Search

The paper discusses population dynamics of Vis Island along with geographic, demographic and social features related to this process. Data from demographic statistics and research results show that Vis Island has been affected by strong populational regression. This process originated at the beginning of the 20th century, and intensified after the Second World War. Depopulation was generated by retardation in socio-economic development, but it was directly caused by centennial emigration. At the beginning of 1960s, natural decrease occurred as another important cause of depopulation. It was the result of postponed effect of emigration, demographic losses in world wars and birth rate transition (changes in number of children per family). Long-term unfavorable demographic processes (emigration, depopulation, demographic aging, reduced birth rates) have led to weakening of (bio)reproduction and vital potential. The above-mentioned fact has also influencedthe age structure of the population. Population of Vis Island has aged and belongs to a particular demographic type named very old population. However, depopulation, that used to be the result of social phenomena, has become an important factor of social and spatial processes.

Rad razmatra populacijsku dinamiku otoka Visa te geografske, demografske i društvene značajke povezane s tim procesom. Podatci demografske statistike i rezultati istraživanja pokazuju da je na otoku Visu riječ o snažnoj populacijskoj regresiji. Taj je proces nastao početkom 20. stoljeća, a zahuktao se poslije drugoga svjetskog rata. Depopulacija je generirana zaostajanjem u društveno-gospodarskom razvoju, a izravno uzrokovana stoljetnim iseljavanjem. Početkom 1960-ih godina kao značajan čimbenik depopulacije javlja se i negativna prirodna promjena. Ona je rezultat odgođenog učinka iseljavanja, demografskih gubitaka u svjetskim ratovima i tranzicije nataliteta (promjene odnosa prema broju djece u obitelji). Dugotrajni nepovoljni demografski procesi (iseljavanje, depopulacija, demografsko starenje, smanjenje rodnosti), doveli su do slabljenja (bio)reproduktivne snage i vitalnog potencijala. Sve to odražava se i na dobni sastav. Populacija otoka Visa jako je ostarjela i pripada demografskom tipu – vrlo duboka starost. Depopulacija je, pak, prešla put od posljedice društvenih zbivanja do važnog čimbenika društvenih i prostornih procesa., The paper discusses population dynamics of Vis Island along with geographic, demographic and social features related to this process. Data from demographic statistics and research results show that Vis Island has been affected by strong populational regression. This process originated at the beginning of the 20th century, and intensified after the Second World War. Depopulation was generated by retardation in socio-economic development, but it was directly caused by centennial emigration. At the beginning of 1960s, natural decrease occurred as another important cause of depopulation. It was the result of postponed effect of emigration, demographic losses in world wars and birth rate transition (changes in number of children per family). Long-term unfavorable demographic processes (emigration, depopulation, demographic aging, reduced birth rates) have led to weakening of (bio)reproduction and vital potential. The above-mentioned fact has also influencedthe age structure of the population. Population of Vis Island has aged and belongs to a particular demographic type named very old population. However, depopulation, that used to be the result of social phenomena, has become an important factor of social and spatial processes.

Otkrivanje gena odgovornih za kompleksne bolesti predstavlja jedan od najvećih izazova današnje genetike. Kompleksne bolesti nastaju kao posljedica djelovanja velikog broja gena, raznovrsnih okolišnih faktora te njihovih interakcija. Jedna od takvih bolesti je hipertenzija, najčešća kardiovaskularna bolest s visokom prevalencijom širom svijeta. Stanovništvo otoka Visa smatra se genetički izoliranom populacijom što predstavlja prednost u genetičkim studijama kompleksnih bolesti. U ovom istraživanju je na obiteljskom uzorku (33 obitelji) provedena analiza vezanosti gena (eng. linkage analysis) s ciljem utvrđivanja gena na 7. kromosomu koji kosegregiraju s hipertenzijom. U istraživanje je uključeno 775 stanovnika otoka Visa među kojima je kod njih 125-oro utvrđena hipertenzija. Genotipizirano je 36 mikrosatelitnih lokusa na 7. kromosomu. Rezultati su pokazali vrlo značajnu (p

Otok Vis je jedinstveni u Hrvatskoj po svom supstratu i živom naselju. Biološko vrijedni biotopi predstavljaju vulkanske stijene uz obalu sa endemskim biljnim svijetom: veliki grmovi dubrovačke zečine Centaurea ragusina, koja ovdje raste na silikatnoj podlozi a inače na vapnenačkoj podlozi. Također, ovdje uspjeva endemična viška modričica. Izuzetnu rijetkost za hrvatske otoke predstavljaju izvori slatke vode koji na Visu izviru uz obalu.

Otok Vis čini prostranu antiformnu strukturu, pravca pružanja istok – zapad. U području Komiškog zaljeva u krilima nalazimo slijed naslaga kredne starosti, koji je u tektonskom (dijapirskom) kontaktu s trijaskim vulkanogeno-sedimentno-evaporitnim kompleksom u jezgri. Detaljni litostratigrafski stupovi snimljeni su kroz kredne plitkomorske karbonate duž zapadnih obala otoka Visa. Analizom lito- i biostratigrafskih podataka prikupljenih tijekom snimanja i obrade stupova dobiven je jasan uvid u stratigrafiju, te su izdvojene neformalne jedinice koje odgovaraju formacijama i članovima. Neke jedinice litološki i stratigrafskim položajem odgovaraju ranije izdvojenim jedinicama na širem području, pa su neformalni nazivi tih jedinica preuzeti iz ranijih radova. Najstarije naslage karbonatnog slijeda čine neokomski dolomiti peritajdalnih obilježja. Monotoni slijed peritajdalnih ciklusa metarskih debljina prekinut je u donjem aptu izmjenom nekoliko litotipova vapnenaca istaloženih u uvjetima izražene paleookolišne dinamike. Sljedeći markantni horizont nalazi se u gornjem dijelu albskih naslaga, a obilježavaju ga orbitolinidno-radiolitidna litosoma i decimetarski horizonti laporovitog materijala, koji odgovaraju stratigrafskoj razini tzv. “ kvarcnih pijesaka“ . Ponovni izostanak peritajdalnih ciklusa s naznakama otvorenije cirkulacije obilježava početak gornjocenomansko– ?donjoturonske jedinice koju čine masivni i nodularni vapnenci s većim ili manjim udjelom bioklasta školjkaša, debeloljušturastih radiolitida i kaprinida. Pojava fenestralnih madstona s vrlo oskudnim fosilnim sadržajem, a naviše i brojnih eolisakusa, obilježava početak najmlađe turonsko– ?konijačke kredne jedinice na otoku Visu.

Novi paleontološki podaci o stijenama evaporitno-karbonatno-klastično-vulkanogenog kompleksa područja Komiškog zaljeva na otoku Visu potvrđuju pretpostavku da su dijapirizmom zahvaćene i na površinu iznešene trijaske stijene različite starosti - za sada su dokazane naslage gornjega ladinika i karnika. Također, položaj naslaga u istraživanom prostoru ukazuje na kaotičan raspored velikih blokova uzrokovan samim procesom dijapirizma.

Uz 23 fotografije opisane su bioekološke karakteristike otoka Visa. Spominju se nalazišta pitke vode s izvorima neposredno uz more. Od vegetacije zabilježene su: dubrovačka zečina, drvolika mlječika, grmoliki ranjenik, robertijev kaćun (Barlia robertina) te Lakaitova kokica (Ophrys lacaitae). Nalazište ove južnotaliajnske vrste orhideje na otoku Visu jedino je nalazište u Hrvatskoj i u Europi. Od predstavnika faune spominju se četveroprugi kravosas i oštroglava gušterica.