Search

The principal method for ending a contract of marriage according to the Islamic family law is the individual divorce. Nevertheless, in some cases, it is needed to put an end to this contract by the court. The cases in question have been approached in different ways by Islamic legal schools. This study is intended to discuss diseases and defects as two legal reasons for tafrīq, i.e. the judicial divorce, in the Māliki school of jurisprudence. With a view to providing an outline of the subject, the introduction shall address the definition and nature of the tafrīq, as well as the grounds for its being included in the legal theory. The cases that are included in the category of disease and defect are referred to as ‘uyūb mushtarakah (defects common to both men and women), ‘uyūb-i rijāl (defects of men) and ‘uyūb-i nisā (defects of women). In keeping with these terms, the defects common to both men and women have been categorized as “diseases” while the sexual defects have been categorized as the “defects of men” and the “defects of women”. The reasons for the disease and defect existing in the parties being considered to be legal grounds for the tafrīq have been investigated, offering an assessment in line with these grounds by taking account of the modern developments in medical sciences. In addition, today’s diseases and defects have been treated, which can count as the tafrīq reason, though they are not mentioned in the classical legal literature.

Kur'ân-ı Kerîm'de ayrıntılı bir şekilde anlatılan konuların başında nikâh ve talâk bahisleri gelir. Çalışmamızda ağırlıklı olarak bu konunun Kur'ân'da nasıl ele alındığı tetkik edilecektir Çünkü Kur'ân, insanın maddî ve manevî ihtiyaçlarının keyfiyetini en bâriz bir şekilde ortaya koyar. Örnek olarak sunduğu geçmiş kavimlerin yaptıklarından ibret alınmasını bekler. Giriş bölümünde nikâh ve talâk kavramlarının etimolojik tahlili ve bu konuyla ilişkin bazı kavramlar ele alınacaktır. Birinci bölümde ise Kur'ân-ı Kerîm'de nikâhtan nasıl bahsedildiğine, daha çok hangi yönlerine önem verildiğine, adı geçen bazı peygamberlerin hayatındaki evlilik kıssalarına ve özel olarak Hz. Muhammed (s.a.v.)'in evliliklerine değinilecektir. Daha sonra zaruret halinde talâkın mubah kılınmasıyla birlikte, talâkta nasıl bir yöntem izlendiği de açıklanacaktır. İkinci bölümde nikâh ve talâka dair âyetlerin tefsirine yer verilecektir. Bu bölümde ayetlerin sıralanması fıkhî tasnife göre olacaktır. İlgili ayetleri fıkhî tasnife göre incelediğimiz için, bu çalışmamız konulu tefsir çalışmasına örnek teşkil eder. Bundan dolayı konulu tefsir metodundan faydalanılacaktır. Konu ile ilgili farklı sûrelerdeki ayetler bir araya getirmek suretiyle sunulacaktır.Anahtar Sözcükler: Nikâh, Talâk, Peygamberlerin Sünneti, Hz. Muhammed (s.a.v)'in Evlilikleri Nikah ve talaq are some of the topics which are explained in detail in the Holy Quran. In this study, we are going to talk about the way these topics have been discussed. Because, Holy Quran elaborates in detail all the needs, material and spritual of a man. It expects man to follow the examples of the nations before him that are mentioned in it. In the introduction part of this study, the etymologic analysis and some terms related to the topic have been discussed. In the first part, topics like nikah and the different ways in which it has been discussed, the stories of the marriages of the mentioned prophets, especially the marriages of prophet Muhammad (p.b.u.h.) and then, when talaq was permitted, how it was practiced, have been discussed. In the second part, the interpretation of the verses related to nikah and talak, the views of the interpretors and their different opinions have been discussed. The order of the verses will be according to their juri sprudential classification. This makes it one of the examplary studies in tafseer (interpretation). Therefore, the topic-based interpretation method will be used. Related verses from different surahs will be collected and studied.Key Words: Nikah (Marriage), Talak (Divorce), The Sunnah of the prophets, The Marriages of Prophet Muhammed 114

Bu tez, İlâveli Mecmua-i Cedîde'de (R. 1326, H. 1329, M. 1911) yer alan aile hukukunun evlenme (nikâh) ve boşanma (talak) ile ilgili fetvâlarını konu edinmektedir. Çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Temel amacımız, İlâveli Mecmua-i Cedîde'deki ilgili fetvâları transkribe etmek, nakillerini tercüme etmek ve ilgili fetvâları İslam hukuku açısından değerlendirmektir. Ancak daha önce fetvâ olgusunun tarihsel arka planı hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Osmanlılar'da fetvâ uygulamaları, müftülük, şeyhülislamlık ve fetvâ eminliği gibi kurumsal yapılar incelenmiştir. Bu şekilde İlâveli Mecmua-i Cedîde'nin telif süreci öncesindeki tarihi süreç serimlenmiş ve İlâveli Mecmua-i Cedîde'nin telif süreci ele alınmıştır. Bunun dışında fetvâları veren Şeyhülislamların biyografileri, fetvâlarda atıf yapılan kaynakların tespiti de amaçlarımız arasındadır. İlâveli Mecmua-i Cedîde'nin evlenme (nikâh) ve boşanma (talak) bölümlerinde yer alan toplam fetvâ sayısı, evlenme (nikâh) ve boşanma (talak) kitabının kaç babtan oluştuğu, bablara göre fetvâ sayıları, Şeyhülislamlar'ın fetvâ sayıları gibi sayısal verilere yer verilmiştir. Bu bilgilerin bir arada gösterilebilmesi için bazı tablolar da eklenmiştir. Hanefî fıkhına göre verildiği tespit edilen fetvâların, Hukuk-i Aile Kararnamesi ile mukayese edilmesi de asli amaçlarımız arasındadır. Bu sebeple Hukuk-i Aile Kararnamesi'ndeki maddeler incelenmiş, Kararname ile İlâveli Mecmua-i Cedîde'de yer alan fetvâlardan hangilerinin düzenlediği, hangi konularda farklı uygulamaların getirildiği tespit edilmiştir. Hukuk-i Aile Karanamesi'nin ilgili maddelerine göre `nikah, vekil ve fuzûlînin nikahı, veliler, denklikler, reddetme (nikahın geçersiz kabul edilmesi), anlaşmalı boşanma ve talak` bablarındaki bazı fetvâların düzenlediği hususlarda değişikliğin yapıldığı görülmüştür.Kitâbu'n-nikâh'ta bir; vekil ve fuzûlînin nikâhı babında üç; veliler, denklikler ve reddetme babında on; Bâbu'l-Hul'î bir; Kitabu't-talak'ta ise bir fetvâ olmak üzere toplam on altı fetvâ düzenlenen hükümler tarafından değişikliğe uğramıştır. This thesis focuses on the fatwas about marriage and divorcement in Ilâveli Mecmûa-i Cedîde. The study consists of introduction and three parts. The primary aim is to transcript relevant fatwas into Turkish and to translate their narrations into Turkish and finally evaluate them with respect to Islamic Law. Initially a brief information for the fact of fatwa is given. The institutional structures in Ottoman Empire such as fatwa applications, muftiate, shayk al-Islamism and fatwa bailee were examined. In doing so the historical period before the İlaveli Mecmua-i Cedîde is exhibited and the process of copyright of Ilâveli Mecmûâ-i Cedîde is discussed. In addition, the determination of the biographies of the Shaykh al-Islams who gave the fatwas and the references cited in the fatwas are among our aims. The total number of fatwas in both the marriage and divorcement sections of the Ilaveli Mecmua-i Cedîde, how many bâbs marriage and divorcement sections consist of, the number of fatwas in each bâb and the number of fatwas given by Shaykh al-Islams take place in the thesis. Some tables are included to show the data together.The comparison between the fatwas which were given according to Hanafi fiqh and Hukuk-i Aile Kararnamesi is also one of our aims. Therefore in examining the clauses in Hukuk-i Aile Kararnamesi, the different fatwas in Hukuk-i Aile Karanamesi and Ilaveli Mecmua-i Cedîde on same issue are determined. According to relevant clauses in Hukuk-i Aile Karanamesi it is seen that there are some changes in the points on which various fatwas in the bâbs which are `marriage, the marriage of proxy and of fuzuli, curators, equations, rejection and divorce` are given.The deliverances regulated by sixteen fatwas, which are one fatwa in Kitâbu'n-nikâh; three in the marriage of proxy and of fuzuli bâb, ten in curators, equations-rejection bâb and one in Kitabu't-talak, one in contracted divorce, were changed. 150

Yüksek Lisans Tezi, Küçük yaşta evlilik yapılmasına izin veren veya İslam dininin aile hukuku ile ilgili hükümlerini tenkit eden kesimlerin genel itibariyle iddialarını Talâk suresinin 4. âyetine dayandırma gayreti içinde olduklarını görmekteyiz. Bu çalışmanın amacı "küçük yaşta evlilik" meselesiyle ilgili sürekli dile getirilen söz konusu âyetin tefsir tarih boyunca nasıl anlaşıldığını tespit etmektir. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı söz konusu âyetin sahih bir şekilde anlaşılmasına katkı sağlamaktır. Söz konusu âyetle ilgili ilk dönem tefsir ve fıkıh kaynaklarından başlayarak son döneme kadar yazılan birçok tefsir ve fıkıh kaynaklarını taradık. Âyette geçen "âdet görmeyenler" ifâdesiyle herhangi bir yaş sınırlandırılması söz konusu değildir. Dolayısıyla söz konusu âyette geçen "âdet görmeyenler" ifadesini "sadece küçükler" şeklindeki bir kayıttan ziyade en genel şekliyle ele almak en doğru yol olacaktır. Sonuç olarak Kur'an'da küçüklerin nikâhı ve talâkı hakkında herhangi bir âyet mevcut değildir. Lakin iddetleri hakkında bir âyet mevcuttur. İddetin olabilmesi için cinsi münasebet veya halvet-i sahîha olması gerekir. Bu da fasit olan bir nikâhta ya da şüpheli bir durumda tasavvur edilebilir. Kur'ân, mevcut bir problem olma hasebiyle bu konuya temas etmiştir. Dolayısıyla Kur'ân'da evlilik yaşı ile ilgili olarak sarih bir düzenleme gelmemiştir. Bu konu toplum içerisindeki şartların gelişimine bırakılmıştır. Küçük yaşta evlilik konusunu bu bağlamda değerlendirmek daha sağlıklı ve bilimsel bir yaklaşım olacaktır., We are seeing that the section of the people who criticize islamic law on juvenile marriage (marriage at young age) or islamic family law in general trying to endeavor their claims based on surah talaq verse 4. The aim of this study is to determine how the interpretation of the "juvenile marriage" ("marriage at young age") verse has been understood throughout the commentary history (tefsir tarihi). Therefore, this study is to contribute to a clear understanding of the verse in question. We have researched many written sources about the verse in question from the commentary (tefsir) and canon law (fikih) starting from the first period until the end period. The phrase of "amenorrhoea" (absence of menstruation) that mentioned in the verse does not make any age limit. As a result, there are no verses in the Quran about the juvenile marriage and divorce. But there is a verse about period of delay (iddah). For the delay (iddah) to happen there has to be a sexual intercourse or suitable seclusion.This can be envisioned in a viciout marriage or suspiciouse situations.The Quran has touched this topic (issue) because of any existing problem. Therefore, there was no authentic arrangement in the Quran about the marital age. This topic has been left to the development of the conditions within the community. İt would be a healthier and scientific approach to consider the juvenile marriage topic (issue) in this context.

İslam Hukuku üç ana bölümden oluşmaktadır: İbadat, Muamelat ve Ukubat. İslam Hukukunda muamelatın içinde münekahat başlığı altında incelenen Aile Hukuku, son dönemlerde muasır âlimler tarafından `Ahvalü'ş-Şahsiye` olarak müstakil bir şekilde ele alınmıştır. Tarih boyu aile önemini korumuş ve tüm insanlığın üzerinde hukuk ürettiği bir konu olmuştur. İnsanlığa dünya ve ahiret saadeti vadeden dinimizin temel kaynağı Kur'ân'da, Aile Hukukuyla alakalı yetmiş kusur ayet mevcuttur. Aile Hukuku hükümlerinin tek tek vahye dayanma oranı, diğer hukuk alanlarına oranla daha yüksektir. Hayrettin Karaman, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez ve Sadrettin Gümüş, tarafından telif edilen Kur'ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, eserinde aile hukuku açısından ahkâm ayetlerinin değerlendirilmesi tezimizin konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmamızda Kuran Yolu müelliflerinin ayetleri yorumlama metotları, tahlil ve tercihleri, konuyla alakalı kanaatleri, yararlandıkları kaynaklar açısından inceledik. Komisyonun ahkâm ayetleriyle ilgili yorumları, hangi sebebe dayandığını ve konuyla alakalı tercihlerinin kaynaklarda, yerlerini tesbit etmeye çalıştık. Islamic Law consists of three main parts: Worship, interpersonal relations and sanctions. In Islamic Law, marriage has been counted among people. This issue has recently been the sub-title of Family Law. Late Islamic scholars discussed the subject of marriage (Ahvalü eleş-Şahsiye) in their independent works. In history, the family has maintained its importance and has been the subject of the production of law by all mankind. There are more verses in Islam about Qur'an and its book Qur'an, which shows ways to be happy in the life of the world and the Hereafter, more than seventy of them. Seventy defects related to Family Law are available in verse. The rates of family law are more than the other law areas. Hayrettin Karaman, Mustafa Cagrici, Ibrahim Qafir and Sadrettin Silver, the Qur'an Path in the Turkish Meal and Tafsir, in his work we made the evaluation of the verses declaring family law. In this study, the methods of interpreting the verses of the Qur'an Road authors, their analysis and preferences, their opinions on the subject and the sources they benefit from are included. The rationale of the Commission's comments on the moral verses, and the sources in the subject, investigated the sources. 100

İslam tarihinde gerek itikadî gerek fıkhî yönüyle temayüz etmiş birçok mezhep bulunmaktadır. Bu mezhepler çeşitli nedenlerle Sünnî ve Şiî ayrımını oluşturmuş ve bu ayrım zamanla keskin iki çizgi haline gelmiştir. Araştırmanın konusu olan Zeydiyye mezhebi ise Şiî fırkalarından sayılmakla birlikte, Sünnî mezheplere yakınlığı ile de ün salmıştır. Bu yakınlığın sadece itikadî görüşlerle olmayıp, fıkhi görüşleri de kapsadığı söylenegelmiştir. Özellikle Hanefi mezhebine daha yakın olduğu düşünülmüş, hatta Zeydîlerin amelde Hanefi olduğu dahi ifade edilmiştir. Ancak bu söylemin kesin bir yargı oluşturması için hakkında yeterli düzeyde araştırma yapılmamıştır. Bu araştırmada ise bahsedilen kanının doğruluğu veya yanlışlığı talak konuları ekseninde değerlendirilmeye çalışılmıştır. İki mezhebin bu konudaki benzerlik ve farklılıkları mukayese edilerek araştırılmıştır. Mukayese edilirken mezheplere ait iki temel eser seçilmiş ve çoğunlukla bu eserlerden faydalanılmıştır. Eserlerin talak bölümlerinde muhâlea, zıhar, ilâ, liân, iddet, hidâne ve nafaka bahislerine yer verilmesi dikkate alınarak bu araştırmanın içeriği düzenlenmiştir. Sadece erkeğin boşaması anlamına gelen talak ile sınırlandırılmamış, boşanmanın diğer türlerine de yer verilmiştir. Araştırmanın ilk bölümünde Zeydiyye ve Hanefi mezhepleri hakkında genel bilgiler verilmekte ve ikinci bölümde evliliği son verme şekilleri olan talak, muhâlea, zıhar, ilâ ve liân incelenmektedir. Üçüncü ve son bölümde ise evliliğin sona ermesinin sonucu olan iddet, hidane ve nafaka konuları mukayese edilmektedir. Elde edilen bulgular, iki mezhebin benzerliklerinin fazla olduğunu ancak farklılıklarının da önemli meselelerde cereyan ettiğini gözler önüne sermektedir. There are many denominations in Islamic history, which are both theatrical and juridical. These sects have formed Sunni and Shiite divisions for various reasons, and the separation has become sharp two lines with time. The Zaydiyya sect, which is the subject of these research, is well known for its proximity to Sunni denominations, as well as being regarded as one of the Shiite factions. It has been said that this closeness is not only in the opinion of the faith, but also of the views of the opinion. Especially the Hanafi sect was thought to be closer, and even the Zaydîs were actively expressed as Hanefi. However, sufficient research has not been done to make this discourse a definite judgment. In this research, the correctness or the inaccuracy of the mentioned opinion was tried to be evaluated on the axis of the talaq issues. The two sects have been researched by comparing the similarities and differences in this subject. By comparison, two main works of the sects were chosen and mostly used. Other species are not only restricted to talaq, which means the divorce of man, but also other species. In the first part of the research, general information about Zaydiyya and Hanafi sects is given and in the second part talaq, muhalaa, zıhar, ila and li'an which are end forms of marriage are examined. In the third and last chapter, is compared the violence, hidane and alimony issues that are the result of the end of marriage. The findings show that the similarities of the two sect are excessive, but that their differences also take place in important affairs. 165

Yüksek Lisans akademik çalışmamızın konusu insanlık tarihi kadar eskidir. İlk yaratılanerkek insan Hz. Âdem ve yaratılan ilk kadın Hz. Havva'dır. Allah (c.c.) bu iki farklı cins insanın birarada yaşayabilmesi ve meşru yoldan insan neslinin çoğalması için nikâh akdi ile kurulan birevliliği gerekli kılmıştır. Tüm bu sebepler nikâh konusunu önemli ve dikkat çekici kılmaktadır.Biz de İslam dünyasında var olan Sunnî ve Şia tefsirlerini örnek alarak bu konuya nasılbaktıklarını karşılaştırmak istedik. Sunnî müfessirlerden Ebu'l-Berekât en-Nesefî'nin Medârikü'tTenzîlve Hakâikü't-Te'vîl adlı tefsiri ile Şia müfessirlerinin öncülerinden Ebû Cafer et-Tûsî'nin etTibyânfî Tefsîri'l-Kur'ân adlı tefsirini ele alarak Kur'ân'daki nikâh âyetlerini tefsir ederken ortayaçıkan farklılıkları ve ortak anlayışı ortaya çıkarmaya çalıştık.Akademik çalışmamızı yaparken sadece bu tefsirlere bağlı kalmayarak, Sunnî ve Şiîcamianın diğer tefsirlerinden de örnekler vermeye özen gösterdik. Sunnî camiadan tefsirler seçerkende hem amelî hem de itikadî mezhepleri farklı olan müfessirlerin görüşlerini de yansıtarak tekmezhepli bir çalışma olmaması için gayret göstermeye çalıştık.Nikâh konusunu sadece tefsirlerle açıklamaya çalışmak konuyu eksik bırakır düşüncesi ileŞiî ve Sunnî görüşün fıkıh kitablarını araştırdık. Ayrıca konu ile ilgili akademik açıdan yazılanmakale, yüksek lisans, doktara tezlerini araştırarak ve danışman hocamın tecrübe ve birikimlerindende faydalandık.Anahtar Sözcükler: Nihâh, Talak, Mehir, Mut'a, Şahit The subject of our master's academic work is as old as the history of mankind. The firsthuman being created is Hz. Adam and the first woman created Hz. Havva. Allah (c.c.) stipulated themarriage that we are to be able to live together in these two different breeds and to multiply thelegendary line. All these reasons make the wedding issûre important and remarkable.We wanted to compare how they look at this subject by taking the example of Sunnî andShia exegesis that exist in the Islamic world. Ebu'l-Berekât from the Sunnî scholars deals with theinterpretation of en-Nasafi's Medârikü't-Tenzîl and Hakâikü't-Te'vîl and Ebû Cafer et-Tûsî's tafsirof et-Tibyân fî Tafsîri'l Qur'ân We hoped to uncover the differences and common understandingthat arise when we interpret the verses of the marriage in the Qur'ân.While we did our academic work, we did not only adhere to this exegesis, but also gaveexamples from other interpretations of the Sunni and Shiite camian. When choosing interpretationsfrom the Sunni mosque, we tried to make an effort not to be a single sectarian work reflecting theopinions of the commentators who are different from both the working and the faith groups.We searched the fiqh books of the Shi'i and the Sunnî congregation, thinking that it wouldbe incomplete to try to explain the weddings only with commentaries. We also tried to put theacademic community and the curious people in a better position by exploring the academic writing,articles, masters and doctoral theses related to the subject and taking advantage of the experienceand knowledge of my adviser.Key Words: Marriage, Talak, Mehir, Mut'a, Witness 164

Bu tez 16-17. yüzyıllar arasında yaşamış olan Akkirmânî Ali Efendi'nin yaşadığı asra genel bir bakış, hayatı, fıkhi yönü ve "Fetâvâ Akkirmanî" adıyla anılan fetva mecmuasındaki nikah ve talakla ilgili fetvalarının çevirim yazısı ve tahkiki konularını kapsamaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde Akkirmani Ali Efendi'nin yaşadığı bölge, 16.yüzyılın son yarısı ve 17. yüzyılın başları Osmanlı Devleti hakkında siyasi ve sosyal bilgilere yer verilmiş, daha sonra müellif Ali Efendi'nin hayatı ve fıkhi yönü ele alınmış ve fetva mecmuası hakkında bilgilere yer verilmiştir. İkinci Bölümde Fetâvâ Akkirmanî'nin "Nikah" ve "Talak" bölümlerinin çevirim yazısı ve tahkiki yer almaktadır. Çalışmanın son bölümünde genel bir değerlendirmeye ve ekte ise çevirim yazısı yapılan bölümlerin orjinal metinlerine yer verilmektedir. This thesis includes translation and examination of the fetwas about marriage and divorce in Akkirmani Ali Efendi's work "Fetâvâ Akkirmanî" with an overwiev of Ali Efendi's bioghraphy, his other works, the direction of his fiqh and the time when he lived in the Ottoman Empire during the 16-17th century. In the first part of the study political and social information about the Ottoman Empire in the time between the end of the 16th century and the beginning of the 17th century was given. Then the life, works and the direction of the author Ali Efendi were discussed and information about the existing copies were given. In the second part, the translation of the "marriage" and "divorce" sections of Fetâvâ Akkirmanî were presented. In the last part of the work, there is a general evaluation and original texts of the fetwas studied. ÖZET—ii İÇİNDEKİLER--.iii KISALTMALAR--v ÖNSÖZ--..vii GİRİŞ AKKİRMANİ ALİ EFENDİ'NİN (ö.1028/1619) YAİADIĞI ASRA GENEL BİR BAKIİ--.. 1 BİRİNCİ BÖLÜM AKKİRMANİ ALİ EFENDİ'NİN (ö.1028/1619) HAYATI, FETVALARI VE FIKHİ YÖNÜ 1.HAYATI--..8 2. FETVALARI: FETÂVÂ-YI AKKİRMÂNÎ--10 3. FIKHÎ YÖNÜ--26 İKİNCİ BÖLÜM AKKİRMANÎ ALİ EFENDİ (Ö.1028/1619)’NİN NİKAH VE TALAK İLE İLGİLİ FETVALARININ TAHKİKİ VE ÇEVRİM YAZISI 1.TAHKİKTE İZLENEN METOD--38 2.TAHKİK VE ÇEVRİM YAZI--..40 2.1. Kitabu'n-Nikah--..40 iv 2.2. Kitabu't-Talak--.73 SONUÇ--..121 KAYNAKÇA--..124 EKLER: EK-1: Nukûl-u Akkirmânî--..128 EK-2: Kitabu'n-Nikah ve Kitabu't-Talak Orjinal Metinleri.129

Hanefî mezheb imamlarının görüşlerinin nakli konusunda temel eserler, İmam Muhammed'in (v. 189/805) telif ettiği Zâhiru'r-rivâye eserleridir. Zâhiru'r-rivaye eserlerinden sonra en önemli eserlerden biri bunları bir araya getiren Mervezî'nin el-Kâfî adlı eseridir. Serahsî (v. 489/1090), İsbicâbî (v. 480/1087), Enbârî (v. 331/942) gibi âlimlerin bu esere şerhler yazmış olması, kaynaklardaki el-Kâfî'ye yapılan atıflar, tabakât ve tarih kitaplarındaki ifadeler de bunu açıkça bize göstermektedir. Ancak eser incelendiğinde Mervezî'nin Zâhiru'r-rivâye eserleri cem etmekle yetinmediği Nâdiru'r-rivâye eserlerden de çokça yararlandığı anlaşılmaktadır. el-Kâfî'nin bütün halinde tahkikli bir neşri yapılmamıştır. Bazı bölümleri lisansüstü tez çalışmaları kapsamında tahkik edilmiş günümüze kazandırılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada da önemine binaen Kitabu't-talâk bölümü tahkik edilmiştir.Tahkik çalışmamızda müellif nüshasının bulunmaması sebebiyle en eski tarihli nüsha esas alınmıştır, bu nüsha diğer üç nüsha ile karşılaştırılarak tahkikli metin ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Tahkikte tercihli metod kullanılmış nüsha farklılıkları belirlenen rumuzlarla dipnotlarda verilmiştir. In the Hanafi maddhab the most important book about conveyance of the thought imams is al-Kâfi collecting Zâhir al-Rivâya by el-Marwazi next to the Zâhir al-Rivâya by Imam Muhammed. This book is accepted as the most reliable book in the Hanafi maddhab. Citations in the resources, statements in the biography and history books, and exegesis books by faqihs such as Serahsî, İsbicâbî, and Enbârî show this importancy clearly. Although there is a common sense about that it is a book collecting Zâhir al-Rivâya when the book is studied detailed it can be seen that el-Marwazi used greatly not only Zâhir al-Rivâya but also Nâdir al-Rivâya.All of the al-Kâfi has not yet been critical editioned. Some departments have been evaluated within the scope of post-graduate thesis studies and they have been tried to be investigated by making an examination. In this study, we have examined the Kitab al-Talaq section, which has not been studied before. Due to the lack of an author's copy of our study, we have based our manuscript on the oldest copy, as in other studies, and we have completed our study by comparing it with the other four copies. Using the preferential method, we have specified the copy differences in the footnotes. 147

Çok yönlü ilmi kişiliği ile İslam âlimleri arasında temayüz eden İbn Teymiyye, pek çok alanda olduğu gibi İslam hukuku alanında da gerek Hanbelî mezhebi dâhilindeki gerekse haricindeki fikirleri ile öne çıkmıştır. Çalışmamızda onun çok defa eleştiriye maruz kalmasına sebep olan talak ile ilgili görüşleri tespit edilmeye gayret edilmiştir. Araştırmamız bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırmamızın konusu, amacı ve önemine yer verilmiştir. Ayrıca yöntem, kapsam ve sınırlılıklarından bahsedilmiş olup araştırmada yararlanılan kaynaklara da değinilmiştir.Araştırmamızın içeriği gereği talak mevzûu, İbn Teymiyye özelinde işleneceğinden çalışmamıza onun hayatını ve yaşadığı dönemi ele alarak başlamayı uygun gördük. İkinci bölümde, talakın tanımı, tarihçesi ve çeşitlerine yer vererek farklı mezhep ve âlimlerin talak hususundaki ittifak ve ihtilaf ettiği konuları delilleriyle ortaya koyduk. Üçüncü bölümde ise İbn Teymiyye'nin talak ile ilgili görüşlerini, öne sürdüğü deliller, diğer âlimlere getirdiği eleştiriler ve verdiği yeni hükümler bağlamında inceledik. Onun, talak sınıflandırması, üç talak, talaka yemin ve talak dışında evliliği sona erdiren durumlar hakkındaki görüşlerini işleyerek çalışmamızı tamamladık.Anahtar kelimeler: İbn Teymiyye, Talak, Boşama, Yemin. Ibn Taymiyyah who comes the fore among Islamic Scholars with his versatile personality stands out with his ideas about İslamic law and Hanbelî schools as well as many other fields. In this contexts it was tried to be identified his exposure to many criticism with his ideas about divorce (talaq). Our research consists of one introduction and three parts. Introduction part includes the research's topic, aim and importance. Besides, it has been mentioned about methad, content, limitedness and also sources which have been used in this research.Since we are working on the issue of divorce (talaq). We favor to start with Ibn Taymiyyah's life and the period he lived. In second part we mentioned about the definition, history and variety of divorce (talaq) which schools and scolars agree or disagree. In the third part we studied Ibn Taymiyyah's ideas, suggestions and his criticism he gave to other scholars and his new provisions about divorce (talaq). We completed our research which he gave about clasification of divorce (talaq) as, three talaq, oath to talaq and the situations ending marriages without talaq.Key words: İbn Taymiyyah, Talaq, Divorce, Oath. 163

İnsanın olduğu yerde aile hayatının varlığından söz etmek gerekir. Aile, iki yabancı insanın meşru ölçü ve prensipleri gözeterek hayatlarını birleştirmeleri ile meydana gelen bir sosyal kurumdur. Her inanç sistemi gibi İslam dini de hayata ait meselelerde kendi has ölçü ve sınırlar vaz eder. Evlilik yoluyla yeni bir aile oluşturmak isteyen Müslüman bireyler, bu ölçü ve sınırların getirdiği bir takım sorumlulukları kabul etmiş sayılır.Allah (c), kâinatı bir düzen ve hiyerarşik bir kurallar manzumesi içinde yaratmıştır. Sünnetullah kâinatın tedvirini sağlayan ilahi yasalar demektir. Dünyayı idare ve imar etme görevini üstlenen insan, bu kurallara uyduğu ve sünnetullahı yani ilahi yasaları hayatında uyguladığı ölçüde sorumluluğunu yerine getirmiş kabul edilir. Kendisi için yaratılmış olan tabiatta mevcut olan düzenin tabi olduğu ilahi yasaları insan kendi hayatında uygulamadığı zaman, yalnız kendisinin değil tabiatın da fıtratını bozmaktadır.Bir yaşama düzeni/dini olarak İslam, eşlerin bir araya gelerek evlenmeleri sonucu aralarında oluşan duygusal bağı ilahi bir nimet; bu düzenin bozulmaması için de evliliği ve aile yuvasını mukaddes ilan etmiştir. Bu birlikteliğe bu kadar önem veren Allah (c), eşlerin ayrılığını sıradan bir durum olarak görmemiştir. İslam, eşlerin arasını bozan ve kadın ile erkeği bir birinden ayıranları `şeytanlar` olarak nitelendirmiştir. Ancak insanın olduğu yerde fikri ayrılıkların, beğeni ve tercihlerde farklılaşmanın olması ve bunların neticesinde ağır tartışmaların vuku bulması kaçınılmazdır. Eşlerin başkalarının etkisi veya zorlaması olmadan, mücbir sebepler dâhilinde meydana gelebilecek ayrılmalara bazı kural ve prensiplere uyulduğu takdirde izin vermiştir. Adına `talak` denilen bu ayrılık meselesine fıkıh disiplininde çok geniş bir yer verilmiştir.İslam hukukunda bu kadar geniş yer verilen talak meselesi, tabii olarak fıkıh mezheplerin farklı anlama ve yorumlama sistemleri ve modernitenin getirdiği farklı yaklaşımlar sebebiyle ihtilaflı bir sosyal mesele olmaya devam etmektedir.Bu çalışmamızda `Talak` meselesini, her hangi bir fıkıh ekolünün kaynakları ve görüşü doğrultusunda değil; fukahânın da kendi görüşlerine mesnet ve kaynak olarak alıp, üzerine reylerini bina ettikleri `Rivayetler`e bağlı kalarak anlatmaya çalıştık.Anahtar Kelimeler: Talak, Üç, Bir, Bid'i, Bette, Şahit, Muhayyerlik, Ric'î It is naturally axiomatic that family is always present where human life is present. Family is a social institution in which two individuals from different kinships legally agree to live together thereafter taking certain legitimate rules, principles and limits. Like any system of belief, Islam imposes its own measures and reulations on the issues related to Daily life. Individuals who seek to initiate a family life through marriage are considered to agree to attend to the obligations resulted from those measures. Allah(CC) created the universe in a certain order and a system of hierarchical rules. Sunnetullah is a term used to refer to the divine order of laws which causes the universe to regulate its own continuity. The human being who is expected to direct and improve the daily business of the world is regarded to complement his responsibility when s/he follows those natural laws, that is, sunnetullah in his own life. Contrarily, when they do not consider those limits and neglect them, they violate not only their own disposition but also the environment which was created solely for them. Islam regards the people who produce false news and calumnies and causes a wife and husband to break up as devils. However, it is possible that in human nature there are always conflicts of ideas, different preferences and even strong disagreements and as a result, it is inevitable to live through arguments light or heavy. Therefore, partners are allowed to break up in case there are compelling causes providing that they keep up with some certain rules and codes. This concept called `talak` is discussed widely in Islamic canonical jurisprudence. This matter with great attention in Muslim law code still remains as a controversial issue as result of different interpretive methods of Islamic schools of religious laws and also of different approaches resulting from modernity.In this study, we discuss the talak/divorce as a field of Sharia discipline depending on the narratives/rivayah directly from the prophet's time on which Muslim scholars base their own judgments; not relying on the sources and doctrines of certain schools of the scholars/fuqaha's Key words: Talak, Üç, Bir, Bid'i, Bette, Şahit, Muhayyerlik, Ric'î 113

Yüksek Lisans Tezi, Bu tez, Mâlikî mezhebinde tefrîk uygulamasının sebeplerini ve hükümlerini açıklayarak, Ürdün, Mısır ve Kuveyt Ahvâl-i Şahsiyye kanunlarının tefrîk ile ilgili maddelerinde Mâlikî mezhebinin konuyla ilgili görüşlerinin oranını tespit etmeye çalışmıştır. Bunun yanında bu tezde kanunlarda yer alan görüşlerin hangi mezhebe ait olduğuna açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Tez giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Tezin giriş bölümünde konu, amaç, yöntem ve kavramsal çerçeveden bahsedilmiş, birinci bölümde Mâlikî mezhebinde tefrik sebepleri ve hükümlerine yer verilmiştir. Tefrîk sebeplerinde güncellenmesi gereken konuların mezhep kuralları çerçevesinde değerlendirilmesi yapılmıştır. Tezin ikinci bölümünde ise, Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye kanununun tefrik ile ilgili maddeleri verilmiş, diğer iki kanuna atıf yapılarak Mâlikî mezhebinin görüşlerinin ne oranda yer aldığı izah edilmiştir. Tefrik ile ilgili maddelerde yer verilen görüşlerin Mâlikî mezhebi ile uyuşmadığı durumda hangi mezhebe ait olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır., This thesis, explaining the reasons and provisions of Tafriq in Malikî school, tries to identify the proportion of Maliki school's related views in the articles of The Jordanian, Egyptian, and Kuwaiti Laws of Personal Status. Besides, this work will be try to clarify which schools the views in aforementioned laws belong to. The work consists of an introduction and two chapters. While the introduction talks about the subject, object, plan and conceptual framework, the first chapter is about the reasons and provisions of Tafrîk in Maliki school. Furthermore, this chapter analyses the subjects of the reasons of Tafrîq needing to be updated in the context of the Maliki school. The second chapter of the thesis mentions related provisions of Jordanian Law of Personal Status and elucidates to what extent Maliki school's views are used with reference to the other two aforementioned laws. And when a provision in not of Maliki school, it is tried to notice which school it belongs to.

İslam hukukunun önemli konularından ve modern araştırma alanlarından biri olan kanun koyma yetkisi konusu hakkında çok sayıda araştırma ve kaynak mevcuttur. Aynı şekilde finansal konularda zorda kalanlar için İslam fıkhı açısından çıkış yollarına dair yapılmış bazı çalışmaların varlığına şahit olmaktayız. Bireyin maruz kaldığı zor durumlara karşı çıkış yollarını ele alan çalışmaların yeterli olmadığını görünce konuyu boşanma hukukuyla sınırlandırarak bu çalışmayı yapmak istedim.Bu çalışmada Hile-i şer᾽iyye olarak da bilinen konu hakkındaki kaynaklar derlenip görüş ayrılıkları ve temelleri tespit edilmiştir. Hile-i şer᾽iyye᾽nin ortaya çıkış tarihi ve fıkıhçıların geçerliliği için belirledikleri kurallar ele alınmıştır. Ayrıca İbn Kayyim ve Şâtıbî᾽nin hile-i şer᾽iyye taksimi de incelenmiştir.Çalışmada talâk olgusunun İslam hukuku ve modern hukuktaki tanımı ve çeşitleri ele alınmış, boşanmaya dair yapılan yeminlerde bireyin fıkıh açısından sorumluluğuna çare teşkil edecek yorumlara dair örnekler sunulmuştur. Verilen örneklerde de görüldüğü gibi insan yaptığı yeminlerde Hile-i şer᾽iyye vasıtasıyla fıkhi açısından sorumluluktan kurtulabilmektedir. Bu çalışma neticesinde elde edilen bulgular, sonuç kısmında zikredilmiştir.Anahtar Kelimeler : İslam, Hukuk, Hile, Talak, Netice When I sought the issue of legitimate outlets which is one of the subjects and contemporary researches in Islamic legislation, I found a lot of research works and rich writings on this subject, and I also found several letters in outlets and tricks in financial matters, I liked to complete what had been preceded by this scientific research by adding part of outlets and tricks by personal circumstances, specifically I worked on the divorce issue in Islamic jurisprudence, I collected and quoted the rooting of the legitimate tricks of the difference of opinions between permissible and prohibited of tricks. I looked up the emergence of legitimate tricks in particular, to bring out the illegal tricks that scientists agreed to denounce, I quoted the rules that set by the scientists in the tricks, then the opinion of the supporters and the reluctant with the evidences of both teams. The study includes a definition of divorce with its types in Islamic jurisprudence and positive law, and I mentioned images of tricks, after I knew both the metaphors and pictorial . So I have been cleared that there are legal tricks saving the right in the divorce without being accused of it, but to justify it and thus get out of the sin of perjury and sin before God. Keywords: Islam, Low, Tricks, Divorce, The result of 128

Bu araştırma, İslam Aile Hukuku içerisinde oldukça önemli bir yere sahip olan ve gerek Hz. Peygamber (sav) döneminde gerekse sonraki dönemlerde fakihleri oldukça meşgul eden üç talak konusu ve bu konu etrafında ortaya çıkan görüşlerin kendilerine dayanak kabul ettikleri hadislerin rivayet tekniği açısından incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Konuyla ilgili olarak İslam dininin ilk temel kaynağı olan Kur'an-ı Kerim'de tafsilatlı bir hükme ulaşamayan İslam alimleri, ikinci kaynak olan sünnet ve hadise yönelmişler ve bu alanda ulaştıkları kaynaklardan hüküm istinbat etmeye çalışmışlardır. Ancak ne var ki; konuyla ilgili olarak ulaşılan rivayetler bazen lafız ve mana olarak farklılık arz etmiş, bazen aynı rivayet, farklı görüş sahiplerince mesnet kabul edilmiş, bazen de bu rivayetlerin sıhhati noktasında gerekli titizlik gösterilmeden kullanılması cihetine gidilmiştir. İşte bu noktada, fakihlerin üzerine hüküm bina ettikleri bu rivayetlerin incelenmesi büyük önem arz etmektedir. Biz de bu araştırmamızda, üç talak konusunda ortaya çıkan görüşlerin kendilerine delil kabul ettikleri hadislerin rivayet tekniği açısından incelemesini ve tahricini yaparak bu rivayetlerin sıhhatini ve delalet ettikleri manaları ortaya çıkarmaya çalışacağız. This study has been prepared for the aim of hadiths that are related with three talaqs and opinions comes out concernig this topic in terms of narration technique. This subject has very important role in Islamic family law which has been struggled muslim jurists/faqihs both durig the Prophed Muhammad and after him. The muslim scholars whom have not reach clear evidence from the Holy Quran about three talaqs have head twords to hadiths which is second source of Islamic jurisprudence and have generated rules from it. Hence, the narrations which has been reaced related/concerning the topic shows disparity literally and meaning. Sometimes same narration has been used as sourece by whom has different opinions and sometimes this narrations has been used without any attention in terms of authenticity. In this point, studying the narrations which jurists have based on rules has a great importance. In our study, we are going to exemine the hadiths which are the scholors has generated rules from it about three talaqs and these hadiths are being exemined in terms of hadith narration technique and we are going to come out it's meanig and thrutfulness. 180

Toplumun en küçük birimi ailedir. Evliliğin amacı, ailenin ömür boyu mutluluk ve huzur içerisinde yaşaması ve neslin devamıdır. Fakat çeşitli sebeplerle eşler arasında problemler oluşur. Boşanmalar gerçekleşir. İslam aile hukukunda boşanma çeşitleri ve üç talak adlı tezimizde boşanma çeşitleri ve üç talak hükümlerini ele aldıkÇalışmamız bir giriş, iki bölümden oluşmaktadır. Girişte genel manada talâkın tarihçesi ve boşamaya duyulan ihtiyaçtan bahsedilmiştir. Birinci bölümde; talâkın tanımı, çeşitleri, hikmeti ve hükmü incelenmiştir. İkinci bölümde, üç talâkın yapılış şekli, hükmü ve bir defada verilen üç talâkın geçerliliği konusundaki görüşler, bunların delilleri ve bu delillerin değerlendirilmesi üzerinde durulmuştur. Sonuç bölümünde ise konunun genel bir değerlendirilmesi yapılarak, tercih edilen görüş belirtilmiştir.Konu Hanefi mezhebi esas olmak üzere, mezhepler arası mukayeseli olarak incelenmiştir. Family is the smallest unity of society. The aim of the marriage is to have the continuence of generation and happines in the family for whole life span. However, some problems can emerge between wife and husband and divorces can occur. This study deals with the types of divorce and triple divorce in the Islamic Law.This study consists of one introduction and two main chapters. The introduction in general examines the history of divorce and the need for it. The first chapter explains the definition of divorce, its types, its divine wisdom and, its judicial decision. The second chapter discusses the way of carrying out triple divorce, its judgment, the views of Muslim scholars about the validity of triple divorce done in once, their proofs, and evaluations of those proofs. In the conclusion, the study is evaluated in the light of the opinions of Muslim scholars and the preferred opinion is emphasised.While the subject is studied by comparing various sects, it is basically taken into considation the views of Hanafi Sect. 94

Memluk Devletinin topraklarında doğup burada yaşayan İbnü'l-Hümam, Hanefî mezhebinin önemli âlimlerindendir. Hanefî mezhebinin en önemli kaynaklarından olan Hidâye'yi şerheden İbnü'l-Hümâm'ın Fkıh ve Kelam alanında önemli eserleri vardır. Fethu'l-Kadîr'de fıkıh alanında yazdığı en geniş eseridir. Çalışmada; dis alanında günümüze ulaşan eseri olmayan müellifin hadis ilmindeki yeri bu eserden yola çıkılarak incelenmiştir. Tez, bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırmanın konu, amaç ve kaynaklarına yer verilmiştir. Birinci bölümde İbnü'-Hümâm'ın içinde yaşadığı sosyal ve ilmî çevre ile hayatı, eserleri, hocaları ve talebeleri gibi konular anlatılmıştır. İkinci bölümde ise İbnü'l-Hümâm'ın hadisçiliği değerlendirilmiştir. Eseri baştan sona okunarak elde edilen verilerden yola çıkılarak bazı sonuçlara ulaşılmıştır. Ayrıca bu bölümde daha önceden belirlenen 350 kadar hadisin sıhhat değerlendirmeleri yapılmıştır. İkinci ve son bölüm ibnü'l-Hümâm'ın kullandığı kaynakların değerlendirilmesi ve sonuç bölümüyle tamamlanmıştır., Ibnu'l-Humam, who was born and lived in the land of Mameluke, is one of the most significant scholars of Hanafi school. He has considerable works in the field of fiqh (jurisprudence) and kalam (theology). Fethu'l-Kadir is the most comprehensive work of him in fıqh. In tihns study, çontributions of Ibnu'l-Humam to hadith sciences have been examined and Fethu'l-Kadir is choosen to bi the primary source of reference since the author doesn't have anh other known works on hadith sciences. The thesis is çomposed of an introduction and two sections. In the introduction, the subject, goal and the sources of the study has been explained. In thi first section, the social and scientific aspects of his tkime as well as his lifi, studies, his masters and students have been axamined. In the second section, hadith knowledge of Ibnu'l-Humam has been evaluated. Some results are archieved after a through reading and analysis of his work, Fethu'l-Kadir. Additionally, authenticity of a predefined set of 350 hadiths have been studied. In the third and last section, the sources that Ibnu'l-Humam had used in his work has been analysed and the study is concluded.

oz Evliliği sona erdirme şekillerinden biri de talâktır. Talâk kocanın tek taraflı evliliği sona erdirmesidir. Koca, bu yetkiyi en fazla üç kere kullanabilir. Kocanın, talâk yetkisini nasıl kullanacağını Allah Teâlâ Kur'an'da bizlere bildirmiştir. Allah'ın emrettiği şekilde talâkın gerçekleşmesi için kadının hayızlı olmaması, eğer temizlik döneminde ise o temizlik dönemi içinde onunla ilişkiye girmiş olmaması gerekir. Bunun dışındaki boşama şekilleri Kur' an' a aykırı olacağından geçerli değildir. Gelecekteki bir zamana veya bir şarta bağlanan talâk, Allah'ın emrettiği şekilde olmadığı için geçersizdir. Çünkü Allah'ın bize bildirdikleri arasında böyle bir boşama şekli yoktur. One of the ways of ending marriage is divorce. Divorce is the ending of the marriage by solely the husband's decision. The maximum number of times the husband can use this authority is three. In the Holy Qur'an, Allah has informed us about how the husband can use this right of divorce. According to the commandment of Allah, for divorce to take place, the woman should not be in her menstrual period. If she is in her purification period, she will have to abstain from having sexual intercourses. Apart from this form of ending the marriage, any other form is contradictory to the Qur'an and is not legal. A divorce relating to future time or condition is not legal because it is not corresponding to Allah's commandments, and in Allah's Holy Book there is no such form of divorce. 71

Öz Evlilik kurulurken prensip itibariyle bir ömür boyu devam edecek bir hukukî beraberlik olarak kabul edildiği için bu birlikteliğin, ölüm dışında bir sebeple sona ermesi pek düşünülmez. Diğer taraftan bir huzur ve mutluluk ikliminde yaşansın diye kurulan evlilik bağı, bazı sebepler dolayısıyla bu ortamı oluşturmayabilir. Hatta evliliğin devamı bazan üzüntü ve sıkıntıyı da beraberinde getirebilir. Böyle bir durumda ise evliliğin sona erdirilmesinden başka çare kalmaz. Tarihin her evresinde bütün toplumlarda önemli bir yer işgal eden boşanma meselesine Kur'ân'ın, nasıl yaklaştığı bu çalışmamızda ele alınarak, özellikle Kur'ân ve Sünnete Göre Üç Talâk konusunu üzerinde durulmuştur: Kur'ân ve sünnetten deliller getirilmek suretiyle konu detaylı bir şekilde işlenmiş ve neticede bir lafızda verilen üç talâkın bir talâk sayılması gerektiği belirtilmiştir. Kur'ân' da talâkın, üç ile sınırlandırılması, üçünün bir arada verilemeyeceğini göstermektedir. Dolayısıyla toplumda pek yaygın olan `Seni üç kere boşadım` vb. ifadelerle evlilik birlikteliğinin derhal sona ermediği ortaya çıkmaktadır. ABSTRACT As a principle, as mariage is thought as a juridicial togetherness that continues life long when it is set up, it is not thought to be ended by a reason other than death. From other side, the tie of mariage that set up to be lived in the climate of of repose and happiness could not form the desired climate because of the some conditions. Even the continuation of the marriage can sometimes bring anxiety and annoyance. In that situation, there will be no remedy other than to end the marriage. In this paper, it has been focuced on how the Quran approaches to the divorce that has ben taking an important position in every society and in every period of the history, especially on the subject of the `Three Talaks` according to Quran and Sunnah. The subject has been worked up in details by presenting from Quran and Sunnah, in consequence, it has been made clear that to state `three talaks` in one time must be evaluated as one talak. That the talak is limited to three in the Quran showed that `three talaks` in one time can not mean the three talaks. Thus with the expressions which are quite widespread in the society like `I divorced you with three talaks`, that has been appeared clear that the marriage togetherness can not be lasted. n Öz Evlilik kurulurken prensip itibariyle bir ömür boyu devam edecek bir hukukî beraberlik olarak kabul edildiği için bu birlikteliğin, ölüm dışında bir sebeple sona ermesi pek düşünülmez. Diğer taraftan bir huzur ve mutluluk ikliminde yaşansın diye kurulan evlilik bağı, bazı sebepler dolayısıyla bu ortamı oluşturmayabilir. Hatta evliliğin devamı bazan üzüntü ve sıkıntıyı da beraberinde getirebilir. Böyle bir durumda ise evliliğin sona erdirilmesinden başka çare kalmaz. Tarihin her evresinde bütün toplumlarda önemli bir yer işgal eden boşanma meselesine Kur'ân'ın, nasıl yaklaştığı bu çalışmamızda ele alınarak, özellikle Kur'ân ve Sünnete Göre Üç Talâk konusunu üzerinde durulmuştur: Kur'ân ve sünnetten deliller getirilmek suretiyle konu detaylı bir şekilde işlenmiş ve neticede bir lafızda verilen üç talâkın bir talâk sayılması gerektiği belirtilmiştir. Kur'ân' da talâkın, üç ile sınırlandırılması, üçünün bir arada verilemeyeceğini göstermektedir. Dolayısıyla toplumda pek yaygın olan `Seni üç kere boşadım` vb. ifadelerle evlilik birlikteliğinin derhal sona ermediği ortaya çıkmaktadır. ABSTRACT As a principle, as mariage is thought as a juridicial togetherness that continues life long when it is set up, it is not thought to be ended by a reason other than death. From other side, the tie of mariage that set up to be lived in the climate of of repose and happiness could not form the desired climate because of the some conditions. Even the continuation of the marriage can sometimes bring anxiety and annoyance. In that situation, there will be no remedy other than to end the marriage. In this paper, it has been focuced on how the Quran approaches to the divorce that has ben taking an important position in every society and in every period of the history, especially on the subject of the `Three Talaks` according to Quran and Sunnah. The subject has been worked up in details by presenting from Quran and Sunnah, in consequence, it has been made clear that to state `three talaks` in one time must be evaluated as one talak. That the talak is limited to three in the Quran showed that `three talaks` in one time can not mean the three talaks. Thus with the expressions which are quite widespread in the society like `I divorced you with three talaks`, that has been appeared clear that the marriage togetherness can not be lasted. n 91

ÖZET YİĞİT Metin, `Fey', Zekat ve Talak Ayetleri Çerçevesinde Lafzı ve Gaî Yorum Tartışmaları` (Yüksek Lisans Tezi) Yöneten: Prof. Dr. Abdülbaki TURAN Kullanıldığı alana göre anlam kazanan Yorum, İslami literatürde içtihat, tefsir ve istinbat gibi terimlere tekabül eder. Buna göre yorum; kişinin Şariin muradını anlama faaliyeti olarak tanımlanır. Metnin gerçek mana ve maksadını belirleme ancak yorum faaliyetiyle mümkün olduğundan yorum, metni anlama ve yaşamanın ilk basamağını oluşturur. Dini nasslar, arzettikleri farklı özellikler nedeniyle kat'î (yoruma kapalı) ve zannî (yoruma açık) kategorilerine ayrılır. İçtihat düzeyinde yorum faaliyetinde bulunan şahsın, belli bazı nitelikleri {adalet ve ilmi ehliyet) taşıması gerekir. Yorum, metnin varlığı ve vahyin nüzûlüyle yaşıt denecek kadar eskidir. Bu nedenle Peygamber döneminden itibaren var olagelen bir yorum ve bunun teorik çerçevesini belirleyen metoda (usûl) tanık olmaktayız. Daha sonraki dönemlerde sistematik bir yapıya kavuşan bu usûl, dinamikleri itibariyle sabit ve sürekli bir özellik arzeder. Kitap, Sünnet, İcma ve İçtihat hiyerarşisi bu metodun karakteristik yapısını oluşturur. İslami nassların yorum metodolojisi olan fıkıh usûlü, yorumu iki ana çerçevede ele alır. Bunlardan biri lafza dayalı yorum, diğeri gaye ve maksada dayalı yorumdur. Lafzî Yorum, nassın taşıdığı dil ve üslûp özelliklerini incelerken; Gaî Yorum daha genel bir çerçevede metin sahibinin maksadını keşfetmeye çalışır. Lafzî ve Gaî yorum birbirine alternatif değil, birbirini tamamlayan denge unsurları olarak anlaşılmalıdır. Sağlıklı bir yorumda gaye ve espiri kadar lafız ve şekil de önem arzeder. Bunlardan birini diğerine tercih etmenin haklı hiçbir dayanağı olamaz. Bu meyanda en fazla kullanılan argümanlar, Hz. Ömer'in Fey', Zekat ve Talakla ilgili uygulamalarıdır. Ancak iyice irdelendiğinde bu uygulamaların iddia edildiği gibi kat'î nassa rağmen yoruma gitmek niteliğinde olmadığı görülecektir. Aksine Hz. Ömer, bütün uygulamalarında ya nassı olduğu gibi uygulamış ya da hükmün uygulama gerekçesinin (illet) bulunmaması nedeniyle tatbikatı durdurmuştur. ABSTRACT Yİ?İT Metin, Philologic and Teleologic Interpration in the Quranic verses ofal-Fay ', al-Zaghah andal-Talaq. Director of Tehesis: Prof. Dr. Abdulbaki TURAN. The interpretation getting meaning according to field which ara used is equivalent terms such as al-İctihad, al-Tefsir and al-İstinbat in islamic Heritage, with respect of that the interpretation is defined that it is understanding activity the purpose of the Ruler. Since the determination of the real meaning and aim of the text, only, can be enable through the interpretion actevity, the interpretation forms the first step of the text meaning and practising. The religious texts - due to the difference presenting essential chractter - fall into two catagories: Definite (Dogmatic) and Undefinite (İnterpretible) The person who brings about the interperetation activity must have some qualities like the justice and the scientific efficeny. Interpretation is as old as the text and descent of the divine inspriation. Consequentli, we have witnessed on interpretation and the method defining its therotical limit sinse the time of the prophet Mohammad (s.a.v.). This method getting a systematic structure in later periods of time has supplied a stable and constant characteristic from its dinamic's the point of view. The Method of Fiqh, which is the methodology of interpretating of the Islamic Texts, considers the interpretation in two main basis. One is the interpretation depending on words, (philologic) and the other is the interpratation depending on aim and intention (teleologic) Philologic interpretation sutudies the text with regard to its language characteristics and style, on the other hand teleologic interpretation strives to find out purpose of The Master (coinager) of The Text in a general manner. One of underconsideration interpretations is not alternative for the other. On the contrary, both complete each other. İt is understood like this way. Because the words and shape are importand as aim and delicacy as in a reliable interpretation. There can't be a valid basis for prefering one of them to on other. The most used arguments in this matter are the practices of Khalifa Omar related to al- Fay', al-Zaghah and al-Talaq. But if they are scrutinized fairly good, it can be seen that those practices didn't frefer an interpration in spite of definite text. On the contrary Omar, in all of his practices, put into practice The Text as it is, or he stopped the practices because of having no reason (justification) of practices commands. 266

88