvuru labilecek iki temel model olan Markawitz modeli, ve Finan sal Varlık Fiyat landırma Modeli açıklanmış ve karşılaştı rıl m ıştır. Dördüncü bölümde, İstanbul Menkul Kıymetler Borsa sı 'nda işlem görmekte olan 20 adet hisse senedini içeren bir uygulama yapılmıştır. Hisse senetlerinin riskleri he saplanmış, sistematik ve sistematik olmayan risk olarak bölümlendiril miş, böylece riskin hangi oranlarda piyasa dalgalanmaları ve firma içi faktörlere bağlı olduğu incelenmiştir. v SUMMARY STOCK ANALYSIS, PORTFOLIO MANAGEMENT AND A STUDY ON SEVERAL STOCKS OF ISTANBUL STOCK EXCHANGE MARKET STOCK ANALYSIS METHODS The Basic Analysis The aim of the basic analysis is to determine the monetary value of a stock and consider this value with the market value in a period of time which is observed. This analysis gives the investor the opportunity of making decision to select the stocks for investment. The analysis before evaluating the stocks are the analysis of economy, sector and the analysis of companies. The infprmations obtained from these analysis are as the fol lowings: a) Future earnings of company, b) The divident ratio to be paid to shareholders, c) Growth ratio of divident, d) Price / earnings ratio. The increases and decreases in stock prices in the future can be estimated by the graphics which show the price and volume trends by technical analysis method. In technical analysis, the reasons of changes in the prices are not taken into consideration. The only importanat subject is to determine the best time to buy and sell the stock or the best stock to buy. II. SOME STATISTICAL CONCEPTS In portfolio theory, the subject to be interested in is what happens when individual securities are combined into a portfolio. The risk of a portfolio is usually measured in terms of the variability in its returns. As a consequence, one of the major questions to be asked is ` What happens to the variability in the returns to the portfolio as one or more stocks are added to the bundle? ` TiThe three statistics which used to describe the simple probability distribution are the expected value, the variance, and the standart deviation. If the disribution and its associated probabilities can be observed, the population values can be computed for these statistics. Otherwise, it's necessary to infer its shape by taking sample estimates of these statistics. The joint probability distribution depicts the relationship between two stocks or between a single stock and the market portfolio. Three of the statistics that describe the properties of the joint probability distri bution are the covariance, the coefficient of correlation and the coefficient of determination. The covariance is unbounded and provides an information only about the di rection of the relationship. The correlation coefficient can be thought of as a standardized covarience and ranges between +1 and -1. The square of correlation coefficient is equal to the coefficient of determination. It gives information about the percentage of the variability in the returns on one investment that can be explained by variability in the returns on another. The relationship between a stock and the market portfolios described by the stocks characteristic line. The slope of the characteristic line is called the stocks beta factor. It shows the change in stock's return which is in relation with the change in market's return. The residual variancs of a stock indicates the propensity of the returns to deviate from its characteristic line. If a stock is perfectly correlated with the market, its re sidual variance is equal to zero. The beta factor is defined as the systematic risk and includes, a) The risk of interest rate, b) Purchasing risk and c) Market risk. III. PORTFOLIO MANAGEMENT When a portfolio is constructed by investing some of money in one stock and the rest in one other, there becomes a question to be asked `What will the probability distribution of returns to the portfolio look like ?` If the standart deviation is accepted as a reason able of the risk of a portfolio, it will be find out how viito predict the risk and expected rate of return of a portfolio based on the characteristic of the stocks put into it. The expected portfolio return is simply a weighted average of the expected rate of return of the stocks in it. The weights are the fractions of the investment com- mited to each security in the portfolio. If a security is bought, the weight for it is positive; if it is sold short, the weight is negative. The portfolio variance is determined on the basis of a covariance matrix for the individual stocks in the portfolio. For each covariance element in the matrix, the covariance is multiplied by the two portfolio weights for the associated stocks. Then sum of all the products is equal to the variance of the portfolio. A combination line shows what happens to the expected return and standard deviation of a two security portfolio as the portfolio weigths changed in two securi ties. Combination lines are linear for the cases of per - feet pasitive or perfect negative correlation between the returns on the two securities. Between these limits of correlation; combination lines are curved. If one of the investment is risk - free; the combination line is a straight line. It extends out from the risk-free rate and passing through the position of the other risky invest- men t. The Markawitz Model and The Single Index Model The Markowitz model and the single-index model are used as portfolio models in constructing the minimum variance set. The difference between the two models is the formulas used in each to determine the variance of a portfolio. The formula used by Markawitz is perfectly accurate; the formula used by the single-index model is an approximation that is as accurate as its assumption that the residuals for differnt stocks are perfectly uncorrelated with each other. The Markwitz model dosen ' t make any assumption regarding the source of the variances between stocks in the covariance matrix. However, the single-index model assumes that the residuals, or deviations from the characteristic line will be uncorrelated with each other. The variance of portfolio in Markawitz model is computed by the following formulas viiim 2 cr* (rp ) = S Xj xk Cav ( r., rR ) J, K X If the population is large, a large number of covariances will be estimated and a large amount of computational time is required to compute the variance of any given portfolio. This is the problem with the Markawitz model. An alternative formula is needed to calculate the portfolio variance that is capable of dealing with large population of stocks. If the single -index model is used to find the minimum variance set, the following formula can be used; m m aMr.) = [ S x.p- ]2 (T2 (r ) + £ x2 CT2(e.) P., J J m. j j j=l j=i This formula shows that less amount of time is required to compute the variance of a portfolio by using single- index model. The Capital Asset Pricing Model This model can be viewed as a theory of the way stocks would be priced if rational investors in the market took positions on the officient set. The CAPM implies a linear, positively sloped relationship between expected return of stock and beta. There are two conditions to be accepted; The first is, the probability distributions for portfolio return are normal. In this case, the probabilitiy distributions are fully described by their expected returns and standard deviations. The second is that the relationship between investor utility and portfolio wealth are quadratic in form. In this case, the investor is concerned with the expected return and the standard ixdeviation. In the Capital Asset Pricing Model, the risk of a portfolio is measured in terms of its standard deviation or variance. The security market line is drawn in expected return-beta space. It is linear and positively sloped. All individual securities and portfolios are positioned on the security market line. In the last section, twenty stocks of Istanbul Stock Exchange are analysed to find the systematic and unsystematic risk of these stocks. At the result it is found that the average of systematic risk is nearly 59 `/. and the average of unsystematic risk is nearly 41 `/. of the average risk of these 20 stocks. 99

ÖZET Portföy Matrisleri Kullanılarak Yapılan îş Portföy Analizi için bir Karar Destek Sistem Tasarımı. KUŞÇU, İbrahim Yüksek Lisans Tezi, îşletme Bölümü Tez Yöneticisi; Prof. Dr. Alaeddin TÎLEYLÎO?LU (Eylül 1990) Bu çalışma, portföy matrisleri kullanılarak yapılan iş portföy analizi sırasında, üst düzey yöneticilerinin kullanabilecekleri bir Karar Destek Sistemi tasarımının geliştirilmesini amaçlamaktadır. Önerilen sistem tasarımı, iş portföy matrislerinin portföy analizi sırasında kullanımına parel olarak birbirinden bağımsız veya birbiri ardına kullanılabilecek dört ayrı modül şeklinde geliştirilmiştir. Bu modüller karar sürecine paralel olarak, Stratejik îş Birimlerini Tanımlama, Matris Seçme, Stratejik îş Birimlerini Matrislere Yerleştirme ve Stratejik Yönlendirme modülleri olarak adlandırılmışlardır. Her bir modül için ekran tasarım ve yardımları, işlemler, bellek kulanımı ve kullanıcı -s is tem dialog biçimleri, Karar -v-Destek. Sistem Tasarımına ROMC yaklaşımı kulanılarak gösterilmiştir. Bütün Bunlara ek olarak, bir örnek oturumla sistemin işleyişi daha somut bir biçimde incelenmiştir. Çalışmanın son bölümü elde edilen sonuçları ve gelecek çalışmalarla ilgili noktaları içermektedir. Başlangıç sayfalarının sayısı Sayfa sayısı Kaynak sayısı Şekil sayısı 10 126 34 7 Anahtar sözcükler : karar destek sistemleri, iş portföy analizi, iş portföy matrisleri, karar destek sistem tasarımı. -vi- ABSTRACT Design of a Decision Support System for Matrix Based Business Portfolio Analysis KUŞÇU, îbrahim Master of Business Administration Supervisor: Prof. Dr. Alaeddin Tİ LEYLÎ O?LU (September 1990) This study serves the purpose of developing a Decision Support System design for top level management to use in their business portfolio analysis using matrix displays. The proposed system design is based on the use of portfolio matrices in the process of portfolio analysis. The system consists of four different modules; SBU Identification Module, Matrix Selection Module, SBU Assessment Module and Strategic Guidance Module. Representations, operations, memory and control aids are specified for each of the modules by using the ROMC approach to Decision Support System design. In addition, an hypothetical example describes the execution of the system. Finally, conclusions and recommendations for further studies are given at the end of the study. -iii-Number of preliminary pages Number of pages Number of references Number of figures 10 126 34 7 Key words : Decision Support Systems (DSS), Business Portfolio Analysis, Business Portfolio Matrices, DSS Design. -IV- 126

150