Search

Anahtar Kelimeler: Hakîm (Bilge), Kutub, Gelenek, Kâmil İnsan, Yükseliş, Güneş feleği, Tenzîh, Ârif, Seyr u sülûk, KalbÖZETMUHYİDDÎN İBNÜ’L-ARABÎ’DE İDRÎS PEYGAMBER Bütün kültür ve medeniyetlerde varlığını sürdüren Gelenek’in (Tradition) pîri olan ve “Hermeslerin Hermesi” olarak bilinen Hz. İdrîs’i, tasavvufun büyük üstadlarından Muhyiddîn İbnü’l-Arabî, nebevî şahsiyeti, metafizik hakîkati ve sûfîlere bıraktığı mîrâs açısından anlatmıştır. Hz. İdrîs’in semâya yükselişlerinin; İdrîs peygamber açısından netîceleri, mârifet-i ilâhiye ve sâlik açısından neler ifâde ettiği üzerinde durmuştur. İbnü’l-Arabî’ye göre Hz. İdrîs, peygamberliği yanında Hak tarafından kendisine öğretilen birçok ilmi ve hikmetleri insanlığa mîrâs bırakan bir “hakîm”(bilge), Allah Teâlâ’nın Güneş feleğine rûh ve bedenle yükselterek, Hz. Muhammed’e vekâleten âlemin hükümdârı yaptığı en büyük “kutub”; ölmemiş fakat bedeni rûhânîleşmiş bir şekilde yaşayarak, Hz. Âdem ile başlayıp Hz. Peygamber ile zirveye ulaşan “hanîf dîni”n devâm etmesinde görevli “kâmil insan”, mârifetullahta (tenzîh açısından) yüce bir mertebeye sâhip “ilk ârif”tir. Yine ona göre “Hz. İdrîs”, bedeniyle yaşamaya devâm ederken, “Hz. İlyâs” olarak ikinci kez yaratılan ve bu bedeniyle de hâlen rûhânîleşmiş bir şekilde hayatta olan müstesnâ bir şahsiyet ve seyr u sülûk yaparken yüce bir mertebe olan “kalb makāmı”na yükselişte sûfîlere mükemmel bir rehberdir.KEY WORDS: Hakīm (Wise), Qutb, Tradition, al-Insan al- Kamil (Perfect Human Beings), Ascension, Sphere of sun, Tanzīh (Consideration of free from defects), Ārif (Gnostic), Sayrsulūk (Special training of the Sufis), Heart SUMMARYPROPHET ENOCH IN THE WORKS OF MUHYIDDĪN B. ARABĪ Sufi master Muhyiddin b. Arabī deals with the Prophet Enoch, who is the father of the Tradition and is known as “Hermes of the Hermeses”, from the points of his prophetic personality, metaphysics reality, and his heritage left for the Sufis. Ibn Arabī also talks about Enoch’s ascensions to heaven; consequences of these ascensions for the prophet Enoch; and what they mean in respect to Divine knowledge and dervishes. According to Ibn Arabī, in addition to being a prophet, Enoch was also a “hakīm ” or a wise person, who left humanity the knowledge and wisdom taught him by God. God elevated Enoch physically and spiritually to the sphere of sun and made him the greatest Qutb of the universe by proxy to the Prophet Muhammad. He did not die but lived with his spiritualized body. He was the appointed insān al- kamil or the perfect human being for the continuation of the religion of Ḥanīf, which began with Adam and reached its apex with the prophet Muhammad. He was the first Gnostic, who had a high station in respect to Divine knowledge. According to Ibn al-Arabī, the prophet Enoch, who was revived in the body of Elijah while he was still living in the body of Enoch, was an exceptional personality and he is a perfect guide for the Sufis who are in their mystical training to reach the high station of heart.

212

Araştırmamızda, klasik tasavvufî eserlerdeki sahâbe tasavvuruna dair, sûfi müelliflerin görüşleri ile sahâbe-sûfi ilişkisini ortaya koymaya çalışılmıştır. Tasavvuf ilminin mihenk taşları sayılmaları, tasavvufi hayata rehberlik etmeleri hasebiyle, tezimizde klasik eserler tercih edilmiştir. Sahâbe, İslâm'ın ve Hz. Peygamber'in kalplerinde yarattığı inkişafla, Allah'ın rızasına ve sevgisine mazhar olmuşlardır. Bu sevginin hakkını veren, fedâkârlıklarla birçok bedel ödeyen, ubûdiyet-i Muhammediye'den hisse alan sahâbe, yaşayışlarını, Allah ve Resûlü'nün emri doğrultusunda şekillendirmişlerdir. Kur'ân âyetlerini sindirerek, Hz. Peygamber'in sünnetine sarılarak, hayatlarını yeniden inşâ eden sahâbe, "Câhiliyye" halinden sıyrılmış, numûne bir nesil haline gelmişlerdir. İslâm'ın vaz' ettiklerinin, doğru anlaşılmasına katkı sağlamışlardır. Sûfîler, sahâbenin şerîat ve takvâ ile bezenmiş yoluna özlem duymuşlar, onların zühd esâslı hayatları gibi bir hayat yaşamayı hedeflemişlerdir. Sûfî müellifler de bu amaçla eserleriyle, mânevî rehberlik misyonunu üstlenmişlerdir. Ahlâk ve mâneviyatın toplumda teessüs etmesi, Asr-ı saâdet ruhunu, ilke ve ideâllerini, kişinin hayatına uygulayabilmesi için, sahâbenin hayatından mânevî reçeteler sunmuşlardır. Sûfiler, onların ibâdet ve zühd eksenli hâlleriyle hâllenerek, dünyâyı, âhiret odaklı yaşamak sûretiyle "ümmeten vasata'ya" dâhil olmayı, hakîki Müslüman'ın bir vecîbesi olarak benimsemişlerdir. Araştırmamız, Kur'an-ı Kerim ve Sünnet ışığında, tasavvuf klasiklerindeki sûfî müelliflerin görüşleri doğrultusunda, sûfilerin rehberi olarak görülen sahâbenin, tasavvufî anlayış ve yaşayış biçimine kaynaklık ve örneklik ettiklerinin tespiti ile tasavvuf ilmi ile sahâbe arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır. With the development created in their hearts by the light of Islam and the Prophet companions, who designed their lives by digesting the verses of the Qur'an and clinging to the Sunnah of the Prophet, got rid of the state of "Ignorance" and became a model generation. The commandments of Islam were understood correctly under their guidance. Sufis longed for the way of the Companions adorned with sharia and taqwa, aimed to live a life like theirs. For this purpose, Sufi authors undertook the mission of spiritual guidance with their works. They offered spiritual prescriptions from the life of the Companions in order for morality and spirituality to be established in society, for the spirit of the Age of bliss, its principles and ideals to be put into one's life. "They considered the duty of a true Muslim to be to deal with the state of the Companions, to learn what they did, to live for the hereafter in this world, and to be included in the auspicious community". Our research reveals the relationship between the science of Sufism and the Companions by determining that they are the source and example of the Sufi understanding and lifestyle of the Companions.

Tez konumuz "Medâr-ı Sâlikân ve Etvâr-ı Hâcegân", 1750-1820 yılları arasında Bulgaristan'ın Köstendil şehrinde yaşamış Osmanlı mutasavvıfı Süleyman Şeyhî Efendi'ye ait eserlerdir. Süleyman Şeyhî Efendi, sûfîliğinin yanında ilmî ve edebî yönü olup, neredeyse tamamı tasavvufî olan otuzdan fazla eser kaleme almış bir müelliftir. Süleyman Şeyhî Efendi'nin ömrünün âhirinde kaleme almış olduğu Medâr-ı Sâlikân ve Etvâr-ı Hâcegân adlı eserlerini, Nakşibendî tarîkatı büyüklerinden bazılarının eserlerinden istifâdeyle tasavvufî kavramları ele alıp izah ederek tarîkat usûl ve âdâbını anlatmak sûretiyle sâlikler tarafından kolay anlaşılır hâle gelmesi gayesi ile te'lif etmiştir. Biz de Süleyman Şeyhî'nin kendi el yazması olan bu iki eseri, latinize ederek istifâdelere sunmaya gayret ettik. Müellifimizin Medâr-ı Sâlikân eseri; bir giriş, üç bölüm ve bir sonuçtan oluşmaktadır. Tasavvufî konuların derli toplu ve düzenli bir şekilde anlatıldığı bir eserdir. Etvâr-ı Hâcegân'da ise tasavvufa/tarîkata yeni girecek olan sâlikin uyması gereken ön bilgiler bulunmaktadır. Bu yönüyle eser adeta tasavvuf, tarîkat ve Nakşibendîliğin âdâbını anlatan hazırlık kitabı gibidir. This thesis focuses on "Medâr-ı Sâlikân" and "Etvâr-ı Hâcegân" which are works of Süleyman Şeyhi Efendi. Ottoman Sufi Süleyman Şeyhi Efendi lived in city of Köstendil in Bulgaria between the years 1750-1820. He is an author who has written more than thirty books, almost all of which are Sufi works, and he has scientific and literary aspects besides his Sufi personality. Süleyman Şeyhi Efendi has written Medâr-ı Sâlikân and Etvâr-ı Hâcegân in succession. He wrote these works at the end of his lifetime, by benefiting from the major works of some of prominent Sufi saints in the Naqshbandi Tariqa. By handling and explaining the mystical concepts, Süleyman Şeyhi Efendi's aim, through explaining methods and morals (adab), is making the Sufi concepts easy to understand by the wayfarers (Sâlik). By transcribing into Latin alphabet and making them understandable, we present these two works which are written in Ottoman Turkish and Süleyman Şeyhî's own manuscripts. Şeyhi's work, Medâr-ı Sâlikân consists of introduction, three chapters and a conclusion. It is a work that explains Sufi/mystical issues in a well-coordinated way. The other work Etvâr-ı Hâcegân consists of the preliminary information that must be obeyed by new wayfarers of Sufism (Tasawwuf) / Tariqa. It is, so to say, a preparation book that describes the practices of Sufism, Tariqa and Naqshbandiyya. Medâr-ı Sâlikân -- Süleyman Şeyhî Efendi’nin Nasîhatleri -- Etvâr-ı Hâcegân İle İlgili Bilgiler -- Medâr-ı Sâlikân’ın Transkripsiyonu -- Etvâr-ı Hâcegân’ın Transkripsiyonu